ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΥΡΡΟΧΡΟΥ ΓΥΠΑ. Gyps fulvus ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2011

ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΥΡΡΟΧΡΟΥ ΓΥΠΑ Gyps fulvus ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2011 ΤΑΜΕΙΟ ΘΗΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΩΝ ΠΤΗΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΕΩΝ. 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα 1.Περιληπτική Ιστορική αναφορά σχετικά με το καθεστώς του Γύπα στην Κύπρο. 3 2.Δράσεις που έγιναν για την διάσωση του Γύπα κατά τη περίοδο 1987-2010. 4 3.Πληθυσμιακή Απογραφή του Γύπα 2011. 5 3.1 Πρόγραμμα Πληθυσμιακής Καταγραφής του Γύπα 2011. 5 3.2 Αποτελέσματα Καταγραφής. 5 3.3 Συμπεράσματα Καταγραφής. 6 3.4 Πληθυσμιακό Καθεστώς του Πυρρόχρου Γύπα στην Κύπρο και άμεσα μέτρα Προστασίας και Παρακολούθησης. 7 Βιβλιογραφία 8 Πίνακες Πίνακας Πληθυσμιακής και Αναπαραγωγικής Επιτυχίας Γύπα 2005-2011. 4 Παραρτήματα Παράρτημα Ι. Κατάλογος Παρατηρητών. 9 Παράρτημα ΙΙ. Τοποθεσίες Παρατήρησης. 10 Παράρτημα ΙΙΙ. Οδηγίες Καταγραφής. 12 Παράρτημα IV. Έντυπο Καταγραφής Παρατηρήσεων. 13 Χάρτες Χάρτης Τοποθεσιών Παρακολούθησης Γύπα 31 Μαρτίου 2011. 11 2

ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΥΡΡΟΧΡΟΥ ΓΥΠΑ Gyps fulvus ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 2011 Συμμετέχοντες οργανισμοί και κυβερνητικά τμήματα: Ταμείο Θήρας, Υπουργείο Εσωτερικών, Τμήμα Δασών, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου, Τμήμα Περιβάλλοντος Βρετανικές Βάσεις. 1. Περιληπτική Ιστορική αναφορά σχετικά με το καθεστώς του Γύπα στην Κύπρο Ο Πυρρόχρους Γύπας Gyps fulvus, ένα είδος με πολύ μεγάλη περιοχή χωροκράτιας στην Κύπρο, έχει μειωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα και κινδυνεύει άμεσα με αφανισμό. Λόγω του γεγονότος ότι ζει σε ένα σχετικά μικρό νησί, χωρίς μεγάλες περιοχές ελεύθερες από ανθρώπινες επιδράσεις, οποιεσδήποτε, έστω και μικρές ανθρώπινες επιδράσεις στο βιότοπο (έλλειψη τροφής, ανάπτυξη, ενόχληση, δηλητηριάσεις) επηρεάζουν δυσμενώς τα πληθυσμιακά του επίπεδα. Οι πρώτες ιστορικές παρατηρήσεις του είδους στην Κύπρο αναφέρονται στο πόσο κοινός ήταν στις πεδιάδες, προσομοιάζοντας τις συγκεντρώσεις του με αγέλες αιγοπροβάτων (Locke 1533, Mariti 1760). [1] Ο πληθυσμός του είδους παρουσίασε μείωση για πρώτη φορά κατά την δεκαετια του 1950.[1,4,8} Αιτία για αυτή την μείωση υπήρξε η μηχανοποίηση της γεωργίας (κάθετη μείωση του αριθμού γαιδουριών που χρησιμοποιούνταν στην γεωργία κατά την δεκαετία του 1950 και ενσταυλισμό των άλλων κτηνοτροφικών ζώων) με αποτέλεσμα την απότομη μείωση των διαθέσιμων πτωμάτων γαιδουριών και βοδιών, μιά από τις σημαντικότερες πηγές τροφής για το είδος. Μέχρι τότε ο γύπας φώλιαζε από τα παράλια, σε παράκτιους γκρεμνούς, μέχρι την ενδοχώρα και στις δύο οροσειρές.