Εμβολιαστική κάλυψη των παιδιών στην Ελλάδα Θεανώ Γεωργακοπούλου Παιδίατρος - Λοιμωξιολόγος, MPH, PhD Υπεύθυνη Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης
Επιδημίες από VPD παγκοσμίως VPD= Νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό 2
Παγκόσμια δεδομένα εμβολιαστικής κάλυψης 3 δόσεις DTP 3 δόσεις Polio 86% 86% Ο εμβολιασμός αποτρέπει περίπου 2-3 εκατ. θανάτους κάθε χρόνο. 1 δόση MCV 3 δόσεις HepB Πνευμονιόκοκκο Ρότα ιό 19% 31% 85% 82% 1,5 εκατ. επιπλέον θάνατοι μπορούν να αποφευχθούν αν βελτιωθεί η παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη. WHO fact sheet, reviewed Mar 2017 3
Σημασία και αναγκαιότητα εκτίμησης της εμβολιαστικής κάλυψης Η συστηματική επιτήρηση της εμβολιαστικής κάλυψης σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών αποτελεί έναν από τους δείκτες αξιολόγησης του επιπέδου της δημόσιας υγείας μιας χώρας. Στις ανεπτυγμένες χώρες γίνεται συστηματική παρακολούθηση της εμβολιαστικής κατάστασης του παιδικού πληθυσμού με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων για τον καθορισμό, την παρακολούθηση της εφαρμογής και την περιοδική αναπροσαρμογή των στρατηγικών εμβολιασμού με βάση τα τρέχοντα επιδημιολογικά στοιχεία Εθνικό ηλεκτρονικό μητρώο εμβολιασμών (vaccination registry) Τηλεφωνικές συνεντεύξεις Μελέτες εμβολιαστικής κάλυψης Η καταγραφή της εμβολιαστικής κάλυψης στα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς τα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορούν να αποτελέσουν δεξαμενή νοσημάτων για τα ίδια όσο και για ευπαθείς ομάδες ενηλίκων 4
Μελέτες εμβολιαστικής κάλυψης στην Ελλάδα 2012 Εθνική Μελέτη κατάστασης εμβολιασμού των παιδιών στην Ελλάδα, Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας σε συνεργασία με ΚΕΕΛΠΝΟ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Υπουργείο Υγείας. Στόχος : Εκτίμηση της κατάστασης εμβολιασμού ανά εμβόλιο και δόση σε παιδιά Α Δημοτικού (γεννηθέντα το 2006) στον γενικό πληθυσμό αλλά και σε παιδιά Ρομά. Συλλέχθηκαν πληροφορίες από τα Βιβλιάρια Υγείας σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 1046 μαθητών και 212 παιδιών Ρομά. 2014 Πανελλαδική Μελέτη εμβολιαστικής κάλυψης σε παιδιά βρεφονηπιακών-παιδικών σταθμών ηλικίας 2-3 ετών, ΚΕΕΛΠΝΟ σε συνεργασία με Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και Α Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Στόχος : Εκτίμηση της κατάστασης εμβολιασμού ανά εμβόλιο και δόση σε παιδιά του γενικού πληθυσμού βρεφονηπιακών παιδικών σταθμών (γεννηθέντα το 2011). Συλλέχθηκαν πληροφορίες από τα Βιβλιάρια Υγείας σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2539 παιδιών. Επιμέρους στόχοι: Εκτίμηση του επιπέδου εμβολιαστικής κάλυψης ανά εμβόλιο και δόση στις 4 Μείζονες Περιφέρειες της χώρας (Βόρεια Ελλάδα, Κεντρική Ελλάδα, Αττική, Κρήτη & Νησιά Αιγαίου) και σύγκριση των αποτελεσμάτων με προηγούμενες μελέτες και εκτίμηση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στην εμβολιαστική κάλυψη 5
