Τα τραγούδια της Δρακότρυπας όπως τα διέσωσε ο λαϊκός οργανοπαίκτης του χωριού μας Νίκος Τάτσης

Τα τραγούδια της Δρακότρυπας όπως τα διέσωσε ο λαϊκός οργανοπαίκτης του χωριού μας Νίκος Τάτσης Επιμέλεια, Επεξεργασία: Μπάλλας Ηλίας, Γούναρης Αναστάσιος, Γούναρη Νάνσυ 1

Τίτλος: Τα τραγούδια της Δρακότρυπας Επιμέλεια, Επεξεργασία: Μπάλλας Ηλίας, Γούναρης Αναστάσιος, Γούναρη Νάνσυ Έκδοση - Διακίνηση - Εκμετάλλευση: Μπάλλας Ηλίας ISBN:... Στοιχειοθεσία, Μοντάζ, Εκτύπωση: Τυπογραφείο Δημιουργία Ιεζεκιήλ 55, Καρδίτσα Τηλ.: 24410 23933, Fax: 24410 79953 e-mail: info@dimiourgia-kard.gr http://dimiourgia-kard.gr 2

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΚΟΤΡΥΠΑΣ Το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας, «Τα τραγούδια της Δρακότρυπας», αποτελεί το ξεκίνημα μιας προσπάθειας να καταγράψουμε και να περισώσουμε ό,τι είναι δυνατό από τη μουσική παράδοση του χωριού μας. Τα τραγούδια που περιλαμβάνονται σ αυτό περιγράφουν αυθεντικά τα ήθη,τα έθιμα και γενικά την παράδοσή μας. Αποτελούσαν και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της διασκέδασης από τα χρόνια των προγόνων μας μέχρι σήμερα, χωρίς διακοπή. Τα τραγουδούσαν οι γονείς και οι παππούδες μας και τα τραγουδούμε ακόμα σε διάφορες εκδηλώσεις: θρησκευτικές και εθνικές γιορτές, πανηγύρια, σε γάμους και γλέντια, έτσι όπως τα διέσωσε και μας τα μετέφερε ο συμπατριώτης μας Νικόλαος Τάτσης και προσθέσαμε στην συλλογή αυτή του Νίκου Τάτση τρία ακόμα τραγούδια που μας έδωσε ο Χρυσόστομος Νάτσης. Κάποια από τα τραγούδια αυτά τα μετέφεραν οι παππούδες μας από την περιοχή των Μαστοροχωρίων Κόνιτσας και συγκεκριμένα από την Μπλίσγιανη (σήμερα Λαγκάδα), τον τόπο καταγωγής των περισσοτέρων Δρακοτρυπιανών. Τα τραγούδια αυτά συνδέονται με την Δρακότρυπα γιατί τα τραγουδούσαν συγκεκριμένοι συγχωριανοί μας στις θρησκευτικές γιορτές και στις κοινωνικές εκδηλώσεις και συνήθως στην πλατεία του χωριού μας, όπως μας ενημέρωσε ο συμπατριώτης μας μουσικός Νικόλαος Τάτσης που μας εμπιστεύθηκε αυτά τα τραγούδια. Τα ήθη, τα έθιμα και τα τραγούδια ενός λαού είναι τα γνωρίσματα εκείνα που συνθέτουν τη φυσιογνωμία του τόπου μας και τα καθιστικά τραγούδια, τα τραγούδια της τάβλας όπως λέγονται, είναι αυτά που διασκέδαζαν και ψυχαγωγούσαν τους προγόνους μας και μαρτυρούν τον τρόπο ζωής των παππούδων μας. Η προσπάθειά μας αυτή αποτελεί την αφετηρία και παράλληλα την πρόκληση να συγκεντρώσουμε και άλλο υλικό, με τελικό στόχο τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου βιβλίου με τη μουσική παράδοση και ιστορία του χωριού μας. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, για το σκοπό αυτό να καταγράψουμε τους πιο σημαντικούς μουσικούς του χωριού και το έργο τους, σχετική μελέτη έγινε από τον Γιώργο Γούσια, όπως είναι: l (στη δεκαετία του 30) οι οικογένειες των Χαλκιάδων ή Αλεξίου (Ο Βάϊος, ο Χρήστος και ο Αντώνης) και οι οικογένειες των Γουσαίων (ο Φώτης Γούσιας, ο Θέος Γούσιας και ο Ευάγγελος Ν. Μπάλλας) l (στη δεκαετία του 60) ο Νίκος A. Τάτσης, ο Χρυσόστομος Π. 3

