ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ

ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ

ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΟ www.skai.gr

ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ - ΤΟΜΟΣ 1 εθνικη οµαδα ποδοσφαιρου

Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΕΙ ΗΣΕΙΣ ΝΤΟΤ ΚΟΜ ΑΕ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΣΚΑΪ ΙΕΥΘΥΝΣΗ NEW BUSINESS ΣΚΑΪ ΤΟΜΟΣ 1 - ΕΘΝΙΚΗ ΟΜΑ Α ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ EΚ ΟΣΗΣ: ΣΩΤHΡΗΣ ΓΙΑΝΝAΤΟΣ ΚΕΙΜΕΝΑ: ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚOΠΟΥΛΟΣ, ΣΩΤHΡΗΣ ΓΙΑΝΝAΤΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΟΥΓΑΣ, ΛΕΩΝΙ ΑΣ ΗΜΗΤΡΟΥΛΑΣ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΛΑ ΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΓΚΡΗΣ, ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ: ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΦΡΟ ΙΤΗ ΖΑΓΑΡΈΛΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: ΑΛΙΝΑ ΗΜΗΤΡΑΚΗ, ΑΦΡΟ ΙΤΗ ΖΑΓΑΡΕΛΟΥ ΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΑΒΑΡΙΝΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΛΙΝΑ ΡΙΚΟΥ, ΟΛΥΜΠΙΑ ΚΑΤΡΑΝΑΚΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: INTIME, MEGAPRESS, ACTION IMAGES, NEWSPORTS, IMAGEWORLD INC. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΣΕΙΡΑΣ: ΙΩΑΝΝΑ ΚΩΣΤΙΚΑ / EXPLORER S.A. ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ: ΣΟΦΙΑ ΧΑΡΟΚΟΠΟΥ / EXPLORER S.A. ΠΑΡΑΓΩΓΗ: EXPLORER S.A. ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΙΑ: PRINTER TRENTO S.R.L. ISBN: 978-960-482-017-7 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΑΘΕΣΗ ΣΚΑΪ Εθνάρχου Μακαρίου & Φαληρέως 2, 18547 Νέο Φάληρο ΤΗΛ.: 210 4800000 - FAX 210 4800120 www.skai.gr / www.shop.skai.gr Σε όλα τα κείµενα του έργου διατηρήθηκε ο τρόπος γραφής των δηµοσιογράφων συνεργατών. Ευχαριστούµε θερµά: την Ελληνική Ολυµπιακή Επιτροπή (Ε.Ο.Ε.), τη ιεθνή Ολυµπιακή Επιτροπή (.Ο.Ε.), την Αγγλική Οµοσπονδία Ποδοσφαίρου (F.A.) και τη Βιβλιοθήκη του Ολυµπιακού Μουσείου της Λωζάννης για την παραχώρηση φωτογραφικού και αρχειακού υλικού. Copyright 2009 ΣΚΑΪ ΒΙΒΛΙΟ Για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσµο ιατηρούνται όλα τα νόµιµα δικαιώµατα. Eπιτρέπεται η αναδηµοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου αποσπασµατικά ή στο σύνολό του, µε οποιαδήποτε µορφή και από οποιοδήποτε µέσο, ηλεκτρονικό ή µηχανικό, καθώς και η διασκευή ή εκµετάλλευσή του καθ οιονδήποτε τρόπο, µόνο µε προηγούµενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 8 13 Εισαγωγή Πρόλογος της έκδοσης 14 17 20 21 22 24 26 30 39 40 52 60 62 66 76 ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ... Η εισαγωγή του ποδοσφαίρου στην Ελλάδα Η γέννηση της πρώτης εθνικής οµάδας ΤΑ «ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ» Η δεκαετία του 10 και του 20 Το πρώτο επίσηµο παιχνίδι της Εθνικής Ελλάδας ΕΚΑΕΤΙΑ '30 Η εποχή του «Βαλκανικού Κυπέλλου» Η ήττα-σοκ του 1938 ΕΚΑΕΤΙΑ '40 Οι πρώτοι µεταπολεµικοί αγώνες ΕΚΑΕΤΙΑ '50 Το τέλος της αθωότητας Ο διασυρµός του Παρισιού ΕΚΑΕΤΙΑ '60 Η δεκαετία που άλλαξε το πρόσωπο της Εθνικής ΕΚΑΕΤΙΑ '70 Από το ναδίρ στο ζενίθ Το όνειρο έγινε πραγµατικότητα ΕΚΑΕΤΙΑ '80 Η πρώτη επιτυχία και οι χαµένες ευκαιρίες... Κύπελλο Εθνών Ευρώπης Αξιοπρεπείς εµφανίσεις, ατυχή αποτελέσµατα ΠΡΟΦΙΛ / Αλκέτας Παναγούλιας

