ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 ΤΕΥΧΟΣ ΝΟ. 25 ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 ΤΕΥΧΟΣ ΝΟ. 25 ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ «Ο ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ» Αγίου Σίλα 29, Νέα Πεντέλη, 15236, Τηλ. 210 6138059 ΦΑΞ 210 8037827 www.flessas.eu e-mail tflessas@flessas.eu Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΥΧΟΝΤΑΙ ΣΤΟΥ ΝΕΟΥΣ ΦΟΙ- ΤΗΤΕΣ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΣΤΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΕΠΑΝΟΔΟ ΣΤΑ ΘΡΑΝΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΙΩΣΑΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ. Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΦΛΕΣΣΑ-ΔΙΚΑΙΟ- ΑΡΜΟΔΙΟ Η ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ, ΩΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ κ. ΔΗΜ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟ, Π. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ. Προς την Εφημερίδα «Μεσσηνιακός Λόγος» Μητροπέτροβα 4 Καλαμάτα, 24100 Κυρία Διευθύντρια, Με αφορμή την απρόσμενη και αναιτιολόγητη δημοσίευση «σχολίου» στη στήλη τις εγκρίτου εφημερίδος σας, την 16 η Ιουλίου 2009, από τον κ. Δημήτριο Σταματόπουλο, πρώην Δ/ντη Λυκείου, ιστορικό ε- ρευνητή και συγγραφέα, σχετικά με τον Παπα-Φλέσσα, ως Ιστορική Οικογένεια των Φλεσσαίων με το α- ναφαίρετο δικαίωμα των απογόνων του Αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Φλέσσα-Δικαίου-Αρμοδίου ή Παπα- Φλέσσα και των Φλεσσαίων οπλαρχηγών αδελφών ανιψιών του, θα μας επιτρέψετε για αποκατάσταση της ιστορικής αληθείας και πραγματικότητας, να γνωρίσουμε στον ανωτέρω συντάκτη, ότι «όχι μόνο γνωρίζουμε ανάγνωση και γραφή» αλλά και ξένες γλώσσες μιλάμε, πτυχία κατέχουμε, πάρα πολλά αρχεία για την οικογένειά μας κρατάμε (πάνω από 1300 αντίγραφα χειρογράφων για τον Παπαφλέσσα και τους Φλεσσαίους), όπως άλλωστε έχει ο ίδιος διαπιστώσει, έχουμε τιμηθεί με μετάλλια και τιμές από την πολιτεία και κατέχουμε δημόσιες θέσεις. Στους αντικειμενικά και ελεύθερα σκεπτόμενους αναγνώστες σας και τους φίλους της ιστορίας, θα θέλαμε, εν ολίγοις, σεβόμενοι το χώρο του εντύπου, να παραθέσουμε τα κατωτέρω αληθή, τεκμηριωμένα, αδιάσειστα και επίσημα κρατικά έγγραφα-στοιχεία: Ο ιστορικός Τρ. Ε. Ευαγγελίδης γραφεί: «ΦΛΕΣΣΑΣ, όνομα παλαιάς, επιφανούς και πολυάριθμου οικογενείας της Πελοποννήσου, αρρήκτως συνδεδεμένου προς τους Αγώνας της Ελευθερίας του Ελληνικού Έ- θνους. Η οικογένεια των Φλεσσαίων, φύσει ανυπότακτος και ατίθασος, κατοικούσα εις την ορεινή κωμόπολη ΠΟΛΙΑΝΗ της επαρχίας ΛΕΟ- ΝΤΑΡΙΟΥ, ουδέποτε θέλησε να συμβιβαστεί μετά των Τούρκων.» Από χειρόγραφο συμβόλαιο-ντοκουμέντο του έτους 1797 του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΦΛΕΣΣΑ, αδελφού του Παπα-Φλέσσα, διαπιστώνεται με απόλυτη βεβαιότητα και ακρίβεια, ότι το ΦΛΕΣΣΑΣ είναι επώνυμο παλαιάς οικογενείας Πολιανιτών, προ του ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΦΛΕΣΣΑ, και όχι παρωνύμιο του Παπα-Φλέσσα. Η μετάφραση του συμβολαίου έχει ως εξής: (Συνέχεια στη σελίδα 2) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 1 από 8

«1797, Σεπτεμβρίου, 6: την σήμερον φανερώνω και ομολογώ εγώ ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΛΕΣΣΑΣ με την γυναίκα μου την ΑΝΑΣΤΑΣΟΥΛΑ πως έτσι μας εφάνει καλά με καλήν μας γνώση και προαίρεση και πουλάμε τις μουριές μας στης καραζοκαριές ρίζες τέσσερες με το χωράφι και το λουρίδι από τον πατέρα της. Το πουλήσαμε στον ΧΡΗΣΤΟ ΚΟΥΡΟΥΛΙΑ.τα χέρια του και βεβαιώνω ιδιόχειρο μου γράφω και τους συναβλακαρέους τονα μέρος ο ΠΑΥΛΟΣ ΒΑΣΙ- ΛΟΠΟΥΛΟΣ το άλλο ο άνωθεν αγοραστής το άλλο μέρος ο ΓΙΑΝΝΗΣ του ΝΙΑΡΧΟΥ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΛΕΣΣΑΣ με τη γυναίκα μου βεβαιώνω. ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΚΑΡΔΑΡΑΣ μαρτυρώ. ΜΑΚΑΡΙΟΣ έγραψα και μαρτυρώ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ ΤΣΙΑΓΚΛΗΣ μαρτυρώ. Άνω αριστερά και πλαγίως αντιγράφεται ΤΕΡ- ΒΙΣΙΑΓΑΣ ΑΝΔΡΟΥΣΙΑΝΟΣ μαρτυρώ. ΜΠΡΑΪΜΗΣ ΚΑΡΑΧΟΤΖΙΟΠΟΥΛΟΣ μαρτυρώ.» 1. Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΛΕΟΝΤΑΡΙΟΥ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ μετά άλλων κληρικών και προεστών με χειρόγραφο-ντοκουμέντο-πιστοποιητικό γενεαλογίας του 1803 για τον αδελφό του Παπα- Φέσσα, ΚΑΠΕΤΑΝ ΝΙΚΗΤΑ ΦΛΕΣΣΑ, με απόλυτη βεβαιότητα πιστοποιεί την ύπαρξη του πραγματικού επώνυμου ΦΛΕΣΣΑΣ για τους προγόνους του Παπα-Φλέσσα και των Φλεσσαίων οπλαρχηγών αδελφών-ανιψιών προ του 1803.Η μετάφραση του χειρόγραφου έχει ως εξής: «Η ταπεινότης ημών δια του παρόντος συστατικού γράμματος δηλοποιεί και τοις πάσι διαβεβαιούνται ότι ο το παρόν μας επιφέρον καπετάν ΝΙΚΗΤΑΣ ΦΛΕΣΣΑΣ, υπάρχει επί της υμετέρας επαρχίας της παλαί ποτέ ονομαζόμενης ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ τα νυν δε επιλεγόμενης ΛΕΟ- ΝΤΑΡΙΟΥ και επί τις κωμοπόλεως ΠΟΛΙΑΝΗΣ.Ερευνησάμενοι δι ακριβούς περί αυτού και της γενεαλογίας αυτού, επληροφορήθημεν ότι αυτός και οι προγονοί του ήσαν ανέκαθεν εκ των επισημότατων και περιφανών της επαρχίας ΛΕΟΝΤΑΡΙΟΥ, οίτινες και πατρίδος αυτών προστατεύσαντες τοις συμπολίτες πάντα επωφελώς ανεδείχθησαν άλλα και αυτός ήδη μιμητής των προγόνων αυτού ανεφάνη. Δια το παρόν. 1803 Απριλίου 27 Λεοντάρι. Ο Αρχιεπίσκοπος Λεονταρίου ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ καθηγούμενος της Υπεραγίας Θεοτόκου Μπούρα. Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος μαρτυρώ. Πέτρος Σολομών Προεστός Λεονταρίου μαρτυρώ. Νικήτας Καραηλιόπουλος μαρτυρώ. Βενέδικτος καθηγούμενος της Μόνης του Άγιου Νικόλαου Χουνταλού. Αναστάσιος Ηλιόπουλος μάρτυς.» Το ανωτέρω χειρόγραφο ντοκουμέντο προέρχεται από το αρχείο του ΚΩΝ/ΝΟΥ ΙΩΑΝ. ΦΛΕΣ- ΣΑ (1840-1920), πρώην βουλευτή ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ και εγγονού του οπλαρχηγού ΝΙΚΗΤΑ ΔΗΜ. ΦΛΕΣΣΑ, ομομήτριου αδελφού του Παπα-Φλέσσα, παρεδόθη το 2004 στον ιστορικό μας Σύλλογο από τις κ. ΛΙΝΑ και ΘΕΟΔΩΡΑ ΦΛΕΣΣΑ-ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ, και δημοσιεύτηκε το 2006 σε στήλη της εφημερίδας σας για μελέτη των φίλων τις Ιστορίας. 2. Αρκετοί ιστορικοί, λαογράφοι και Βυζαντινολόγοι καθηγητές ισχυρίζονται ότι το όνομα ή και το επώνυμο ΔΙΚΑΙΟΣ προέρχεται από το μοναστικό τίτλο ΔΙΚΑΙΟΣ = ΜΟΝΑΧΟΣ (ιδ: Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ) ή από την συχνή μνημόνευση των δικαίων εις τους Εκκλησιαστικούς ύμνους και τις ευχές (ιδ: Λαογραφία ΤΑΣΟΥ ΓΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ έτους 1956). Ο μεγάλος Διδάσκαλος του Γένους, ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ, περί του ονόματος ΔΙΚΑΙΟΣ γραφεί: 3. «ΔΙΚΑΙΟΣ = ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΝ ΑΞΙΩΜΑ, σημαίνων ΤΟΠΟΤΗΡΗΤΗ του ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΟΥ ή ΑΡ- ΧΙΕΡΕΩΣ. (ιδ: Γ. ΤΕΡΤΣΕΤΗ Άτακτα 4, σελ. 101.) Ο Βυζαντινολόγος καθηγητής ΔΙΚΑΙΟΣ ΒΑΣ. ΒΑΓΙΑΚΑΚΟΣ γραφεί ότι: «Εις τα Εκκλησιαστικά έγγραφα αναφέρεται πολλάκις η έκφρασης ΔΙ- ΚΑΙΟΣ δια του αναπληρωτή ή αντιπρόσωπου Πατριάρχου ή Μητροπολίτου». Στη Μάνη και σήμερα ακόμη το «ΔΙΚΑΙΟΣ» δίνεται όχι ως επώνυμο αλλά ως βαπτιστικό όνομα όπως: Δικαίος Κουφονικολάκης, Δικαίος Πατριαρχέας, (Συνέχεια στη σελίδα 3) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 2 από 8

Δικαίος Δικαιούλιας, Δικαίος Βαγιακάκος κ.α. 4. Είναι γνωστό ότι ο ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑΣ όταν πήγε στην Κωνσταντινούπολη, ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ο Ε, λαμβάνοντας υπόψη τα πληθωρικά του προσόντα και τις αρετές του, το 1818 το έχρισε ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ, του απένειμε το ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΟΦΦΙΚΙΟ του ΔΙΚΑΙΟΥ και ταυτόχρονα τον διόρισε ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟ ΕΞΑΡΧΟ της Κωνσταντινουπόλεως, δηλαδή αντιπρόσωπο του, όπως ήταν ήδη και ο Έξαρχος του ΠΑΝΑΓΙΟΥ ΤΑΦΟΥ στα Ιεροσόλυμα. Εκ του Εκκλησιαστικού αυτού οφίκιου, ο ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΦΛΕΣΣΑΣ έλαβε νέο Εκκλησιαστικό όνομα ΔΙΚΑΙΟΣ και με αυτό υπέγραφε τα επίσημα έγγραφα καθότι μέχρι την θυσία του στο Μανιάκι, διατηρούσε τον βαθμό του Αρχιμανδρίτη. Αντιθέτως, τα ανεπίσημα έγγραφα προς φίλους και συγγενείς του, τα υπέγραφε με το επώνυμο ΦΛΕΣΣΑΣ ή ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑΣ, όπως την περίφημη επιστολή του προς τον αδελφό του, Στρατηγό Νικήτα Φλέσσα, παραμονές της Μάχης του Μανιακίου. Είναι γνωστό ότι μετά το σοβαρό επεισόδιο της Μονής Ρεκίτσας, με τον ΧΟΥΣΕΪΝ ΠΑΣΑ ΣΕΝΤΡΑΡΗ, είχε επικηρυχτεί από την Υψηλή Πύλη και τον Σουλτάνο εις θάνατο, και για τον λόγο αυτό κατά την παραμονή του στην Πόλη θα έπρεπε να χρησιμοποιεί για λόγους ασφαλείας, όχι το πραγματικό του επώνυμο ΦΛΕΣΣΑΣ, αλλά άλλο και η λύση δόθηκε όπως προαναφέραμε από το ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ. 