Ταμπάκος, ο Στέφανος Ευθ. Ζήσης, ο Θωμάς Δ. Πάντος, Βασίλης Πάντος, Σωτήρης Αθ. Πούλιος, Χαράλαμπος Λ. Κωστάκης, ο Ιερέας του χωριού μας Νικόλαος Ταμπάκος, ο οποίος ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με το και οι αείμνηστοι Βασίλης Ν. Τσιόλας, Γεώργιος Κ. Σακελλαρίου, Γιώργος Τάτσης, Θωμά Ι. Πούλιος, Διονύσης Γ. Τσιρογιάννης και Ταμπάκος Θωμάς. Το έργο θα συμπληρωθεί με την αναφορά στη νεότερη γενιά σημαντικών μουσικών του χωριού μας και το έργο τους, στους: Δημήτρη Λάζο, Δημήτρη Πάντο του Θωμά, Θωμά Νάτση, Ηλιάνα Ε. Ταμπάκου, Χρυσόστομο Χαρίση, Γιάννη Πούλιο, Χρυσόστομο Νάτση, Ιφιγένεια Γοντικάκη, Κώστα Γοντικάκη, Χριστίνα Ζήση και στους ανερχόμενους μουσικούς μας: Φώτη Γούσια, Τσιόλια Βασίλειο, Νίκο Ταμπάκο, Αλέξανδρο Κων. Ζήση, Γεώργιο Ι. Κωστάκη και Σταύρο Καρδούλα. Στα μελλοντικά σχέδιά μας θα εντάξουμε την μελοποίηση των παραδοσιακών τραγουδιών της Δρακότρυπας, την ηχογράφηση από τους μουσικούς του χωριού μας και την εγγραφή τους σε CD, για να μην χαθούν, και αυτό το έργο το έκανε η κόρη του κ. Τάτση Νικολάου, η καθηγήτρια Μουσικής κα Τάτση Βιβή τον Αύγουστο του 2014. Η επιμέλεια για την αποκατάσταση των τραγουδιών έγινε από τους αγαπημένους φίλους της Δρακότρυπας τον καθηγητή και συγγραφέα του βραβευμένου βιβλίου «ΤΑ ΚΟΥΔΑΡΙΤΙΚΑ ΤΗΣ ΔΡΑΚΟΤΡΥΠΑΣ» Αναστάσιο Γούναρη και τη σύζυγό του Νάση Γούναρη- Αθανασοπούλου, οι οποίοι εργάσθηκαν για περισσότερο από έξι μήνες και τους ευχαριστούμε για μια ακόμα φορά. Τα τραγούδια που περιλαμβάνονται σε αυτή τη συλλογή μάς τα εμπιστεύθηκε το 2010, ο λαϊκός οργανοπαίκτης του χωριού μας, Νικόλαος Τάτσης του Αναστασίου, που γεννήθηκε στη Σκλάταινα το 1931. Ο Τάτσης από 18 χρόνων μαθήτευσε δίπλα στον αείμνηστο δάσκαλό του Σπύρο Καραμέρη, έμαθε κλαρίνο και από τα 22 του ασχολήθηκε επαγγελματικά με αυτό παίζοντας σε γάμους, πανηγύρια, γλέντια και χορευτικές εκδηλώσεις. Ηλίας Κωνσταντίνου Μπάλλας 4

Τα τραγούδια της Δρακότρυπας 5

6

Ο ΗΛΙΟΣ ΕΙΝ ΠΡΟΞΕΝΗΤΗΣ * Ο ήλιος ειν προξενητής κι ο αυγερινός στεφανωτής. Χαρά στη μάνα του γαμπρού και σ όλο το συμπεθεριό, όπου θα πάρουν τέτοια νια, τέτοια καλή νοικοκυρά, χρυσό καμάρι του γαμπρού, χρυσή αυγούλα του σπιτιού. «Έβγα πατέρα του γαμπρού, να δεις τη νύφη στο χορό, να δεις τη νύφη στο χορό σαν άγγελο με το σταυρό». «Έβγα μανούλα του γαμπρού, να δεις το γιο σου στο χορό, να δεις το γιό σου στο χορό, όμορφο και καμαρωτό.» * Τσάμικος φερμένος από την Μπλίσγιανη, σήμερα Λαγκάδα (της Κόνιτσας). Το τραγούδι αυτό χορεύεται όπως το τραγούδι «Μας πήρε η μέρα κι η αυγή», σε δυο σκοπούς. 7

ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ* Στη μέση από τη θάλασσα μηλιά ήταν φυτρωμένη(δις). ** Κι ο σταυραετός τριγύριζε φωλιά θέλει να φιάξει. «Για πίσω πίσω, σταυραετέ, πίσω μωρέ σαΐνι, μη μου γκρεμίσεις τ άνθη μου και πέσει ο καρπός μου, μήπως περάσει ο άρρωστος και κάνας θερμασμένος και φάει μήλο απ τη μηλιά και δροσιστεί ο καημένος». *Πασχαλιάτικο. ** Το δεύτερο ημιστίχιο επαναλαμβάνεται. Το τραγουδούσε στην πλατεία του χωριού ο πρόεδρος του χωριού Γεώργιος Κωνστ. Μπάλλας 8

ΑΠΟ ΤΑ ΤΡΙΚΟΡΦΑ ΒΟΥΝΑ * Από τα τρίκορφα βουνά κοράσιο κατεβαίνει. Φοράει το μούσχο στα μαλλιά και ζάχαρη στα χείλη, φοράει και τον αμάραντο μες τη δεξιά/ζερβιά την τσέπη. Χίλια τριακόσια έδωσε να μπει μες το καράβι κι άλλα τριακόσια από κοντά να βγει με την τιμή της. Καραβοκύρης πονηρός πολύ μαριόλης ήταν απλώνει στην τσεπούλα της, στον αργυρό τον κόρφο κι η κόρη από το φόβο της κι από την αντροπή της στο καραβάκι ακούμπησε, την βρίσκουν πεθαμένη. *Πασχαλιάτικο κλειστό, το τραγουδούσε στην πλατεία του χωριού η Θεανώ Κωστάκη 9

ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣΟΒΟ * Στη μέση στο Κεράσοβο κι όξω απ το Μεσολόγγι ο Μπουκουβάλας πολεμάει με Τούρκους κι Αρβανίτες. Πέφτουν τα βόλια/οι σφαίρες ωσάν βροχή, τα βόλια σαν χαλάζι. Μια Τουρκοπούλα φώναξε από γυαλένιο πύργο: «Πάψε, Γιάννη μ, τον πόλεμο, πάψε και τα ντουφέκια, να μετρηθούν τ ασκέρια μας, να δούμε πόσοι λείπουν». Μετρούντ οι Τούρκοι τρεις φορές και λείπουν τρεις χιλιάδες. Μετρούνται τα κλεφτόπουλα και λείπει ο Γιαννάκης. Να κι ο Γιαννάκης έρχεται που μέσα από τους Τούρκους. * Πασχαλιάτικο, κλειστό και καλαματιανό. Το τραγουδούσε στην πλατεία του χωριού ο πρόεδρος του χωριού Γεώργιος Κωνστ. Μπάλλας 10

ΚΑΤΩ ΣΤΑ ΕΞΙ ΜΑΡΜΑΡΑ * Κάτω στα έξι μάρμαρα, στα έξι μαρμαρίτσια έχει κοράσιο όμορφο, κοράσιο παινεμένο. Συμπέθεροι μάς ήρθανι, ήρθαν για να το πάρουν. Σαν ήρθαν, καλώς ήρθανε, καλώς και να κοπιάσουν. Στρώσ τους πλιατιά να κάθονται και κέρνα τους να πίνουν. «Δεν ήρθαμαν για φαεί, για πιεί ούτε και για σουμπέτι. Ουδέ και για σουμπέτι. μας είπαν πως είσ όμορφη, πως είσαι μαυρομάτα, ξανθιά γαλανομάτα, * Πασχαλιάτικο. Το τραγουδούσε στην πλατεία ο πρόεδρος του χωριού Γεώργιος Κωνστ. Μπάλλας 11

