ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις Α1 ως Α5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση που συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση. (2) Α1. Η ασθένεια του ύπνου οφείλεται: α. Στο πλασμώδιο β. Στο τρυπανόσωμα γ. Στο Vibrio cholerae δ. Στον HIV Α2. Οι ενδοτοξίνες: α. Παράγονται από ιούς β. Προκαλούν πτώση της πίεσης του αίματος γ. Προκαλούν ανεπάρκεια του ανοσοβιολογικού συστήματος δ. Είναι δραστικές εναντίον των βακτηρίων Α3. Η λυσοζύμη: α. Είναι συστατικό του ορού του αίματος β. Καταστρέφει το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων γ. Παρεμποδίζει μια ειδική βιοχημική αντίδραση των παθογόνων πρωτοζώων δ. Προκαλεί άνοδο της θερμοκρασίας του ανθρώπινου οργανισμού Α4. Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα χορηγούνται: α. Σε ασθενείς με AIDS β. Μετά από μια μεταμόσχευση οργάνου ή ιστού από άλλο οργανισμό γ. Εναντίον των μυκητιάσεων δ. Για την καταπολέμηση της ελονοσίας Α5. Οι ενδορφίνες: α. Καταστέλλουν τους μικρούς πόνους β. Προκαλούν εθισμό γ. Αυξάνουν τη συγκέντρωσή τους στους χρήστες ναρκωτικών ουσιών δ. Είναι προϊόντα επεξεργασίας του οπίου ΘΕΜΑ Β (2) Β1. Ποιές ουσίες χαρακτηρίζονται ως κατευναστικές; (μονάδες 1). Να περιγράψετε τις δυσμενείς συνέπειες της αιθυλικής αλκοόλης στον ανθρώπινο οργανισμό (μονάδες 8). Μονάδες 10 Β2. Είναι αποδεκτό πως η ρύπανση της ατμόσφαιρας έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου. Αναλύστε τις μορφές ατμοσφαιρικής ρύπανσης οι οποίες ευθύνονται γι αυτό το φαινόμενο. Μονάδες 8 1
Β3. Ποιοί παράγοντες διαμορφώνουν την εξελικτική πορεία; (μονάδες 2) Πώς προκύπτουν και ποιός ο ρόλος των μεταλλάξεων στην εξελικτική πορεία; (μονάδες 5) Μονάδες 7 ΘΕΜΑ Γ (2) Γ1. Σε μια παράκτια περιοχή λειτουργεί το ακόλουθο τροφικό πλέγμα: Να γραφούν μια προς μια οι τροφικές αλυσίδες αυτού του πλέγματος (μονάδες 6) και να καταταγούν οι οργανισμοί σε τροφικά επίπεδα (μονάδες 5). Να αιτιολογηθεί η απάντησή σας (μονάδες 5). Μονάδες 16 Γ2. Την άνοιξη, κατά την περίοδο της ανθοφορίας των καρποφόρων δένδρων και των ποωδών φυτών, σε πολλούς ανθρώπους εμφανίζονται συμπτώματα καταρροής, φταρνίσματος, και πολλές φορές εξανθήματα. Τα φαινόμενα αυτά οφείλονται στην έκκριση χημικών ουσιών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η ισταμίνη. Γ2.1. Ποιές οι αιτίες έκκρισης της ισταμίνης από κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού; (μονάδες 4) Γ2.2. Ποιά η δράση της ισταμίνης και ποιές οι επιπτώσεις από την δράση αυτή; (μονάδες 5) Μονάδες 9 ΘΕΜΑ Δ (2) Δ1. Περιγράψτε τον τρόπο πολλαπλασιασμού του ιού HIV με την βοήθεια του παρακάτω σχήματος (μονάδες 5). Αναφέρατε τι αντιστοιχεί στις ενδείξεις 1-9 (μονάδες 5). Μονάδες 10 2
9 1 2 8 3 4 7 5 6 Δ2. Ποιές δυσκολίες προκαλεί, στην προσπάθεια καταπολέμησης της νόσου, η ικανότητα του ιού να μεταλλάσσεται ταχύτατα; Μονάδες 7 Δ3. Η εικόνα δείχνει μέρος του κύκλου του αζώτου. Φαίνονται ένα ψυχανθές φυτό και σιτηρά όπως επίσης διάφορες χημικές ουσίες. Να αντιστοιχίσετε τους αριθμούς 1 έως 4 με κατηγορίες βακτηρίων που δραστηριοποιούνται στον κύκλο. Μονάδες 8 (N 2 : μοριακό άζωτο ΝΗ 3 : αμμωνία ΝΟ 3 - : νιτρικά ιόντα) 3