Διφθερίτιδα Παγκόσμια Στοιχεία 7.097 δηλωθέντα κρούσματα παγκοσμίως (2016) Αύξηση των κρουσμάτων τα 5 τελευταία χρόνια στην ΕΕ Λεττονία: η μόνη χώρα μέλος της ΕΕ με συνεχιζόμενη αυτόχθονη μετάδοση (ECDC, 2016) 86% εκτιμώμενη DTP κάλυψη (2016) 27% των χωρών έχουν 80% DTP3 κάλυψη σε όλες τις περιοχές EUR n=33 (coverage 95%) AMR n=8 (coverage 90%) EMR n=40 (coverage 82%) SEAR n=7217 (coverage 84%) AFR n=1 (coverage 77%) Global n=7321 (coverage 86%) WHO IVB database 2017; Data as of Aug 2017 194 WHO Member States 6
Θανατηφόρα κρούσματα διφθερίτιδας σε ανεμβολίαστα παιδιά Ισπανία: θανατηφόρο κρούσμα σε παιδί 6 ετών ανεμβολίαστο (Ιούνιος 2015) Τελευταίο κρούσμα αυτόχθονης μετάδοσης στην Ισπανία το 1986 Βέλγιο: θανατηφόρο κρούσμα σε παιδί 3 ετών ανεμβολίαστο (Μάρτιος 2016) Το 2015 αναφέρθηκαν 7 κρούσματα δερματικής διφθερίτιδας από τοξινογόνο και 2 από μη τοξινογόνο στέλεχος σε πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην ΕΕ (Δανία, Γερμανία, Σουηδία) προερχόμενοι κυρίως από την Ερυθραία Έλλειψη αποθέματος DAT Σημαντική η διενέργεια εμβολιασμού ακόμη και μετά την αποθεραπεία καθώς η φυσική νόσηση δεν εγκαταλείπει πάντα προστατευτικά επίπεδα ανοσίας Ο ρόλος της φορείας σε εμβολιασμένα και ανεμβολίαστα υγιή άτομα είναι σημαντικός καθώς συμβάλλει στη συνέχιση της μετάδοσης ECDC Rapid risk assessment, June 2015&March 2016 7
Αύξηση περιστατικών κοκκύτη στο Ηνωμένο Βασίλειο* το 2011-12, ιδιαιτέρως σε μικρά βρέφη και εφήβους Health Protection Agency Enhanced Pertussis Surveillance * Δεν εφαρμόζεται αναμνηστικός εμβολιασμός εφήβων και ενηλίκων έναντι κοκκύτη στο Ηνωμένο Βασίλειο 8
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για διφθερίτιδα-τέτανο-κοκκύτη 100 90 80 70 * * 100 99,8 99,9 99,6 99,5 99,5 95,8 98,9 95,7 * 94,4 89,3 82,9 85,3 60 50 40 30 2014 2012 20 10 0 1 δόση 2 δόσεις 3 δόσεις 4 δόσεις 3 δόσεις εως 12 μηνών 4 δόσεις εως 24 μηνών 4 δόσεις εως 24 μηνών (οι 3 έως 12 μηνών) * μη στατιστική διαφορά 9
Εκρίζωση πολιομυελίτιδας - Ελλάδα Τα τελευταία κρούσματα πολιομυελίτιδας σημειώθηκαν το 1996 σε 5 ανεμβολίαστα παιδιά αθιγγάνων. Η συρροή αυτή συνέβη στο πλαίσιο επιδημίας πολιομυελίτιδας σε γειτονικές χώρες (Αλβανία και Γιουγκοσλαβία). Από το 1997 δεν έχει εμφανιστεί κρούσμα πολιομυελίτιδας οφειλόμενο σε άγριο ιό στη χώρα μας το οποίο οφείλεται στην υψηλή εμβολιαστική κάλυψη και τα υψηλά επίπεδα ανοσίας του πληθυσμού. Από το 1998 μέχρι το 2002 έχουν εμφανισθεί 4 συνολικά κρούσματα που σχετίζονταν με ιό εμβολίου πολιομυελίτιδας Από το 2002 η χώρα μας έχει ανακηρυχθεί ελεύθερη πολιομυελίτιδας μαζί με την Ευρωπαϊκή περιοχή του Π.Ο.Υ. Στοιχεία ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. 10