5. Σε επιστολή του προς τον Καθηγητή της Βυζαντινής Φιλολογίας του Πανεπιστήμιου Αθηνών, κ. ΝΙΚΟΛΑΟ Β. ΤΟΜΑΔΑΚΗ την 1/7/1958, ο κ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ τ. Ταγματάρχης Πεζικού, Αθήνα, ζήτησε να πληροφορηθεί γιατί στον τόμο του έτους 1958 της Γενικής Στρατιωτικής Επιθεώρησης, σελ. 18 έχει καταχωρηθεί μελέτη του ανωτέρω καθηγητή με τίτλο Όπου αναφέρεται ότι ο Αρχιμανδρίτης Φλέσσας ήταν Δικαίος στο ΑΞΙΩΜΑ και έλαβε από τον εν λόγω καθηγητή την εξής απάντηση: «Φίλε κύριε, Από Εκκλησιαστικά ΟΦΦΙΚΙΑ και αξιώματα προκύπτουν επώνυμα: Σύγκελος, Πρωτοσύγκελος, Οικονόμος, Πρωτόπαπας, ΔΙΚΑΙΟΣ, Έκδικος, Ιερομνήμων, Σακελλάριος κ.α. Όταν ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΦΛΕΣΣΑΣ έλαβε το Εκκλησιαστικό Οφίκιο του ΔΙΚΑΙΟΥ, υπέγραφε ως ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ. Ο λαός και η Ιστορία τον ήθελε ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ. Αυτή είναι η ιστορία του πράγματος. Φιλικότατα, ΝΙΚΟΛΑΟΣ Β. ΤΩΜΑΔΑΚΗΣ. Αθήνα 4/7/1958» Ομοίως το ίδιο συνέβη και ισχύει και σήμερα με τους ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΣ και ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ της Ορθόδοξης Εκκλησιάς μας, που πάντοτε υπέγραφαν με τα Εκκλησιαστικά τους ονόματα και όχι με τα κοσμικά, πραγματικά τους επώνυμα, όπως π.χ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, ήταν το κοσμικό ονοματεπώνυμο του ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ του Ε, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΖΑΣ, ήταν το κοσμικό ονοματεπώνυμο του Μητροπολίτου ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΥ κ.λπ. 6. Όταν ο Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Φλέσσας έγινε Ανώτατη Αρχή της Φιλικής Εταιρίας και συναρχηγός αυτής μετά το θάνατο του Ν. ΣΚΟΥΦΑ, έλαβε το μυστικό όνομα ΑΡΜΟΔΙΟΣ και όλα τα έγγραφα της Εταιρίας τα υπέγραφε με το νέο αυτό όνομα και με υπογραφή το συνθηματικό ΑΜ, εάν η αλληλογραφία γινόταν με ιδρυτικά και ανώτατα μέλη της Φιλικής Εταιρίας. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης είχε το μυστικό όνομα ΚΑΛΟΣ κλπ. Όλοι χρησιμοποιούσαν στην αλληλογραφία τους κωδικούς. 7. Η πατρίδα, τιμώντας τη μνήμη του Αρχιμανδρίτη Γρηγόριου Φλέσσα, των Φλεσσαίων οπλαρχηγών συγγενών του, καθώς και όλων των Αγωνιστών που θυσιάστηκαν μαζί για την ελευθερία του Γένους, ονόμασε την περιοχή όπου έγινε η θρυλική μάχη του Μανιακίου σε ΔΗΜΟ ΦΛΕΣΣΙΑΔΟΣ, και όχι σε ΔΗΜΟ ΔΙΚΑΙΟΥ ή ΠΑΠΑΔΙΚΑΙΟΥ. (Ιδ: Φ.Ε.Κ. 80/28-12-1836, και πρόσφατα με το Νόμο 2539/1997. Φ.Ε.Κ. 244 τεύχος Α /4-12-1007) σε ΔΗΜΟ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ, με Δημοτικά Διαμερίσματα ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ και ΦΛΕΣΣΙΑΔΑ. (Συνέχεια στη σελίδα 4) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 3 από 8

Με το Β.Δ. 157/1969 κάθε 20 η Μαΐου εορτάζεται στο ΜΑΝΙΑΚΙ και επίσημα η επέτειος της ομώνυμης θρυλικής μάχης. 8. Ο ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑΣ, όταν έγινε κληρικός (παπάς) στη Μονή Βελανιδιάς Καλαμάτας, ο ίδιος επειδή είχε το πραγματικό επώνυμο ΦΛΕΣΣΑΣ και αισθανόταν πάντοτε ως ΦΛΕΣΣΑΣ, επέτρεψε στους φίλους, γνωστούς, οπλαρχηγούς, αγωνιστές, επίσημες αρχές του τόπου και στο λαό να τον αποκαλεί ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ, και όχι ΠΑΠΑ-ΔΙΚΑΙΟ. Επίσης δεν είναι τυχαίο, ότι όλα τα δημοτικά άσματα για τους Φλεσσαίους οπλαρχηγούς από τον παππού του Πάπα-Φλέσσα, Γεώργιο Φλέσσα (1770) έως τον ήρωα του Μανιακίου (1825) αναφέρουν το επώνυμο ΦΛΕΣΣΑ. Άλλωστε, ο λαός και η Ιστορία κρίνουν τις πράξεις των σπουδαίων ανδρών. Ας μην τον περιφρονούμε λοιπόν. 