Αθήνα 25 Νοεμβρίου 2016 Προς Συνήγορο του Πολίτη, Κοινοποίηση: Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (Ε.Σ.Α.μεΑ.) Υπουργείο Εργασίας/Γενική Γραμματεία Πρόνοιας. ΘΕΜΑ: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗ Γ.Γ.Δ.Ε. / Μη σύννομη "εισοδηματικοποίηση" των κοινωνικών βοηθημάτων που καταβάλλονται σε ΑμεΑ. Σε συνέχεια της υπ αρ. φακ. ΧΧΧ/2016 αναφορά μας, έχοντας λάβει υπόψη την απάντηση με αρ. πρωτ. ΔΕΑΦ Α1123096 ΕΞ 2016, 19-08-2016, που έστειλε η Διεύθυνση Εφαρμογής Άμεσης Φορολογίας, της Διεύθυνσης Φορολογικής Διοίκησης της Γ.Γ.Δ.Ε. στον Συνήγορο του Πολίτη, μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί ότι: Δεν δίνονται επαρκώς οι απαραίτητες διευκρινίσεις, ούτε έχουν δοθεί σαφείς απαντήσεις στα ερωτήματα που είχαμε θέσει αρχικώς, με τις επιστολές μας στη Διοίκηση, αρκετοί από εμάς τους πολίτες που έχουν αναπηρίες. Στο σημείο της απαντητικής επιστολής της Γ.Γ.Δ.Ε. και συγκεκριμένα εκεί που αναφέρεται: «Σημειωτέον ότι με την παράγραφο 25 του άρθρου 72 του ίδιου νόμου επισημάνθηκε ότι από την έναρξη ισχύος του Ν.4172/2013 παύουν να ισχύουν οι διατάξεις του ν. 2238/1994, συμπεριλαμβανομένων και όλων των κανονιστικών πράξεων και εγκυκλίων που έχουν εκδοθεί κατ' εξουσιοδότηση αυτού του νόμου, ήτοι και του αριθμού Δ12Α 1117818 ΕΞ2013 εγγράφου.», επιθυμούμε να τονίσουμε ότι χρειάζεται να λάβουμε υπόψη και την εγκύκλιο ΠΟΛ.1149/20.6.2013 με ΘΕΜΑ: Διευκρινίσεις ως προς την επιβολή της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης και του τέλους επιτηδεύματος, οικονομικού έτους 2013», την οποία προσθέσαμε, ως επιπλέον αρχείο, στις 17/08/2016, για την αναφορά μας, υπ αρ. φακ. ΧΧΧ/2016, στον Συνήγορο του Πολίτη. Συγκεκριμένα, σ' αυτήν αναφέρονται τα εξής: «1. Η ειδική εισφορά αλληλεγγύης επιβάλλεται, σύμφωνα με την παραγρ. 2 του άρθρου 29 του ν. 3986/2011, σε όλα τα εισοδήματα, ακόμη και τα απαλλασσόμενα, εκτός από τις εξαιρέσεις που ρητά ορίζονται στην παράγραφο αυτή. Όσα από τα επιδόματα - βοηθήματα αποτελούν σύμφωνα με τις διατάξεις του ΚΦΕ εισόδημα, ακόμη κι αν απαλλάσσονται της φορολογίας, δηλώνονται υποχρεωτικά στον κωδικό 659-660 της δήλωσης (έντυπο Ε1) με βάση τις διατάξεις της παραγρ. 6 του άρθρου 62 του ΚΦΕ, όπως τροποποιήθηκε με τον ν.4110/2013 και συνεπώς υπόκεινται στην ειδική εισφορά αλληλεγγύης. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, σύμφωνα με τις υφιστάμενες διατάξεις του ΚΦΕ, συγκεκριμένα την παραγρ. 5 του άρθρου 6, αποτελούν εισόδημα απαλλασσόμενο της φορολογίας οι συντάξεις αναπήρων πολέμου, το εξωιδρυματικό επίδομα, η ισόβια σύνταξη, το επίδομα πολύτεκνων, το ΕΚΑΣ, το επίδομα επικίνδυνης εργασίας. Αντίθετα, όσα επιδόματα - βοηθήματα δεν φέρουν τα απαραίτητα γενικά εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος, δίδονται ως κοινωνική παροχή για την αντιμετώπιση και κάλυψη συγκεκριμένων ειδικών δαπανών στις οποίες υποβάλλονται ευπαθείς ομάδες φορολογούμενων, δίδονται χωρίς αντάλλαγμα παροχής εργασίας, χωρίς να αποτελούν καρπό περιουσιακών στοιχείων, δεν αναγράφονται στον συγκεκριμένο κωδικό της δήλωσης και συνεπώς δεν τίθεται θέμα επιβολής εισφοράς. Παραδείγματα επιδομάτων που σύμφωνα με την θέση της Διοίκησης δεν
