«Φιλολογικό» Φροντιστήριο 3 ο Διαγώνισμα στη Νεοελληνική Γλώσσα Γ Λυκείου Επιμέλεια: Μάνθου Άρτεμις Κείμενο Συντομος ελεγχος του φανατισμου Ενδεικτικές απαντήσεις Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου που δίνεται (100-120 λέξεις). Μονάδες 25 Το συγκεκριμένο δοκίμιο αναφέρεται στο φανατισμό. Ο δοκιμιογράφος, χωρίς να παραβλέπει τη θετική διάσταση που θα μπορούσε να έχει η προσήλωση σε μια ιδέα, εστιάζει στο δογματισμό και τη μισαλλοδοξία που χαρακτηρίζουν τον φανατικό και ευνοούν τη χρήση βίας. Διαπιστώνει επίσης ότι φανατισμός υποκινείται από επιτήδειους καιροσκόπους που εκμεταλλεύονται την άγνοια και την αφέλεια του λαού να πιστεύει άκριτα σε αυθεντίες και να δείχνει σ αυτές τυφλή αγάπη και αφοσίωση, γι αυτό και προβάλλει την παιδεία, που απελευθερώνει το πνεύμα από τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις, ως βασικό όπλο κατά του φανατισμού. Καταλήγει υποστηρίζοντας την ανάγκη πνευματικής ελευθερίας και κριτικής αντιμετώπισης κάθε αυθεντίας, πάντα όμως με σεβασμό προς τον άνθρωπο. Λέξεις 110 Β.1. «Τα πλήθη, όταν φανατίζονται από τους επιδέξιους σκηνοθέτες των ιερών πολέμων ή των «επικών» εξορμήσεων, είναι πάντα ετερόφωτα, άβουλα και καταστροφικά»: Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της παραπάνω περιόδου σε μια παράγραφο 100-120 λέξεων. Μονάδες 10 Αρκετές φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας οι άνθρωποι έχουν πέσει θύματα φανατισμού και η ιστορία αυτή δε φαίνεται να έχει τέλος. Επιτήδειοι καιροσκόποι
υπάρχουν σε κάθε εποχή, έτοιμοι να εκμεταλλευτούν την αγάπη των ανθρώπων για ιερά πρόσωπα ή θεσμούς και την πίστη τους σε ευγενείς ιδέες, προκειμένου να υπηρετήσουν ιδιοτελείς σκοπιμότητες. Η ιστορία είναι γεμάτη πράξεις μίσους και βίας που καταλύουν κάθε έννοια ανθρωπιάς και ηθικής. Και οι πρωταγωνιστές αυτών των φρικαλεοτήτων είναι άνθρωποι άβουλοι και αφελείς, που πίστεψαν τυφλά σε αυθεντίες και βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στα στενά όρια της πίστης τους, ανίκανοι να αντιληφθούν ότι με τις πράξεις τους γκρέμιζαν συθέμελα κάθε τι ιερό στο οποίο πίστευαν και για το οποίο αγωνίστηκαν με πάθος. Λέξεις 114 Β.2. Βασικό χαρακτηριστικό του δοκιμίου θεωρείται η πρόθεση του δοκιμιογράφου να καταστήσει το κείμενό του ευπρόσιτο στο μέσο αναγνώστη. Να εντοπίσετε στο παραπάνω δοκίμιο δυο τρόπους με τους οποίους ο δοκιμιογράφος υπηρετεί τον παραπάνω στόχο και να αναφέρεται ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση. Μονάδες 10 Βασική πρόθεση του δοκιμιογράφου είναι να καταστήσει το κείμενό του ευπρόσιτο στο μέσο αναγνώστη, διευκολύνοντας την πρόσληψη των απόψεών του. Για την επίτευξη του στόχου αυτού: α) χρησιμοποιεί παραδείγματα, όπως στη δεύτερη παράγραφο, όπου αναφέρει ενδεικτικά τα ολοκαυτώματα κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, για να καταδείξει τις θηριωδίες και τις φρικαλεότητες, στις οποίες οδηγεί ο φανατισμός (ή στην τέταρτη παράγραφο, όπου αναφέρει το παράδειγμα του φανατισμένου φιλάθλου). β) χρησιμοποιεί α ενικό πρόσωπο (Έχω παρατηρήσει, Δεν θα υποστηρίξω, ), που δίνει έναν προσωπικό, εξομολογητικό τόνο στο λόγο του, και α πληθυντικό πρόσωπο, που δημιουργεί ένα κλίμα αμεσότητας και οικειότητας και γεφυρώνει το χάσμα με τον αναγνώστη, καθώς υποβάλλει την αίσθηση ότι και ο συγγραφέας εντάσσεται σ αυτούς που αναγνωρίζουν τις αρνητικές συνέπειες του φανατισμού και πρέπει να αγωνιστούν για την εξάλειψή του (Ας θυμηθούμε, Έχουμε το δικαίωμα ν αντιταχθούμε, ν αποδείξουμε, αν το μπορούμε ). Θα μπορούσαμε επίσης να αναφέρουμε: την ποιητική χρήση του λόγου (π.χ. επιδέξιους σκηνοθέτες των ιερών πολέμων, η
