Πρόλογος Το παρόν βιβλίο εκδίδεται με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από την ίδρυση της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ), ενώ σημαντική χρονική συγκυρία αποτελεί και η ανάληψη της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Κυπριακή Δημοκρατία το δεύτερο εξάμηνο του 2012. Το βιβλίο φιλοδοξεί να συμπληρώσει ένα κενό στην υπάρχουσα πενιχρή βιβλιογραφία για την κυπριακή οικονομία. Όσοι ασχολούνται με την οικονομία της Κύπρου, φοιτητές, καθηγητές και γενικά οι ασκούντες οικονομική πολιτική, βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με βιβλιογραφία που είναι είτε πεπαλαιωμένη είτε αποσπασματική. Το κενό αυτό κατέστη ιδιαίτερα αισθητό μέσα από το μάθημα «Θέματα Κυπριακής Οικονομίας» που διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια από τον Γιώργο Συρίχα. Η διαπίστωση αποτέλεσε το έναυσμα, και οι διαλέξεις και οι σημειώσεις του εν λόγω μαθήματος την πρώτη ύλη για τη συγγραφή του ανά χείρας συγγράμματος. Η θεματολογία του βιβλίου καλύπτει ζητήματα καίριας σημασίας για την κυπριακή οικονομία, τα οποία περιλαμβάνονται ταυτόχρονα στα άμεσα ενδιαφέροντα της ΚΤΚ. Το σύγγραμμα καλύπτει την πορεία της κυπριακής οικονομίας από το 1960 μέχρι σήμερα, καθώς και τις προκλήσεις και τις προοπτικές της. Ενδιατρίβει, επίσης, σε θέματα όπως το ισοζύγιο πληρωμών, ο πληθωρισμός, η πορεία προς την Ευρώπη, η ανεργία, τα δημόσια οικονομικά, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, η νομισματική και συναλλαγματική πολιτική, οι οικονομικές προβλέψεις, η αγορά ακινήτων και τα χαρτοφυλάκια των κυπριακών νοικοκυριών. Το τελικό αποτέλεσμα που έχετε στα χέρια σας είναι το επιστέγασμα μιας
2 ΚYΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ πολυπρόσωπης και συλλογικής προσπάθειας σε διάφορα επίπεδα και στάδια. Το συγγραφικό μέρος αναλήφθηκε από στελέχη του Τμήματος Οικονομικών Ερευνών της ΚΤΚ. Μια πλειάδα ατόμων προσέφεραν εποικοδομητικά σχόλια και παρατηρήσεις, που βελτίωσαν τα κείμενα και περιόρισαν τα λάθη. Είμαστε ιδιαίτερα ευγνώμονες στους Λούη Χριστοφίδη, Μιχάλη Μιχαήλ, Άντρο Κούρτελλο, Έλενα Ανδρέου, Μάριο Ζαχαριάδη, Σωφρόνη Κληρίδη και Παναγιώτα Φλωρή-Λυσιώτου, καθηγητές του Τμήματος Οικονομικών του Πανεπιστημίου Κύπρου στον Πάνο Πασιαρδή, καθηγητή Οικονομικών του Πανεπιστημίου Κύπρου και Διευθυντή του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου, στον Ζήνωνα Κοντολαίμη, Ερευνητικό Συνεργάτη του Κέντρου Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου στον Αλέξανδρο Μιχαηλίδη, καθηγητή του Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Κύπρου στον Σταύρο Τομπάζο, καθηγητή του Τμήματος Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου στον Ανδρέα Σαββίδη, καθηγητή του Τμήματος Εμπορίου, Χρηματοοικονομικών και Ναυτιλίας του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου στον Πέτρο Σιβιτανίδη, καθηγητή του Πανεπιστημίου Νεάπολης Πάφου στον Μιχάλη Χαλιάσο, καθηγητή του Πανεπιστημίου Goethe στη Φρανκφούρτη στον Γεώργιο Κουρέτα, καθηγητή του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών στους Χαράλαμπο Αχνιώτη και Ανδρέα Μάτση, πρώην μέλη της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της ΚΤΚ στον Συμεών Μάτση, πρώην Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων στον Σταύρο Μιχαήλ, Διευθυντή της Διεύθυνσης Προϋπολογισμών και Δημοσιονομικού Ελέγχου του Υπουργείου Οικονομικών στον Μιχάλη Καμμά, Γενικό Διευθυντή του Συνδέσμου Εμπορικών Τραπεζών Κύπρου στον Γιάννη Τιρκίδη, οικονομολόγο στη Λαϊκή Τράπεζα στον Μάριο Κληρίδη, οικονομολόγο στην Ελληνική Τράπεζα στον Ανδρέα Χριστοδούλου, της Υπηρεσίας Εποπτείας και Ανάπτυξης Συνεργατικών Εταιρειών στον Κώστα Στεφάνου, ανώτερο στέλεχος του