[1,3,4] Η επόμενη σημαντική μείωση του είδους έγινε αισθητή αμέσως μετά την Τουρκική εισβολή το 1974, μετά από την οποία οι πληθυσμοί που φώλιαζαν στούς γκρεμνούς κατά μήκος της οροσειράς Πενταδάκτυλου αποδεκατίστηκαν, με τελική εξαφάνιση τους το 1984.[1] Τρίτη περίοδος σημαντικής μείωσης του πληθυσμού του είδους σημειώνεται κατά τα μέσα του 1980, αιτία αυτή την φορά ήταν η εκστρατεία κατά επιβλαβών ειδών (αδέσποτα σκυλιά, αλεπούδες, κορακοειδή) με την χρήση δηλητηριωδών δολωμάτων. Λόγω της φύσης του γύπα να συγκεντρώνεται ομαδικά για να τραφεί η έκθεση πτωμάτων κτηνοτροφικών ζώων εμποτισμένων με δηλητήριο στην ύπαιθρο για καταστροφή σκυλιών / αλεπούδων, είχε σαν αποτέλεσμα την άμεση εξόντωση του μεγαλύτερου αριθμού τους. Το 1980 καταμετρήθηκαν μέχρι και 108 γύπες την ίδια μέρα στην Επισκοπή. Το 1982 βρέθηκαν 16 φωλιές στους γκρεμνούς της Επισκοπής, ενώ το 1984 ήταν μόλις 9 φωλιές, και το 1989 τρείς! [1] Δυστυχώς η μείωση του πληθυσμού του γύπα συνεχίστηκε με γοργούς ρυθμούς. Απόδειξη αυτού ήταν η μαζική δηλητηρίαση 36 γυπών στην Τυλληρία το 1996 ακολουθούμενη από μιά άλλη το Μάιο 2003 στο Πισσούρι με 20 γύπες, ρίχνοντας έτσι τον πληθυσμό του είδους στα 25 πουλιά μόνο! [2,3,4,5,9, 10] Από το 1999 μέχρι 2004 ο εναπομείναντας φωλεάζων πληθυσμός βρίσκεται μόνο στους γκρεμνούς Επισκοπής, την ιστορικά μεγαλύτερη αποικία στο νησί, με 11 ζεύγη και συνολικά 29 ενήλικά πουλιά.[1] Μέχρι το 2005 είχαν απομεινει μόνο 13 πουλιά με 3 φωλιές, όλες στην Επισκοπή αλλά δυστυχώς καμία από τις τρείς φωλιές δέν παρήγαγε νεοσσούς.[7] Επίσης το 2005 καταγράφηκε και μία φωλιά στους γκρεμνούς Λιμνάτη. Το 2006 καταμετρήθηκαν συνολικά 11 ενήλικα πουλιά με δύο φωλιές στην Επισκοπή, από τις οποίες μόνο μία παρήγαγε νεοσσό. Το 2007 και 2008 απέμειναν μόνο 11 πουλιά με μια φωλιά στην Επισκοπή. Το 2009 ο πληθυσμός των πουλιών παρέμεινε ο ίδιος αλλά εκείνη την χρονιά εκτός από την φωλιά στους γκρεμνούς Επισκοπής παρατηρήθηκε και αναπαραγωγική δραστηριότητα και στην φωλιά στην περιοχή Λιμνάτη. Αυτή η νέα φωλιά κατάφερε 3

να παράξει ένα νεοσσό που τελικά φτέρωσε. Το 2010 αυτή η νέα φωλιά δυστυχώς εγκαταλείφθηκε και μόνο ένα νεογνό βγήκε από την φωλιά στην Επισκοπή, που τελικά φτέρωσε, με συνολικά 8 πουλιά να παρατηρούνται στην περιοχή για αυτή την χρονιά. [7] ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΓΥΠΑ 2005-2011 Έτος Αριθμός Φωλιών Αριθμός Φτερωμένων Νεοσσών Αριθμός Ενήλικων Πουλιών 2005 3 0 13 2006 2 1 