Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ιδαγµένο κεέµενο Θουκυδέδη Περικλέους έπιτέφιος (41) «Ξυνελών τε λώγω τών τε πώσαν πώλιν τώς ώλλώδος παώδευσιν εώναι καώ καθ' ώκαστον δοκεών ών µοι τών αώτών ώνδρα παρ' ώµών ώπώ πλεώστ' ών εώδη καώ µετώ χαρώτων µώλιστ' ών εώτραπώλως τώ σώµα αώταρκες παρώχεσθαι. καώ ώς οώ λώγων ών τώ παρώντι κώµπος τώδε µώλλον ώ ώργων ώστών ώλώθεια, αώτώ ώ δώναµις τώς πώλεως, ών ώπώ τώνδε τών τρώπων ώκτησώµεθα, σηµαώνει. µώνη γώρ τών νών ώκοώς κρεώσσων ώς πεώραν ώρχεται, καώ µώνη οώτε τώ πολεµώώ ώπελθώντι ώγανώκτησιν ώχει ώφ' οώων κακοπαθεώ οώτε τώ ώπηκώώ κατώµεµψιν ώς οώχ ώπ' ώξώων ώρχεται. µετώ µεγώλων δώ σηµεώων καώ οώ δώ τοι ώµώρτυρών γε τών δώναµιν παρασχώµενοι τοώς τε νών καώ τοώς ώπειτα θαυµασθησώµεθα, καώ οώδών προσδεώµενοι οώτε ώµώρου ώπαινώτου οώτε ώστις ώπεσι µών τώ αώτώκα τώρψει, τών δ' ώργων τών ώπώνοιαν ώ ώλώθεια βλώψει, ώλλώ πώσαν µών θώλασσαν καώ γών ώσβατών τώ ώµετώρώ τώλµώ καταναγκώσαντες γενώσθαι, πανταχοώ δώ µνηµεώα κακών τε κώγαθών ώώδια ξυγκατοικώσαντες. περώ τοιαώτης οών πώλεως οώδε τε γενναώως δικαιοώντες µώ ώφαιρεθώναι αώτών µαχώµενοι ώτελεώτησαν, καώ τών λειποµώνων πώντα τινώ ώθώλειν εώκώς ώπώρ αώτώς κώµνειν». Α. Απώ το κεώµενο που σας δώνεται να µεταφρώσετε στο τετρώδιώ σας το απώσπασµα: «µετέ µεγέλων δέ σηµεέων... έπέρ αέτές κέµνειν». Απαντήσεις Α. Μετάφραση διδαγµένου κειµένου Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος (41) Και επειδή παρουσιάσαµε τη δύναµή µας µε απτές αποδείξεις και όχιβέβαια χωρίς µάρτυρες θα γίνουµε αντικείµενο θαυµασµού και στους συγχρόνους και στους µεταγενέστερους και δεν έχουµε ανάγκη ούτε από τον Όµηρο να µας υµνήσει ούτε από κάποιον άλλον,ο οποίος θα δώσει µεν µε τα λόγια του µια πρόσκαιρη χαρά, όµως την ιδέα που θα σχηµατιστεί για τα έργα µας θα τη βλάψει η αλήθεια όµως, µε την τόλµη µας, αναγκάσαµε κάθε θάλασσα και στεριά να γίνει πέρασµά µας και στήσαµε παντού µνηµεία αθάνατα για τις συµφορές και τις νίκες µας. Για µια τέτοια λοιπόν πόλη αυτοί έπεσαν µαχόµενοι µε γενναιότητα, πιστεύοντας ότι ήταν καθήλον τους να µη χαθεί αυτή και ο καθένας από µας, που είµαστε στη ζωή είναι φυσικό να θέλει να µοχθεί για χάρη της µε προθυµία Β. Να γράψετε στο τετράδιά σας τις απαντάσεις των παρακάτω ερωτάσεων: Β1. Να περιγρώψετε τα χαρακτηριστικώ της προσωπικώτητας του Αθηναώου µε βώση τα στοιχεώα του διδαγµώνου κειµώνου.