ΝΑ ΤΑΝ ΓΕΝΑΡΗΣ ΑΝΟΙΞΗ ΚΙ Ο ΘΕΡΙΣΤΗΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ Να ταν Γενάρης άνοιξη κι ο Θεριστής χειμώνας, για να παγώσει η θάλασσα, να μείνουν τα καράβια. «Αντρέα, πού ξεχείμασες τον περσυνό χειμώνα;» «Στην Πρέβεζα ξεχείμασα, σε του παπά το σπίτι. Παπάς φαί, παπάς ψωμί, παπάς αρνιά ψημένα (δις). Παπάς μου λέει να παντρευτώ, την κόρη να μου δώσει. (δις) Έχω γυναίκα και παιδιά κατάρα θα μου δώσει (δις).» Τραγούδι στα τρία το τραγουδούσε στην πλατεία του χωριού η Θεανώ Κωστάκη. 12

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ ΠΟΥ ΑΝΑΣΤΕΝΑΞΕ* «Ποιος ήταν που αναστέναξε κι σείσ κε το καράβι; Αν είναι από τους σκλάβους μου, μιστό να τ αβγατίσω και αν ειν από τους δούλους μου, για να τον απολύσω». «Εγώ είμαι που αναστέναξα κι σείσ κε το καράβι, τριών μερούτσικος γαμπρός, δώδεκα χρόνια σκλάβος. Ποτέ μου δε νειρεύτηκα κατά τα γονικά μου κι απόψε ονειρεύτηκα παντρεύεται η καλή μου. «Κατέβα κάτω στο σταυλό που είν τ άλογα δεμένα. Θέλεις το Γρίβα πάρηνε, θέλεις τον ταξιδιάρη. Γρήγορα να σε πάνε γρήγορα να σε πάνε.» Γοργά βαράει τ αλόγου του στ αμπέλι πάει στάθη, βρίσκει και τον πατέρα του το αμπέλι να κλαδεύει. «Καλημερά σου, γέροντα». «Καλώς τον το διαβάτη». «Σιαπού βαράνε τα βιολιά, που παίζουν τα κλαρίνα;» «Στην ερημιά, τη σκοτεινιά, στη νύφη μου τη χήρα». Γοργά βαράει το άλογο, στο σπίτι του πηγαίνει. «Γειά και χαρά σας, βρε παιδιά». «Καλώς τονε τον ξένο δώστε να φάει, δώστε να πιεί, τον ξένο το διάβατη». «Ειμείς αντέρτι** το χουμε να μας κερνάει η νύφη». Κερνάει η νύφη μια φορά, κερνάει η νύφη δύο κι απάν στο τρίτο το ποτό βλέπει την αρριβώνα»*** * Χορεύεται στα τρία. ** αντέρτι ( τούρκ. adet) έθιμο *** την αρριβώνα: τα δαχτυλίδι του αρραβώνα. 13 Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στην δραματική ιστορία ενός νιόπαντρου παλικαριού.

ΤΑ ΑΗΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ* Τ αηδόνια της Ανατολής και τα πουλιά της Δύσης (δις**) βιγλίζουν την Ανατολή και τη μεσιά της Δύσης. (δις) Βιγλίζουν κι ένα νιούτσικο, που πάει να μεταλάβει. Μπροστά πηγαίνει η μάνα του και πίσω η αδερφή του. «Τι κρίμα έχεις, γιόκα μου, κι είσαι κριματισμένος;» (δις) «Παπαδοπούλα φίλησα πίσω απ τα Άγιο Βήμα και είμαι κριματισμένος (δις) *Τραγουδιέται και χορεύεται στην πλατεία του χωριού μας. ** Επαναλαμβάνεται μόνο το δεύτερο ημιστίχιο. Το τραγουδούσαν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα το απόγευμα στην πλατεία του χωριού μας, μια γυναίκα και ένας άνδρας. 14

ΣΗΜΕΡΑ, ΔΗΜΟ Μ, ΠΑΣΧΑΛΙΑ * Σήμερα, Δήμο μ, Πασχαλιά, σήμερα άγια μέρα (δις) ** Σήμερα Δήμο μ Πασχαλιά και ο Χριστός Ανέστη. (δις) Σήμερα στεφανώνεται ο αητός την περιστέρα. (δις) Όλον τον κόσμο κάλεσαν σ όλη την οικουμένη, το Γιάννη δεν τον κάλεσαν και μοναχός πηγαίνει. (δις) Κι ο Γιάννης πείσμα το βαλε πολύ πείσμα το βάζει. (δις) Πάησε και τους καρτέρεσε σε τρίχινο γεφύρι. «Πόσο, Γιάννη μ, η ξαγορά για να ξαγοραστούμε;» (δις) «Δύο φιλάκια του γαμπρού και τέσσερα απ τη νύφη * Το τραγουδούσαν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα το απόγευμα, στην πλατεία του χωριού μας, μια γυναίκα κι ένας άντρας ** 15

