ΜΑΘΗΜΑ 3 ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ (SOFTWARE) ΣΤΟΧΟΙ: 1. Λογισμικό 2. Λογισμικό Λειτουργικού Συστήματος 3. Προσαρμοστικό Γραφικών Χρήστη 4. Λογισμικών Εφαρμογών 5. Διαφορά Μεταξύ Λογισμικού Λειτουργικού Συστήματος Και Λογισμικού Εφαρμογών 6. Ανάπτυξη Συστημάτων 7. Προσβασιμότητα Ηλεκτρονικών Υπολογιστών 1. Λογισμικό 1.1 Τι είναι το Λογισμικό (Software) Ο όρος Λογισμικό χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνολο των εντολών που μας δίνουν οδηγίες και ελέγχουν τη λειτουργία του υπολογιστή για την εκτέλεση κάποιας συγκεκριμένης εργασίας. Για παράδειγμα, το λογισμικό είναι υπεύθυνο για την παρουσίαση των σωστών γραμμάτων, στη σωστή θέση στην οθόνη. 1.2 Είδη Λογισμικού (Types of Software) Λειτουργικά Συστήματα (Operating Systems) Χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της λειτουργίας του υπολογιστή. Παράδειγμα λειτουργικού συστήματος είναι τα Microsoft Windows. Εφαρμογές Λογισμικού (Applications Software) Είναι τα προγράμματα που εκτελούν συγκεκριμένες εργασίες, π.χ. δημιουργία εγγράφων, δημιουργία βάσεων δεδομένων προγράμματα γραφικών κλπ. Και τα δύο είδη λογισμικού αποθηκεύονται σε μια συσκευή, όπως το σκληρό δίσκο του υπολογιστή και μεταφέρονται στη μνήμη RAM όταν τρέξουν για να ολοκληρωθεί μια εργασία. 2. Λογισμικό Λειτουργικού Συστήματος 2.1 Λειτουργικά Συστήματα (Operating Systems) Είναι μια ομάδα από προγράμματα που μας επιτρέπουν να χρησιμοποιήσουμε και να ελέγξουμε τη λειτουργία του υπολογιστή μας. Το λογισμικό αυτό είναι αποθηκευμένο στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή. Όταν εκκινήσουμε τον υπολογιστή μας το λειτουργικό σύστημα φορτώνεται αυτόματα από τον σκληρό δίσκο στη κύρια μνήμη RAM για να εκτελεστεί και να μας επιτρέψει να χρησιμοποιήσουμε τον υπολογιστή μας. ΜΑΘΗΜΑ 3-1 -
2.2 Κύρια Χαρακτηριστικά Του Λειτουργικού Συστήματος (Main Features Of The Operating System) Είναι απαραίτητο για να δουλέψει ο υπολογιστής Μεταφράζει τις οδηγίες του χρήστη στην γλώσσα του υπολογιστή (δυαδική) Βοηθά το χρήστη να επικοινωνεί με τον υπολογιστή και αντίθετα Ελέγχει όλες τις συσκευές εισόδου και εξόδου Παραδίνει τον έλεγχο από το ένα πρόγραμμα στο άλλο Παρέχει μηνύματα σφάλματος στο χρήστη 2.3 Κύρια Λειτουργικά Συστήματα (Main Operating Systems) MS-DOS Microsoft WINDOWS Unix Linux IBM OS/2 Mac OS X 3. Προσαρμοστικό Γραφικών Χρήστη 3.1 Προσαρμοστικό Γραφικών Χρήστη (Graphical User Interface GUI) Είναι μια μορφή παρουσίασης και επιπρόσθετο μέρος του λειτουργικού συστήματος το οποίο εμφανίζει παράθυρα, εικονίδια και πτυσσόμενα μενού. Επίσης, δίνει τη δυνατότητα χρήσης του ποντικιού για χειρισμό του Η/Υ. 3.2 Πλεονεκτήματα του GUI Όλα τα προγράμματα είναι πανομοιότυπα Όταν μεταπηδήσουμε από ένα πρόγραμμα ενός κατασκευαστή σε ένα άλλο κάποιου άλλου κατασκευαστή, η αλλαγή αυτή είναι πολύ εύκολη Τα προγράμματα εφαρμογών δουλεύουν με τον ίδιο τρόπο όπως και το Λειτουργικό Σύστημα. Το GUI παρέχει τη δυνατότητα στους προγραμματιστές να γράφουν εύκολα αξιόπιστα προγράμματα. 4. Λογισμικό Εφαρμογών 4.1 Εφαρμογές Λογισμικού (Applications Software) Είναι ο τύπος του προγράμματος το οποίο χρησιμοποιούμε, όταν έχει ήδη φορτωθεί το λειτουργικό σύστημα. Μερικά παραδείγματα συμπεριλαμβάνουν προγράμματα επεξεργασίας κειμένου (για δημιουργία επιστολών), υπολογιστικά φύλλα (ετοιμασία λογαριασμών), βάσεις δεδομένων (οργάνωση μεγάλων ποσοτήτων πληροφοριών), προγράμματα γραφικών (παραγωγή εικόνων και διαφημίσεων), κλπ. ΜΑΘΗΜΑ 3-2 -