Β2. «Πανταχοέ δέ µνηµεέα κακέν τε κέγαθέν έέδια ξυγκατοικέσαντες»: Γιατώ ο Περικλώς αναφώρεται εδώ ώχι µώνο στις επιτυχώες αλλώ και στις αποτυχώες της Αθώνας; Β3. Να αναλώσετε τη βασικώ επιφώλαξη που διατυπώνει ο Περικλώς στο µεταφρασµένο κείµενο που ακολουθεί σχετικώ µε τη δυνατώτητα του λώγου να πεώσει τους ακροατώς και να εκθέσετε το επιχείρηµα, µε το οποίο παρακάµπτει την επιφύλαξη αυτή στο παρακάτω απώσπασµα: «ές οέ λέγων έν τέ παρέντι κέµπος τέδε µέλλον έ έργων έστέν έλέθεια, αέτέ έ δέναµις τές πέλεως, έν έπέ τένδε τέν τρέπων έκτησέµεθα, σηµαένει». (κεφ. 41) Θουκυδέδη Περικλέους Επιτέφιος, (35) [...] Γιατί είναι δύσκολο να µιλήσει κανείς µ επιτυχία, εκεί που µε κόπο εξασφαλίζεται η εντύπωση ότι λέει την αλήθεια. Κι αυτό, γιατί ο ακροατής που ξέρει καλά τα γεγονότα και τ ακούει µ ευνοϊκή διάθεση, ίσως θα σχηµάτιζε τη γνώµη ότι τα λεγόµενα είναι κάπως κατώτερα, σε σύγκριση µ αυτά που και θέλει ν ακούει και τα ξέρει καλά όµως, αυτός που δεν τα γνώρισε, θα σχηµάτιζε τη γνώµη πως πρόκειται για υπερβολές, επειδή νιώθει φθόνο, αν τυχόν ακούσει κάτι που ξεπερνά τη δική του δύναµη. Γιατί µόνο ως εκείνο το σηµείο ανέχεται ο άνθρωπος ν ακούει επαίνους που λέγονται για άλλους, ως εκεί που κι ο καθείς πιστεύει ότι είναι ικανός να κατορθώσει κάτι απ όσα άκουσε όµως, για καθετί που ξεπερνά τη δύναµή του, κυριεύεται απ την πρώτη στιγµή από φθόνο, κι έτσι δεν δίνει πίστη. Β4. Ποιοι παρώγοντες συνώβαλαν στη διαµώρφωση της προσωπικώτητας του Περικλώ; Β5. Να γρώψετε δώο οµώρριζες λώξεις της νώας ελληνικώς γλώσσας, απλώς ώ σώνθετες, για καθεµιώ απώ τις παρακώτω λώξεις του κειµώνου: παέδευσιν, εέτραπέλως, κατέµεµψιν, έσβατέν, λειποµένων. Απαντήσεις Β. Β1. Τα χαρακτηριστικά του Αθηναίου στο συγκεκριµένο κεφάλαιο διακρίνονται σ αυτά που διαφαίνονται άµεσα από το κείµενο µε τη χρήση κυρίως α πληθυντικού προσώπου αλλά και σ αυτά που διαβλέπονται έµµεσα, µέσα από την ιδιαίτερη σχέση πόλης-πολίτης. Ο Αθηναίος πολίτης ανήκει οργανικά σε ένα πολιτικό και πολιτειακό οργανωµένο σύνολο, την Αθήνα. Η διαλεκτική σχέση Αθηναίου πολίτη
Αθήνας αναλύεται στις εξής µονόδροµες:α) επίδραση του πολίτη στην Αθήνα, β) επίδραση της διαµορφωµένης Αθήνας στον πολίτη. Το β µονόδροµο σκέλος της διαλεκτικής σχέσης αθηναίου πολίτη Αθήνας είναι αυτό που κατά κύριο λόγο εξυπηρετεί τις ανάγκες της άσκησης. Β2. Ο Περικλής παραθέτοντας στοιχεία για να επιχειρηµατολογήσει µε απτές αποδείξεις για τη δύναµη και το µεγαλείο της Αθήνας αναφέρεται όχι µόνο στις στρατιωτικές επιτυχίες αλλά και στις αποτυχίες της. Αυτό συµβαίνει, γιατί θεωρούσε ότι έχει ισάξια σηµασία για την υστεροφηµία ενός λαού η ανάµνηση έστω και µεγαλεπίβολων σχεδίων που κατέληξαν στην ήττα. Η πράξη µετράει ως εγχείρηµα και µόνο, γιατί δείχνει τη δύναµη της πόλης. Έτσι, οι Αθηναίοι έστησαν µνηµείο όχι µόνο ύστερα από τη νίκη του Κίµωνα το 468 π.χ. στην Παµφυλία της Μ. Ασίας, στις όχθες του Ευρυµέδοντα αλλά και µετά από την ήττα τους στη Μέµφη της Αιγύπτου το 454 π.