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΕ ΤΗ ΜΑΡΟΥΔΙΑ * Ο Γιάννης με τη Μαρουδιά σ ένα σχολειό πηγαίνουν. Γιάννης μαθαίνει γράμματα κι η Μαρουδιά τραγούδια** κι αυτά τα δυο αγαπήθηκαν, κανένας δεν το ξέρει. Ξεστόμισε στη μάνα της, στη μάνα της το λέει: «Μάνα μ το Γιάννη αγαπώ και θέλω να τον πάρω.» Κι η μάνα της, σαν τ άκουσε, πικρή κατάρα κάνει : «Καλιά ν ακούσω σάβανα παρά αυτόν το γάμο.» (δις)*** *Κλειστό και καλαματιανός ** Παραλλαγή: παιχνίδια *** Δις το δεύτερο ημιστίχιο Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στη μάνα που απειλεί με κατάρα την τέλεση αυτού του γάμου. 16

ΜΙΑ ΠΕΡΔΙΚΑ ΞΕΝΟΥΜΕΝΗ * Μια πέρδικα ξενούμενη κι απ άλλο βιλαέτι (δις) χρυσός αητός την κυνηγά και θέλει να την πιάσει. (δις) ** «Τι σού φταιξα, χρυσέ μ αητέ, και θέλεις να με πιάσεις; (δις) Αν σού φταιξαν τα μάτια μου, πες μου για να τα κλείσω, αν σού φταιξαν και τα φτερά, πες μου για να τα βγάλω, κι αν σού φταιξαν τα νύχια μου, πες μου για να τα κόψω.» * Χορεύεται στα τρία, όπως «Ο δυόσμος κι ο βασιλικός». ** Επαναλαμβάνεται μόνο το δεύτερο ημιστίχιο. 17

Τ ΑΗΔΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ* Τ αηδόνια της Ανατολής και τα πουλιά της Δύσης βιγλίζουν την Ανατολή και τη μεσιά της Δύσης, βιγλίζουν κι ένα νιούτσικο που πάει να μεταλάβει. Μπροστά πηγαίνει η μάνα του και πίσω η αδελφή του. «Τι κρίμα έχεις, γιόκα μου, κι είσαι κριματισμένος;» «Θυμάσαι τον παλιό καιρό και τα παλιά τα χρόνια, άλλοι κουρσέβαν πρόβατα, άλλοι κουρσέβαν γίδια κι εγώ ο μαύρος φίλησα, ενός παπά την κόρη, παπαδοπούλα φίλησα μέσα στο Άγιο Βήμα. * Πασχαλιάτικο, παραλλαγή του υπ αριθμ. 1 Το τραγούδι αυτό αναφέρεται στο κρίμα ενός παλικαριού που φίλησε μέσα στο Άγιο Βήμα την κόρη ενός παπά. 18

ΑΝΑΘΕΜΑ ΚΑΚΟΥΣ ΓΟΝΙΟΥΣ* Ανάθεμα κακούς γονιούς, κακούς προξενητάδες, που δεν διαλέγουν τους γαμπρούς να δίνουν τα κορίτσια. (δις) Να δίνουν στις καλές καλούς τις άσχημες τους γέρους. Πήρα κι εγώ ένα γέροντα, γέρο χωρίς τα δόντια. (δις) Στο παζαράκι πήγαινα φαρμάκι ν αγοράσω το γέρο να ξεκάνουμε το γέρο το δικό μου και πέτυχα κι αγόρασα (δις) καρύδι με το μέλι (δις) και πότισα το γέροντα κι έγινε παλικάρι. *Χορεύεται στα τρία Επαναλαμβάνεται σε όλους τους στίχους το β ημιστίχιο Οι αταίριαστοι ηλικιακά γάμοι είναι αγαπημένο θέμα στα δημοτικά τραγούδια, όπως και οι κρυφοί πόθοι να γίνει, όπως στα παραμύθια ένα θαύμα και να γίνει ο γέρος παλικάρι η ο άσχημος ομορφονιός. 19