4.2 Παραδείγματα Εφαρμογών (Application Examples) Επεξεργασία Κειμένου (Word Processing) Χρησιμοποιείται για δημιουργία επιστολών, σημειώσεων, εγχειριδίων, συγχώνευση αλληλογραφίας κλπ. Παραδείγματα είναι: Microsoft Word, Corel WordPerfect, Lotus Word Pro. Υπολογιστικά Φύλλα (Spreadsheet) Χρησιμοποιείται για δημιουργία λογαριασμών, προϋπολογισμών, γραφικών παραστάσεων, μαθηματικών τύπων, κλπ. Παραδείγματα είναι: Spreadsheet Microsoft Excel, Lotus 1-2-3, Corel Quatro Pro. Βάση Δεδομένων (Database) Χρησιμοποιείται για οργάνωση μεγάλων ποσοτήτων πληροφοριών, όπως πληροφορίες μαθητών, πληροφορίες πελατών, κ.λ.π. Παραδείγματα είναι: Microsoft Access, Lotus Approach, Microsoft SQL Server, Oracle, FileMaker Pro. Παρουσίαση (Presentation) Χρησιμοποιείται για δημιουργία παρουσιάσεων, γραφικών, κινουμένων σχεδίων, κλπ. Παραδείγματα είναι: Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphics. Ηλεκτρονική Αλληλογραφία (Electronic Email) Χρησιμοποιείται για αποστολή και παραλαβή e-mails. Παραδείγματα είναι: Microsoft Outlook, Outlook Express, Eudora. Φυλλομετρητής Ιστού (Web Browsing) Χρησιμοποιείται για παρουσίαση ιστοσελίδων, αναζήτηση στο Διαδίκτυο κλπ. Παραδείγματα είναι: Microsoft Internet Explorer, Netscape Browser, Mozilla Firefox, Google Chrome, Firefox. Δημιουργία Ιστοσελίδων (Web Page Creation) Χρησιμοποιείται για δημιουργία ιστοσελίδων, δηλαδή σελίδων που δημοσιεύονται στο Διαδίκτυο. Παραδείγματα είναι: Microsoft FrontPage, Macromedia Dreamweaver. Επεξεργασίας Εικόνας (Photo Editing) Χρησιμοποιείται για διόρθωση και επεξεργασία ψηφιακής εικόνας. Παραδείγματα είναι: Adobe, Corel PaintShop Photo Pro, Microsoft Paint. Λογιστική (Accounting) Στους περισσότερους μεγάλους οργανισμούς, οι λογιστικές καταστάσεις διατηρούνται από ένα μηχανογραφημένο σύστημα, όπως για τη δημιουργία μισθολογικών καταστάσεων για τους εργαζομένους. Παραδείγματα είναι: Sage Software. Πολυμέσa Και Παιχνίδια Η/Υ (Multimedia And Computers Games) Οι Η/Υ πολυμέσων περιέχουν ειδικό υλικό το οποίο επιτρέπει το παίξιμο ήχου, βίντεο και εικόνας. Έτσι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εφαρμογές πολυμέσων, όπως παιχνίδια και εκπαιδευτικά προγράμματα. Παραδείγματα είναι: η εγκυκλοπαίδεια Britannica και το παιχνίδι Spaceware. ΜΑΘΗΜΑ 3-3 -
5. Διαφορά Μεταξύ Λογισμικού Λειτουργικού Συστήματος Και Λογισμικού Εφαρμογών Το λειτουργικό σύστημα συνεργάζεται στενά με το υλικό που είναι εγκατεστημένο στο υπολογιστή. Ερμηνεύει την εισαγωγή διαμέσου του ποντικιού ή του πληκτρολογίου και εξάγει δεδομένα στην οθόνη. Τα προγράμματα εφαρμογής κάθονται πάνω στο λειτουργικό σύστημα και κάνουν χρήση της λειτουργικότητας που είναι ενσωματωμένη σε αυτό. Είναι συγκεκριμένα σε μια ιδιαίτερη αποστολή. Για παράδειγμα το Microsoft Word είναι σχεδιασμένο ως πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου, ενώ το Microsoft Excel είναι ένα πρόγραμμα υπολογιστικών φύλλων. 