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. β Α2. β Α3. β Α4. β Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Σχολικό βιβλίο σελ. 62: «Στην κατηγορία αυτή ανήκουν...στην υγεία του ατόμου.» Επίσης: σχολικό βιβλίο σελ. 62-63: «Η αιθυλική αλκοόλη (το οινόπνευμα)...για καρκίνους του λάρυγγα και του οισοφάγου». Β2. Σχολικό βιβλίο σελ. 105: «...το νέφος του Λος Άντζελες...έχουν καρκινογόνο δράση» και επίσης σχολικό βιβλίο σελ. 105: «Η εξασθένιση της στιβάδας του όζοντος...και καρκίνο του δέρματος.» Β3. Σχολικό βιβλίο σελ. 132: «Σύμφωνα με τη νέα αντίληψη...και η γενετική απομόνωση.» Επίσης: Σχολικό βιβλίο σελ. 132-133: «Ανάμεσα στους βασικούς μηχανισμούς...το υλικό επάνω στο οποίο δρα η φυσική επιλογή.» ΘΕΜΑ Γ Γ1. Σχολικό βιβλίο σελ. 75: Οι τροφικές αλυσίδες αποτελούν απεικονίσεις ποιοτικών τροφικών σχέσεων (ποιός τρώει ποιόν). Τροφική αλυσίδα είναι μια αλυσίδα τα βέλη της οποίας δείχνουν τη ροή ενέργειας ανάμεσα στους οργανισμούς, που έχουν σχέση καταναλισκώμενου καταναλωτή. Σχολικό βιβλίο σελ. 76: «Το δίκτυο αυτό...που παρουσιάζει ένα τροφικό πλέγμα.» Και: σχολικό βιβλίο σελ. 76: «Μια τροφική πυραμίδα αποτελείται από τροφικά επίπεδα...από τον ήλιο.» Στο τροφικό πλέγμα που δίνεται υπάρχουν οι εξής τροφικές αλυσίδες: 4
1 ο τροφ. επ. 2 ο τροφ. επ. 3 ο τροφ. επ. 4 ο τροφ. επ. 5 ο τροφ. επ. 1) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν πέρκες σολομοί κορμοράνοι 2) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν πέρκες σολομοί γλάροι 3) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν πέρκες σολομοί άνθρωπος 4) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν πέρκες ρέγγες κορμοράνοι 5) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν πέρκες ρέγγες γλάροι 6) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν πέρκες ρέγγες άνθρωπος 7) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν σαρδέλες σολομοί κορμοράνοι 8) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν σαρδέλες σολομοί γλάροι 9) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν σαρδέλες σολομοί άνθρωπος 10) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν σαρδέλες ρέγγες κορμοράνοι 11) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν σαρδέλες ρέγγες γλάροι 12) Φυτοπλαγκτόν ζωοπλαγκτόν σαρδέλες ρέγγες άνθρωπος Το πρώτο τροφικό επίπεδο είναι αυτό των παραγωγών ή αυτότροφων, και εδώ βρίσκεται το φυτοπλαγκτόν. Το δεύτερο τροφικό επίπεδο είναι αυτό των καταναλωτών πρώτης τάξης, δηλαδή των φυτοφάγων ζώων, και εκεί ανήκει το ζωοπλαγκτόν. Το τρίτο τροφικό επίπεδο περιλαμβάνει τους καταναλωτές δεύτερης τάξης, ή αλλιώς, τα σαρκοφάγα ζώα που τρέφονται με φυτοφάγα, και εδώ βρίσκονται οι πέρκες και οι σαρδέλες. Το τέταρτο τροφικό επίπεδο είναι αυτό των καταναλωτών τρίτης τάξης, δηλαδή σαρκοφάγων που τρέφονται με σαρκοφάγα, και περιλαμβάνει τους σολομούς και τις ρέγγες. Το πέμπτο τροφικό επίπεδο είναι αυτό των καταναλωτών τέταρτης τάξης, που είναι και αυτοί σαρκοφάγα που τρέφονται με σαρκοφάγα, και περιλαμβάνει τους κορμοράνους, τους γλάρους και τον άνθρωπο. Γ2. Γ2.1. Σχολικό βιβλίο σελ. 41: «Για την εμφάνιση των κλινικών συμπτωμάτων της αλλεργίας...όπως είναι η ισταμίνη.» Γ2.2. Σχολικό βιβλίο σελ. 41-42: «Η ουσία αυτή προκαλεί αύξηση...των συμπτωμάτων της αλλεργίας.» ΘΕΜΑ Δ Δ1. Σχολικό βιβλίο σελ. 48: «Με την είσοδό του στον οργανισμό...μολύνουν άλλα βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα.» Ενδείξεις: 1= ιοί HIV, 2=υποδοχέας του κυττάρου, 3=RNA του ιού, 4=αντίστροφη μεταγραφή, 5=δίκλωνο DNA, 6=ενσωμάτωση στο DNA του κυττάρου, 7=RNA του ιού, 8=έξοδος από το κύτταρο, 9=νέοι ιοί HIV. Δ2. Σχολικό βιβλίο σελ. 49: «Δυστυχώς μέχρι σήμερα...έγκαιρη διάγνωση της νόσου» και «Η παρασκευή εμβολίου...που έχει να μεταλλάσσεται». Δ3. 1=αζωτοδεσμευτικά βακτήρια 2=αποικοδομητές 3=νιτροποιητικά βακτήρια 4=απονιτροποιητικά βακτήρια 5