ΣΤΗ ΒΙΓΛΑ ΒΓΗΚΑ ΚΙ ΕΚΑΤΣΑ* (Άιτε, μωρέ) Στη βίγλα βγή- (ωχ) στη βίγλα βγήκα κι έκατσα, στον όμορφο τον τόπο (Άιτε, μωρέ) Όσοι διαβά- (ωχ) οσοι διαβάτες κι αν περνούν, όλοι καλημερούνε. (Άιτε, μωρέ) Δική μ αγά-(ωχ) δική μ αγάπη πέρασε και δεν καλημεράει, (Άιτε, μωρέ) την πείσμωσε( ωχ) πείσμωσε τη θύμωσε, που σ είπα εγώ κοντούλα. (Άιτε, μωρέ) Κοντός ειν o (ωχ) κοντός είν ο βασιλικός, τη μυρωδιά την έχει. (Άιτε, μωρέ) Κοντό είναι το (ωχ) κοντό είν το γαρύφαλλο, πουλιέται με το δράμι. Τσάμικο της Ανατολικής Αργιθέας 20

ΕΒΓΑΤΕ ΠΕΝΤΕ ΓΑΛΑΝΕΣ * (Άιτε, μωρέ) Ν εβγάτε πέ- ν εβγάτε πέντε γαλανές και δέκα μαυρομάτες. (Άιτε, μωρέ) βγάτε να κα- (ωχ) βγάτε να καρτερέσουμε τις αγραφιωτοπούλες (Άιτε, μωρέ) πως ροβολάν, πως ροβολάν που τ Άγραφα κι απ τα βουνά δροσάτες (Άιτε, μωρέ) Άλλες πεινούν, άλλες πεινούν διψούν κι άλλες παντρειά γυρεύουν. Τσάμικο της Ανατολικής Αργιθέας. 21

ΕΒΓΑ, ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ Έβγα, πατέρα του γαμπρού, να δεις τη νύφη στο χορό, να δεις τη νύφη στο χορό πώς σειέται πώς λυγίζεται, πώς σειέται, πώς λυγίζεται, πώς βεργοκαγγιολίζεται. Έβγα, μανούλα του γαμπρού, να δεις τη νύφη στο χορό, να δεις τη νύφη στο χορό, πώς σειέται, πώς λυγίζεται, πώς σειέται, πώς λυγίζεται, πώς βεργοκαγγιολίζεται Βγάτε, αδέρφια του γαμπρού, δείτε τη νύφη στο χορό, δείτε τη νύφη στο χορό, πώς σειέται, πώς λυγίζεται, πώς σειέται, πώς λυγίζεται, πώς βεργοκαγγιολίζεται κι απ τα φλουριά δε φαίνεται. * Τσάμικος που τραγουδούσανε στην πλατεία του χωριού μας, όταν η νύφη έσερνε το χορό. 22

ΠΟΙΟΣ ΤΟΝ ΚΑΝΕΙ ΑΥΤΟΝ ΤΟ ΓΑΜΟ «Κυρ γιέ μ, και ποιος τον κάνει τούτο το νιό το γάμο»; (δις) «Ο πατέρας μου τον κάνει με μόσχο με σταφύλι, με τη δροσιά στα χείλη. Η μανούλα μου τον κάνει με μόσχο με σταφύλι, με τη δροσιά στα χείλη. Τα αδέλφια μου τον κάνουν με μόσχο με σταφύλι, με τη δροσιά στα χείλη. Οι μπαρμπάδες μας τον κάνουν Με μόσχο με σταφύλι Με τη δροσιά στα χείλη». Τραγούδι του γαμπρού, το τραγουδούσαν την Τετάρτη, όταν ξεκινούσε ο γάμος. 23

ΤΟΥ ΚΥΡ ΓΑΜΠΡΟΥ ΤΟ ΣΠΙΤΙ Στου κυρ γαμπρού το σπίτι τι δασιά είν τα κυπαρίσσια.(δις) Να τ αριέψουμε λιγάκι, (δις) να περάς ο γαμπρός κι η νύφη. Έβγα, μάνα και πατέρα, με το μέλι, με το γάλα, (δις) με τη ζάχαρη στα χείλη, (δις) με τη στρογγυλή κουλούρα, (δις) να τη σπάσει η νυφούλα, (δις) και ο γαμπρός σαν τη δροσούλα. * Ηπειρώτικο στα τρία που το τραγουδούσαν όταν το το ζευγάρι πάει στο πατρικό του γαμπρού. 24