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για πολιομυελίτιδα 100 90 80 * 100 99,8 99,9 99,6 99,5 99,5 95,8 97,5 * 93,4 * 91,6 99,1 98,3 99,0 98,7 96,2 70 60 50 40 30 2014 2012 20 10 0 1 δόση 2 δόσεις 3 δόσεις 4 δόσεις 2 δόσεις εως 6 μηνών * μη στατιστική διαφορά 2 δόσεις εως 12 μηνών 3 δόσεις εως 24 μηνών 3 δόσεις εως 24 μηνών (οι 2 έως 12 μηνών) 11
12
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για αιμόφιλο ινφλουέντζας τύπου b 100 90 100 97,8 99,8 99,1 95,6 94,5 94,7 94,9 80 70 79,3 76,8 85,4 84,2 60 50 40 30 2014 2012 20 10 0 1 δόση 2 δόσεις 3 δόσεις 4 δόσεις 3 δόσεις έως 12 μηνών 4 δόσεις έως 24 μηνών 4 δόσεις έως 24 μηνών (οι 3 έως 12 μηνών) 13
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β 100 90 80 * * 99,4 99,2 98,8 98,9 96,2 97,8 91,1 86,6 70 60 50 40 30 48,0 48,3 42,4 35,9 2014 2012 20 10 0 1 δόση 2 δόσεις 3 δόσεις 2 δόσεις έως 6 μηνών 3 δόσεις έως 12 μηνών 3 δόσεις έως 24 μηνών * μη στατιστική διαφορά 14
Πνευμονιοκοκκική Νόσος * * 15
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για πνευμονιόκοκκο 100 90 80 70 99,8 98,7 93,9 95,6 84,5 82,3 60 50 40 30 20 63,8 31,5 62,3 2014 2012 10 0 8,8 6,3 4,4 1 δόση 2 δόσεις 3 δόσεις 4 δόσεις 3 δόσεις έως 4 δόσεις έως 12 μηνών 24 μηνών (οι 3 έως 12 μηνών) 16
Αριθμό κρουσμάτων Number of cases Επίπτωση ανά 100.000 πληθυσμό Incidence per 100.000 population Αριθμός κρουσμάτων Number of cases Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος, Ελλάδα 2004-2016 1,5 1,0 0,5 0,0 Επίπτωση 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Εποχικότητα Έτος / Year 70 Μήνας / Month 60 50 40 30 12% 1% 0% 2% 4% 3% A B C Y 20 78% W135 Χ 10 N. Gr. 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Έτος/ Year Στοιχεία ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για μηνιγγιτιδόκοκκο C 100 80 99,7 97,1 92,0 77,6 77,2 89,6 86,4 60 66,7 40 20 31,3 33,6 17,3 18,4 # 14,5 2014 2012 0 1 δόση 2 δόσεις 3 δόσεις 2 δόσεις έως 6 μηνών 2 δόσεις έως 12 μηνών 3 δόσεις έως τουλάχιστον 1 δόση 24 μηνών 12 μηνών (οι 2 έως 12 μηνών) # 3 δόσεις έως 24 μηνών 18
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για ηπατίτιδα Α 100 90 80 70 79,5 87,8 81,7 60 50 40 30 20 10 0 41,7 6,1 1 δόση 2 δόσεις 2 δόσεις εως 24 μηνών 2014 2012 19
Εμβολιασμός για Rota-ιό 20
Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1.000 επισκέψεις, κατά εβδομάδα. Σύνολο χώρας, περίοδοι γρίπης: 2015-2016, 2016-2017. Εισαγωγές σοβαρών περιστατικών γρίπης παιδιών σε ΜΕΘ Θάνατοι (παιδιών σε ΜΕΘ) 2015-2016 2016-2017 30 15 9 2 21 21
Εμβολιασμός για γρίπη 2014 2012 29,9 22
Ευρωπαϊκά Δεδομένα Ιλαράς (ECDC, Σεπτ. 2017) Αριθμός περιστατικών ιλαράς από 1/6/2016 31/5/2017, και εμβολιαστική κάλυψη με 2 δόσεις MMR (2014 2016), κράτη EU/EEA (Θάνατοι: 43) Ρουμανία 8.982 κρούσματα 34 θάνατοι Ιταλία 4.444 κρούσματα 3 θάνατοι 23
Εμβολιαστική κάλυψη με MMR, Ελλάδα 2012 Δόση Ομάδα πληθυσμού n / Ν % ΔΑ95% P 1 δόση Σύνολο Ελλάδας 1034 / 1046 98,9 97,8-99,4 Όχι σε ειδική ομάδα 868 / 874 99,3 98,3-99,7 Μετανάστες 131 / 137 95,6 88,8-98,4 2 δόσεις Σύνολο Ελλάδας 871 / 1046 83,3 79,8-86,3 Όχι σε ειδική ομάδα 747 / 874 85,5 82,2-88,2 Μετανάστες 102 / 137 74,5 64,6-82,3 0,0027 0,0056 1 δόση έως 24 μην Σύνολο Ελλάδας 945 / 1035 91,3 89,2-93,0 Όχι σε ειδική ομάδα 808 / 866 93,3 91,2-94,9 Μετανάστες 109 / 134 81,3 74,5-86,7 <0,0001 2 δόσεις έως 72 μην Σύνολο Ελλάδας 717 / 1030 69,6 65,4-73,5 Όχι σε ειδική ομάδα 612 / 861 71,1 67,0-74,8 Μετανάστες 84 / 134 62,7 52,2-72,1 0,0721 Εμβολιασμός παιδικού πληθυσμού Ελλήνων αθιγγάνων με MMR Εκτίμηση εμβολιαστικής κάλυψης Δόση Χαμηλή (Ν=211) Υψηλή (Ν=188) 1 43% 48% 2 7% 8% Εθνική μελέτη κατάστασης εμβολιασμού των παιδιών Α Δημοτικού στην Ελλάδα, 2012 24
Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (%) Εμβολιασμός για ιλαρά-ερυθρά-παρωτίτιδα και ανεμευλογιά 100,0 80,0 60,0 97,3 98,9 94,5 91,3 91,3 2014 Ιλαρά Ερυθρά Παρωτίτιδα 40,0 2012 20,0 0,0 1η δόση 1 δόση έως 24 μηνών 100,0 80,0 92,0 89,3 83,9 Ανεμευλογιά 60,0 40,0 55,0 2014 2012 20,0 0,0 1η δόση 1 δόση έως 24 μηνών 25
Επιδημία Ιλαράς στην Ελλάδα (1/5/2017-21/9/2017) Συνολικός αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων : 166 Κατάταξη Κρουσμάτων Εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα με ορολογικό έλεγχο ή/και PCR φαρυγγικού επιχρίσματος Πιθανά κρούσματα με συμβατή εικόνα και επιδημιολογική σύνδεση με επιβεβαιωμένο κρούσμα Ενδεχόμενα κρούσματα μόνο με συμβατή κλινική εικόνα 131 29 6 Ο εργαστηριακός έλεγχος πραγματοποιείται από το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Ιλαράς Ελληνικό Ινστιτούτο Pasteur. 26
Εμβολιαστική κατάσταση κρουσμάτων ιλαράς (1/5/2017-21/9/2017) Συνολικός αριθμός κρουσμάτων : 166 Εμβολιαστική κατάσταση κρουσμάτων ιλαράς Άγνωστη εμβολιαστική κατάσταση 5% Ατελώς Εμβολιασμένοι 5% Ανεμβολίαστοι 90% 27
