ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΩΝ ΕΤΩΝ 2004-2009
ΑΘΗΝΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 4 1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...5 2. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ... 7 2.1. Εισαγωγή... 7 2.2. Ίδρυση του Τμήματος και στόχοι... 8 2.3. Δομή και λειτουργία του Τμήματος... 9 2.4. Ακαδημαϊκό προσωπικό και φοιτητές... 11 3. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ... 13 3.1. Πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών... 13 3.1.1. Το πρόγραμμα σπουδών... 13 3.1.2. Εξεταστικό σύστημα... 18 3.1.3. Πτυχιακή Εργασία... 19 3.1.4. Συγγράμματα... 20 3.1.5. Διεθνής διάσταση... 20 3.1.6. Διασύνδεση με την αγορά εργασίας... 22 3.2 Προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών... 24 3.2.1. ΠΜΣ στην «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία»... 25 3.2.2. ΠΜΣ στις «Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές»... 33 3.2.3. ΠΜΣ «Κράτος και Δημόσια Πολιτική»... 40 3.2.4. ΠΜΣ στις «Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης»... 43 3.3. Πρόγραμμα διδακτορικών σπουδών... 50 4. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ... 52 4.1. Ποιότητα Διδακτικής Διαδικασίας... 52 4.2. Οργάνωση και Εφαρμογή Διδακτικού Έργου... 53 4.3. Αξιοποίηση ΤΠΕ... 53 4.4. Αναλογία Διδασκόντων και Διδασκομένων... 53 4.5. Σύνδεση Διδασκαλίας με Έρευνα... 54 5. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ... 54 5.1. Ερευνητικά προγράμματα και έργα... 54 5.2. Ερευνητικές υποδομές... 55 5.3. Επιστημονικές δημοσιεύσεις μελών ΔΕΠ... 59 5.4. Η διεθνής παρουσία των μελών ΔΕΠ... 59 6. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ... 60 7. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ... 61 7.1. Διοικητικές υπηρεσίες... 61 7.2. Υποδομές που χρησιμοποιεί το Τμήμα... 61 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 64 9. ΣΧΕΔΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ... 67 10. ΠΙΝΑΚΕΣ... 68 10.1 Εξέλιξη του προσωπικού του τμήματος... 68 2
10.2 Εξέλιξη των εγγεγραμμένων φοιτητών του Τμήματος... 69 10.3 Εξέλιξη των εισερχομένων προπτυχιακών φοιτητών του Τμήματος... 69 10.4. Εξέλιξη του αριθμού αιτήσεων, προσφορών θέσεων από το Τμήμα, εισακτέων (εγγραφών) και αποφοίτων στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία»... 70 10.5. Εξέλιξη του αριθμού αιτήσεων, προσφορών θέσεων από το Τμήμα, εισακτέων (εγγραφών) και αποφοίτων στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές»... 70 10.6. Εξέλιξη του αριθμού αιτήσεων, προσφορών θέσεων από το Τμήμα, εισακτέων (εγγραφών) και αποφοίτων στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Κράτος και Δημόσια Πολιτική»... 70 10.7. Εξέλιξη του αριθμού αιτήσεων, προσφορών θέσεων από το Τμήμα, εισακτέων (εγγραφών) και αποφοίτων στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης»... 71 10.8. Εξέλιξη του αριθμού αιτήσεων, προσφορών θέσεων από το Τμήμα, εισακτέων (εγγραφών) και αποφοίτων στο Πρόγραμμα Διδακτορικών Σπουδών.. 71 10.9. Μαθήματα Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών... 71 10.10 Εξέλιξη του αριθμού των αποφοίτων του Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών και διάρκεια σπουδών... 88 10.11. Μαθήματα Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών... 90 10.12 Συμμετοχή σε διαπανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών... 109 10.13 Επιστημονικές δημοσιεύσεις... 109 10.14 Στατιστικά Φοιτητών ανά κύκλο σπουδών... 109 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α... 109 1. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΠΕΔΔ (ΜΑΙΟΣ 2010)... 110 2. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ... 112 3. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ... 113 4. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΡΙΒΕΣ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΧΘΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΩΝ ΕΤΩΝ 2004-2009... 123 5. ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ... 127 6. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΥΠΟ ΤΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟ ΜΕΛΩΝ ΔΕΠ Η ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΩΣ ΜΕΛΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ (2004-2009)... 162 7. ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ... 174 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Κατάλογος των επιστημονικών δημοσιεύσεων των μελών ΔΕΠ του τμήματος κατά την πενταετία 2004-2009... 174 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ: Οδηγός Σπουδών του Τμήματος (χωριστό τεύχος)...241 3
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Τμήμα ΠΕΔΔ του Πανεπιστημίου Αθηνών έχει συμπληρώσει 28 έτη δυναμικής παρουσίας στον ακαδημαϊκό χώρο. Παρότι ένα σχετικά νέο Τμήμα σε σχέση με άλλα Τμήματα του ΕΚΠΑ, το Τμήμα υπήρξε πρωτοπόρο στην υλοποίηση διαδικασιών αξιολόγησης. Το 1998 το Τμήμα ανέλαβε, μετά από αίτησή του, να αποτιμήσει στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ το εκπαιδευτικό του έργο και τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Πράγματι, το Τμήμα χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του ως άνω προγράμματος με αποτέλεσμα τη διεξαγωγή και υποβολή αναλυτικής αποτίμησης του έργου του αφενός από ομάδα εσωτερικής αποτίμησης και αφετέρου από αμάδα εξωτερικής αξιολόγησης. Μετά την παρέλευση δώδεκα ετών το Τμήμα ολοκλήρωσε μια νέα φάση αποτίμησης του έργου του με βάση τις διαδικασίες που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία. Η παρούσα έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης αναδεικνύει τα θετικά στοιχεία αλλά και τις αδυναμίες και ελλείψεις που χαρακτηρίζουν το Τμήμα. Σε αυτό το πλαίσιο θα αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διαμόρφωση της μελλοντικής πορείας του. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες όλων προς την Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης και ιδιαίτερα στην Επίκουρη Καθηγήτρια κα Εμμανουέλλα Δούση και στον Επίκουρο Καθηγητή κ. Γρηγόρη Μολύβα για τη σημαντική συμβολή τους στη συγκέντρωση, επεξεργασία και παρουσίαση του υλικού της αξιολόγησης Αθήνα Ιούνιος 2010-06-11 Καθηγητής Χρήστος Λυριντζής Πρόεδρος Τμήματος ΠΕΔΔ 4