11 2007 1 1 11 2008 1 1 10 2009 2 2* 9 2010 1 1 8 2011 2 1 6(8) *Περιλαμβάνει και τον ένα νεοσσό που παράχθηκε στους κρεμνούς Λιμνάτη. Οι κινήσεις του γύπα έχουν περιοριστεί στις περιοχές με έντατική κτηνοτροφική δραστηριότητα δηλαδή από τη κεντρική περιοχή της επαρχίας Λεμεσού (από τη κοιλάδα Λιμνάτη Άλασσας) και δυτικά προς την επαρχία Πάφου, μέχρι και τη κοιλάδα του Ξερού ποταμού. Σποραδικά έχουν καταγραφεί γύπες και στο Δάσος Πάφου καθώς και στη πεδινή Λευκωσία. Το Δάσος Πάφου, που παραδοσιακά υποστήριζε πληθυσμούς γύπα πριν την απομάκρυνση των κοπαδιών και την αναδάσωση του, δεν αποτελεί πλέον βιότοπο για το είδος με ελάχιστες εξαιρέσεις στις παρυφές του όπου υπάρχει έντονη κτηνοτροφία (Αης Γιάννης, Βρέτσια). Επίσης περιοχές του Ακάμα (παρόλο που έχουν εντατικής μορφής κτηνοτροφία) δεν παρουσιάζουν γύπες εδώ και δεκαετίες. Η έντονη οικιστική ανάπτυξη και ιδιαίτερα η μεμονωμένη κατοικία που έχει εξαπλωθεί ακόμη και στις πιο απόμερες περιοχές έχει μειώσει το διαθέσιμο χώρο για το είδος. 2. Δράσεις που έγιναν για την διάσωση του Γύπα κατά την περίοδο 1987-2010. Το 1987 ο τότε Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου (1970) μαζί με το Τμήμα Δασών, έκαναν εισήγηση πρός το Υπουργείο Γεωργίας για πρόγραμμα προστασίας του γύπα. Κατόπιν σύσκεψης αποφασίστηκε όπως εφαρμοστεί σχέδιο προστασίας του γύπα με συντονιστή το Τμήμα Δασών και συμμετοχή της Υπηρεσίας Θήρας, των Κτηνιατρικών Υπηρεσιών, της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου και του Συνδέσμου Άγριας Ζωής. Κατά αυτή την περίοδο προχώρησαν στην κατασκευή του πρώτου και μοναδικού για την Κύπρο εστιατορίου (ταίστρας) γύπα στον Άγιο Ιωάννη, περιοχή Βρετσιών, Πάφου. Η ταίστρα λειτούργησε κανονικά από το 1990 μέχρι σήμερα. Το έργο παρέχει ασφαλή τροφή στους γύπες της Κύπρου αφού η δηλητηρίαση των πουλιών από εμποτισμένα με δηλητήριο πτώματα αναγνωρίστηκε από τους ανωτέρω φορείς ώς η κύρια αιτία μείωσης του πληθυσμού του γύπα. Κατά την διάρκεια του 2001-2003 το τμήμα Δασών χρηματοδοτήθηκε από την UNOPS με Δικοινοτικό πρόγραμμα για την προστασία του γύπα.[4,5] Το 2005, κατόπιν εισήγησης του Πτηνολογικού Συνδέσμου Κύπρου και μετά από σύσκεψη στο Υπουργείο Εσωτερικών δημιουργήθηκε η Επιτροπή Διάσωσης του Γύπα με απότερο σκοπό τον σχεδιασμό του Σχεδίου Διάσωσης του Γύπα. Σε αυτή την επιτροπή λαμβάνουν μέρος εκτός από τον Πτηνολογικό, το Ταμείο Θήρας, Τμήμα Δασών, Κτηνιατρικές Υπηρεσίες Κύπρου, Υπηρεσία Περιβάλλοντος, το Τμήμα Περιβάλλοντος Βρετανικών Βάσεων και η Επιτροπή Ποιμνιοτρόφων Κύπρου. Συντονιστής της Επιτροπής καθορίστηκε το Ταμείο Θήρας. Στην περίοδο μεταξύ 2005 και 2010 η Επιτροπή του Γύπα ήρθε σε επαφή με ευρωπαίους ειδικούς μέσω παρακολούθησης σεμιναρίων και πρόσκλησης ενός ειδικού στην Κύπρο για επιτόπου επόπτευση του προβλήματος και για εισηγήσεις λήψης διορθωτικών μέτρων. Η Επιτροπή τελικά καθόρισε πρόγραμμα αποκατάστασης 4