παιδεία είναι ένα κοφτερό σπαθί είναι ξαρμάτωτος από υλική δύναμη ) τον προσδιορισμό και την ανάλυση της έννοιας του φανατισμού Β.3. αποκρουστική, μηχανορράφων, υποτάσσεται, ν αντιταχθούμε, σαθρή: Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. στενόκαρδος, επιδέξιους, ετερόφωτα, καταστροφικά, απόγνωσης: Να δώσετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 10 αποκρουστική: απεχθής, αηδιαστική μηχανορράφων: δολοπλόκων, ραδιούργων υποτάσσεται: υποδουλώνεται ν αντιταχθούμε: να αντιπαρατεθούμε, να εναντιωθούμε. σαθρή: σάπια, διαβρωμένη στενόκαρδος: μεγαλόψυχος επιδέξιους: αδέξιους ετερόφωτα: αυτόφωτα καταστροφικά: ευεργετικά απόγνωσης: ελπίδα Β.4. «Ο φανατισμός δημιουργεί καταστάσεις βρασμού», «Για τούτο και κατά κανόνα οι απολυταρχίες ευνοούν την κοινωνική αθλιότητα και την απαιδευσία»: Να δικαιολογηθεί η επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από τον συγγραφέα και να μετατραπεί σε παθητική. Μονάδες 5 Ο δοκιμιογράφος επιλέγει στο συγκεκριμένο χωρίο ενεργητική σύνταξη, για να τονίσει το υποκείμενο της πράξης, δηλαδή «τον φανατισμό» και «τις απολυταρχίες». Με την επιλογή της συγκεκριμένης σύνταξης προσδίδει επίσης στο λόγο του ζωντάνια και αμεσότητα και ένα πιο οικείο, προσωπικό ύφος.
Μετατροπή: Από τον φανατισμό δημιουργούνται καταστάσεις βρασμού. Για τούτο και «κατά κανόνα» ευνοείται η κοινωνική αθλιότητα και η απαιδευσιά από τις απολυταρχίες. Γ. Θα περίμενε κανείς ότι σε μια εποχή ραγδαίας επιστημονικής ανάπτυξης, όπως αυτή που διανύουμε, που οι δυνατότητες για γνώση και κριτική ανάπτυξη είναι περισσότερες από ποτέ, τα φαινόμενα του φανατισμού να αποτελούν μακρινό παρελθόν. Ωστόσο, γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες πολλών εκδηλώσεων φανατισμού σε πολλούς τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Σε μια εισήγηση που θα κάνετε σε ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας να αναφέρετε σύγχρονες μορφές φανατισμού και να επισημάνετε τις συνέπειες που έχουν στη διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ομαλή ζωή των κοινωνιών (500-600 λέξεις). Μονάδες 40 Αξιότιμοι καθηγητές, αγαπητοί γονείς, συμμαθητές και συμμαθήτριες, Συγκεντρωθήκαμε σήμερα για να συζητήσουμε ένα θέμα που έχει συγκλονίσει αρκετές φορές όχι μόνο την τοπική αλλά και την παγκόσμια κοινή γνώμη. Από τη μια, οι τρομοκρατία των φανατισμένων τζιχαντιστών και από την άλλη τα έκτροπα που συνοδεύουν τους ποδοσφαιρικούς αγώνες, φέρνουν στην επιφάνεια το θέμα του φανατισμού, που όπως φαίνεται- εμφανίζεται με πολλά πρόσωπα. Ο φανατισμός αρχικά σήμαινε την ιερή μανία, την παρουσία του Θεού μέσα στον άνθρωπο. Γρήγορά έφτασε να σημαίνει την τυφλή θρησκευτική πίστη και με αυτό το αποτρόπαιο πρόσωπο εξακολουθεί να υφίσταται και μέχρι σήμερα ιδιαίτερα στις χώρες της Ανατολής, όπου η θρησκευτική πίστη αποτελεί και βασικό στοιχείο εθνικής ταυτότητας και ανάγεται σε καθοριστικό παράγοντα που επηρεάζει και τις πολιτικές εξελίξεις. Φανατισμένοι οπαδοί μιας θρησκείας αυτοκτονούν σπέρνοντας ταυτόχρονα
το θάνατο σε αθώους πολίτες, γιατί πιστεύουν ότι κάνουν το θέλημα του Θεού και συγχρόνως υπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα εξοντώνοντας τους αλλόθρησκους. Παράλληλα, σε όλο τον κόσμο αναπτύσσονται αμέτρητες αιρέσεις με φανατικούς οπαδούς, που από την πλύση εγκεφάλου που έχουν υποστεί, θυσιάζουν από την περιουσία τους μέχρι και τη ζωή τους. Την ίδια στιγμή φανατισμένοι οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων ξεσπούν σε πρωτοφανείς βιαιότητες για την τιμή της ομάδας τους. Τις περισσότερες φορές αρκεί μόνο μια κραυγή