9. Στις 12 Μαΐου 1825 ήρθαν από την Αρκαδία (Κυπαρίσσια) οι πρώτες ειδήσεις για την έκβαση της μάχης στο Μανιάκι. «Τα χθεσινά συμβεβηκότα είναι αυτά, τον ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΦΛΕΣΣΑ τον εσκότωσαν, τον ΚΕΦΑΛΑ ζωντανόν, σκοτωμένοι και σκλαβωμένοι δικοί μας έως 600. Τη 21 Μαΐου 1825 Φιλιατρά, οι αδελφοί σας ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΚΟΡΔΑΚΗΣ, ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΜΠΟΥΜΙΔΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ, ΙΩΑΝ- ΝΗΣ ΣΑΜΠΑΛΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΣ (Ιδ: Γ.Α.Κ. Υπ. Εσωτερικών, φακ. 68 εγγ. 10/21-05-1825) 10. Με αναφορά τους την 18 Μαΐου 1825 προς την ΣΕΒΑΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ, οι φροντιστές του Μεσσηνιακού Κόλπου, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ν. ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ και ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΑΜΟ- ΓΔΑΡΤΗΣ, αναγράφουν τον Παπαφλέσσα, ως Εξοχότατο Υπουργό Άγιο Αρχιμανδρίτη ΦΛΕΣΣΑ και τον αδελφό του, ως Στρατηγό ΝΙΚΗΤΑ ΦΛΕΣΣΑ. (Ιδ: Γ.Α.Κ. Εκτ. Φακ. 90 έγγραφο 68/18-05-1825.) 11. Ο ΝΙΚΗΤΑΣ ΦΛΕΣΣΑΣ με έγγραφο του προς το Υπουργείο των Πολεμικών αναφέρει τα εξής: «Δια του ταπεινού μου αναφέρω, ότι μετά τον αναχωρισμόν μου από τα αυτού και ελθών εις τα εδώ, βλέποντας την μεγάλη ανάγκη ενέργησα μετά των καπεταναίων της Μεσσηνίας και εσυστήθη στρατόπεδον εις ΚΟΥΤΖΟΥΚΜΑΝΗΝ το οποίον εχρησίμευσε μεγάλως εις τον τόπον Τη 10 Μαρτίου 1825 Γαρδίκι, Ο Πατριώτης ΝΙΚΗΤΑΣ ΦΛΕΣΣΑΣ (Ιδ: Γ.Α.Κ. Υπ. Πολέμου φακ 25) 12. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑΝ Δ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ.Α ΠΡΟΚΑΡΤΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΦΘΕΙΣΗΣ Δ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ. Τη 11 η Ιουνίου 1823 ημέρα Σάββατον. 1 ον Συνελθόντες οι παρόντες Πληρεξούσιοι των διαφόρων επαρχιών του Κράτους, των οποίων οι υπογραφαί έπονται, κατεμετρήθησαν και παρατηρήσαντες ότι είναι ο απαιτούμενος αριθμός δια την έναρξην των προκαταρτικών πράξεων, έκριναν ομοφώνος ν αρχίσωσι την Α Προκαταρτικήν Συνεδρίασιν. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΑΝΟΥΤΣΟΣ ΝΟΤΑΡΑΣ ΟΙ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΙ ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ Γ. ΝΟΤΑΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΛΛΕΤΗΣ Π. ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ.. ΝΙΚΗΤΑΣ ΦΛΕΣΣΑΣ (Ιδ: Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας τομ. 5 ος σελ 339-341) 13. Περ. Προσωρινή Διοίκησης Ελλάδος Αρθ. 632 Προς το Υπουργείον της Αστυνομίας Κατά την διαταγήν παρεδόθησαν εις τον Γενναίον Κολοκοτρώνην τα εν τω περικλειόμενω κατάστιχω εκ της οικίας του Μακαρίτου ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΦΛΕΣΣΑ, τα δε από την γραμμήν και κατώμενουν εις την ιδίαν οικίαν εσφραγισμένα.. Ναύπλιο 21 Ιουλίου 1825 (Συνέχεια στη σελίδα 5) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 4 από 8

Ο Γενικός Αστυνόμος, Κ. Μωράλης, Ο Γραμματεύς, Κ. Κριτοβουλίδης (Ιδ: Γ.Α.Κ. Μινιστέριον της Αστυνομίας φακ. 29) 14. Στο Μανιάκι έπεσαν υπέρ πίστεως και ελευθερίας της Πατρίδος μας ο ΑΝΤΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ και α- νιψιός του Πάπα-Φλέσσα ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΗΛΙΑ ΦΛΕΣΣΑΣ και ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΝ. ΦΛΕΣΣΑΣ ΧΙΛΙΑΡΧΟΣ (υιός του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΦΛΕΣΣΑ, αδελφού του Πάπα-Φλέσσα, από το συμβόλαιο ντοκουμέντο του 1797) συμφώνα με τους ιστορικούς ΦΩΤΑΚΟ Α Υπασπιστή του Θ. ΚΟΛΟΚΟ- ΤΡΩΝΗ, ΤΡ. Ε. ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗ, ΧΡ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟ κ.α. (Ιδ: και «ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ» έτους 1969-70 σελ. 143) 15. Σε μελέτη του Δρ. Χεϊνερ Φλέσσα, καθηγητού του Πανεπιστημίου George August Univercity, Gottingen, Germany, με τίτλο «Έρευνα για την προέλευση του ονόματος ΦΛΕΣΣΑ» η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Chronik der Stadt Hof v. Dietlein, insbew Bd. IV 1955, S.239 f Kurzzitat Chronik», η οικογένεια Φλέσσα κατάγεται από τον Ιερομόναχο Nikolaus Flessaus (1536-1599) από την παλαιά Τυριγνία. Κατά τους ειδικούς γλωσσολόγους προήλθε από την λέξη «flößa-φλεσσα» πού σημαίνει αρχηγός σχεδίας, δηλ. οι Φλεσσαίοι της εποχής εκείνης έφτιαχναν σχεδίες από κορμούς δένδρων και τις μετέφεραν στα εργοστάσια πολτοποιείας χαρτιού και έτσι από το