1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η Γενική Συνέλευση του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (εφεξής: Γ.Σ.), στη συνεδρίαση της 19 ης Μαΐου 2009, όρισε Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης (Ο.Μ.Ε.Α.) αποτελούμενη από τα κάτωθι μέλη ΔΕΠ: Χρήστο Λυριντζή, Καθηγητή Μιχάλη Τσινισιζέλη, Καθηγητή Αλέξανδρο Κύρτση, Καθηγητή Γιάννη Τασσόπουλο, Αναπληρωτή Καθηγητή Ο κ. Κύρτσης παραιτήθηκε με την από 14.12.2009/Α.Π. 621 επιστολή του προς τη Γ.Σ. του Τμήματος. Η Γ.Σ., στην συνεδρία της 15 ης Δεκεμβρίου 2009, αφού έκανε δεκτή την ως άνω παραίτηση, προχώρησε σε ανασυγκρότηση της επιτροπής, ορίζοντας την κα Εμμανουέλα Δούση, Επ. Καθηγήτρια, ως αντικαταστάτρια του κ. Κύρτση και ως συμπληρωματικό μέλος τον Επ. Καθηγητή κ. Γρηγόρη Μολύβα. Η Ο.Μ.Ε.Α. είχε την ευθύνη της εκπόνησης της παρούσας έκθεσης εσωτερικής αξιολόγησης. Η διαδικασία διήρκεσε από τον Δεκέμβριο του 2009 έως τον Μάιο του 2010. Κατά το διάστημα αυτό πραγματοποίησε σειρά συναντήσεων με τα μέλη Δ.Ε.Π. του Τμήματος, καθώς και με το Διοικητικό Συμβούλιο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι φοιτητές του Τμήματος αποφάσισαν να μη συμμετάσχουν στη διαδικασία αξιολόγησης και, συνεπώς, η παρούσα έκθεση δεν περιλαμβάνει στοιχεία που θα προέκυπταν από τα ερωτηματολόγια των φοιτητών για το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Η έκθεση επικεντρώνεται στην γενική παρουσίαση των δραστηριοτήτων και αξιολόγηση του Τμήματος και, ειδικότερα, κατά την πενταετία 2004-2009. Κατά την εκπόνηση της έκθεσης ελήφθησαν υπόψη: Η έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης που εκπονήθηκε το 1999 στο πλαίσιο του προγράμματος Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. Η έκθεση εξωτερικής αξιολόγησης που εκπονήθηκε το 1999 στο πλαίσιο του ως άνω προγράμματος. 5
Τα ατομικά απογραφικά δελτία που συμπληρώθηκαν από τα μέλη Δ.Ε.Π. του Τμήματος. Τα απογραφικά δελτία εξαμηνιαίων μαθημάτων που συμπληρώθηκαν από τους διδάσκοντες. Οι οδηγοί σπουδών του Τμήματος των ακαδημαϊκών ετών 2004 έως 2009. Οι οδηγοί σπουδών των τεσσάρων προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών των ακαδημαϊκών ετών 2004-2009. Η αποτίμηση και αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των παρεχομένων υπηρεσιών πανεπιστημιακών τμημάτων αποτελεί μια πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, αλλά είναι μια σχετικά καινούρια πρακτική στην Ελλάδα. Μέσω της διαδικασίας εσωτερικής αξιολόγησης που πραγματοποιήθηκε υπό την ευθύνη της Ο.Μ.Ε.Α., συγκεντρώθηκαν, καταγράφηκαν αλλά και αποτιμήθηκαν όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν σήμερα την ταυτότητα του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Ειδικότερα: συγκεντρώθηκαν στατιστικά δεδομένα που αφορούν το σώμα των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών του καταγράφηκε το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία του Τμήματος αποτιμήθηκε το πρόγραμμα σπουδών σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο καταγράφηκε και αποτιμήθηκε το έργο (διδακτικό, ερευνητικό, διοικητικό και τεχνικό) του ανθρώπινου δυναμικού (διδακτικού, διοικητικού, τεχνικού) καταγράφηκαν και αποτιμήθηκαν οι υποδομές που χρησιμοποιεί το Τμήμα. Αφετέρου, αποτιμήθηκε η οργανωτική δομή του Τμήματος, τα θετικά στοιχεία και οι αδυναμίες του. Λαμβάνοντας υπόψη την έκθεση εσωτερικής αξιολόγησης, καθώς και τα πορίσματα της εξωτερικής αξιολόγησης που θα ακολουθήσει, το Τμήμα θα μπορεί να προγραμματίσει, αλλά και να αναλάβει την προώθηση εκείνων των θεσμικών αλλαγών που απαιτούνται για να ανταποκριθεί στις ανάγκες της επόμενης δεκαετίας. Επιπλέον, η Ο.Μ.Ε.Α. θα εισηγηθεί στη Γ.Σ. του Τμήματος τη σύσταση Επιτροπής Αξιολόγησης (ή την εξακολούθηση της λειτουργίας της Ο.Μ.Ε.Α.), η οποία θα 6
αναλάβει εφεξής το συντονισμό της συγκέντρωσης και αξιολόγησης στοιχείων (στατιστικά δεδομένα, διδακτικό ερευνητικό έργο κ.ά.) στο τέλος κάθε ακαδημαϊκού έτους, με σκοπό την έναρξη μιας διαδικασίας συνεχούς αποτίμησης, επαναπροσδιορισμού και προσαρμογής του Τμήματος στις νέες απαιτήσεις τόσο των ακαδημαϊκών προκλήσεων, όσο και στην σύγχρονη αγορά εργασίας. 2. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ 2.1. Εισαγωγή Η ίδρυση, το 1982, του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών σηματοδοτεί το αυξανόμενο ενδιαφέρον για την πολιτική επιστήμη στην Ελλάδα, η οποία πλέον αποτελεί έναν εδραιωμένο επιστημονικό κλάδο με διεθνή παρουσία. Το Τμήμα ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του καθηγητή Γιάννη Μεταξά, ο οποίος τότε κατείχε την έδρα πολιτικής επιστήμης στη Νομική Σχολή. Η πρωτοβουλία αυτή εξέφραζε την ανάγκη για δημιουργία αυτοδύναμου τμήματος πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κατά τα είκοσι οκτώ χρόνια λειτουργίας του, το Τμήμα στελεχώθηκε με επιστήμονες διεθνούς κύρους και αναγνώρισης, γεγονός που συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση της φυσιογνωμίας και της δημόσιας εικόνας του. Ορισμένα μέλη του διδακτικού ερευνητικού προσωπικού ανέλαβαν σημαντικές δημόσιες θέσεις. Ο Νικηφόρος Διαμαντούρος, υπηρετεί ως Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής, ο Θάνος Βερέμης είναι πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ), ο Ιωάννης Βαληνάκης διετέλεσε υφυπουργός εξωτερικών, ο Χρήστος Ροζάκης είναι αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Σημαντικές επίσης θέσεις στη δημόσια διοίκηση κατέχουν ο καθηγητής Ιωάννης Υφαντόπουλος, πρόεδρος του Ε.Κ.Κ.Ε., η καθηγήτρια Καλλιόπη Σπανού, Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη και ο καθηγητής Πασχάλης Κιτρομηλίδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών στο Ε.Ι.Ε. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στους αφυπηρετήσαντες καθηγητές, οι οποίοι, όντας επιστήμονες διεθνούς κύρους, συνέβαλαν και εξακολουθούν να συμβάλουν σημαντικά στη διαμόρφωση και την εξέλιξη του κλάδου τους στον ελληνικό χώρο: ο Γιώργος Δερτιλής στην οικονομική ιστορία, ο Θεόδωρος Κουλουμπής στις διεθνείς 7
σχέσεις, ο Γιάννης Μεταξάς στην πολιτική επιστήμη, ο Νίκος Τάτσης στην κοινωνιολογία, ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς στην πολιτική κοινωνιολογία, ο Δημήτρης Χριστοφιλόπουλος στο δίκαιο και τους θεσμούς της χωροταξίας και ο Αργύρης Φατούρος στο χώρο του διεθνούς και ευρωπαϊκού οικονομικού δικαίου. Η απώλεια του Γιώργου Παπαδημητρίου, καθηγητή συνταγματικών θεσμών και βουλευτή Επικρατείας, άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Το Τμήμα προσφέρει ένα πλήρες και σύγχρονο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, το οποίο εμπλουτίζεται διαρκώς με τις νέες τάσεις και προσεγγίσεις στη διδασκαλία και τη μελέτη του γνωστικού αντικειμένου. Τα τέσσερα μεταπτυχιακά προγράμματα καλύπτουν κρίσιμους τομείς διδασκαλίας και διεπιστημονικής έρευνας, όπως η πολιτική κοινωνιολογία, οι διεθνείς και ευρωπαϊκές σπουδές, η διοικητική επιστήμη, η ανάλυση των πολιτικών του κράτους και οι σπουδές νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι απόφοιτοι του Τμήματος διαθέτουν ευρύ επιστημονικό υπόβαθρο και είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι για την αγορά εργασίας. 2.2. Ίδρυση του Τμήματος και στόχοι Όπως ήδη αναφέρθηκε, το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ιδρύθηκε το 1982 (Φ.Ε.Κ. 87/16.7.1982 τ. Α ). Είναι το νεότερο από τα τρία τμήματα της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως τότε είχε λειτουργήσει για πολλά χρόνια με διάφορες μορφές, αλλά χωρίς διοικητική αυτοτέλεια, ως μέρος της Νομικής Σχολής. Αρχικά λειτούργησε ως Τμήμα Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών, ως χωριστή κατεύθυνση στο τελευταίο έτος σπουδών. Αργότερα, απέκτησε πιο αυτόνομη υπόσταση, πάντοτε όμως στο πλαίσιο της Νομικής Σχολής, ως Τμήμα Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικών Επιστημών. Σκοπός του Τμήματος είναι η σε βάθος καλλιέργεια της πολιτικής επιστήμης σε όλες τις σύγχρονες διαστάσεις της: την πολιτική ανάλυση, τις διεθνείς και ευρωπαϊκές σπουδές, τη διοικητική επιστήμη, την πολιτική και κοινωνική θεωρία και την κοινωνική πολιτική. Το πρόγραμμα σπουδών επιδιώκει την κατάρτιση των φοιτητών και φοιτητριών στις θεμελιώδεις έννοιες, τις βασικές μεθόδους και τους προβληματισμούς που διέπουν τη συστηματική ανάλυση των πολιτικών, κοινωνικών, 8