υγειούς καθεστώτος του γύπα στην Κύπρου με την σύνταξη του Σχεδίου Διάσωσης του Γύπα. Σε αυτό το Σχέδιο περιλαμβάνονται δράσεις με κύριο άξονα την εισαγωγή στην Κύπρο γυπών από το εξωτερικό, την κατασκευή κλώβων προσαρμογής, την κατασκευή ταίστρων, εκστρατεία κατά των δηλητηριάσεων και ενημέρωσης του κοινού για την σημαντικότητα του γύπα στο κυπριακό οικοσύστημα. Για χρηματοδότηση του προγράμματος έγινε πρόταση στο πρόγραμμα χρηματοδότησης Διασυνοριακής Συνεργασίας (Ελλάδα-Κύπρος 2009-2013) η οποία και έγινε αποδεκτή τον Απρίλιο του 2011 με στόχο να αρχίσει το πρόγραμμα το Σεπτέμβριο του 2011 και να διαρκέσει δύο χρόνια. 3. Πληθυσμιακή Απογραφή του Γύπα 2011. Ο Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου εισηγήθηκε το Φεβρουάριο του 2011 στα μέλη της Επιτροπής του Γύπα (Τάμειο Θήρας, Τμήμα Δασών, Τμήμα Περιβάλλοντος Βρετανικών Βάσεων) όπως είναι αναγκαία η άμεση διενέργεια εκτίμησης του πληθυσμού του γύπα με την διεξαγωγή πληθυσμιακής απογραφής. Η απογραφή συμφωνήθηκε και έγινε στο νοτιοδυτικό τμήμα της Κύπρου, από θέσεις παρατήρησης / καταγραφής που προσυμφωνήθηκαν από τα συμμετέχοντα μέλη. Συντονιστής της καταγραφής ήταν ο Υπεύθυνος Έρευνας του Πτηνολογικού Σύνδεσμου Κύπρου Μιχάλης Μιλτιάδου. 3.1 Πρόγραμμα Πληθυσμιακής Καταγραφής του Γύπα 2011. Ημερομηνία Καταγραφής: 31 Μαρτίου 2011 Διάρκεια Καταγραφής: 08.00 πμ 13.00 μμ. Παρατηρητές: Συνολικά έλαβαν μέρος 26 άτομα από τέσσερεις κυβερνητικές υπηρεσίες και μη κυβερνητικές οργανώσεις: Ταμείο Θήρας, Τμήμα Δασών, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου και Τμήμα Περιβάλλοντος Βρετανικών Βάσεων (βλ. Παράρτημα Ι για τον Κατάλογο Συμμετέχοντων). Τοποθεσίες: Προεπιλέγηκαν 15 τοποθεσίες παρατήρησης που καλύπτουν την επαρχία Λεμεσού και Πάφου. Αυτές οι τοποθεσίες επιλέγηκαν βάση διαβουλεύσεων με τους αρμόδιους φορείς που συμμετείχαν στην καταγραφή (βλ. Παράρτημα ΙΙ για τον Κατάλογο Τοποθεσιών Παρατήρησης και Χάρτη). Έντυπα Οδηγιών Καταγραφής και Παρατηρήσεων: Όλοι οι συμμετέχοντες προμηθεύτηκαν δύο έντυπα, τις Οδηγίες Καταγραφής και το Έντυπο Καταγραφής Παρατηρήσεων (βλ. Παράρτημα ΙΙΙ & ΙV). 