επάγγελμά τους πήραν το όνομα Φλέσσα όπως τότε συνηθιζόταν. Σήμερα υπάρχει στη Γερμανία η «Τράπεζα των Φλεσσαίων» μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο. Τέλος, εξ όλων των ανωτέρω ενδεικτικά αδιάσειστων στοιχείων ντοκουμέντων επισήμων κρατικών εγγράφων και του ανέκδοτου χειρόγραφου αρχείου οικογενειακού δέντρου που είχε συντάξει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΩΝ. ΦΛΕΣΣΑΣ, Βουλευτής Καλαμών (1840-1920) προκύπτει με απόλυτη βεβαιότητα και ακρίβεια, ότι η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ είναι η μόνη εξ αίματος κατά κληρονομική διαδοχή ΑΠΟΓΟΝΟΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΦΛΕΣΣΑ ΔΙΚΑΙΟΥ ή ΠΑΠΑ-ΦΛΕΣΣΑ και των ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ οπλαρχηγών αδελφών του και ο λαός (ο μέγας κριτής όλων) και η Λαϊκή Μούσα με τα δημοτικά άσματα για τον Παπά-Φλεσσα και τους Φλεσσαίους απλώς επικύρωσαν το πραγματικό επώνυμο ΦΛΕΣΣΑΣ για τους ένδοξους προγόνους μας. Ευχαριστούμε, ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΕΟΡΤΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΔΥΡΡΑΧΙ Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΟΥ ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΗ ΡΕΚΙΤΣΗΣ Με μεγάλη επιτυχία γιορτάστηκε και εφέτος, η έξοδος του μοναχού Παπαφλέσσα από την ιστορική μονή Ρεκίτσης στο διαμέρισμα Δυρραχίου του Δήμου Φαλαισίας την Κυριακή 19 Αυγούστου 2009. Στις 10:30 ετελέστει δοξολογία στην Ιστορική Μονή χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως κ.κ. ΙΕΡΕΜΙΑ. Στη συνέχεια έγινε κατάθεση στεφάνου, στην προτομή του τιμημένου μοναχού, από τις παριστάμενες αρχές, οργανώσεις κλπ. και απενεμήθησαν έπαθλα στους αθλητές της διαδρομής Δυρράχι- Ρεκίτσα. Μετά το τέλος των εκδηλώσεων ο Δήμος Φαλαισίας με επικεφαλής το Δήμαρχο κ. Δημήτρη Κωνσταντόπουλο, παρέθεσε μπουφέ για όλους τους παρευρισκομένους. Τελετάρχης ήταν ο κ. Νικήτας Τζιούβελης, Αντιδήμαρχος του Δήμου Φαλαισίας. Τον Πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο εξαίρετος εκπαιδευτικός κ. Ηλίας Σχίζας από το Δυρράχι. Την Ιστορική οικογένεια των Φλεσσαίων αντιπροσώπευσαν οι κ.κ. Γεώργιος και Κωνσταντίνος Φλέσσας από την Καλαμάτα. ΦΛΕΣΣΑΙΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ (1900-19220 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η ιστορία της νεοελληνικής μετανάστευσης, με την ; έννοια της μετοίκησης είναι τόσο παλιά, όσο και η ιστορία μας. Για λόγους πού κατά καιρούς διαφοροποιούνται, οι Έλληνες "μοιάζει" πάντα να αποζητούν καινούριες πατρίδες με παραδοσιακούς προορισμούς τα παρευξείνια, τα ανατολικό-μεσογειακά, τα νότιορώσικα και δυτικοευρωπαϊκά κέντρα, που έγιναν οι πυρήνες μιας ισχυρής διασποράς. Ωστόσο από τα τέλη τον περασμένου αιώνα οι αναζητήσεις κατευθύνονταν ακόμα πιο μακριά, καταργώντας τα νοητά σύνορα των ωκεανών, (Συνέχεια στη σελίδα 6) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 5 από 8

με κύριους αποδέχτες την Αμερική και την Αυστραλία. Ο μεταναστευτικός πυρετός θα κορυφωθεί την εικοσαετία 1900-1920 και η Ελλάδα θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Περίπου 25.000 άνθρωποι εγκαταλείπουν ετησίως, μια χώρα οικονομικά εξουθενωμένη και πολιτικά αβέβαιη και ξεκινούν για τη «Γη της Επαγγελίας» που υπόσχεται πλούτο και ευημερία, "ευκαιρίες" και στους λιγότερο τυχερούς. Ο μύθος της αμερικάνικης "Γης της επαγγελίας", του καταφύγιου των αποδήμων όλου του κόσμου, αναμφισβήτητα διαπότισε όλη την ύπαιθρο. Βέβαια οι ΗΠΑ δεν αποτέλεσαν με κανένα τρόπο μια προνομιακή ζώνη για τους Έλληνες μετανάστες, όπου η αλληλεγγύη ανάμεσα σε συμπατριώτες θα εξασφάλιζε μια θέση καθορισμένη και προορισμένη γι' αυτούς μέσα στον κοινωνικό καταμερισμό εργασίας. Αποτελούσε τμήμα μιας παγκόσμιας και βασικά προλεταριακής μεταναστευτικής ροής, που ενσωματωνόταν στη διαδικασία της εντυπωσιακής ανάπτυξης του αμερικάνικου καπιταλισμού μετά τη λήξη του αμερικάνικου εμφυλίου πολέμου. Οι Έλληνες που μετανάστευαν στις υπερπόντιες χώρες, εκτός από τη σωματική ικανότητα, δε διέθεταν άλλο προσόν. Έφταναν στον Πειραιά και αντίκριζαν για πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Ήταν α- γράμματοι, λίγοι είχαν τελειώσει το Δημοτικό, "άβγαλτοι" και αθώοι, στερημένοι άνθρωποι, πού δεν είχαν συνείδηση της δύναμής τους, ούτε φυσικά των δικαιωμάτων τους. Δηλαδή ήταν το κατάλληλο υλικό για εκμετάλλευση. ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ Οι συνθήκες ζωής, ιδιαίτερα της αγροτιάς που έδωσε και το μεγαλύτερο ποσοστό στον όγκο των μεταναστών, ήταν άθλιες. Αντιγράφουμε από την "Ιστορία του αγροτικού κινήματος" του Γιάννη Κορδάτου : "Όλοι όσοι πονούσαν τον αγρότη του Μοριά περιγράφουν την αθλιότητα μέσα στην οποία ζούσε. Ξυπόλυτος, γυμνός, κουρελής, ατροφικός. Το κρέας δεν το δοκίμαζε παρά μόνο δύο φορές το χρόνο. Το κρομμύδι, η μπομπότα και η ελιά ήταν το μόνιμο φαγητό του, χρόνο καιρό πεινούσε. Τον καρπό που έφτυνε αίμα για να τον μαζέψει του τον έπαιρναν οι τοκογλύφοι, οι έμποροι και οι άλλοι εκμεταλλευτές του. Σχολεία δεν υπήρχαν, γράμματα δεν μάθαινε, ζούσε σε τρώγλες και έκλαιγε τη μοίρα του... Όλα του ήταν μαύρα και σκοτεινά, γι' αυτό άμα άνοιξε της Αμερικής ο δρόμος εκπατριζόταν. Η μετανάστευση του ήταν η μόνη σανίδα σωτηρίας" και είναι αδιάψευστο επιχείρημα για την άθλια οικονομική και κοινωνική κατάσταση των μικρό-ιδιοκτητών. Στην Πελοπόννησο, από την οποία άρχισε η ομαδική μετανάστευση περί τα τέλη του περασμένου αιώνος, οι μικροϊδιοκτήτες ήταν στο έλεος των τοκογλύφων, που τους προστάτευε ο Νόμος με την προσωπική κράτηση για χρέη. Εξάλλου, στη Θεσσαλία, όπου επικρατούσε η μεγάλη ιδιοκτησία και όπου ένας μικρός αριθμός ιδιοκτητών εκμεταλλευόταν τις πιο εύφορες εκτάσεις με σύστημα σχεδόν φεουδαρχικό, οι γεωργοί, πριν εφαρμοσθούν τα μεταρρυθμιστικά μέτρα του 1911, ήταν κάτι παραπλήσιο προς τους δουλοπάροικους. Κάθε χρόνο άδειαζε το 1 έως 1,5% των κατοίκων κάθε περιοχής. Χωριά που πριν την ακμή της μετανάστευσης είχαν 400 κατοίκους, μετά το 1917 είχαν 150-200. Η τοκογλυφία οργίαζε. Ο τόκος, ήταν 20-30% σε χρήμα, αλλά οι δανειστές έπαιρναν από τους ο- φειλέτες τους, γάλα, βούτυρο, σταφίδα, σιτάρι φασόλια και άλλα προϊόντα, ανεβάζοντας τον τόκο σε 70 ή και 80%. Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση πώς οι μετανάστες δεν προερχόντουσαν όλοι από τα πιο φτωχά τμήματα του αγροτικού πληθυσμού. Το ταξίδι απαιτούσε αρκετά χρήματα και οι πράκτορες ή οι τοκογλύφοι που θα δάνειζαν το απαραίτητο για τα ναύλα ποσό, ζητούσαν εξασφάλιση. Έτσι μικροκτηματίες με υποθηκευμένα κτήματα ήσαν πολλοί μεταξύ των μεταναστών. Βέβαια και για τους τελείως φτωχούς και άκληρους υπήρχε ο τρόπος. Τους δέσμευαν με συμβόλαια εργασίας και έτσι ξεχρέωναν τα ναύλα τους, σκλάβοι στην κυριολεξία, στους σιδηροδρόμους ή στα ορυχεία του Κολοράδο. Ακόμα και μικρά παιδιά και εφήβους 8-12 χρονών στρατολογούσαν για τα στιλβωτήρια που διατηρούσαν κυρίως Έλληνες στις μεγάλες πόλεις των Η.Π.Α. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν και οι πράκτορες των μεταναστευτικών γραφείων και των ατμοπλοϊκών ε- ταιρειών που διαφήμιζαν τον πλούτο και τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η Αμερική. Ενδεικτικό του ότι οι Έλληνες πήγαιναν με πρόθεση να μείνουν προσωρινά στην Αμερική, είναι το γεγονός ότι έφευγαν μόνο άντρες σε αντίθεση με τους μετανάστες από άλλες χώρες. Έτσι άδειαζε ο τόπος από το πιο ζωντανό και παραγωγικό κομμάτι του πληθυσμού. Έφευγαν οι Έλληνες, με την ελπίδα να γυρίσουν σύντομα με χρήματα, για να ξεχρεώσουν το κτήμα τους, να κάνουν μια δουλειά στον τόπο τους, να προικίσουν τις αδελφές τους. Και βέβαια κύρια για να γλιτώσουν από την πείνα, τη δυστυχία και την εκμετάλλευση που βασίλευαν στην πατρίδα τους. Δεν ήξεραν όμως συνήθως τι τους περίμενε εκεί. Ας δούμε πώς περιγράφεται η εποχή εκείνη στην Ελλάδα από τους ίδιους τους μετανάστες και συγκεκριμένα στο "συναξάρι του Α. Κορδοπάτη" που επιμελήθηκε ο Θ. Βαλτινός, από τον ίδιο το Κορδοπάτη. (Συνέχεια στη σελίδα 7) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 6 από 8