πολιτειακών και διεθνών φαινομένων. Παράλληλα παρέχουν στους φοιτητές και τις φοιτήτριες εξειδικευμένη γνώση στον τομέα προτίμησής τους. Η προσέγγιση αυτή αντανακλά τη φιλοσοφία του Τμήματος, που αποδίδει έμφαση στην ενότητα των κοινωνικών επιστημών και στη συνολική και πολύπλευρη προσέγγιση της πολιτικής επιστήμης. Με βάση αυτή τη λογική, προβλέπονται τρεις κύκλοι σπουδών (κύκλος σπουδών πολιτικής ανάλυσης κύκλος διεθνών και ευρωπαϊκών σπουδών κύκλος σπουδών διοικητικής επιστήμης), οι οποίοι επιτρέπουν στους φοιτητές και τις φοιτήτριες να εξοικειωθούν με έναν από τους κύριους χώρους της ερευνητικής και επαγγελματικής εξειδίκευσης του Τμήματος. Έτσι, το Τμήμα αποσκοπεί στην παροχή τόσο της γενικής παιδείας, στο μέτρο του δυνατού, όσο και της επιστημονικής εξειδίκευσης, προετοιμάζοντας παράλληλα τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του και για μεταπτυχιακές σπουδές. Κατ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται επίσης η ακαδημαϊκή προετοιμασία των αποφοίτων του Τμήματος για την επαγγελματική τους απασχόληση σε περιοχές όπως η πολιτική ανάλυση, η πολιτική θεωρία, η κοινωνιολογία, οι διεθνείς σχέσεις, η ελληνική, ευρωπαϊκή και διεθνής διπλωματία, οι διεθνείς οργανισμοί, η δημόσια διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση σε εθνικούς και διεθνείς, ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, επιχειρήσεις, κ.ά. 2.3. Δομή και λειτουργία του Τμήματος Με στόχο τον καλύτερο συντονισμό της εκπαιδευτικής και ερευνητικής λειτουργίας, το Τμήμα είναι οργανωμένο σε Τομείς 1, οι οποίοι αντιστοιχούν σε επιμέρους γνωστικά πεδία και στους οποίους είναι κατανεμημένο το διδακτικό του προσωπικό. Οι Τομείς του Τμήματος είναι τέσσερις: Τομέας Πολιτικής Επιστήμης Τομέας Κοινωνικής Θεωρίας και Κοινωνιολογίας Τομέας Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Τομέας Διοικητικής Επιστήμης Οι Τομείς διαθέτουν ως όργανα τη Γενική Συνέλευση και τον Διευθυντή του Τομέα, ο οποίος εκλέγεται από τα μέλη του Τομέα. Ο Διευθυντής εισηγείται, κατά κανόνα, στη 1 Φ.Ε.Κ. 607/17.8.1989/ τ. Β. 9
Γενική Συνέλευση και το Διοικητικό Συμβούλιο του Τμήματος τα θέματα που αφορούν τον Τομέα. Όργανα του Τμήματος είναι η Γενική Συνέλευση, το Διοικητικό Συμβούλιο και ο Πρόεδρος του Τμήματος. Στη Γενική Συνέλευση συμμετέχουν όλα τα μέλη του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, εκπρόσωποι των άλλων κατηγοριών επιστημονικού προσωπικού και των φοιτητών/φοιτητριών. Συνεδριάζει σχεδόν μία φορά το μήνα και ασκεί σημαντικές αρμοδιότητες ως προς την εκπαιδευτική λειτουργία κ.ά., ενώ συγκροτεί κατ εξοχήν τον χώρο αλληλοενημέρωσης και ανταλλαγής απόψεων για όλα τα θέματα που αφορούν το Τμήμα. Ο ρόλος της για τη διατήρηση της συνοχής του Τμήματος είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Στη Γενική Συνέλευση προεδρεύει ο Πρόεδρος του Τμήματος, ο οποίες εκλέγεται μαζί με τον Αναπληρωτή Πρόεδρο κάθε δύο χρόνια. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποτελείται από τον Πρόεδρο του Τμήματος, τον Αναπληρωτή Πρόεδρο, τους Διευθυντές των Τομέων, δύο εκπροσώπους των προπτυχιακών φοιτητών και τον εκπρόσωπο των Ειδικών Μεταπτυχιακών Υποτρόφων και των μεταπτυχιακών φοιτητών του Τμήματος. Είναι υπεύθυνο για την εκτέλεση και την εποπτεία εφαρμογής των αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης. Ο Πρόεδρος του Τμήματος που επικουρείται από τον Αναπληρωτή Πρόεδρο, προΐσταται των υπηρεσιών του Τμήματος, καταρτίζει την ημερήσια διάταξη της Γενικής Συνέλευσης, εισηγείται τα θέματα, προεδρεύει των εργασιών της και φροντίζει για την εκτέλεση των αποφάσεών της. Ο Πρόεδρος εκπροσωπεί το Τμήμα και συγκροτεί τις επιτροπές του Τμήματος. Κατά την πενταετία 2004-2009, στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης λειτούργησαν οι παρακάτω επιτροπές: 1) Η Επιτροπή Προγράμματος Σπουδών, που αποτελείτο από πέντε μέλη ΔΕΠ και δύο φοιτητές και η οποία εισηγήθηκε στη Γ.Σ. του Τμήματος τροποποιήσεις του προγράμματος προπτυχιακών σπουδών με στόχο τον εκσυγχρονισμό του, έκανε προτάσεις για την αποφυγή επικαλύψεων των μαθημάτων και συνέβαλε, με τις προτάσεις της, στον προγραμματισμό για 10
νέες θέσεις ΔΕΠ. Η Επιτροπή αυτή έπαυσε να λειτουργεί μετά την τροποποίηση του προγράμματος σπουδών το 2005. 2) Η Συντονιστική Επιτροπή Μεταπτυχιακών Σπουδών που αποτελείται από τρία μέλη ΔΕΠ (τους διευθυντές των ΠΜΣ), μίαν υπάλληλο της Γραμματείας και έναν φοιτητή. Η Επιτροπή αυτή συντονίζει τα τέσσερα προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών που λειτουργούν στο Τμήμα: ΠΜΣ για την Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία, ΠΜΣ για τις Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές, ΠΜΣ για το Κράτος και τη Δημόσια Πολιτική και ΠΜΣ για τις Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Επιτροπή αυτή καταγράφει την εμπειρία των ΠΜΣ που λειτουργούν υπό την αιγίδα του Τμήματος, υποδεικνύει τρόπους συνεργασίας τους, επιδιώκει την ένταξη των προτάσεων για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής σε ένα συνεχώς ανανεούμενο πλαίσιο στρατηγικής για την ανάπτυξη του Τμήματος και των συναφών γνωστικών αντικειμένων και συνεργάζεται με την Επιτροπή βιβλιοθήκης. 3) Η Επιτροπή Βιβλιοθήκης που αποτελείται από τρία μέλη ΔΕΠ συντονίζει τις λειτουργίες και δραστηριότητες της βιβλιοθήκης του Τμήματος, προτείνει τρόπους διεύρυνσης των διαθέσιμων πόρων και συνεργάζεται στενά με την Επιτροπή Μεταπτυχιακών Σπουδών, 4) Η Ομάδα Εσωτερικής Αξιολόγησης που αποτελείται από πέντε μέλη ΔΕΠ συγκροτήθηκε για την συγκέντρωση, καταγραφή και αποτίμηση, στα πλαίσια της εσωτερικής αξιολόγησης, όλων εκείνων των στοιχείων που συνθέτουν σήμερα την ταυτότητα του Τμήματος. 2.4. Ακαδημαϊκό προσωπικό και φοιτητές Σήμερα, στο Τμήμα υπηρετούν τριάντα εννέα (39) μέλη ΔΕΠ, από τα οποία είκοσι (20) στη βαθμίδα του Καθηγητή, εννέα (9) στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή, έξι (6) στη βαθμίδα του Επίκουρου Καθηγητή και τέσσερις (4) στη βαθμίδα του Λέκτορα. Διδακτικό έργο προσφέρουν επίσης δύο (2) μέλη Ειδικού Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού (Ε.Ε.ΔΙ.Π.Π), τρία (3) μέλη του Ειδικού επιστημονικού προσωπικού, καθώς και δύο διδάσκοντες του ΠΔ 407/1980 στον Τομέα Κοινωνικής Θεωρίας και Κοινωνιολογίας (κατά το εαρινό εξάμηνο 2009-10). 2 Επίσης στο Τμήμα εργάζονται έξι (6) μέλη Ειδικού Τεχνικού Εργαστηριακού Προσωπικού (Ε.Τ.Ε.Π.). 2 Βλ. πίνακα 10.1. 11
Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, οι εγγεγραμμένοι προπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες ήταν 9.489, εκ των οποίων οι νεοεισερχόμενοι φοιτητές και φοιτήτριες ήταν 377. Κατά το ίδιο ακαδημαϊκό έτος απεφοίτησαν 348 φοιτητές και φοιτήτριες 3. Στα τέσσερα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών του Τμήματος φοίτησαν 95 φοιτητές και φοιτήτριες από τους οποίους απεφοίτησαν οι 80 4. Στο διδακτορικό πρόγραμμα μετέχουν 230 υποψήφιοι διδάκτορες (11 εισερχόμενοι κατά το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009) από τους οποίους ανακηρύχθηκαν διδάκτορες οι 13 5. Αναφορικά με το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Τμήμα δεν έχει την δυνατότητα να επιλέξει τους φοιτητές του, αλλά συχνά και οι ίδιοι οι φοιτητές δεν έχουν επιλέξει το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και έχουν καταλήξει σε αυτό «δια της τεθλασμένης». Οι φοιτητές εισάγονται με το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων. Ένα μεγάλο ποσοστό (35% περίπου για το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009) προέρχεται από μετεγγραφές φοιτητών και με το σύστημα των κατατακτήριων εξετάσεων, ενώ ειδικές ρυθμίσεις ισχύουν για τα άτομα με ειδικές ανάγκες κ.ά. Τα προβλήματα που προκύπτουν από αυτό το «τυφλό» σύστημα επιλογής δεν αναμένεται να αρθούν στο εγγύς μέλλον, αφού θα εξακολουθούν να εισέρχονται στο Τμήμα απόφοιτοι Λυκείων που επεδίωκαν την εισαγωγή τους σε άλλο Τμήμα, αλλά δεν συγκέντρωσαν τα απαιτούμενα μόρια. Παρά την ίδρυση Τμημάτων Πολιτικής Επιστήμης στα Πανεπιστήμια Κρήτης, Μακεδονίας και, πιο πρόσφατα, Πελοποννήσου και Θράκης, η πολιτική του Υπουργείου σχετικά με τον αριθμό των εισακτέων δεν έχει αλλάξει. Ο αριθμός αυτός εξακολουθεί να παραμένει μεγάλος (273 φοιτητές και φοιτήτριες νεοεισερχόμενοι τον Σεπτέμβριο του 2009) και αυξάνεται αν προστεθούν οι φοιτητές που προέρχονται από μετεγγραφές, κατατακτήριες κ.ά. (σύνολο νεοεισερχομένων το Σεπτέμβριο του 2009: 394 φοιτητές και φοιτήτριες). Επίσης, το Τμήμα έχει πολύ μεγάλο αριθμό εγγεγραμμένων προπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών προηγουμένων ετών (9.489), οι οποίοι δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει (ή ορισμένοι έχουν εγκαταλείψει) τις σπουδές τους. Μέχρι σήμερα δεν έχει λυθεί το ζήτημα της εκκαθάρισης από τα μητρώα των μη ενεργών 3 Βλ. πίνακα 10.2. 4 Βλ. πίνακες 10.4, 10.5, 10.6 και 10.7. 5 Βλ. πίνακα 10.8. 12
φοιτητών και φοιτητριών. Η αποχή των περισσοτέρων φοιτητών από τις δραστηριότητες του Τμήματος είναι ίσως η μόνη εξήγηση για τη μη κατάρρευση των μηχανισμών του που ανταποκρίνονται σε πολύ μικρότερα μεγέθη φοιτητικού πληθυσμού. 3. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 3.1. Πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών 3.1.1. Το πρόγραμμα σπουδών Το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης διαθέτει αρκετά περιθώρια για την προώθηση των επιλογών του σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών. Η σχετική νομοθεσία προβλέπει την κατάρτισή του από τη Γ.Σ. του Τμήματος (προηγούνται σχετικές συζητήσεις στους Τομείς) και την αναθεώρησή τους κάθε Απρίλιο. Το Πρόγραμμα Σπουδών δημοσιεύεται στον Οδηγό Σπουδών του Τμήματος και περιλαμβάνει τους τίτλους των υποχρεωτικών και των κατ επιλογή μαθημάτων, το περιεχόμενό τους, τις εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας τους και τη χρονική αλληλουχία ή αλληλεξάρτηση των μαθημάτων, καθώς και τον ελάχιστο αριθμό διδακτικών μονάδων που απαιτούνται για τη λήψη του πτυχίου. Η νομοθεσία επιβάλλει την διδασκαλία όλων των μαθημάτων για δεκατρείς πλήρεις εβδομάδες ανά εξάμηνο. Τα γενικά χαρακτηριστικά του προγράμματος σπουδών είναι τα ακόλουθα: η φοίτηση στο Τμήμα διαρκεί 4 έτη (8 εξάμηνα). Τα πρώτα δυο έτη έχουν σκοπό να προσφέρουν τα βασικά μεθοδολογικά εργαλεία, τις γνώσεις και το πλαίσιο αναφοράς της πολιτικής επιστήμης και των κοινωνικών επιστημών γενικότερα, καθώς και μια εισαγωγή στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα του κλάδου. Στο τρίτο έτος οι φοιτητές και φοιτήτριες χωρίζονται στις τρεις ακόλουθες κατευθύνσεις σπουδών: Πολιτική Ανάλυση (1), Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές (2) και Διοικητική Επιστήμη (3). 1. Κατεύθυνση Πολιτικής Ανάλυσης Η κατεύθυνση Πολιτικής Ανάλυσης καλύπτει τα ακόλουθα γνωστικά αντικείμενα: συγκριτική πολιτική, πολιτική κοινωνιολογία, πολιτική συμπεριφορά και πολιτική 13
θεωρία, καθώς και ιστορία της πολιτικής σκέψης. Βασική επιδίωξη είναι η εξοικείωση των φοιτητών και φοιτητριών με το έργο των κλασικών πολιτικών στοχαστών, αρχαίων και νεότερων, καθώς και η παρουσίαση συγχρόνων προβληματισμών και μεθοδολογικών προσεγγίσεων. Η θεματολογία των υποχρεωτικών μαθημάτων καλύπτει, μεταξύ άλλων, την κλασική και νεότερη πολιτική σκέψη, τις σχέσεις κράτους και κοινωνίας, τη συγκριτική πολιτική τόσο στον αναπτυγμένο όσο και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, την πολιτική συμπεριφορά και των παραγόντων που τη διαμορφώνουν (φύλο, κοινωνική θέση, ιδεολογία, θρησκεία), την εκλογική κοινωνιολογία και τη σύγχρονη πολιτική θεωρία. Τα προσφερόμενα μαθήματα επιλογής καλύπτουν την πολιτική κουλτούρα και κοινωνικοποίηση, το αμερικανικό πολιτικό σύστημα, τη φιλοσοφία της ιστορίας, ζητήματα σχέσεων κράτους και κοινωνίας, την πολιτική ανάλυση και τη φεμινιστική θεωρία. Ο παρακάτω πίνακας αποτυπώνει τον αριθμό των φοιτητών και φοιτητριών που επέλεξαν την κατεύθυνση Πολιτικής Ανάλυσης στο Ε εξάμηνο σπουδών κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2006-2007, 2007-2008 και 2008-2009 6. 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 2008-2009 Δεν υπάρχουν Δεν υπάρχουν 34 22 42 στοιχεία στοιχεία 2. Κατεύθυνση Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Η κατεύθυνση Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών επικεντρώνεται σε δύο επιστημονικούς κλάδους: τις διεθνείς σπουδές και τις ευρωπαϊκές σπουδές. Οι διεθνείς σπουδές επιδιώκουν την εξοικείωση των φοιτητών και φοιτητριών με τις βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές όψεις στη μελέτη της οργάνωσης και της λειτουργίας της διεθνούς κοινωνίας. Οι ευρωπαϊκές σπουδές επιδιώκουν τη μελέτη και τον θεωρητικό προβληματισμό γύρω από την ευρωπαϊκή ενοποίηση και τη θεσμική οργάνωση και λειτουργία της. Η θεματολογία των υποχρεωτικών μαθημάτων καλύπτει, μεταξύ άλλων, τη θεωρία των διεθνών σχέσεων και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, τους διεθνείς οργανισμούς, τις διεθνείς και ευρωπαϊκές οικονομικές σχέσεις, το δημόσιο διεθνές δίκαιο και το 6 Για τα ακαδημαϊκά έτη 2004-2005 και 2005-2006 δεν υπάρχουν στοιχεία, καθώς δεν είχε ξεκινήσει η μηχανογράφηση από τη Γραμματεία. 14
δίκαιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, την αμυντική συνεργασία και ασφάλεια, το δίκαιο της θάλασσας, την ελληνική εξωτερική πολιτική και τη συγκριτική ανάλυση ευρωπαϊκών πολιτικών συστημάτων. Μαθήματα επιλογής προσφέρονται στην οικονομική θεωρία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της διεθνούς συνεργασίας, στο διεθνές οικονομικό δίκαιο, στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών, στην ελληνική εξωτερική πολιτική, στην αμερικανική εξωτερική πολιτική και ασφάλεια, στα οικονομικά και κοινωνικά συστήματα της Ευρώπης και στη θεωρία και την πρακτική της ευρωπαϊκής σύγκλισης. Ο παρακάτω πίνακας αποτυπώνει τον αριθμό των φοιτητών και φοιτητριών που επέλεξαν την κατεύθυνση Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Ε εξάμηνο σπουδών κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2006-2007, 2007-2008 και 2008-2009 7. 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 2008-2009 Δεν υπάρχουν Δεν υπάρχουν 106 86 97 στοιχεία στοιχεία 3. Κατεύθυνση Διοικητικής Επιστήμης Η κατεύθυνση Διοικητικής Επιστήμης καλύπτει δύο επιστημονικούς κλάδους: αφενός τη διοικητική επιστήμη και την ανάλυση των δημόσιων πολιτικών και αφετέρου το δημόσιο δίκαιο και τους θεσμούς. Η διεπιστημονική και θεωρητική προσέγγιση καλλιεργείται με τρόπο ώστε να προάγεται η εμβάθυνση και η εξειδίκευση των φοιτητών/φοιτητριών σε όλες τις εκφάνσεις της οργάνωσης και της λειτουργίας του κράτους. Η θεματολογία των υποχρεωτικών μαθημάτων καλύπτει, μεταξύ άλλων, τη διοικητική επιστήμη, τις θεωρίες των οργανώσεων, την ανάλυση των δημόσιων πολιτικών, την κοινωνική πολιτική, το συνταγματικό και διοικητικό δίκαιο, τους θεσμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης, καθώς και τις εργασιακές σχέσεις. Μαθήματα επιλογής προσφέρονται στους θεσμούς και την πολιτική χωροταξίας και πολεοδομίας, στη συνταγματική ιστορία, στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, στην οικονομία και διοίκηση των υπηρεσιών υγείας, στις εργασιακές σχέσεις, καθώς και στους θεσμούς προστασίας του πολίτη σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Ο παρακάτω πίνακας αποτυπώνει τον αριθμό των φοιτητών και 7 Για τα ακαδημαϊκά έτη 2004-2005 και 2005-2006 δεν υπάρχουν στοιχεία, καθώς δεν είχε ξεκινήσει η μηχανογράφηση από τη Γραμματεία. 15
φοιτητριών που επέλεξαν την κατεύθυνση Διοικητικής Επιστήμης στο Ε εξάμηνο σπουδών κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2006-2007, 2007-2008 και 2008-2009 8. 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 2008-2009 Δεν υπάρχουν Δεν υπάρχουν 226 176 215 στοιχεία στοιχεία Από τους παραπάνω πίνακες προκύπτει η άνιση κατανομή των φοιτητών στις τρεις κατευθύνσεις, γεγονός που προκαλεί προβλήματα στη διδασκαλία των μαθημάτων, καθώς και στην κατανομή του διδακτικού βάρους στους διδάσκοντες. Τα αίτια της εν λόγω κατάστασης είναι ποικίλα. Οι φοιτητές και φοιτήτριες προτιμούν την κατεύθυνση Διοικητικής Επιστήμης διότι θεωρούν ότι τους προσφέρει ένα πλεονέκτημα για δώσουν εξετάσεις στο ΑΣΕΠ και να διοριστούν στο Δημόσιο, το οποίο παραμένει μια ελκυστική επαγγελματική προοπτική. Επιπλέον θεωρείται ότι προσφέρει καλύτερη υποδομή για όσους επιδιώκουν να δώσουν κατατακτήριες εξετάσεις σε Νομικό Τμήμα. Σε κάθε περίπτωση, το Τμήμα θα πρέπει στο μέλλον να εξετάσει τρόπους να καταστήσει τις άλλες κατευθύνσεις πιο ελκυστικές και να αποκαταστήσει κάποια αριθμητική ισορροπία μεταξύ τους, Τροποποίηση του προγράμματος σπουδών Το πρόγραμμα σπουδών τροποποιήθηκε το 2005 9 με στόχο τον εμπλουτισμό του και τη βελτίωση του επιπέδου παροχής τόσο γενικής όσο και εξειδικευμένης γνώσης. Η τροποποίηση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της δράσης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.) «Αναβάθμιση Προπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών». Το νέο πρόγραμμα σπουδών περιέχει σειρά καινοτομιών που στοχεύουν στην αναβάθμιση των σπουδών και στην ενδυνάμωση του επαγγελματικού κύρους του πτυχίου. Τα προσφερόμενα μαθήματα κορμού καλύπτουν, μεταξύ άλλων, την εισαγωγή στην πολιτική επιστήμη και στην κοινωνιολογία, την παγκόσμια και ευρωπαϊκή ιστορία, την εισαγωγή στις διεθνείς σχέσεις, τις αρχές και τους θεσμούς δικαίου, την πολιτική φιλοσοφία, τη σύγχρονη ελληνική ιστορία, την εισαγωγή στην 8 Για τα ακαδημαϊκά έτη 2004-2005 και 2005-2006 δεν υπάρχουν στοιχεία, καθώς δεν είχε ξεκινήσει η μηχανογράφηση από τη Γραμματεία. 9 Το νέο πρόγραμμα εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Τμήματος στις 14 Δεκεμβρίου 2004. 16
κοινωνική θεωρία, την πολιτική οικονομία, τους συνταγματικούς θεσμούς, τις μεθόδους και τις τεχνικές κοινωνικής έρευνας, την ευρωπαϊκή οργάνωση και ευρωπαϊκούς θεσμούς, τις γενικές αρχές διοικητικής οργάνωσης, την πολιτική επικοινωνία και το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Οι βασικές καινοτομίες του νέου προγράμματος σπουδών μπορούν να συνοψισθούν ως εξής: 1. Διατηρήθηκε ο διαχωρισμός κορμού και κατευθύνσεων, άλλαξε όμως, σε ορισμένη έκταση, η σύνθεσή τους. Τα κύρια σημεία του αναδιαρθρωμένου προγράμματος είναι: α) η εισαγωγή επιλογών στο Δ εξάμηνο σπουδών, προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη προσέγγιση κορμού και κατευθύνσεων και, επομένως, ενίσχυση της συνεκτικότητας των σπουδών. β) η καθιέρωση μιας τρίτης κατηγορίας μαθημάτων, αυτών της ειδικής επιλογής, στις κατευθύνσεις σπουδών και, ως εκ τούτου, αναδιάταξη και εκλογίκευση των επιμέρους προγραμμάτων. Τα προσφερόμενα στις κατευθύνσεις σπουδών μαθήματα χωρίζονται, επομένως, σε τρεις κατηγορίες, δηλαδή τα υποχρεωτικά κατεύθυνσης, τα ειδικής επιλογής και τα ελεύθερης επιλογής. Κατόπιν της βελτιωτικής παρέμβασης του 2008, τα μαθήματα ειδικής και ελεύθερης επιλογής συγκροτούνται σε ενιαίο κατάλογο, ανά εξάμηνο. Έτσι δίδεται πλέον η δυνατότητα στους φοιτητές και φοιτήτριες να επιλέξουν, ελεύθερα, μαθήματα τόσο ειδικής επιλογής όσο και ελεύθερης επιλογής. Κάθε φοιτητής και φοιτήτρια έχει δικαίωμα επιλογής τριών (3) μαθημάτων ανά εξάμηνο. Από τα δώδεκα (12) συνολικώς μαθήματα που θα επιλέξει, τουλάχιστον τέσσερα (4) πρέπει να περιλαμβάνονται μεταξύ των μαθημάτων που κάθε Τομέας έχει υποδείξει ως υποχρεωτικά για την ολοκλήρωση της κατεύθυνσης σπουδών. Στους καταλόγους προσδιορίζονται τουλάχιστον έξι (6) μαθήματα ως υποχρεωτικά για κάθε κατεύθυνση. Η διαδικασία δηλώσεων επιλογής μαθημάτων (πρέπει να) ολοκληρώνεται μέχρι τη λήξη της δεύτερης εβδομάδας κάθε εξαμήνου. γ) η προσφορά εργαστηριακών μαθημάτων (ιδίως Η/Υ) στο τελευταίο εξάμηνο σπουδών. δ) η εισαγωγή μαθημάτων διδακτικής επάρκειας. ε) η χορήγηση μαζί με το πτυχίο, μετά από αίτηση των πτυχιούχων, βεβαίωσης ότι παρακολούθησαν συγκεκριμένη κατεύθυνση σπουδών. 17