ΕΚΑΕΤΙΑ '90 Η πρώτη συµµετοχή σε Παγκόσµιο Κύπελλο Το αµερικανικό όνειρο του 1994 ΕΚΑΕΤΙΑ 2000-2009 Η δεκαετία των επιτυχιών Η πρώτη σελίδα της εποχής Ρεχάγκελ Η πρόκριση στο «Euro 2004» ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑΣ Ο ιστορικός θρίαµβος του «Euro 2004» Η πρώτη νίκη που έγραψε ιστορία... Ο θρίαµβος του τελικού Η υποδοχή των θριαµβευτών EURO 2008 Τρεις ήττες, τρεις αποτυχίες ΠΡΟΦΙΛ / Ότο Ρεχάγκελ Προκριµατικά Μουντιάλ 2010 Η «ρώσικη ρουλέτα» της πρόκρισης Index Όλοι οι επίσηµοι αγώνες από το 1929 ως σήµερα... Αρχειοθήκη Στατιστικά, στοιχεία και ρεκόρ Χρονολόγιο Οι «σταθµοί» στην ιστορία της Εθνικής Ελλάδας Βιβλιογραφία 78 88 102 104 108 114 118 140 146 162 168 170 174 186 188 190

Γιά παντα πρωταθλητεσ... Η ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου είναι το πιο πλούσιο και συναρπαστικό κοµ- µάτι της αθλητικής επικαιρότητας του τελευταίου αιώνα. Είναι η ιστορία που δηµιούργησαν οι σπουδαιότερες µορφές των γηπέδων, τα ινδάλµατα χιλιάδων παιδιών και νέων σε όλη την Ελλάδα τις προηγούµενες δεκαετίες, οι µεγάλοι πρωταγωνιστές του ελληνικού αθλητισµού και οι πιο δηµοφιλείς σταρ των αγωνιστικών χώρων. Από τους πρωτοπόρους του αθλήµατος, που έδιναν την ψυχή τους για την οµάδα και τους παλιούς παίκτες του προηγούµενου αιώνα, που πέρασαν τις πιο σκληρές δοκιµασίες στα πέτρινα χρόνια του συλλόγου µέχρι τους σηµερινούς, ακριβοπληρωµένους παίκτες-σταρ. Αυτή η ιστορία ζωντανεύει µέσα από επτά τόµους αφιερωµένους στις µεγάλες στιγ- µές, τις επιτυχίες και τις άγνωστες πτυχές της ιστορίας της εθνικής οµάδας ποδοσφαίρου, της εθνικής οµάδας µπάσκετ και των µεγάλων οµάδων της Ελλάδας στο ποδόσφαιρο και το µπάσκετ σε µία ολοκληρωµένη σειρά, µε τίτλο «Για Πάντα Πρωταθλητές». Η πρώτη αθλητική σειρά στην ελληνική βιβλιογραφία είναι βασισµένη σε πολύµηνη έρευνα στα επίσηµα αρχεία των συλλόγων, των οµοσπονδιών κάθε αθλήµατος αλλά και στις ιδιωτικές συλλογές των παικτών, που αγωνίστηκαν τις προηγούµενες δεκαετίες, φορώντας τη φανέλα της αγαπηµένης τους οµάδας. Η ιστορία του Ολυµπιακού, του Παναθηναϊκού, της ΑΕΚ, του ΠΑΟΚ και του Άρη στο ποδόσφαιρο, όπως επίσης η πορεία Παναθηναϊκού, Ολυµπιακού, Άρη, ΠΑΟΚ και ΑΕΚ στο µπάσκετ παρουσιάζονται µε έναν πρωτότυπο τρόπο, που συνδυάζει τους αγώνες µέσα από τα επίσηµα αρχεία µε άγνωστες λεπτοµέρειες από τις µαρτυρίες των πρωταγωνιστών αλλά και των αφανών ηρώων κάθε εποχής. Κάθε τόµος ξετυλίγει την πορεία µιας διαφορετικής οµάδας µέσα στον χρόνο, από τις πρώτες ηµέρες της ίδρυσης µέχρι τη σηµερινή εποχή. Καταγράφει τους αγώνες και τις πιο σηµαντικές στιγµές της αθλητικής ιστορίας µε τρόπο απλό και κατανοητό, για να µπορούν όλοι οι φίλαθλοι να γνωρίσουν την αληθινή ιστορία και να κατανοήσουν τα πραγµατικά συστατικά πίσω από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες κάθε δεκαετίας, για την αγαπηµένη τους οµάδα. Χωρίς ακρότητες και υπερβολές αλλά µε ευαισθησία και ερευνητική µατιά για τις µικρές λεπτοµέρειες πίσω από τα γεγονότα και τα πρόσωπα, που έκαναν τη µεγάλη διαφορά. Για εκείνους που ήταν «Για Πάντα Πρωταθλητές» Η έκδοση που κρατάτε στα χέρια σας είναι ένα ολοκληρωµένο έργο για την Εθνική Ελλάδας ποδοσφαίρου. Είναι ο πρώτος τόµος της νέας σειράς του ΣΚΑΪ-βιβλίο, που φιλοδοξεί να καλύψει σταδιακά την ιστορία του ελληνικού αθλητισµού στην Ελλάδα. Είναι απλώς η αρχή µιας συναρπαστικής διαδροµής µέσα από τη µαγεία του αθλητισµού 8

ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΟ www.skai.gr

1929-2009 80 Χρόνια Συγκινήσεις

ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΟ www.skai.gr

Η ΦΑΝΕΛΑ ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΟΣΗΜΟ Από τις αρχές του προηγούµενου αιώνα οι καλύτεροι ποδοσφαιριστές της Ελλάδας γράφουν µέσα στους αγωνιστικούς χώρους, µε το ταλέντο, το πάθος και τις προσωπικές τους θυσίες, την ιστορία της αντιπροσωπευτικής οµάδας ποδοσφαίρου της χώρας. Από τον πρώτο επίσηµο αγώνα µέχρι και σήµερα περισσότεροι από 530 ποδοσφαιριστές φόρεσαν τη φανέλα µε το εθνόσηµο και αγωνίστηκαν σε γήπεδα 80 διαφορετικών χωρών. Σε άλλους αγώνες γνώρισαν την αποθέωση από τους φιλάθλους και το θερµό χειροκρότηµα και σε άλλους τις αποδοκιµασίες και τα υβριστικά συνθήµατα. Κάποιες φορές έφυγαν από το γήπεδο µε τη χαρά της νίκης και κάποιες άλλες µε την πικρία µια άδικης ήττας, ενός αποκλεισµού, µιας απογοητευτικής εµφάνισης. Το όνειρο όµως πάντοτε το ίδιο: η µεγάλη διάκριση. Οι πρωταγωνιστές της ιστορίας της εθνικής οµάδας ήταν οι καλύτεροι του ελληνικού ποδοσφαίρου, ποδοσφαιριστές-θρύλοι, που έγιναν ινδάλµατα για τις επόµενες γενιές. Ανάµεσά τους ο Κώστας Νεγρεπόντης, ο Κλεάνθης Βικελίδης, ο Κώστας Νεστορίδης, ο Μίµης Παπαϊωάννου, ο Μίµης οµάζος, ο Γιώργος Κούδας, ο Θωµάς Μαύρος, ο Νίκος Μαχλάς και ο Θοδωρής Ζαγοράκης. Τις οκτώ τελευταίες δεκαετίες στον «γαλανόλευκο» πάγκο κάθισαν 23 Έλληνες και 9 αλλοδαποί προπονητές, έχοντας τη βαριά ευθύνη να επιλέξουν τους καλύτερους κάθε γενιάς. Από τον πρωτοπόρο Γιώργο Καλαφάτη και τον Αλκέτα Παναγούλια µέχρι τον Βασίλη ανιήλ και τον Ότο Ρεχάγκελ. Κάποιοι κατάφεραν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής και στις προσδοκίες των φιλάθλων, άλλοι απέτυχαν. Όµως, οι δικές τους επιλογές, σωστές ή λανθασµένες, και οι προσπάθειες των καλύτερων Ελλήνων ποδοσφαιριστών έγραψαν τελικά την κάθε σελίδα της επίσηµης ιστορίας της Εθνικής Ελλάδας, µε αποκορύφωµα την κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήµατος το 2004. Αυτή ήταν η µεγαλύτερη επιτυχία όλων των εποχών για την εθνική µας οµάδα αλλά και το ελληνικό ποδόσφαιρο γενικότερα. Ένας άθλος για µια µικρή χώρα, όπως η Ελλάδα. Είχε προηγηθεί η επιτυχία της πρόκρισης στην τελική φάση του Παγκοσµίου Κυπέλλου µια δεκαετία νωρίτερα και η πρώτη παρουσία στα τελικά µιας µεγάλης διοργάνωσης, του Κυπέλλου Εθνών Ευρώπης του 1980. Η έκδοση που κρατάτε στα χέρια σας αποτυπώνει την ολοκληρωµένη ιστορία της Εθνικής Ελλάδας, όπως καταγράφεται στα επίσηµα αρχεία της Παγκόσµιας Οµοσπονδίας Ποδοσφαίρου και της ιεθνούς Ολυµπιακής Επιτροπής, συµπληρωµένη µε άγνωστες λεπτοµέρειες από τις περιγραφές των πρωταγωνιστών κάθε εποχής. Επίσης φιλοδοξεί να παρακολουθήσει την εξελικτική πορεία του ελληνικού ποδοσφαίρου τον τελευταίο αιώνα, όπως αντικατοπτρίζεται από την ιστορία της Εθνικής Ελλάδας. Από τα πέτρινα χρόνια και την εποχή της απαξίωσης του ποδοσφαίρου προπολεµικά µέχρι την περίοδο του επαγγελµατισµού, του σταρ-σίστεµ και της υπέρµετρης προβολής τα τελευταία 20 χρόνια. 13 ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ - ΕΘΝΙΚΗ ΟΜΑ Α ΠΟ ΟΣΦΑΙΡΟΥ