ΑΝΑΜΕΣΑ Ν ΤΡΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ * Ανάμεσα ν τρείς θάλασσες (τριαντάφυλλο, μήλο μ κόκκινο) (άιτε) πύργος θεμελιωμένος (νιράτζι και λεμόνι). Και μέσα κόρη κάθονταν (τριαντάφυλλο, μήλο μ κόκκινο), (άιτε) φλωράκια αρμαθιάζει, (νιράτζι και λεμόνι). Αρμάθιαζ και ξαρμάθιαξε (τριαντάφυλλο μήλο μ κόκκινο) (άιτε) εννιά αρμαθούλες κάνει. (νιράτζι και λεμόνι). Βάζει τις πέντε στο λαιμό (τριαντάφυλλο μήλο μ κόκκινο) (άιτε) τις τέσσερις στα χέρια. (νεράτζι και λεμόνι). Και με τον Ήλιο μάλουνε (τριαντάφυλλο μήλο μ κόκκινο) (άιτε) «Για έβγα, Ήλιε μ, και να βγω (τριαντάφυλλο μήλο μ κόκκινο), μαραίνεις τα χορτάρια (νιράτζι και λιμόνι). Εγώ κι αν λάμψω, Ήλιε μου, (τριαντάφυλλο μήλο μ κόκκινο) (άιτε) μαραίνω παλληκάρια» (νεράτζι και λιμόνι)». * Χορεύεται στα τρία. 25

Νάτες, Νάτες που ρχονται Άιντε νάτες, νάτες που ρχονται τρεις μαυρομάτες κοντούλες και γιομάτες Άιντε και το δραγάτη φώναζαν δως μας σταφύλια και φίλα μας τα χείλια Άιντε νε σεις τ αμπέλι το ξέρεται μπάτε και μάστε κανένα μη φοβάστε Άιντε ως που να μπει και ως που να βγει η κόρη απ τα αμπέλι μας βγήκε φιλημένη (Σε όσες ηχογραφήσεις έχω ακούσει το τραγούδι σταματά εδώ. Η παρακάτω προσθήκη είναι σατυρικού περιεχομένου και τραγουδιόταν μάλλον τις απόκριες) Άιντε κι η μάνα της της έλεγε μαρή ξεμυαλισμένη η ποδιά σου ειν ματωμένη Άιντε περιστεράκι έσφαξα πέρα στη θεια μου και μάτωσε η ποδιά μου Άιντε κι η μάνα της της έλεγε μαρή ξεμυαλισμένη η κοιλιά σου ειν φουσκωμένη Άιντε κουκιά ξερά έφαγα πέρα στη θεια μου και φούσκωσε η κοιλιά μου Στα τρία Ηπειρώτικο 26

ΚΑΤΩ ΣΤΑ ΔΑΣΙΑ ΠΛΑΤΑΝΙΑ Τραγούδι καθιστικό, με προέλευση τα Τζουμέρκα στην Άρτα Ηπείρου. Ο ρυθμός του κομματιού είναι 9/4 (4-5). Κάτω στα δασιά(να) πλατάνια κάτω στα δασιά(να) πλατάνια, στην κρυόβρυση Διαμαντούλα μ στην κρυόβρυση. ------ Κάθονταν δυο πα(να)λικάρια κάθονταν δυο πα(να)λικάρια, και μια λυγερή Διαμαντούλα μ και μια λυγερή. ------ Κάθονταν και τρωγαν και πιναν κάθονταν και τρωγαν και πιναν, και κουβέντιαζαν Διαμαντούλα μ και κουβέντιαζαν. ------ Διαμαντούλα μ γιατί είσαι τέτοια Διαμαντούλα μ γιατί είσαι τέτοια, τέτοια κίτρινη Διαμαντούλα μ τέτοια κίτρινη. ------ Μην(α) ίσκιος να σε πατάει μην(α) ίσκιος να σε πατάει, μην(α) φάντασμα Διαμαντούλα μ μην(α) φάντασμα. ------ Μήτε ίσκιος με(νε) πατάει μήτε ίσκιος με(νε) πατάει, μήτε φάντασμα βρε λεβέντη μήτε φάντασμα. ------ Μ απαντάει το πα(να)λικάρι μ απαντάει το πα(να)λικάρι, τα μεσάνυχτα βρε λεβέντη τα μεσάνυχτα. (Αγαπημένο τραγούδι της Αγορίτσας Μπάλλα το οποίο τραγουδούσε σε όλες τις συγκεντρώσεις) 27