«Κανένα χρόνο δουλέψαμε καλά. Το '97 έγινε ο πόλεμος στα σύνορα, έπειτα έγινε μεγάλη δυστυχία και οι άνθρωποι πείνασαν... Τα χωριά στέναξαν. Καρπός δεν βρισκόταν πουθενά. Οι μανάδες έ- στελναν τα παιδιά στα ρέματα και μάζευαν καβούρια, να τα ρίχνουν στα λάχανα να αρτεύονται. Ύστερα δεν βρισκόντουσαν ούτε λάχανα γιατί φάνηκαν οι ακρίδες και έπεσαν σύννεφα, τον σκέπασαν τον τόπο. Όσο που μαύρισε το μάτι καμπόσων από αυτό το κακό και βγήκαν ληστές." ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ Αν κρίνουμε από τις "φρικτές" συνθήκες διαβίωσης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, στα μεταναστευτικά υπερωκεάνια, ιδιαίτερα εκείνα της πρώτης περιόδου (1907-1937), οι μετανάστες θεωρούνταν "φορτίο". Αρκεί να σκεφτούμε ότι πλοία μόλις 5-6 χιλιάδων τόνων, μετέφεραν έως 1.200-1.300 επιβάτες, σε ταξίδια που συχνά ξεπερνούσαν τις 20-22 ημέρες. Οι δοκιμασίες των φτωχών μεταναστών, οι οποίοι ελάχιστα νοιάζονταν για ανέσεις, που ποτέ άλλωστε δεν είχαν γευτεί, άρχιζαν πολύ πριν το ταξίδι. Οι περισσότεροι αγνοούσαν τις μεγάλες δυσκολίες που τους περίμεναν στο Νέο Κόσμο, τον οποίο εκατοντάδες μεσίτες μετανάστευσης (επάγγελμα που ανθούσε τα χρόνια εκείνα), παρουσίαζαν ως νέα Γη της Επαγγελίας. Με την ελπίδα λοιπόν ότι στην ξένη χώρα θα αποκτήσουν ό,τι χρειάζονται για να επιστρέψουν εφοδιασμένοι για μια καλύτερη ζωή, αγωνίζονταν να πάρουν την πολυπόθητη άδεια μετανάστευσης για την Αμερική, τόπο απαγορευμένο για παράδειγμα σε όσους υπέφεραν από τραχώματα (διαδεδομένη νόσο την εποχή εκείνη). Όσοι τα κατάφερναν, πριν την επιβίβαση στο πλοίο, υποβάλλονταν σε ξεψείριασμα και εμβολιασμό. Οι μετανάστες "πακετάρονταν" κυριολεκτικά στους χώρους κάτω από το κυρίως κατάστρωμα σε απελπιστικά στενούς χώρους. Τα υποφράγματα αυτά καθορίζονταν μόνο την τελευταία μέρα πριν από τον κατάπλου. Από την πρώτη κιόλας ημέρα, η πολυκοσμία, οι αναθυμιάσεις των εμετών, η απόπνοια των σωμάτων των επιβατών και η έλλειψη στοιχειώδους καθαριότητας έκαναν την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Οι χώροι της τρίτης θέσης ήταν κυριολεκτικά "πακεταρισμένοι" με σειρές από σιδερένια ή ξύλινα διώροφα κρεβάτια. Κάθε κρεβάτι είχε έξι πόδια (1,88 μέτρα) μάκρος και δύο πόδια (0,61 μέτρα) πλάτος, με μόνο 30 ίντσες (0,762 μ.) ύψος ανάμεσα στα κρεβάτια για κάθε επιβάτη, δηλαδή αντιστοιχούσαν συνολικά τριάντα κυβικά πόδια (0,84 κυβ. μ.) έχοντας τις διαστάσεις από δύο... φέρετρα. Στο κλειστοφοβικό αυτό διπλό "φέρετρο", ο μετανάστης έπρεπε να περάσει όλες τις ώρες, μέρα ή νύχτα, εκεί να ζει, να κοιμάται, να ησυχάζει, να ντύνεται. Δεν υπήρχαν καρέκλες ή σκαμνιά, ούτε τραπέζι. Οι αποσκευές, τα ρούχα, τα σκεύη του φαγητού και όλα τα υπάρχοντα του, αν σκεφθούμε μάλιστα ότι πολλοί μετακόμιζαν για πάντα, έπρεπε να βολευτούν κατά κάποιο τρόπο ανάμεσα στα στενά αυτά κρεβάτια. Ο διαχωρισμός των γυναικών επιβατών ήταν αδύνατος. Στην προσπάθεια τους για κάποια απομόνωση οι γυναίκες κρεμούσαν τα ρούχα τους γύρω από τα κρεβάτια τους προκειμένου να δημιουργήσουν κάποιο υποτυπώδες παραπέτασμα. Συνήθως, δεν πολυενοχλούνταν από τους άνδρες συνεπιβάτες τους, όσο από τους άνδρες του πληρώματος που συχνοπερνούσαν από τα γυναικεία διαμερίσματα. Η περιέργεια τους έφτανε συχνά έως την παρενόχληση. Ιδιαίτερα υποφέρανε οι ασυνόδευτες γυναίκες της τρίτης θέσεως. Δεν υπήρχαν γυναίκες θαλαμηπόλοι. Οι μοναδικές γυναίκες του πληρώματος στην τρίτη θέση ήταν μόνο δύο νοσοκόμες. Για τον εξαερισμό των χώρων, ο νόμος του 1882 προέβλεπε δύο ανεμοδόχους των 12 ιντσών (0,30 μ.), για κάθε πενήντα επιβάτες. Οι ανεμοδόχοι αυτοί, ανεπαρκείς και σε ομαλές καταστάσεις, καταλήγανε στο κύριο κατάστρωμα, που συνήθως απείχε πολύ λίγο από την επιφάνεια της θάλασσας, με αποτέλεσμα να μπάζουν νερά. Αναπόφευκτα, στις χειμωνιάτικες, κυρίως, φουρτούνες, οι επιβάτες της τρίτης θέσεως δέχονταν καταιονισμούς από παγωμένα νερά του ωκεανού. Όσον αφορά τα λουτρά, μεταξύ των θέσεων όπου βρίσκονταν και των διαμερισμάτων, μεσολαβούσαν ανεμόδαρτα ανοιχτά καταστρώματα. Οι καταιονιστήρες ήταν κοινοί, κατά κανόνα, για άνδρες και γυναίκες, περιείχαν θαλασσινό νερό και ήταν σιδερένιες καμπίνες περίπου 2x2,75 μ. Περιττό να πούμε ότι σπάνια οι επιβάτες τους χρησιμοποιούσαν. Στους ίδιους χώρους ήταν τοποθετημένες οι λεκάνες για το πλύσιμο των πιάτων και οι διπλές σειρές για το πλύσιμο των ρούχων, χωρίς βέβαια σαπούνι ή πετσέτες και με κρύο αλμυρό νερό. Το ζεστό νερό ήταν πολυτέλεια και όταν υπήρχε το χρησιμοποιούσαν για το πλύσιμο των χεριών, του προσώπου και των μαλλιών. Το δάπεδο γύρω ήταν συνεχώς πλημμυρισμένο σφουγγαριζόταν και απολυμαινόταν βιαστικά μόνον το τελευταίο πρωί του ταξιδιού, λόγω της αναμενόμενης επιθεώρησης του γραφείου της Δημόσιας Υγείας. Ο νόμος προέβλεπε