3.2 Συμπέρασμα Καταγραφής. Το πεδίο παρατηρήσεων κάλυψε επαρκώς όλη την γεωγραφική κατανομή του Πυρρόχρου Γύπα στην Κύπρο, είτε αυτή χρησιμοποιείται ως χώρος φωλιάσματος ή ως χώρος εξεύρεσης τροφής. Από τις παρατηρήσεις εξάγεται ότι υπήρχαν το πρωί δύο ομάδες πουλιών που κούρνιαζαν στις ακόλουθες περιοχές, α. Γκρεμνούς Επισκοπής (2 πουλιά) και β. Φαράγκι Αγίου Ιωάννη Βρέτσια (3 πουλιά). Ένα άλλο ανήλικο εμφανίζεται αργότερα από νότια (12.02 μμ). Συγκέντρωση τεσσάρων γυπών στις μάντρες Μούσερε προερχόμενα από τα Βρέτσια και Επισκοπή τα οποία όπως φεύγουν από τις μάντρες ενώνονται με ένα άλλο, και μαζί και τα πέντε κατευθύνονται προς Επισκοπή (12.00 μμ). Τελική συγκέντρωση 5 γυπών στούς γκρεμνούς Επισκοπής με ένα άλλο να κινείται στην περιοχή Διαρίζου. Μία φωλιά του είδους παρατηρείται στούς γκρεμνούς Επισκοπής (Ζαπάλο) με ένα νεοσσό, ενώ υπάρχει υποψία για μιά άλλη στους απέναντι δυτικούς γκρεμνούς Επισκοπής χωρίς όμως να τεκμηριώνεται με παρατήρηση νεοσσού. Καμία δραστηριότητα στην περιοχή Λιμνάτη δέν φώλιασε σε αυτή την τοποθεσία αυτό το χρόνο. Επίσης καμία δραστηριότητα στις περιοχές Αρμίνου, Χανουτάρη ή Ακάμα. Το τελικό αποτέλεσμα της πληθυσμιακής καταγραφής είναι 6-8 γύπες δηλαδή έξη επιβεβαιωμένα άτομα που καταγράφηκαν (3 ενήλικα και τρία ανήλικα ένα εκ των οποίων που έχει πομπό είναι σχεδόν ενήλικο 4-5 χρόνων) και με υποψία άλλων δύο, εάν 5

λάβουμε υπόψη ότι μπορεί να έγινε κάποια σύγχιση σχετικά με τα δύο πουλιά που εμφανίστηκαν στην περιοχή αργότερα, δηλαδή 6-8 γύπες σύνολο. Επίσης, μόνο μία επιβεβαιωμένη φωλιά του είδους αυτό το χρόνο με ένα νεοσσό*. *Παρατηρήσεις που έγιναν από το Ταμείο Θήρας την 1η Ιουνίου 2011 στούς γκρεμνούς Επισκοπής επιβεβαίωσαν την παρουσία νεοσσού (τώρα φτερωμένο) στην φωλιά στην τοποθεσία Ζαπάλο, Επισκοπής και επίσης ενός επιπλέον νεοσσού (με άσπρα πούπουλα) στην φωλιά στην τοποθεσία Tunnel Beach, Επισκοπής. Επιπλέον καταμετρήθηκαν μόνο έξι γύπες στην περιοχή.[6] 3.3 Πληθυσμιακό Καθεστώς του Πυρρόχρου Γύπα στην Κύπρο και άμεσα μέτρα προστασίας και παρακολούθησης του. Η πληθυσμιακή κατάσταση του είδους στην Κύπρο είναι τραγική με άμεσο τον κίνδυνο εξαφάνισης του λαμβάνοντας υπόψη τον ολιγοάριθμο πληθυσμό του. Ο Πυρρόχρους Γύπας βρίσκεται στο χαμηλότερο πληθυσμιακό επίπεδο που καταγράφηκε ποτέ στο νησί, με πλήρη αδυναμία φυσικής ανάρρωσης του λόγω χαμήλης αναπαραγωγικότητας και ως επακόλουθο την αδυναμία αναπλήρωσης των ετήσιων απωλειών που υπόκειται ο πληθυσμός του. Άμεση ανάγκη διοργάνωσης προγράμματος παρατήρησης των ενεργών φωλιών (δύο) στην Επισκοπή, για διασφάλιση της προόδου και ασφάλειας των νεοσσών. Επίσης συνέχιση της παρακολούθησης ώστε να διασφαλισθεί η επιβίωση των νεοσσών κατά την πρώτη πτήση τους απο τα βράχια. Για την περισυλλογή τους απο την θάλασσα όταν και εάν πέσουν μέσα στο νερό χρειάζεται ημερήσια παρακολούθηση της εγγύς θαλάσσιας ακτής απο τους κάτωθι: Προσωπικό του Τμήματος Περιβάλλοντος των