αποτελούν εισόδημα, είναι το διατροφικό επίδομα, το επίδομα τυφλότητας, το επίδομα τοκετού, τα επιδόματα λουτροθεραπείας, εισπευσοθεραπείας, αεροθεραπείας, ενεσοθεραπείας κλπ.» Το στοιχείο όμως που την καθιστά σημαντική είναι ότι απορρέει από τον Ν.3986/2011, διότι: α) Εξακολουθεί να ισχύει ουσιαστικά (για τα προνοιακά) και για το φορολογικό έτος 2015, ως η μοναδική οδηγία (από πλευράς Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης) που έχει δοθεί για την αντιμετώπιση των προνοιακών επιδομάτων για ΑμεΑ στη φορολογική δήλωση, παρ' όλο που αναφέρεται στο οικονομικό έτος 2013, επειδή καμία από τις επόμενες σχετικές εγκυκλίους δεν αναφέρεται στα προνοιακά επιδόματα για ΑμεΑ, παρά μόνο ένα δελτίο τύπου. Έκτοτε, δεν έχουν δοθεί σαφείς οδηγίες για την αναγραφή των προνοιακών επιδομάτων. β) Η θέση της Διοίκησης για την έννοια των επιδομάτων-βοηθημάτων, από πλευράς εισοδήματος, επαναλαμβάνεται και μάλιστα κατονομάζονται κάποια από αυτά. (Όσον αφορά την Ειδική Εισφορά Αλληλεγγύης, για το φορολογικό έτος 2016 και επόμενα, ισχύει το άρθρο 43Α, Ν.4172/2016, όπως προστέθηκε με την παράγραφο 9 του άρθρου 112 του ν. 4387/2016 και έχει εφαρμογή για τα εισοδήματα που αποκτώνται από το φορολογικό έτος 2016 και επόμενα). Από τα παραπάνω, εκτιμούμε, χωρίς πρόθεση να διεκδικούμε το αλάθητο, ότι η ΠΟΛ.1149/2013 δεν περιλαμβάνεται στις εγκυκλίους που καταργούνται από την παρ.25 του άρθρου 72, του Ν.4172/2013, το οποίο επεσήμανε ο κ. Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών στην απάντηση που έδωσε κι έτσι έρχεται σε πλήρης αντίθεση με αυτά που αναφέρει το Δελτίο Τύπου της Γ.Γ.Δ.Ε., στις 12/04/2016, για το οποίο ερωτήθηκε ο Υπουργός και πιο ειδικά έρχεται σε αντίθεση μ' αυτό το σημείο που αναφέρει: «Τα προνοιακά επιδόματα των ΑμεΑ συμπεριλαμβάνονται στις κατηγορίες εισοδήματος από μισθωτή εργασία και συντάξεις, τα οποία απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος, αλλά δεν απαλλάσσονται απαραίτητα και από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης, όπως προβλέπεται από τις διατάξεις των περιπτώσεων δ και ε της παραγράφου 2 του άρθρου 14 του ν.4172/2013.» Επομένως, εφόσον έχουμε παλαιότερη θέση της Διοίκησης, που αυτή τη φορά απορρέει από τον Ν. 3986/2011 και ισχύει ως οδηγία αναγραφής στη δήλωση φορολογίας εισοδήματος των προνοιακών επιδομάτων για ΑμεΑ, όσον αφορά την εισφορά αλληλεγγύης και για τα εισοδήματα του φορολογικού έτους 2015, γιατί η Γ.Γ.Δ.Ε. δεν μας δίνει μια ξεκάθαρη θέση που να μην στηρίζεται στη λογική ενός Δελτίου Τύπου, αλλά που να στηρίζεται μοναδικά στις διατάξεις και στη νομοθεσία; Επίσης, η Γ.Γ.Δ.Ε. στην απάντησή της στον Σ.τ.