Συμβουλίου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στη Λιάνα Ιωαννίδου, ανώτερη λειτουργό της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς στον Θωμά Καζάκο, Γενικό Διευθυντή του Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου στον Πρόδρομο Βλάμη, του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών στους Κώστα Πουλλή, Χρίστο Φανόπουλο, Βάσω Ζαχαρία και Κλεάνθη Ιωαννίδη, του Τμήματος Εποπτείας και Ρύθμισης Τραπεζικών Ιδρυμάτων της ΚΤΚ στις Έλενα Γρηγοριάδου και Έλενα Μακρή, της Υπηρεσίας Αδειοδότησης της ΚΤΚ στον Ιωσήφ Θεοδώρου, του Τμήματος Διασφάλισης
3 Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της ΚΤΚ στις Χρυστάλλα Χαϊλή και Ιωάννα Παυλίδου, του Γραφείου Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της ΚΤΚ στην Ελένη Νικολάου, της Υπηρεσίας Ισοζυγίου Πληρωμών του Τμήματος Στατιστικής της ΚΤΚ και στον Παναγιώτη Πουρπουρίδη, ερευνητή στο Τμήμα Οικονομικών Ερευνών της ΚΤΚ. Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στα εύστοχα σχόλια και παρατηρήσεις από φοιτητές κατά τη διάρκεια των διαλέξεων, καθώς και στις σημειώσεις του μαθήματος «Θέματα Κυπριακής Οικονομίας». Πολύτιμη ήταν και η συνεισφορά των λειτουργών του Γραφείου Επικοινωνίας, Εκδόσεων και Δημοσιεύσεων Γιώργου Γεωργίου, Μάριου Λουκά και Κυπρούλας Παπαχριστοδούλου, καθώς και της Άννας Μαρκίδου, λειτουργού του Τμήματος Οικονομικών Ερευνών, σε όλα τα στάδια έκδοσης του βιβλίου. Με την παγκόσμια οικονομική κρίση να βρίσκεται ενώπιόν μας και να συμπαρασύρει την οικονομία μας στη δίνη της, η μελέτη και η κατανόηση των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται το βιβλίο αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς η πλήρης αντίληψη του παρόντος βασίζεται και στη γνώση του παρελθόντος. Σε αυτό το βιβλίο, η ΚΤΚ, ως κατ εξοχήν οργανισμός στον οποίο η θεωρία της οικονομικής επιστήμης συναντά καθημερινά την πράξη, αντλεί γνώση και εμπειρία από τα 50 χρόνια λειτουργίας της συμβάλλοντας ακριβώς στη διαχείριση του σήμερα και στη χάραξη του αύριο. Ευελπιστούμε ότι θα είναι χρήσιμο, πέρα από τους φοιτητές και τους συστηματικά ενασχολούμενους με την κυπριακή οικονομία, και στο ευρύ κοινό. Αθανάσιος Ορφανίδης Γιώργος Συρίχας
4 ΚYΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος XXIII 1. Κυπριακή οικονομία: επιτυχίες του χθες, προκλήσεις του σήμερα και του αύριο 1 Γιώργος Συρίχας, Άννα Μαρκίδου, Μάριος Λουκά 2. Εξωτερικές συναλλαγές 39 Γιώργος Κυριάκου, Μιχάλης Κτωρής 3. Συναλλαγματική πολιτική στην Κύπρο 83 Γιώργος Κυριάκου, Μαρία Παπαγεωργίου 4. H οικονομική και νομισματική πολιτική στην ΟΝΕ 111 Μιχάλης Γαλανός, Πέτρος Μιχαηλίδης 5. Η στρατηγική της νομισματικής πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου 159 Γιώργος Συρίχας, Χριστιάνα Αργυρίδου-Δημητρίου, Πάνη Καραμάνου, Λένα Κλεάνθους-Πετούση 6. Εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής στην Κύπρο 199 Χριστιάνα Αργυρίδου-Δημητρίου, Πάνη Καραμάνου, Λένα Κλεάνθους-Πετούση 7. Το χρηματοοικονομικό σύστημα της Κύπρου 263 Χριστιάνα Αργυρίδου-Δημητρίου, Έκτορας Κανάρης 8. Δημόσια οικονομικά: τάσεις, προκλήσεις και προοπτικές 303 Μάριος Πολεμιδιώτης, Στέφανος Χαρουτουνιάν 9. Πληθωρισμός και η σημασία της σταθερότητας των τιμών: ανάλυση και οι επιπτώσεις στην εγχώρια οικονομία 357 Δημήτρης Καπάταης, Λένα Κλεάνθους-Πετούση 10. Αγορά εργασίας 403 Γιώργος Κυριάκου, Μάριος Λουκά, Μιχάλης Κτωρής 11. Οικονομετρικά υποδείγματα και εργαλεία μακροοικονομικών προβλέψεων 451 Λένα Κλεάνθους-Πετούση, Νίκη Παπαδοπούλου 12. Χαρτοφυλάκια κυπριακών νοικοκυριών 507 Ιωάννα Ευαγγέλου, Στέφανος Χαρουτουνιάν 13. Αγορά ακινήτων 545 Μαρίνα Θεοδοσίου, Γιώργος Θουκυδίδης Ευρετήριο ορισμών 600 Ευρετήριο συγγραφέων 607