Βρετανικών Βάσεων και Ουλαμού Θηροφυλακής του Ταμείου Θήρας. Ο εναπομείναντας πληθυσμός 6-8 γυπών αποτελεί υψίστης σημμασίας για την επιτυχία του προγράμματος χρηματοδότησης διανοσυνοριακής συνεργασίας Ελλάδας- Κύπρου διότι αυτός ο τοπικός πληθυσμός θα είναι υπεύθυνος για τον εγκλιματισμό των εισαγώμενων γυπών στο κυπριακό περιβάλλον. Για αυτό χρειάζεται όπως παρθούν όλα τα αναγκαία μέτρα (παρακολούθηση φωλιών και προστασία νεοσσών, πρόληψη όσο αφορά την χρήση δηλητηρίων με ανάλογη επόπτευση και ενημέρωση κτηνοτρόφων κυνηγών) για επιβίωση του στο εγγύς μέλλον διότι αυτή η μικρή τοπική αγέλη θα διαδραματίση σημαντικότατο ρόλο στην διαιώνιση του γύπα στο νησί. 6

Βιβλιογραφία 1. Flint R. P. 1992. The Birds of Cyprus. British Ornithologists Union, Check-list No. 6 (second edition), UK. 2. Αρχείο του Τομέα Πάρκων και Περιβάλλοντος του Τμήματος Δασών, Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Για την προστασία και Διαχείριση του Γύπα Gyps fulvus στην Κύπρο 1993-2010. 3. Iezekiel, S., D. Bakaloudis & C. Vlachos. 2004. The status and Conservation of the Griffon Vulture Gyps fulvus in Cyprus. In Raptors Worldwide. (Eds B.U. Meyburg & R. Chancellor). Rages 67-73. WWGBP/ MME Berlin, Germany. 4. Iezekiel, S., D. Bakaloudis & C. Vlachos. Editors (2006) Conservation of the Griffon Vulture Gyps fulvus in Cyprus. Scientific Report to U.N.O.P.S. 5. Iezekiel, S. 2004. Griffon Vulture- 10 years conservation. Bird News. BirdLife Cyprus Newsletter 2004. Issue No.3.Nicosia. 6. Κασίνης Νίκος. 2011. Κατάσταση Γυπών Επισκοπής. Συναπτόμενο Δελτίο σε email 1 June 2011. Lemesos.thira@cytanet.com.cy 7. Cyprus Bird Reports 2005-2009. BirdLife Cyprus. (Editors/ Compilers: Richardson C., Cottle N.,Lamsdell C., Mason R, Roberts O., Christodoulides S.), Nicosia. 8. Bannermans A.D. & Bannerman W.M. 1958. The Birds of Cyprus. Oliver and Boyd,UK. 9. Whaley, J.D. & Dawes C.J. 2003. Cyprus Bird Atlas. David Whaley. Cyprus. 10. Ξηρουχάκης, Σ. & Ιεζεκιήλ, Σ. 2003. Διαχείριση και Προστασία νησιώτικων πληθυσμών Ορνίου (Gyps fulvus). Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Τμήμα Δασών Κύπρου. 7

Παράρτημα Ι: Κατάλογος Παρατηρητών. 1. Ταμείο Θήρας Νίκος Κασσίνης. Λειτουργός Θήρας, Ταμείο Θήρας Πανίκος Πραστίτης, Θηροφύλακας, Ταμείο Θήρας Γεώργιος Πυθαρίδης, Θηραφύλακας, Ταμείο Θήρας Κωνσταντίνος Νικολάου, Θηροφύλακας, Ταμείο Θήρας Κωνσταντίνος Δημητρίου, Θηροφύλακας, Ταμείο Θήρας Γιαννάκης Κυριάκου, Θηροφύλακας,Ταμείο Θήρας 2. Τμήμα Δασών Μηνάς Παπαδόπουλος, Συντηρητής Δασών, Τμήμα Δασών Χάρης Νικολάου, Δασικός Λειτουργός, Τμήμα Δασών Αντώνης Χάγιαννης, Δασικός Λειτουργός, Τμήμα Δασών Αντώνης Αντωνίου, Δασικός Λειτουργός, Τμήμα Δασών Μάριος Παντελή, Δασικός Λειτουργός, Τμήμα Δασών Γιάννης Διονυσίου, Δασικός Λειτουργός, Τμήμα Δασών Κώστας Καίλης, Δασικός Λειτουργός 3. Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Κλαίρη Παπάζογλου, Εκτελεστική Διευθύντρια, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Martin Hellicar, Υπεύθυνος Εκστρατειών, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Μιχάλης Μιλτιάδου, Υπεύθυνος Έρευνας, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Μέλπω Αποστολίδου, Λειτουργός Ανάπτυξης, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Τάσσος Σιαλής, Λειτουργός Λαθροθηρίας, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Λεύκιος Σεργίδης, Μέλος, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Alan Turtle, Μέλος, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Peter Evans, Μέλος, Πτηνολογικός Σύνδέσμος Κύπρου John Stabley, Μέλος. Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου 4. Τμήμα Περιβάλλοντος Βρετανικών Βάσεων Αλεξία Περδίου, Assistant Environmental and Conservation Officer, SBAA Environmental Department. Βάκης Βαρνάβα, Conservation Warden, SBA Environmental Department. 8

Χάρης Χατζηστυλλής, SBAA Management Plan Consultant. Martin Colvill, Office Assistant, SBAA Environmental Department. 9

Παράρτημα ΙΙ: Τοποθεσίες Παρατήρησης 1. Ακάμας, κάτω από Αρόδες προς και υπεράνω Φαράγγι Άβακα 2. Χανουτάριδες 3. Βρέτσια (Αγιος Ιωάννης ταίστρα) 4. Αρμίνου 5. Τοποθεσία «Παούρα» απέναντι Ξερού ποταμού Αμαργέτι 6. Μούσερε Κιδάσι 7. Δορά, γκρεμνοί 8. Ορείτες / Χα Ποτάμι 9. Σαλαμιού 10. Πισσούρι 11. Tunnel Beach, δυτικοί γκρεμνοί Επισκοπής 12. Ζαπάλο, ανατολικοί γκρεμνοί Επισκοπής 13. Περιοχή πάνω από υδατοφράκτη / τούνελ αυτοκινητόδρομου Λεμεσού Πάφου, Επισκοπής 14. Λιμνάτης,γκρεμνοί / φαράγγι 15. Γκρεμνοί Αμαργέτης / γκρεμνοί Ζιριπίλλη (τέλος Ξερού Ποταμού) 10

ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΓΥΠΑ 31 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011 1. Ακάμας υπεράνω φαράγκι Άβακα 9. Σαλαμιού 2. Γκρεμνοί Χανουτάριδων 10. Πισσούρι 3. Βρέτσια, Άγιος Ιωάννης ταίστρα 11. Γκρεμνοί Tunnel Beach,Επισκοπή 4. Αρμίνου, γκρεμνοί ποταμού Διαρίζου 12. Γκρεμνοί «Ζαπάλο» Επισκοπή 5. Ϋψωμα «Παούρα» 13. Τοποθεσία υπεράνω τούνελ Επισκοπής 6. Μούσερε- Κιδάσι 14. Λιμνάτης, γκρεμνοί 7. Δορά, γκρεμνοί 8. Ορείτες, Χά Ποτάμι 15. Γκρεμνοί Αμαργέτης / Ζιριπίλλη (Ξερός ποταμός). 11