6. Ανάπτυξη Προγραμμάτων (The Systems Development) Τα περισσότερα ερευνητικά έργα πληροφορικής δουλεύουν με κύκλους. Πρώτα πρέπει να αναλυθούν οι ανάγκες αυτών που χρησιμοποιούν τους Η/Υ. Αυτή η αποστολή συνήθως εκτελείται από επαγγελματίες Αναλυτές Συστημάτων, οι οποίοι θα διερευνήσουν τι θέλουν οι χρήστες από τον Η/Υ να κάνει και μετά θα σχεδιάσουν πως θα μπουν σε εφαρμογή αυτές οι ανάγκες σε ένα πραγματικό σύστημα Η/Υ. Ο Προγραμματιστής θα πάρει τις προδιαγραφές από τον Αναλυτή Συστημάτων και θα μετατρέψει τα σχέδια σε πραγματικά προγράμματα Η/Υ. Για καλύτερα αποτελέσματα, σε αυτό το σημείο πρέπει να εκτελείται κάποιος έλεγχος και κατάθεση απόψεων από τους χρήστες. Έτσι θα διαπιστωθεί, εάν αυτά που έχουν δημιουργηθεί από τους Προγραμματιστές είναι αυτά που έχουν ζητηθεί από τους χρήστες. Τέλος, υπάρχει η διαδικασία της εφαρμογής στην οποία τα νέα συστήματα παρουσιάζονται στους χρήστες και αυτή η διαδικασία συχνά αποτελεί και ένα είδος εκπαίδευσης. Εφόσον οι χρήστες αρχίσουν να χρησιμοποιούν τα νέα συστήματα, θα εισηγούνται καινούργιες αναβαθμίσεις και η όλη διαδικασία ξεκινά από την αρχή. Αυτές είναι οι μεθοδολογίες που καθορίζουν τον κύκλο ανάπτυξης συστημάτων και συχνά θα δούμε τέσσερα στάδια, όπως φαίνονται πιο κάτω: Ανάλυση (εάν το σύστημα είναι εφικτό να κατασκευαστεί οικονομικά τεχνολογικά, κοινωνικά). Σχεδιασμός (σχεδιασμός του συστήματος σε χαρτί). Προγραμματισμός (ο σχεδιασμός στο χαρτί μετατρέπεται σε πραγματικά προγράμματα Η/Υ). Έλεγχος (εμπλέκει την παρουσίαση και εκπαίδευση του νέου συστήματος στους χρήστες). 7. Προσβασιμότητα Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Λόγω της μεγάλης επεξεργαστικής δυνατότητας του υλικού των σύγχρονων υπολογιστών και της εκτεταμένης χρήσης πολυμέσων, τα μοντέρνα λειτουργικά συστήματα προσφέρουν λειτουργίες που διευκολύνουν τη χρήση του υπολογιστή από άτομα με κάποιες μορφής αναπηρία. Μερικές λειτουργίες που αυξάνουν την προσβασιμότητα του Η/Υ είναι οι ακόλουθες: ΜΑΘΗΜΑ 3-4 -
7.1 Λογισμικό Αναγνώρισης Φωνής (Voice Recognition Software) Για άτομα με κινητικές δυσκολίες τα Windows περιλαμβάνουν λογισμικό αναγνώρισης της φωνής. Το λογισμικό αυτό μετατρέπει φωνητικές λέξεις σε κείμενο Η/Υ. Μέσω ενός μικροφώνου ο χρήστης έχει την δυνατότητα να δώσει εντολές και να εκτελέσει διάφορες λειτουργίες που υπό κανονικές συνθήκες θα εκτελούσε με το ποντίκι. Προτού αρχίσει τη χρήση αυτής της δυνατότητας ο χρήστης πρέπει να εκπαιδεύσει το πρόγραμμα να αναγνωρίζει τον τρόπο ομιλίας του. Αυτό γίνεται με την χρήση ενός κειμένου που επιτρέπει στο υπολογιστή να καταγράψει τις ιδιαιτερότητες του τρόπου ομιλίας του συγκεκριμένου χρήστη. 7.2 Αναγνώστης Οθόνης (Screen Reader) Η λειτουργία αυτή έχει ως σκοπό να βοηθήσει στη προσβασιμότητα του ηλεκτρονικού υπολογιστή από άτομα με προβλήματα όρασης, αναλφάβητοι ή με ειδικές ανάγκες μάθησης. Ο αναγνώστης οθόνης είναι ένα λογισμικό εφαρμογής το οποίο επιχειρεί να προσδιορίσει και να ερμηνεύσει τι είναι αυτό που εμφανίζεται στην οθόνη. Αυτή η ερμηνεία στην συνέχεια παρουσιάζεται εκ νέου στο χρήστη με κείμενο σε ομιλία ή εικονίδιο ήχου. 7.3 Πληκτρολόγιο Οθόνης (On-Screen Keyboard) Για άτομα με κινητικές δυσκολίες, που η χρήση ενός κανονικού πληκτρολογίου θα ήταν απαγορευτική στην πρόσβαση για χρήση του υπολογιστή, υπάρχει η δυνατότητα χρήσης ενός ηλεκτρονικού πληκτρολογίου το οποίο εμφανίζεται στην οθόνη και παραμένει πάντα ορατό έτσι ώστε ο χρήστης με τη βοήθεια του ποντικού ή μιας άλλης συσκευής κατάδειξης (pointing device) να έχει τη δυνατότητα εισαγωγής μικρών συνήθως ποσοτήτων κειμένου. 7.4 Μεγεθυντικός Φακός Οθόνης (Screen Magnifier) Το εργαλείο αυτό βοηθά τα άτομα με μειωμένη δυνατότητα όρασης. Ο μεγεθυντικός φακός είναι ένα λογισμικό πρόγραμμα το οποίο μεγεθύνει διάφορα τμήματα της οθόνης, έτσι ώστε να είναι ορατή πιο εύκολα. ΜΑΘΗΜΑ 3-5 -