2. Αλλαγή του συστήματος στάθμισης των μαθημάτων κατά τον υπολογισμό του πτυχίου και, ειδικότερα, κατάργηση της πριμοδότησης των μαθημάτων του κορμού. 3. Εισαγωγή της προαιρετικής πτυχιακής εργασίας βαθμολογείται από τον επιβλέποντα και ένα διδάσκοντα με το συγγενέστερο γνωστικό αντικείμενο. 4. Καθιέρωση του θεσμού του συμβούλου σπουδών εφαρμόζεται από το πρώτο έτος σπουδών των φοιτητών. 5. Κατόπιν της βελτιωτικής παρέμβασης του 2008, αύξηση του αριθμού των μαθημάτων που κάθε φοιτητής έχει δικαίωμα εξέτασης σε κάθε εξεταστική περίοδο από ν+3 σε ν+4. 6. Πρόβλεψη λειτουργίας νέας, διατομεακής κατεύθυνσης με αντικείμενο την κοινωνική πολιτική. Η κατεύθυνση της κοινωνικής πολιτικής θα λειτουργήσει υπό τον όρο ότι το Τμήμα θα έχει την απαραίτητη ενίσχυση σε μέλη ΔΕΠ. Καθώς το περιβάλλον του Τμήματος μετασχηματίζεται συνεχώς, η μεταρρυθμιστική προσπάθεια θα πρέπει να συνεχιστεί, ώστε η προσφορά του Τμήματος να ανταποκρίνεται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις σε παραγωγή και μετάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων. 3.1.2. Εξεταστικό σύστημα Οι εξετάσεις διενεργούνται στο τέλος κάθε εξαμήνου (Ιανουάριο-Φεβρουάριο και Ιούνιο), καθώς και τον Σεπτέμβριο, οπότε διεξάγονται οι επαναληπτικές εξετάσεις του προηγούμενου έτους. Κατά τις εξεταστικές περιόδους στο τέλος του χειμερινού και του εαρινού εξαμήνου, εξετάζονται τα μαθήματα που διδάχθηκαν κατά τη διάρκεια των αντίστοιχων εξαμήνων. Κατά την εξεταστική περίοδο του Σεπτεμβρίου, εξετάζονται όλα τα μαθήματα, ανεξάρτητα από το εξάμηνο στο οποίο έχουν διδαχθεί. Οι εξετάσεις είναι γραπτές ή και προφορικές κατά την κρίση του διδάσκοντος. Επίσης, μπορεί να στηρίζονται σε ειδικά θέματα ή εργαστηριακές ασκήσεις. Σε περίπτωση αποτυχίας ή μη συμμετοχής στις εξεταστικές περιόδους του Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου και του Ιουνίου, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες μπορούν να εξετασθούν πάλι τον Σεπτέμβριο. Εάν αποτύχουν και τότε, υποχρεούνται να επαναλάβουν το μάθημα την επόμενη φορά που θα διδαχθεί. Όσοι και όσες απέτυχαν στις εξετάσεις των μαθημάτων ειδικής και ελεύθερης επιλογής, έχουν το δικαίωμα ή να 18
επαναλάβουν το μάθημα ή να το αντικαταστήσουν με άλλο μάθημα επιλογής που προσφέρεται στο ίδιο εξάμηνο. Κάθε φοιτητής ή φοιτήτρια μπορεί να επαναλάβει σε κάθε εξάμηνο έως τέσσερα μαθήματα επιπλέον των μαθημάτων του εξαμήνου κανονικής φοίτησής του/της. Κατά συνέπεια, μπορεί να εξετασθεί κατά την αντίστοιχη εξεταστική περίοδο μόνο σε τέσσερα επιπλέον μαθήματα (λεγόμενος κανόνας ν+4). Για τους φοιτητές και φοιτήτριες που βρίσκονται στο τέλος των σπουδών τους και τους υπολείπονται μόνο έως τρία εξαμηνιαία μαθήματα για την απόκτηση του πτυχίου, προβλέπεται η κατ εξαίρεση δυνατότητα να εξετασθούν, μετά από ειδική συνεννόηση με τους διδάσκοντες έστω κι αν τα μαθήματα αυτά δεν αντιστοιχούν στην εξεταστική περίοδο του εξαμήνου. 3.1.3. Πτυχιακή Εργασία Στο πλαίσιο ενός μαθήματος, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες, που βρίσκονται στα τελευταία εξάμηνα σπουδών τους, έχουν τη δυνατότητα εκπόνησης πτυχιακής εργασίας, χωρίς όμως αυτή να είναι υποχρεωτική. Η πτυχιακή εργασία είναι αυξημένων απαιτήσεων όχι μόνον ως προς την έκτασή της (περίπου 10.000 λέξεις), αλλά και ποιοτικά, καθώς θα πρέπει να ακολουθεί το τυπικό μιας επιστημονικής εργασίας. Την επίβλεψη της πτυχιακής εργασίας αναλαμβάνει ένα μέλος Δ.Ε.Π. του Τμήματος, ανεξαρτήτου κατεύθυνσης, το οποίο παρακολουθεί τον φοιτητή ή την φοιτήτρια καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας. Η εισαγωγή της (προαιρετικής) πτυχιακής εργασίας -το 2005- σκοπό έχει την εξοικείωση όσων φοιτητών και φοιτητριών επιθυμούν να έχουν μια πρώτη επαφή με την ερευνητική δραστηριότητα. Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι κίνητρο για την εκπόνηση πτυχιακής εργασίας δεν είναι μόνο η εξοικείωση με την έρευνα, αλλά η προσδοκία βελτίωσης του μέσου όρου της βαθμολογίας, εφόσον ο υπολογισμός της πτυχιακής εργασίας στον βαθμό πτυχίου έχει αυξημένη βαρύτητα (4 διδακτικές μονάδες). 19
3.1.4. Συγγράμματα Οι διδάσκοντες, κατά τις παραδόσεις τους, πληροφορούν τους φοιτητές και τις φοιτήτριες για τα συγγράμματα που πρέπει να μελετήσουν στο πλαίσιο κάθε μαθήματος. Κάθε διδάσκων/διδάσκουσα προτείνει κατά κανόνα δύο επιλογές για τα μαθήματά του/της, οι οποίες περιλαμβάνουν ένα ή δύο συγγράμματα εκάστη. Κατά κανόνα τα συγγράμματα καλύπτουν πλήρως ή στο μεγαλύτερο ποσοστό την ύλη. Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας λόγω της φύσης του αντικειμένου παρέχονται επιπρόσθετες σημειώσεις. Για την έγκαιρη διανομή των συγγραμμάτων, η Γενική Συνέλευση του Τμήματος εγκρίνει τον κατάλογο των συγγραμμάτων της επόμενης ακαδημαϊκής χρονιάς τον Ιούνιο. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες προμηθεύονται τα συγγράμματα από τους αντίστοιχους εκδοτικούς οίκους, επιδεικνύοντας τη φοιτητική τους ταυτότητα. Θα πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η διανομή των συγγραμμάτων με βάση το νέο αυτό σύστημα που ισχύει για όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα έχει προκαλέσει προβλήματα διαχείρισης στη Γραμματεία, καθώς δεν είναι πάντοτε δυνατός ο έλεγχος διανομής συγγραμμάτων στους φοιτητές και φοιτήτριες, ιδίως εκείνους που αποφασίζουν να αλλάξουν τα μαθήματα επιλογής (με αποτέλεσμα να προμηθεύονται περισσότερα συγγράμματα από όσα πραγματικά δικαιούνται). 3.1.5. Διεθνής διάσταση Δίκτυα διεθνών ανταλλαγών Το Τμήμα συμμετέχει σε σημαντικά δίκτυα διεθνών ανταλλαγών ακαδημαϊκού προσωπικού και φοιτητών και φοιτητριών, όπως το Socrates και το Erasmus, μέσω των οποίων δέχεται φοιτητές και φοιτήτριες από δεκαέξι συνεργαζόμενα πανεπιστήμια. Το Τμήμα έχει επίσης αναπτύξει ειδικές σχέσεις, σε διμερή βάση, με πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού. Προγράμματα συνεργασίας και ανταλλαγής φοιτητών και φοιτητριών έχουν αναπτυχθεί σε συστηματική βάση με το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, με το London School of Economics και με τα Πανεπιστήμια της Σόφιας, του Βουκουρεστίου και της Βουδαπέστης. Επιμορφωτικές ανταλλαγές γίνονται επίσης με πανεπιστημιακές ομάδες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και της Ταϊβάν. 20
Πρόγραμμα Erasmus Από το ακαδημαϊκό έτος 1989-1990 το Τμήμα συμμετέχει στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Erasmus. Το πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές και φοιτήτριες να φοιτήσουν για διάστημα τριών έως δώδεκα μηνών σε πανεπιστήμια με τα οποία έχουν συναφθεί διμερείς συμφωνίες. Από το 2004 μέχρι σήμερα 75 φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματος συμμετείχαν στο πρόγραμμα παρακολουθώντας μέρος των σπουδών τους σε ένα από τα συνεργαζόμενα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Από το 2004 μέχρι σήμερα 44 φοιτητές και φοιτήτριες ξένων πανεπιστημίων επέλεξαν να παρακολουθήσουν μέρος των σπουδών τους στο Τμήμα μας. Οι συγκεκριμένοι φοιτητές και φοιτήτριες προέρχονται από την Πολωνία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ισπανία, την Ιταλία και το Βέλγιο. Ο παρακάτω πίνακας αποτυπώνει τον αριθμό των εξερχομένων (από το Τμήμα) και εισερχομένων (από πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού) φοιτητών και φοιτητριών που συμμετείχαν στο ως άνω πρόγραμμα. 2004-2005 2005-2006 2006-2007 2007-2008 2008-2009 Εξερχόμενοι 14 15 18 13 15 Εισερχόμενοι 11 15 10 3 5 Διεθνείς ασκήσεις προσομοίωσης οργάνων διεθνών οργανισμών Από το 2000, αποστολές φοιτητών και φοιτητριών του Τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Τμήματος συμμετέχουν σε διαπανεπιστημιακές ασκήσεις προσομοίωσης συνεδριάσεων των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του NATO, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, το Τμήμα έχει εκπροσωπηθεί δυο φορές στο Model European Union Conference (EUROFORUM), τρεις φορές στο Harvard International Model United Nations, δύο φορές στο Oxford MUN, μία φορά στο Catalonia MUN, μία φορά στο Stockholm MUN, μία φορά στο Geneva MUN και ανελλιπώς στο Thessaloniki International Student Model United Nations (ThessisMUN) τα τελευταία εννέα χρόνια. Η σημασία των διοργανώσεων αυτών είναι μεγάλη. Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναλαμβάνουν το ρόλο διπλωματών, εκπροσωπώντας διάφορες χώρες, και συζητούν για επίκαιρα θέματα, όπως η προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η 21