Κατανομή κρουσμάτων ιλαράς ανά πληθυσμιακή ομάδα (1/5/2017-21/9/2017) Συνολικός αριθμός κρουσμάτων : 166 Κατανομή κρουσμάτων ιλαράς ανά πληθυσμιακή ομάδα Έλληνες Aθίγγανοι 73% Αλλοδαποί 12% Μετανάστες ΜΑΡΟΚΟ 1% Μετανάστες ΑΛΒΑΝΙΑ 4% Μετανάστες ΓΕΩΡΓΙΑ 2% Έλληνες - Γενικός πληθυσμός 15% Μετανάστες ΣΥΡΙΑ 1% Αθίγγανοι - ΡΟΥΜΑΝΙΑ 3% Μετανάστες ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 1% 28
Ενέργειες για την πρόληψη της ιλαράς Κεντρικό σημείο της στρατηγικής πρόληψης της ιλαράς είναι ο εμβολιασμός με το μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR), το οποίο είναι ένα ιδιαίτερα ασφαλές εμβόλιο, όπως έχει καταδειχθεί από την εμπειρία εμβολιασμού πολλών εκατομμυρίων παιδιών σε όλον τον κόσμο. Ενόψει της τρέχουσας επιδημικής έξαρσης ιλαράς η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών έχει αποφασίσει τα εξής (6/9/2017): «α/ Συστήνει τον άμεσο εμβολιασμό με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (εμβόλιο MMR) των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που έχουν γεννηθεί μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά β/ Εκτάκτως, λόγω της επιδημικής έξαρσης ιλαράς, συστήνει τη διενέργεια της 1 ης δόσης του εμβολίου MMR στην ηλικία των 12 μηνών και τη διενέργεια της 2 ης δόσης τρεις (3) μήνες μετά την 1 η δόση ή εφόσον έχει παρέλθει το διάστημα αυτό το ταχύτερο δυνατόν. Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, η 2 η δόση μπορεί να γίνει με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων από την 1 η. Οι συστάσεις αυτές ισχύουν για όσο διάστημα η επιδημική έξαρση ιλαράς είναι σε εξέλιξη και μέχρι να εκδοθεί νεότερη απόφαση της Επιτροπής.» 29
Συμπεράσματα o Οι δυο μελέτες αποτυπώνουν τη διατήρηση υψηλού ποσοστού εμβολιαστικής κάλυψης των παιδιών στη χώρα μας για τα κλασσικά εμβόλια o Ωστόσο υπάρχουν ευάλωτες κοινωνικά ομάδες με χαμηλό επίπεδο εμβολιαστικής κάλυψης.από το 2016 όλοι έχουν δωρεάν πρόσβαση στα εμβόλια του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών o Λόγω της πρόσφατης επιδημικής έξαρσης της ιλαράς στη χώρα μας το ενδεχόμενο εξάπλωσης της ιλαράς στη χώρα μας είναι υπαρκτό. Τα μέτρα για να περιοριστεί η επιδημία περιλαμβάνουν: Την ευρεία ενημέρωση και τον άμεσο εμβολιασμό παιδιών, εφήβων, ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί Τον άμεσο εμβολιασμό παιδιών από ευάλωτες ομάδες πληθυσμού o Η συνεχής ενημέρωση αποτελεί ασπίδα για την ανυπόστατη φημολογία για τους δήθεν κινδύνους από τα εμβόλια και τον περιορισμό των αντιεμβολιαστικών απόψεων. 30
Σας ευχαριστώ πολύ!
Ν δηλωθέντων περιστατικών Κοκκύτης Επιδημιολογικά δεδομένα Ελλάδα, 1998-2015 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 άγνωστη ηλικία 65+ 45-64 25-44 15-24 5-14 0-4 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Έτος Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης 32