Π. αναφέρει: «Ωστόσο, επισημαίνεται ότι οι διατάξεις της φορολογίας εισοδήματος δίνουν την έννοια του εισοδήματος αποκλειστικά και μόνο για την εφαρμογή των σχετικών φορολογικών διατάξεων. Επομένως, το θέμα ποια εισοδήματα θα ληφθούν υπόψη για τη χορήγηση οποιασδήποτε άλλης φοροελάφρυνσης ή του εκάστοτε επιδόματος ή παροχής ανήκει στην αρμοδιότητα της υπηρεσίας ή του φορέα που τα χορηγεί.» Έτσι όμως, η Διεύθυνση Εφαρμογής Άμεσης Φορολογίας, της Διεύθυνσης Φορολογικής Διοίκησης της Γ.Γ.Δ.Ε. φαίνεται να μεταθέτει την ευθύνη για την επιλογή των απαλλασσόμενων ή μη εισοδημάτων στους Δήμους και στη Γενική Γραμματεία Πρόνοιας του Υπουργείου Εργασίας, ξεχνώντας όμως ότι τα λογιστήρια των Δήμων, που χορηγούν τα προνοιακά κοινωνικά βοηθήματα για
ΑμεΑ, ακολουθούν την οδηγία ΠΟΛ. 1274/30-12-2015 της Διεύθυνσης Εφαρμογής Άμεσης Φορολογίας, της Διεύθυνσης Φορολογικής Διοίκησης της Γ.Γ.Δ.Ε. (!), στην οποία προβλέπεται, όσον αφορά την ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ, η περίπτωση υπ αριθμ. 40, δηλαδή: Εξωϊδρυματικό επίδομα και κάθε συναφές ποσό που καταβάλλεται σε αναπήρους (!) Έτσι, είχαμε το εξής παράδοξο φαινόμενο: Κάποιοι Δήμοι ερμήνευσαν υποκειμενικά ότι τα κοινωνικά βοηθήματα που δίνονται σε ΑμεΑ έπρεπε να δηλωθούν με την περίπτωση αρ. 40, καταλήγοντας έτσι να προδηλωθούν τα ποσά αυτά στους κωδικούς 619-620 της φορολογικής δήλωσης του ΑμεΑ, ενώ άλλοι Δήμοι ερμήνευσαν ότι δεν έπρεπε να δηλώνονται αυτά τα ποσά καθόλου εφόσον τα κοινωνικά βοηθήματα δεν φέρουν τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος. Επίσης, το απαντητικό έγγραφο της Γ.Γ.Δ.Ε. καταλήγει ως εξής: «Τέλος, ατομικές λύσεις σε συγκεκριμένα θέματα φορολογουμένων δίνουν οι Δ.Ο.Υ. που έχουν τη χωρική ή καθ' ύλην αρμοδιότητα και για θέματα ελέγχου η αρμόδια για τον έλεγχο των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος υπηρεσία.» Όμως, το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις ΑμεΑ που έχουν δηλωθεί αυτόματα στις φορολογικές τους δηλώσεις τα κοινωνικά βοηθήματα που λαμβάνουν από τους Δήμους, στους μη κατάλληλους κωδικούς 619-620, με αποτέλεσμα να ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ, χωρίς σύννομη βάση, αυτά τα ποσά που δεν φέρουν τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος (εφόσον ως εισόδημα ορίζεται το περιοδικό αποτέλεσμα από την εκμετάλλευση μιας διαρκούς πηγής, η οποία συνίσταται είτε σε κεφάλαιο, είτε σε εργασία είτε και στα δυο), δημιουργεί τα εξής αποτελέσματα: Έχουμε πολλές περιπτώσεις όπου οι φορολογούμενοι χάνουν τη φοροαπαλλαγή του ΕΝΦΙΑ, επιβαρύνονται άδικα με Εισφορά Αλληλεγγύης, χάνουν το οικογενειακό επίδομα στήριξης, τρίτεκνων και πολυτέκνων, χάνουν το ΕΚΑΣ, καθώς και άλλες κοινωνικές παροχές που δίνονται σε φτωχούς, ανασφάλιστους κτλ., αφού με την παραπάνω τακτική το εισόδημά τους ξεπερνάει τα απαιτούμενα εισοδηματικά κριτήρια που προϋποθέτουν αυτές οι παροχές. Το πρόβλημα αυτό τα άτομα με αναπηρίες δεν γνωρίζουν πως να το αντιμετωπίσουν αφού δεν έχουν τη δυνατότητα τροποποίησης της φορολογικής τους δήλωσης (δεν μπορούν να επέμβουν στους κωδικούς 619-620), επίσης οι Δήμοι δεν έχουν μια σαφέστατη οδηγία για το ποια είναι τα συναφή ποσά που καταβάλλονται σε αναπήρους και οι Δ.