καταπολέμηση της φτώχειας, η διαχείριση κρίσεων, η τρομοκρατία, οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και η προστασία του περιβάλλοντος. Οι διοργανώσεις αυτές προσφέρουν στους φοιτητές και τις φοιτήτριες μια πρώτη επαφή με την πρακτική διάσταση του αντικειμένου σπουδών τους. Μέσα από τη συμμετοχή τους στα Model United Nations (MUN) μαθαίνουν κανόνες διπλωματικής συμπεριφοράς, στρατηγικής και διαπραγμάτευσης, ενώ παράλληλα διαμορφώνουν μια εικόνα για τη δυναμική των διεθνών σχέσεων. Οι ασκήσεις αυτές συνιστούν ένα είδος πρακτικής άσκησης για τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που επιθυμούν να ασχοληθούν στο μέλλον με τους διεθνείς οργανισμούς, τη διεθνή πολιτική και τη διπλωματία. Επίτιμοι διδάκτορες Επίτιμοι διδάκτορες του Τμήματος έχουν αναγορευθεί σημαντικοί ακαδημαϊκοί διεθνούς αναγνώρισης, μεταξύ των οποίων οι καθηγητές Stanley Hoffmann από το Harvard University, Δημήτρης Αργυριάδης από το New York State University, ο Michael Walzer από το Institute of Advanced Studies, Πανεπιστήμιο του Princeton, ο Robert Merton, Columbia University, o Jacques Delors και ο πρέσβης κ. Βΰρων Θεοδωρόπουλος. 3.1.6. Διασύνδεση με την αγορά εργασίας Η διάρθρωση του προγράμματος σπουδών του Τμήματος παρέχει στους φοιτητές και τις φοιτήτριες το απαραίτητο επιστημονικό υπόβαθρο και τα αναγκαία εφόδια για την απασχόλησή τους ως ειδικό επιστημονικό προσωπικό στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα. Ειδικότερα, οι πτυχιούχοι του Τμήματος απασχολούνται στον δημόσιο τομέα και σε επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, σε διεθνείς οργανισμούς, στην ελληνική διπλωματική υπηρεσία, σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, σε ερευνητικά κέντρα, σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, σε εταιρείες συμβούλων και επιχειρήσεις, καθώς και σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε μεταξύ των αποφοίτων του Τμήματος το 1998, οι μισοί, σχεδόν, από αυτούς εργάζονται στο δημόσιο τομέα. 22
Η διασύνδεση του Τμήματος με την αγορά εργασίας επιτυγχάνεται μέσω των θεσμών: της πρακτικής άσκησης, του συμβούλου σπουδών και του γραφείου διασύνδεσης. Πρακτική Άσκηση Από το 2001, το Τμήμα προωθεί την πρακτική άσκηση των φοιτητών και φοιτητριών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, όπως επίσης και σε ερευνητικά ιδρύματα της χώρας μας. Μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης, οι φοιτητές αποκτούν μια πρώτη επαγγελματική εμπειρία, μια προϋπηρεσία στον κλάδο των σπουδών τους. Ειδικότερα, οι στόχοι του προγράμματος είναι: α. η εξοικείωση με την επαγγελματική διαδικασία και η ουσιαστικότερη αφομοίωση των επιστημονικών γνώσεων που διδάσκονται στο Τμήμα β. η ανάδειξη των δεξιοτήτων τους και η ανάπτυξη επαγγελματικής συνείδησης γ. η ομαλότερη μετάβαση των φοιτητών από το χώρο της εκπαίδευσης και της προετοιμασίας τους στο χώρο της εργασίας δ. η ενίσχυση της δυνατότητας πρόσληψης μετά τη λήψη του πτυχίου και ε. η σωστή καθοδήγηση και επιλογή για συνέχιση των σπουδών σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Στο πρόγραμμα μπορούν να συμμετέχουν φοιτητές όλων των ετών που έχουν επιτύχει ικανοποιητική βαθμολογία σε ποσοστό τουλάχιστον 50% των μαθημάτων τους. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να έχουν γνώση τουλάχιστον μίας ξένης γλώσσας σε ικανοποιητικό επίπεδο (αποδεικνύεται με την κατοχή ενός αναγνωρισμένου διπλώματος γλωσσομάθειας) και βασικές γνώσεις προγραμμάτων χειρισμού Η/Υ. Κατά την περίοδο 2004 έως 2009 στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης συμμετείχαν 213 φοιτητές και φοιτήτριες. Οι φορείς συνεργασίας είναι: η Βουλή των Ελλήνων, η Εθνική Τράπεζα, η Αγροτική Τράπεζα, ο Συνήγορος του Πολίτη, το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Εξωτερικών: Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου, το Ινστιτούτο Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής, το Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, το Ελληνικό Ινστιτούτο Εξωτερικής Πολιτικής, ο Πολιτιστικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων, το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών, το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, η Ενιαία Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθήνα-Πειραιά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης, 23
η Ύπατη Αρμοστεία ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η Διεθνής Αμνηστία, η Άρσις, οι Εκδόσεις Σαββάλα, το Ελληνικό Συμβούλιο για του Πρόσφυγες, το Διοικητικό Επιμελητήριο, η Οpinion, το Κανάλι της Βουλής, οι Εκδόσεις Κέδρος, η Εθνική Πινακοθήκη, η Καθημερινή, η Ελευθεροτυπία, η Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, το Ίδρυμα Ι.Φ. Κωστόπουλου, το Μουσείο Μπενάκη-Βιβλιοθήκη, το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, το Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, η ΑΣΚΙ, η Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Αττικής, η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος, ο ΟΣΕ, η Μπιενάλε της Αθήνας. Σύμβουλος Σπουδών Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες από το πρώτο έτος σπουδών κατανέμονται σε ομάδες με έναν υπεύθυνο καθηγητή ο οποίος αποτελεί και τον προσωπικό τους σύμβουλο για ζητήματα που αφορούν το πρόγραμμα, την επιλογή των μαθημάτων και της κατεύθυνσης, την πτυχιακή εργασία και τις μελλοντικές επαγγελματικές προοπτικές. Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι ελάχιστοι φοιτητές αξιοποιούν τον θεσμό, συνήθως περιστασιακά. Το γεγονός αυτό μάλλον οφείλεται στην επικρατούσα πρακτική στο ελληνικό πανεπιστήμιο, οι φοιτητές και φοιτήτριες να ενημερώνονται για τα ως άνω θέματα από συναδέλφους τους και από τις φοιτητικές παρατάξεις. Γραφείο Διασύνδεσης Το Γραφείο Διασύνδεσης αποσκοπεί στην παροχή πληροφοριών στους φοιτητές και τις φοιτήτριες σχετικά με τις επαγγελματικές τους προοπτικές. Η λειτουργία του γραφείου υποστηρίχθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ) του Υπουργείου Παιδείας. Επίσης, παρέχει πληροφορίες για μεταπτυχιακές σπουδές και ερευνητικά προγράμματα σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, για υποτροφίες, καθώς και για προκηρύξεις θέσεων εργασίας, διαγωνισμούς και προσλήψεις στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και στους διεθνείς οργανισμούς. 3.2 Προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών Αμέσως μετά τη θεσμική κατοχύρωση των μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα το 1994, το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ήταν από τα πρώτα που ίδρυσε τρία μεταπτυχιακά προγράμματα: «Πολιτική Επιστήμη και 24