Παράρτημα ΙΙΙ: Οδηγίες Καταγραφής. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΓΥΠΑ / ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΕΣ Ημερομηνία και διάρκεια καταγραφής 31 Μαρτίου 2011, 08.00 πμ 13.00 μμ. Παρατηρητές: Αναγράψετε τα ονόματα της ομάδας παρατήρησης στην συγκεκριμένη τοποθεσία με το τμήμα / οργανισμό που ανήκουν. Ημερομηνία: Ημέρα που διεξάγεται αυτή η καταγραφή (31 Μαρτίου 2011) Τοποθεσία: Αναφέρατε την ακριβή θέση παρατήρησης, με GPS συντεταγμένες εάν τις έχετε. ΩΡΑ: Καταγράψατε την ώρα που πρώτα θεάθηκε το πουλί, είτε ήταν καθισμένο ή πετούσε στην περιοχή παρατήρησης. Εάν ο γύπας μετακινήθηκε αργότερα αναφέρατε την ώρα αποχώρισης του από την περιοχή σας και την κατεύθυνσή του. ΑΡΙΘΜΟΣ: Αναφέρατε αριθμό πουλιών που παρατηρείτε εκείνη την ώρα καταχώρισης της συγκεκριμένης παρατήρησης. ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ: Καταγράψετε την συμπεριφορά του πουλιού/ πουλιών που είδατε δηλ. εάν πετούσε από ποιά κατεύθυνση ήρθε και που κατευθύνθηκε (ή εαν κάθισε σε βράχο), εάν βρέθηκε καθισμένο πόση ώρα ήταν εκει. ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ / ΗΛΙΚΙΑ: Καταγράψετε εάν το / τα πουλια που είδατε είχαν ατομικά χαρακτηριστικά όπως έλλειψη μέρους φτερών σε μία φτερούγα ή έγχρωμη ταινία στην φτερούγα (χρώμα και ποιά φτερούγα) ή και δακτυλίδι. Επίσης εάν μπορείτε αναφέρετε την ηλικία του συγκεκριμένου γύπα. Παράδειγμα σημειώσεων στο έντυπο καταγραφής Αριθμός Ωρα αρχικής Ωρα τέλους Κατεύθυνση Συμπεριφορά Διευκρινιστικά Πουλιών Παρατήρησης Παρατήρησης Χαρακτηριστικα 1 09.18 09.45 πετά με ΒΑ πετά Κίτρινη κορδέλα αριστερό Φτερό κατεύθυνση Εάν έχετε ψηφιακή φωτογραφική μαζί σας παρακαλώ όπως βγάλετε μερικές φωτογραφίες του πουλιού /ων ώστε να αναγνωρισθούν ατομικά μετέπειτα από τα αρμόδια τμήματα που τυχόν τους έχουν δακτυλιώσει ή τοποθέτησαν έγχρωμη ταινία. Εάν παρατηρήσετε γύπα να κατευθύνεται προς μία κατεύθυνση παρακαλώ ελάτε σε επικοινωνία με τον επιτηρητή της καταγραφής (Μιχάλη Μιλτιάδου, 99340957) για να ειδοποιήσει τους άλλους καταγραφείς που μπορεί να βρίσκονται στην πορεία του πουλιού όπως το παρατηρήσουν και αυτοί. Επιπλέον τέτοια πληροφόρηση θα βοηθήσει όπως αποφεύγονται διπλές καταγραφές των ιδίων πουλιών. Για πληροφορίες επικοινωνήστε με τον Μιχάλη Μιλτιάδου, Υπεύθυνος Έρευνας, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου Τηλέφωνο 99340957. Email: Michael.miltiadou@birdlifecyprus.org.cy 12

Παράρτημα IV: Έντυπο Καταγραφής Παρατηρήσεων ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΓΥΠΑ 2011 / GRIFFON VULTURE POPULATION CENSUS 2011 Παρατηρητές / Observers: Ημερομηνία / Date: Τοποθεσία / Location: Number Αριθμός Ωρα αρχικής παρατήρησης / Time First observation Ωρα τελικής παρατήρησης/ Time end observation Κατεύθυνση πτήσης Flight Direction Συμπεριφορά Behaviour Διευκρινιστικά Χαρακτηριστικά Distinguishing Characteristics 13