Ο.Υ. επίσης δεν έχουν μια σαφή οδηγία που να ξεκαθαρίζει για το πως πρέπει να αντιμετωπίζονται φορολογικά όλα τα παρακάτω κοινωνικά βοηθήματα που δίνονται ως προγράμματα οικονομικών ενισχύσεων από τους Δήμους στα ΑμεΑ: 1] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΑΡΙΑΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ [Κ.Υ.Α. αρ.δ29α/φ.32/γ.π.οικ.10804/528/2013 (ΦΕΚ 1189 Β')] α) άτομα ανασφάλιστα ή έμμεσα ασφαλισμένα που λόγω σοβαρής σωματικής, νοητικής ή ψυχικής ασθένειας ή αναπηρίας έχουν ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω β) άτομα με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, τα οποία είναι ανασφάλιστα ή έμμεσα ασφαλισμένα και έχουν ποσοστό αναπηρίας από 80% και άνω, ανεξαρτήτως του διατροφικού επιδόματος γ) άτομα με διαβήτη τύπου 1, ινσουλινοεξαρτώμενο, τα οποία είναι ανασφάλιστα ή έμμεσα ασφαλισμένα και έχουν ποσοστό αναπηρίας από 50% και άνω 2] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΒΑΡΙΑΣ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΥΣΤΕΡΗΣΗΣ [Κ.Υ.Α. αρ.δ29α/φ.32/γ.π.οικ.10808/531/2013 (ΦΕΚ 965 Β')]
α) άτομα με βαριά νοητική υστέρηση, με ποσοστό αναπηρίας από 80% και άνω και δείκτη νοημοσύνης κάτω του 30 β) άτομα με σύνδρομο Down, με συνοδό βαριά νοητική υστέρηση και ποσοστό αναπηρίας από 80% και άνω γ) άτομα με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (παιδικός αυτισμός, αυτισμός), με ποσοστό αναπηρίας από 80% και άνω 3] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ - AIDS [Κ.Υ.Α. αρ.δ29α/φ.32/γ.π.οικ.10807/530/2013 (ΦΕΚ 1271/ Β')] α) άτομα με μεσογειακή αναιμία, θαλασσαιμία, αιμοσφαιρινοπάθεια, δρεπανοκυτταρική αναιμία -ομόζυγο δρεπανοκυτταρική αναιμία -, μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία. Για όλες τις παραπάνω παθήσεις απαιτείται ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω β) άτομα με αιμορροφιλία Α, αιμορροφιλία Β, συγγενείς αιμορραγικές διαθέσεις. Για όλες τις παραπάνω παθήσεις απαιτείται ποσοστό αναπηρίας από 50% και άνω. γ) άτομα με Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (AIDS), με ποσοστό αναπηρίας από 50% και άνω. 4] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΠΛΗΓΙΚΩΝ/ΤΕΤΡΑΠΛΗΓΙΚΩΝ ΑΝΑΣΦΑΛΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΑΣΦ/ΝΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ [άρθρο 4 της Κ.Υ.Α. αρ.π3α/φ.27/γ.π.οικ.124095/2002 (ΦΕΚ 1594 Β')] α) άτομα με παράλυση των άνω και κάτω άκρων (τετραπληγία-τετραπάρεση) με ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω, ή με παράλυση των κάτω άκρων (παραπληγία-παραπάρεση) με ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω, λόγω νόσου ή βλάβης (προσδιορισμός αυτής) [άρθρο 1 ν.1140/1981] β) άτομα με νόσο ή πάθηση ή βλάβη (προσδιορισμός αυτής) που έχει επιφέρει αναπηρία με ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω, αντίστοιχης μορφής με την παράλυση των άνω και κάτω άκρων (τετραπληγία-τετραπάρεση), ή