Κοινωνιολογία», «Ευρωπαϊκές και Διεθνείς Σπουδές», «Κράτος και Δημόσια Πολιτική». Το 1999, στο πλαίσιο του Προγράμματος U/SEE (Universities/ Southeastern Europe Project Δίκτυο Πανεπιστημίων της Νοτιοανατολικής Ευρώπης), ιδρύθηκε ένα τέταρτο αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα, «Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης». 3.2.1. ΠΜΣ στην «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία» Παρουσίαση και στόχοι του ΠΜΣ Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία λειτουργεί από το 1995 10. Μετά τα δυο πρώτα έτη λειτουργίας του θεσμοποίησε στενή συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία προκειμένου να ενισχυθεί η κατεύθυνση της κοινωνιολογίας και να εμπλουτιστεί το διαθέσιμο επιστημονικό δυναμικό 11. Βασική επιδίωξη του προγράμματος είναι να συμβάλει στην εμβάθυνση και στην εξειδίκευση των φοιτητών/φοιτητριών στα επιστημονικά πεδία της πολιτικής επιστήμης και της κοινωνιολογίας, αποβλέποντας στη διεπιστημονική αντιμετώπιση των θεμάτων που εμπίπτουν στα γνωστικά αντικείμενα των δυο χώρων. Η διάρκεια φοίτησης είναι δυο ακαδημαϊκά έτη. Η θεματολογία των μαθημάτων καλύπτει, μεταξύ άλλων, την πολιτική θεωρία, τη μεθοδολογία των κοινωνικών επιστημών, τις κοινωνικές ανισότητες και το εκπαιδευτικό σύστημα, τις κοινωνικές ταυτότητες, σύγχρονα ζητήματα πολιτικής δράσης και εκπροσώπησης, θεωρίες της κοινωνικής αλλαγής, θεωρίες του εθνικισμού, την ευρωπαϊκή ιστορία, τις ιστορικές και κοινωνικές διαστάσεις της μετάβασης στη δημοκρατία. Στα τέσσερα εξάμηνα φοίτησης οι φοιτητές και οι φοιτήτριες παρακολουθούν τρία υποχρεωτικά μαθήματα και επτά μαθήματα επιλογής. Κάθε ακαδημαϊκή χρόνια προσφέρεται ένας ικανοποιητικός αριθμός μαθημάτων, ο οποίος εξασφαλίζει τόσο την εξειδίκευση όσο και τη σφαιρική κατάρτιση και τη θεωρητική επάρκεια των φοιτητών και των φοιτητριών. Το πρώτο έτος σπουδών αποβλέπει κυρίως στην παροχή των απαραίτητων γνώσεων, κυρίως στο μεθοδολογικό και το θεωρητικό επίπεδο, με τις οποίες οι φοιτητές και οι 10 Αρχικά λειτούργησε ως ΠΜΣ «Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνικής Θεωρίας» (ΦΕΚ 55/τ.Β /28.1.1994 & ΦΕΚ 298/τ.Β /17.4.1995). Τροποποιήθηκε το 1997 σε ΠΜΣ «Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας» ΦΕΚ 738/ τ.β /25.8.1997. 11 ΦΕΚ 673/τ.Β /3.7.1998. 25
φοιτήτριες θα μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε εξειδικευμένο θέμα έρευνας. Με τα τρία υποχρεωτικά μαθήματα διασφαλίζεται το επίπεδο γνώσεων των φοιτητών και των φοιτητριών που προετοιμάζονται παράλληλα για την κατεύθυνση καθώς και για την ειδίκευση που θα ακολουθήσουν. Κάθε κατεύθυνση Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία - υλοποιείται, σε πρώτη φάση, με το υποχρεωτικό μάθημα κατεύθυνσης στο δεύτερο εξάμηνο και τα τρία μαθήματα επιλογής κατά το πρώτο έτος, κυρίως όμως με τα τέσσερα μαθήματα που επιλέγουν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες στο δεύτερο έτος, καθώς και με τη μεταπτυχιακή εργασία ειδίκευσης. Το Πρόγραμμα απευθύνεται σε ένα ευρύ φάσμα πτυχιούχων ελληνικών και ξένων Πανεπιστημίων με αποτέλεσμα να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον πολλών αποφοίτων, να διευρύνονται οι δυνατότητες επιλογής και να ανέρχεται το επίπεδο των επιλεγόμενων φοιτητών και φοιτητριών. Ο μεγάλος αριθμός αιτήσεων που κατατίθενται κάθε χρόνο αντανακλά το γεγονός ότι το Πρόγραμμα συγκεντρώνει σήμερα ένα δυναμικό σύνολο διδασκόντων/ουσών εξειδικευμένων στο χώρο των κοινωνικών επιστημών στην Ελλάδα με αποτέλεσμα να έχει ενισχύσει την παρουσία του και την απήχησή του στον εν λόγω χώρο και να ασκεί ιδιαίτερη έλξη στους πτυχιούχους των κοινωνικών επιστημών. Διοικητική οργάνωση Το Πρόγραμμα διευθύνει Πενταμελής Ειδική Διατμηματική Επιτροπή (εφεξής: Ε.Δ.Ε.), η οποία αποτελείται από τρία μέλη ΔΕΠ των Τομέων Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνικής Θεωρίας & Κοινωνιολογίας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και δύο μέλη ΔΕΠ του συνεργαζόμενου Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, που έχουν αναλάβει μεταπτυχιακό έργο ή την επίβλεψη διδακτορικών διατριβών, και ορίζονται από τη Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης (εφεξής: Γ.Σ.Ε.Σ.). Η Ε.Δ.Ε. είναι αρμόδια για την παρακολούθηση και το συντονισμό λειτουργίας του προγράμματος. Ο Διευθυντής του Προγράμματος προεδρεύει της Ε.Δ.Ε. και ορίζεται με απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος μετά από πρόταση της Ε.Δ.Ε. Ο Διευθυντής και τα μέλη της Ε.Δ.Ε. διορίζονται για περίοδο δύο ετών με δυνατότητα ανανέωσης της θητείας τους. Επιλογή των φοιτητών 26
Η προηγούμενη εμπειρία δείχνει ότι το Πρόγραμμα προσελκύει πολλούς και αξιόλογους υποψηφίους/υποψήφιες καθιστώντας ιδιαίτερα δύσκολη τη διαδικασία επιλογής. Για την καλύτερη δυνατή λειτουργία του Προγράμματος, ο αριθμός των φοιτητών και των φοιτητριών που μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτό δεν μπορεί να ξεπεράσει τους 35 ανά έτος. Επιπλέον του αριθμού των εισακτέων γίνεται δεκτός/τη ένα/μία (1) υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (εφεξής: Ι.Κ.Υ) που πέτυχε στο σχετικό διαγωνισμό μεταπτυχιακών σπουδών εσωτερικού του γνωστικού αντικειμένου του ΠΜΣ και ένας/μία αλλοδαπός/ή υπότροφος του Ελληνικού Κράτους. Με απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ ο αριθμός των υποτρόφων μπορεί να αυξάνεται. Στο ΠΜΣ γίνονται δεκτοί πτυχιούχοι Α.Ε.Ι. της ημεδαπής ή ομοταγών αναγνωρισμένων ιδρυμάτων της αλλοδαπής καθώς και απόφοιτοι των Α.Τ.Ε.Ι., εφόσον διαπιστωθεί η ικανότητά τους να παρακολουθήσουν το Πρόγραμμα, με τις προϋποθέσεις που εκάστοτε ισχύουν για τους πτυχιούχους ανώτατης εκπαίδευσης. Η προκήρυξη για την εισαγωγή φοιτητών και φοιτητριών στο ΠΜΣ γίνεται μια φορά ανά ακαδημαϊκό έτος (συνήθως το Μάιο), οπότε και ανακοινώνεται και η προθεσμία υποβολής αίτησης συμμετοχής για το συγκεκριμένο έτος. Η επιλογή των εισακτέων στο ΠΜΣ γίνεται από επιτροπή μελών ΔΕΠ ή ΕΠ του Τμήματος ΠΕΔΔ, που συγκροτείται με απόφαση της Γ.Σ.Ε.Σ. Η διαδικασία επιλογής φοιτητών και φοιτητριών γίνεται μία φορά το χρόνο και πραγματοποιείται σε δύο στάδια. Στο πρώτο η Επιτροπή Επιλογής του Προγράμματος αξιολογεί τις αιτήσεις των υποψηφίων με βάση τα στοιχεία που εμπεριέχονται στους φακέλους τους και επιλέγει εκείνες που θα προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο της διαδικασίας. Το δεύτερο στάδιο της διαδικασίας προβλέπει την πρόσκληση σε συνέντευξη των υποψηφίων εκείνων που έχουν επιλεγεί στο προηγούμενο στάδιο. Στόχος της συνέντευξης είναι η διαπίστωση της ικανότητας των υποψηφίων να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα με βάση τις γνώσεις, τα ενδιαφέροντα και τη γενικότερη κατάρτισή τους σε σχέση με το χώρο των Κοινωνικών Επιστημών. Κατά το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 ως το 2008-2009 έκαναν αίτηση για το ΠΜΣ συνολικά 716 άτομα. Στον Πίνακα 1 φαίνεται η κατανομή ανά ακαδημαϊκό έτος. 27