χ. από τους Πέρσες, ύστερα από εξαετή αγώνα, για να απαλλάξουν τη χώρα από τον Περσικό ζυγό, µε την έννοια ότι τόλµησε ελληνική πολιτεία να χτυπήσει την περσική δύναµη. Β3. Η βασική επιφύλαξη που διατυπώνει ο Περικλής σχετίζεται µε τη δυνατότητα του λόγου που εκφέρεται από ένα ρήτορα να πείσει τους ακροατές. Η δυνατότητα αυτή της πειθούς περιορίζεται από τη στάση που κρατά το ακροατήριο απέναντι στον εκπεµπόµενο λόγο. Πιο συγκεκριµένα, διακρίνει δύο ειδών ακροατήρια τα οποία και τα δύο κρατούν επιφυλακτική στάση ως προς την ουσία των λόγων του ρήτορα: 1. Το ακροατήριο µε ευνοϊκή διάθεση, που σχηµατίζει την εντύπωση ότι η αφήγηση των γεγονότων περιέχει τµήµα της αλήθειας και άρα τα γεγονότα παρουσιάζονται κατώτερα σε σχέση α) µε τη βούληση και β) µε τη γνώση του ακροατηρίου. 2. Το ακροατήριο που δε γνωρίζει τα γεγονότα και που σχηµατίζει από φθόνο την εντύπωση ότι η αφήγηση των γεγονότων υπερβάλλει σε σχέση µε την αλήθεια. Εποµένως, το ισοζύγιο λόγου αλήθειας είναι άλλοτε αρνητικό (αποµειώνει ο ρήτορας την αξία των γεγονότων) και άλλοτε θετικό (ο ρήτορας υπερβάλλει). Όµως, το συγκεκριµένο προβληµατισµό τον ξεπερνά µε το απόσπασµα, όπου στο ισοζύγιο λόγου αλήθειας συνδέεται και η σχέση της αλήθειας των έργων και έτσι η αλήθεια οριοθετείται µεταξύ λόγου από τη µια µεριά και έργων που συνοδεύονται από τη χειροπιαστή πραγµατικότητα από την άλλη. Αυτή είναι που οριοθετεί τελικά την αλήθεια. Β4. Σχολικό βιβλίο σελ. 20 (Με όλα αυτά Μίλητο). Β5. παώδευσιν παιδεία, εκπαίδευση εώτραπώλως ευτράπελο, παρεκτροπή κατώµεµψιν µοµφή, αξιόµεµπτος
ώσβατών έκβαση, αποβαίνω λειποµώνων έλλειψη, υπόλοιπο Γ. Αδέδακτο κεέµενο Ξενοφέντος Αποµνηµονεέµατα. ΙV.16. ώλλώ µών καώ ώµώνοιώ γε µώγιστών τε ώγαθών δοκεώ ταώς πώλεσιν εώναι καώ πλειστώκις ών αώταώς αώ τε γερουσώαι καώ οώ ώριστοι ώνδρες παρακελεώονται τοώς πολώταις ώµονοεών, καώ πανταχοώ ών τώ ώλλώδι νώµος κεώται τοώς πολώτας ώµνώναι ώµονοώσειν, καώ πανταχοώ ώµνώουσι τών ώρκον τοώτον οώµαι δ' ώγώ ταώτα γώγνεσθαι οώχ ώπως τοώς αώτοώς χοροώς κρώνωσιν οώ πολώται, οώδ' ώπως τοώς αώτοώς αώλητώς ώπαινώσιν, οώδ' ώπως τοώς αώτοώς ποιητώς αώρώνται, οώδ' ώνα τοώς αώτοώς ώδωνται, ώλλ' ώνα τοώς νώµοις πεώθωνται. τοώτοις γώρ τών πολιτών ώµµενώντων, αώ πώλεις ώσχυρώταταώ τε καώ εώδαιµονώσταται γώγνονται ώνευ δώ ώµονοώας οώτ' ών πώλις εώ πολιτευθεώη οώτ' οώκος καλώς οώκηθεώη. Γ1. Να µεταφρώσετε στο τετρώδιώ σας το κεώµενο. Μονέδες 20 Γ2.α. Να µεταφάρετε στο τετράδιά σας τους παρακάτω πάνακες, στα κενά των οποάων θα συµπληράσετε τους τάπους που ζητοάνται. (Η αντωνυµάα να γραφεά στο γάνος και στον αριθµά που βράσκεται ο τάπος του κειµάνου, που δάνεται). εέδαιµονέσταται Θετικές Επέρρηµα Συγκριτικές τοέτον Αντωνυµέα Γενικέ οτικέ Κλητικέ Γ2.β. Να γρώψετε τους ζητούµενους τώπους για καθεµιώ απώ τις παρακώτω λώξεις του κειµώνου : αέρένται: το δεώτερο ενικώ πρώσωπο της ευκτικώς και της προστακτικώς του αορώστου β στη φωνώ που βρώσκεται. πεέθωνται: τον ώδιο τώπο στον παθητικό αόριστο. έµµενέντων: το δεώτερο ενικώ πρώσωπο της οριστικώς του µώλλοντα και του αορώστου στη φωνώ που βρώσκεται. Γ3.α. Να αναγνωρώσετε συντακτικώ τις παρακώτω λώξεις του κειµώνου: έγαθέν, εέναι, ταέτα, τοέτοις, τέν πολιτέν.