Βαρκούλα (Συρτό στα τρία) Βαρκούλα τι ζητάς εδώ Μες στο δικό μας το γιαλό Ήρθα να ιδούν τα μάτια μου Πως τα περνάει η αγάπη μου Μην ήυρε αλλού κι αγάπησε Και μένα με παράτησε (Σαρακατσάνικο το τραγουδάει η Αντιγόνη Νάτση) 28

ΕΝΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΑΠΟ ΛΑΓΚΑΔΑ Έβγα μανούλα του γαμπρού και πεθερά της νύφης, να δεις τον ακριβό σου γιο τη νύφη που σου φέρνει. Σου φέρνει ρούσα πέρδικα και ελάτινη τρυγόνα. Σου φέρνει και την προίκα της που είναι η ομορφιά της, που'ανοίγαν πόρτες πλούσιες, σ'όλους τους μαχαλάδες, μ'αυτή τον γιό σου αγάπησε, και όχι τους Αγάδες. (1983, Κέρκυρα Λαγκάδα) 29

30

Ένα ποίημα από τον βραβευμένο ποιητής μας, Δημήτριο Μπρουκούμη ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΠΑΝΤΑ ΣΕ ΖΗΤΩ Βουνά μου ολοπράσινα και μυρωμέν' αγέρι, ελάτη μου μοσχόβολη και θεριεμένη φτέρη, δροσάτες γάργαρες πηγές, αμάραντα του Μάη, στη σκέψη μου γυρίζετε μ 'αγάπη που πονάει. Ζητώ της πέρδικας λαλιά, γλυκιά, περιχυμένη στα πλάγια τα βραχόσπαρτα, που βρίσκεται κρυμμένη, του σπίνου το κελάηδημα, το φλύαρο, στα δάση, στον ήλιο όταν λούζεται κι ανθοβολεί η πλάση. Ζητώ σε αύρα των δασών και φτωχικό μου σπίτι, αητέ ουρανοβάμονα και γλήγορε πετρίτη, γλυκόλαλη, αθάνατη, μαγευτική φλογέρα, που την ψυχή μας μέρωνες, τη νύχτα και τη μέρα. Ζητώ γλυκό κουδούνισμα στο σκάρο των προβάτων, λαλήματα των αηδονιών στις φυλλωσιές των βάτων, τραγούδια ερωτόπληκτων ποιμένων στα λιβάδια, και γρύλων το νανούρισμα στης άνοιξης τα χάδια. Γεννήματα κατάξανθα, ποθώ, να' δω στ' αλώνι, λιχνίσματα με το βοριά και το βαρύ δρεμόνι, του τρύγου όνειρ' ακριβό, σπαρμένο μες στ' αμπέλι, τ' Οχτώβρη κάστανο γλυκό, καρύδι, φρέσκο μέλι. 31

Ζητώ τα χειμωνιάτικα νυχτέρια με τραγούδια, γενιάς μου όμορφους χορούς, κοπέλες αγγελούδια, την κάθε τους οχλοβοή στα χτήματα, στη βρύση, και τα τρεχάματα παντού, πρωί, σαν το μελίσσι. Παιδάκια στον αυλόγυρο, να βλέπω, του σχολείου, της γνώσης πάντα τρυγητές και κάθε μεγαλείου, καμπάνα του εσπερινού στου ήλιου μας το γέρμα ν' ακώ και τα τριγύρω μου να μη φαντάζουν έρμα. Χωριό μου αλησμόνητο, τις μύριες αναμνήσεις, κρατώ στα στήθη μου βαθιά και νιώθω συγκινήσεις, μα κάθε σκέψη γυρισμού τη συνοδεύει πόνος, γιατί τα όνειρα φθονεί ο καταλύτης χρόνος. 32