καθημερινή ιατρική επίσκεψη στη διάρκεια του ταξιδιού. Οι μετανάστες θα έπρεπε να μπαίνουν στη γραμμή και να περάσουν από τους γιατρούς του πλοίου. Ο κανονισμός δεν εφαρμόσθηκε ποτέ. Η καθημερινή επιθεώρηση επιβεβαιώνονταν από ειδικές κάρτες που έπρεπε να τρυπηθούν από τον εποπτεύοντα γιατρό. Συνήθως όμως, τις κάρτες τρυπούσε έξι-επτά φορές σε κάθε επίσκεψη, κάποιος "εξυπηρετικός θαλαμηπόλος", γα να μη στέκονται όλοι οι μετανάστες κάθε φορά στην ουρά, πράγμα που βόλευε τόσο τους ίδιους όσο και τους γιατρούς. Σε κάθε επιβάτη δινόταν με την επιβίβαση του στο πλοίο ένα κουτάλι, ένα πιρούνι και μία τενεκεδένια καραβάνα. Όταν αναγγελλόταν το πρωινό, συνήθως στις επτά παρά τέταρτο, όλοι στριμώχνονταν στο χώρο της διανομής καθώς δεν υπήρχε ειδική τραπεζαρία παρά μονάχα ένας χώρος σε κάποια άκρη με λίγα τραπέζια και μερικούς πάγκους, όπου συνήθως κάθονταν οι γυναίκες και τα παιδιά. Οι άνδρες έπρεπε να περάσουν από τους πάγκους του σερβιρίσματος, κρατώντας τις καραβάνες και μετά να βρουν κάποιο χώρο για να φάνε ή να βγουν στο ανοιχτό κατάστρωμα. (Συνέχεια σελ. 8) ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 7 από 8

Οι γυναίκες - επιβάτες τότε βρίσκανε την ευκαιρία να ντυθούν, καθώς άδειαζαν τα διαμερίσματα πριν από το πρωινό, με αποτέλεσμα να φθάνουν αργά ή να μην προλαβαίνουν καθόλου τη διανομή. Στις ρεκλάμες των πρακτορείων που εκδίδανε τα εισιτήρια, το φαγητό περιγραφόταν ως υγιεινό και θρεπτικό. Στην πραγματικότητα όμως, ήταν τόσο κακό-μαγειρεμένο που σχεδόν δεν τρωγόταν. Συνήθως το μισό φαγητό που ετοιμαζόταν για τους μετανάστες κατέληγε τροφή γι τα ψάρια του ωκεανού. Ο ΠΡΩΤΟΣ ΦΛΕΣΣΑΣ ΣΤΗ ΑΜΕΡΙΚΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΛΕΣΣΑΣ (1881- ) ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ 20 ΜΑΡΤΙΟΥ 1901 Ο Γιάννης Φλέσσας (Jean Flessas) εργάτης από τον Πειραιά, αγνώστων άλλων στοιχείων, στις 20 Μαρτίου 1901 έφθασε στην Αμερική με το υπερωκεάνιο Batavia. (βλέπε φωτογραφία από το μουσείο Peabody Essex). Αναχώρησε από το λιμάνι Boulogne-Sur-Mer της Γαλλίας και πήγε να βρει τον φίλο του P. Poulopoulos at 284 3 rd Ave. N.Y., N.Y. Ήταν τότε 20 ετών και ανύπαντρος. The Batavia (Photo: Peabody Essex Museum) ΘΕΜΑ: Πρόσκληση σε TAKTIKH συνεδρίαση Πρόσκληση σε TAKTIKH συνεδρίαση Ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του συλλόγου κ. Τίμος Φλέσσας, καλεί τα μέλη, σύμφωνα με το καταστατικό, σε TAKTIKH συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου, που θα πραγματοποιηθεί την 15 Σεπτεμβρίου 2009, ημέρα ΤΡΙΤΗ και ώρα 11:00 στα γραφεία Βουλής 36, 5 ος όροφος γραφείο 5, για τη συζήτηση και λήψη αποφάσεων στα παρακάτω θέματα. Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΑΛΛΩΝ ΜΕΛΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΗ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ. Υπογραφή πρακτικών παλαιών συνεδριάσεων. Παράταση της λειτουργίας του μηνιαίου περιοδικού «ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ». Οικονομική κατάσταση του Συλλόγου. Κοπή πίτας Ιανουάριος 2010. Εγγραφή νέων μελών. Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΤΙΜΟΣ ΦΛΕΣΣΑΣ Ιδιοκτήτης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΦΛΕΣΣΑΙΩΝ Ο «ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ» Αγίου Σίλα 29, Νέα Πεντέλη, 15236. ΑΦΜ 998185780 ΔΟΥ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΤΗΛ. 210-6138059, -ΦΑΞ 210-8037827 e-mail tflessas@flessas.eu, www.flessas.eu ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ Αριθ. Τεύχους 25 Εκδότης Διευθυντής Τίμος Φλέσσας Διανέμεται ΔΩΡΕΑΝ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΔΕΚΤΕΣ. ΕΠΙΤΑΓΕΣ ΚΑΙ ΕΜΒΑΣΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΣΤΗΝ ΑΝΩΤΕΡΩ ΔΙΕΥ- ΘΥΝΣΗ Ή ΣΤΟ ΛΟΓΑΡΙΣΜΟ 051/296036-26 ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕ- ΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΧΗΝΑΡΗΣ Εγώ πλήρωσα την συνδρομή μου. ΕΣΕΙΣ; Τιμή Συνδρομής 25 Εάν όχι παρακαλούμε θερμά να την εξοφλήσετε είτε με ταχυδρομική επιταγή στα γραφεία του Συλλόγου ή μέσω της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στο λογαριασμό 051/296036-26 ενημερώνοντας την ταμία μας για την κατάθεση. ΤΕΥΧΟΣ 25 ον ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2009 Σελίδα 8 από 8