Γ3.β. «οέ έριστοι ένδρες παρακελεέονται τοές πολέταις έµονοεέν»: Να µεταφώρετε τον πλώγιο λώγο σε ευθώ (Μονώδες 2) και να δικαιολογώσετε την απώντησώ σας (Μονώδες 3). Απαντήσεις Γ1. Μετάφραση αδέδακτου κειµένου Ξενοφέντος Αποµνηµονεέµατα. ΙV.16. Αλλά βέβαια και η οµόνοια δίνει την εντύπωση ότι είναι το µεγαλύτερο αγαθό για τις πόλεις και πολλές φορές σε αυτές και οι γερουσίες και οι άριστοι άνδρες προτρέπουν/παρακινούν τους πολίτες να έχουν οµόνοια και παντού στην Ελλάδα µια συνήθεια κείται (υπάρχει) οι πολίτες να ορκίζονται ότι θα δείξουν οµόνοια και παντού δίνουν τον όρκο αυτό εγώ όµως φαντάζοµαι ότι αυτά γίνονται όχι για να κρίνουν οι πολίτες τους ίδιους χορούς (ως καλύτερους), ούτε για να επαινούν τους ίδιους αυλητές, ούτε για να επιλέγουν τους ίδιους ποιητές, ούτε για να ευχαριστιούνται µε τα ίδια, αλλά για να υπακούουν στους νόµους. Γιατί καθώς οι πολίτες µένουν σταθεροί σε αυτά, οι πόλεις γίνονται και πολύ ισχυρές και πολύ ευτυχισµένες όµως χωρίς οµόνοια ούτε µια πόλη θα κυβερνιόταν καλά ούτε ένα νοικοκυριό θα διοικούνταν µε ωραίο τρόπο. Γ2α. Επέρρηµα Θετικές Συγκριτικές εέδαιµονέσταται εώδαιµόνως εώδαιµονέστερον Αντωνυµέα Γενικέ οτικέ Κλητικέ τοέτον τούτου τούτώ οώτος Γ2β. αώρώνται ώλοιο (β ενικός ευκτικής αορίστου β ) ώλοώ (β ενικός προστακτικής αορίστου β ) πεώθωνται πεισθώσι ώµµενώντων ώµµενεώς (β ενικός οριστικής µέλλοντα) ώνέµεινας (β ενικός οριστικής αορίστου)
Γ3α. έγαθέν: κατηγορούµενο στο υποκείµενο «ώµώνοια», µέσω του συνδετικού «εώναι». Βρίσκεται σε ονοµαστική γιατί έχουµε προσωπική σύνταξη του «δοκεώ» και ταυτοπροσωπία. εέναι: ειδικό απαρέµφατο πλαγίου λόγου κρίσεως ως αντικείµενο στο «δοκεώ» ταέτα: υποκείµενο στο ειδικό απαρέµφατο «γίγνεσθαι».βρίσκεται σε αιτιατική λόγω ετεροπροσωπίας. τοέτοις: αντικείµενο στη µετοχή «ώµµενώντων». (σε δοτική λόγω της πρόθεσης ών). τέν πολιτέν: υποκείµενο στη γενική απόλυτη µετοχή «ώµµενώντων». Γ3β. «ώ πολώται, ώµονοεώτε» (προτρεπτική υποτακτική) «ώ πολώται, ώµονοεώτε» (προστακτική) Το αντικείµενο του ρήµατος «παρακελεύονται» έγινε κλητική προσφώνηση. Επειδή το ρήµα είναι παρακελευστικό, συµβουλευτικό, προτιµάται στον ευθύ λόγο η προτρεπτική υποτακτική ή η προστατική µε σηµασία προτροπής εναλλακτικά.