παράλυση των κάτω άκρων (παραπληγία-παραπάρεση), λόγω μη αναστρέψιμης βλάβης του νωτιαίου μυελού ή των ριζών ή των μυών (ρητή αναφορά στην ανάλογη κατηγορία) [άρθρο 22 παρ.5 ν.2646/1998 (ΦΕΚ 236 Α')] γ) άτομα με ποσοστό αναπηρίας 67%, προερχόμενο από ακρωτηριασμό (ανεξαρτήτως του σημείου του ακρωτηριασμού ή του αριθμού των ακρωτηριασμένων μελών) [άρθρο 21 ν.3172/2003 (ΦΕΚ 197 Α')] 5] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΩΦΩΣΗΣ - ΒΑΡΗΚΟΪΑΣ [Κ.Υ.Α. αρ.δ29α/φ.32/γ.π.οικ.10803/527/2013 (ΦΕΚ 965 Β')] α) Άτομα με κώφωση βαρηκοΐα με ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω, ηλικίας μέχρι και 18 ετών, καθώς και οι μεγαλύτεροι των 65 ετών. β) Άτομα με κώφωση βαρηκοΐα με ποσοστό αναπηρίας από 67% και άνω, ηλικίας 19-65 ετών, που πάσχουν ταυτόχρονα με την κώφωση βαρηκοΐα και από άλλη χρόνια σωματική, πνευματική ή ψυχική πάθηση ή βλάβη. γ) Άτομα με κώφωση βαρηκοΐα με ποσοστό αναπηρίας από 67 % και άνω, από 19 έως 25 ετών, που φοιτούν σε σχολεία, κατώτερες, μέσες ή ανώτερες τεχνικές ή επαγγελματικές σχολές ή σε σχολές του ΟΑΕΔ ή σε ανώτερα ή ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ή σε μονάδες επαγγελματικής καταρτίσεως κλπ.» 6] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΟΡΑΣΗΣ [Κ.Υ.Α. Δ29α/Φ.32/ Γ.Π.οικ.10806/ 529/2013 (ΦΕΚ 1189 Β'), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 8 του ν.4331/2015] Άτομα των οποίων πιστοποιείται η οπτική αναπηρία - αναπηρία όρασης με ποσοστό αναπηρίας από 80% και άνω 7] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΛΥΣΗΣ [Γ4α/Φ.224/οικ.1434/1984 (ΦΕΚ 441 Β')] Άτομα με εγκεφαλική παράλυση, ηλικίας 0 έως 18 ετών, με ποσοστό αναπηρίας
από 67% και άνω 8] ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΔΟΜΑΤΟΣ ΚΙΝΗΣΗΣ [άρθρο 1 της Κ.Υ.Α. αρ.π3α/ Φ.15/Γ.Π.οικ.88483/2008 (ΦΕΚ 1313 Β') και άρθρο 16 ν.3868/2010 (ΦΕΚ 129 Α')] α) άτομα με ακρωτηριασμό και των δύο κάτω άκρων, με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω β) άτομα με ακρωτηριασμό και των δύο άνω άκρων, με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω γ) άτομα με παράλυση των δύο κάτω άκρων, με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω Μετά απ' όλα τα παραπάνω, εκτιμούμε ότι η άμεση επέμβαση από τον Συνήγορο του Πολίτη είναι επιτακτική ανάγκη, προκειμένου να προστατευτούν τα νόμιμα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, καθώς χρειάζεται: α) Να δοθούν σαφείς οδηγίες από τη Διοίκηση προς όλους τους εμπλεκόμενους κι αρμόδιους φορείς. β) Να δοθούν γενικές λύσεις από τη Γ.Γ.Δ.Ε. (και όχι ατομικές από τις Δ.Ο.Υ.) για το πως θα διορθωθούν οι φορολογικές δηλώσεις, όπως και το να αποκατασταθούν οι απώλειες των παροχών και των φορο-ελαφρύνσεων που δημιουργήθηκαν από τη μη σύννομη "εισοδηματικοποίηση" των ανωτέρω κοινωνικών βοηθημάτων. Με εκτίμηση, Ανδρέας Μπαρδάκης Δημιουργός και διαχειριστής της διαδικτυακής ομάδας ακτιβισμού υπέρ των δικαιωμάτων των ΑμεΑ «Ο ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΩΝ ΑΜΕΑ»