ή ένα σύνθημα, για να πυροδοτήσει τα πάθη και η ψυχολογία του πλήθους κυριαρχεί, αμαυρώνοντας το αθλητικό ιδεώδες. Ο φανατισμένος οπαδός άτομο συνήθως περιθωριοποιημένο και ανώριμο- γίνεται εύκολα όργανο των οργανωμένων αθλητικών συμφερόντων και αναζητά στην τυφλή βία τη λύση στα προσωπικά του αδιέξοδα και στην τυφλή υπεράσπιση της ομάδας την κοινωνική καταξίωση και την ηθική ικανοποίηση που του λείπει. Κοντά σ αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και τον πολιτικό φανατισμό, που εκφράζεται στο πρόσωπο του οπαδού μιας πολιτικής ιδεολογίας ή ενός κόμματος, ο οποίος ακολουθεί άκριτα και επιδοκιμάζει τις επιλογές του χωρίς να προβληματίζεται για την ορθότητά τους. Στη συνείδησή του κάθε κομματική απόφαση είναι ιερή, ενώ αντίθετα κάθε άποψη διαφορετικής κομματικής ταυτότητας θεωρείται εξ ορισμού λανθασμένη και επικίνδυνη. Έτσι ο θερμόαιμος οπαδός καταφεύγει ακόμη και στη βίαιη εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων, πιστεύοντας ότι έτσι προσφέρει εθνικές ευεργεσίες. Από όλες τις παραπάνω περιπτώσεις προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο φανατισμός καταργεί την ελευθερία της σκέψης και της βούλησης και αποθηριώνει τον άνθρωπο. Η δογματική προσήλωση σε μια ιδέα δεν αφήνει περιθώρια κριτικής αμφισβήτησης και αναθεώρησης. Το μυαλό παγιδεύεται σε συγκεκριμένα ιδεολογικά σχήματα, τα οποία ανάγει σε αναμφισβήτητες αλήθειες. Αποτέλεσμα αυτής της κριτικής ακαμψίας είναι ο φόβος και το άλογο μίσος. Ο φανατισμένος θεωρεί οποιαδήποτε άλλη άποψη εξ ορισμού λανθασμένη και δεν μπορεί για το λόγο αυτό παρά να αμφιβάλλει για τα ηθικά κίνητρα όσων την υποστηρίζουν. Γίνεται λοιπόν μισαλλόδοξος και αμυνόμενος για τις ιδέες του επιτίθεται. Έτσι ο φανατισμός οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη βία. Μια τέτοια νοοτροπία δεν μπορεί παρά να απειλεί την κοινωνική συνοχή, καθώς δεν αφήνει περιθώριο για διάλογο και ειρηνική επίλυση των διαφορών. Για τον φανατικό μοναδικός τρόπος για την επίλυση των προβλημάτων είναι η αυταρχική επιβολή των απόψεών του, αφού πιστεύει πως διεκδικούν την απόλυτη αλήθεια. Κάθε προσπάθεια
ορθολογικής προσέγγισης ενός θέματος ή θεώρησης από άλλη οπτική γωνία συνιστά επικίνδυνη εκτροπή από τον σωστό δρόμο και βαρύτατη προσβολή, που απαιτεί παραδειγματική τιμωρία. Έτσι, όμως εδραιώνεται το μίσος στις σχέσεις των ανθρώπων και τα προβλήματα διαιωνίζονται και διογκώνονται, αποκλείοντας κάθε δυνατότητα για πρόοδο. Παράλληλα, η Δημοκρατία τραυματίζεται βαθύτατα, διότι κλονίζονται τα ίδια τα θεμέλιά της, που είναι η ισότητα, η δικαιοσύνη και η ελευθερία. Ο φανατικός θεωρεί πως το δίκιο είναι μόνο με το μέρος του και δεν αναγνωρίζει την ισότητα παρά μόνο για τους ομοϊδεάτες του. Όλοι οι υπόλοιποι θεωρούνται κατώτεροι και επικίνδυνοι και για το λόγο αυτό ανάξιοι να έχουν δικαιώματα και ελευθερίες. Εξάλλου, τα φανατισμένα πλήθη χειραγωγούνται εύκολα και ετεροκατευθύνονται από επιτήδειους δημαγωγούς. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις η Δημοκρατία δεν μπορεί, όπως είναι αυτονόητο, να λειτουργήσει. Καταλύεται ή διατηρείται μόνο στο όνομα, αφήνοντας τους πολίτες με την ψευδαίσθηση ότι λειτουργεί. Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρείται αναγκαίο να προβάλλουμε ένα κοινό μέτωπο αντίστασης ενάντια στην απειλή του φανατισμού, όποια μορφή κι αν παίρνει. Για το σκοπό αυτό απαιτείται πνευματική εγρήγορση και ψυχικό σθένος και πάνω από όλα ψυχραιμία. Ο κίνδυνος θα ήταν να παγιδευτούμε και εμείς στη λογική της βίας. Αυτόν τον κίνδυνο πρέπει πρώτα από όλα να αποσοβήσουμε. Ευχαριστώ για την προσοχή σας Λέξεις 694