ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.2: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ».

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ KAI ΠΡΟΝΟΙΑΣ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.2: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ». Σεπτέμβριος 2013 Εμπορική αγορά: κέντρο Αθήνας & Κέντρο Πειραιά ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Ενίσχυση της επιστημονικής και επιχειρησιακής ικανότητας και της τεκμηρίωσης της ΕΣΕΕ» κωδικός ΟΠΣ: 296250 1

Εισαγωγή: η προβληματική της έρευνας Η μελέτη των χωρο-κοινωνικών επιπτώσεων οι οποίες σχετίζονται με τη λειτουργία και εγκατάσταση των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου, η ΓΕΩΒΑΣΗ, κατατάσσεται πολύ υψηλά στις προτεραιότητες του ερευνητικού έργου του ΙΝΕΜΥ/ΕΣΕΕ. Και τούτο γιατί οι αλλαγές που συντελούνται στη οικονομία τα τελευταία χρόνια επηρεάζουν σημαντικά τη χωροταξία των επιχειρήσεων. Επίσης, οι μετεγκαταστάσεις των επιχειρήσεων, η δημιουργία νέων εμπορικών ζωνών, τα νέα εμπορικά πάρκα επικαθορίζουν με τη σειρά τους το παραδοσιακό εμπόριο και πολλές φορές υπονομεύουν και επηρεάζουν αρνητικά τα καταναλωτικά πρότυπα. Η «Γεωβάση» αποτελεί το βασικό κορμό της χαρτογράφησης του ελληνικού εμπορίου, και στηρίζεται σε σταθερά δεδομένα όπως: Δεδομένα Απογραφών της ΕΣΥΕ 1978, 1988, Δεδομένα της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, Δεδομένα του ΟΑΣΑ, και τα μητρώα των Επιμελητηρίων. Το πληροφοριακό σύστημα «Γεωβάση» σχεδιάστηκε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η επέκταση και ενημέρωσή του με την προσθήκη νέων δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται εφικτή η ενσωμάτωση των ευρημάτων της παρούσας απογραφής, στοιχεία τα οποία προσδίδουν δυναμικό χαρακτήρα στα δεδομένα της γεωγραφικής βάσης. Άλλωστε, η τροφοδότηση της παρούσας μελέτης από τη Γεωβάση είναι υψίστης σημασίας, αφού η οριοθέτηση των εμπορικών περιοχών έγινε με βασικό εργαλείο τα αποτελέσματα της Γεωβάσης. (βλέπε Σχηματικά παρακάτω την λειτουργία και τη συσχέτιση της Γεωβάσης με λοιπές έρευνες πεδίου του ΙΝ.ΕΜ.Υ) 2

Οι επι πτώσε ις των Mall s στα παρα δοσ ιακ ά εμπορ ικά κέντρα Καταγραφή κλειστών επιχειρήσε ων ΓΕΩΒΑΣΗ Απογραφή εμπορ ικών ζωνών Στο πλαίσιο αυτό, της δημιουργίας δηλαδή της Γεωβάσης εντάχθηκε και η ερευνητική πρωτοβουλία (πέμπτη κατά σειρά) που είχε ξεκινήσει το ΙΝΕΜΥ της ΕΣΕΕ τον Αύγουστο του 2010, με στόχο να καταγράψει τα «λουκέτα» στην αγορά. Έτσι, και η παρούσα καταγραφή των λουκέτων ακολουθεί τη μέθοδο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, αντικαθιστώντας την προηγούμενη τεχνική δειγματοληψίας, η οποία είχε βασιστεί σε επιλογή συγκεκριμένων εμπορικών οδών. Ωστόσο, για λόγους συγκρισιμότητας συνεχίστηκε, όπως και στις προηγούμενες έρευνες, η καταγραφή των βασικών εμπορικών δρόμων. 1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΑΣ Χάρτης 1: Οριοθέτηση περιοχής απογραφής 3

Η συνολική απογραφή και χαρτογράφηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας του κέντρου της Αθήνας πραγματοποιείται σήμερα για τρίτη φόρα μέσω της επιτόπιας παρατήρησης, δίνοντας πλέον τη δυνατότητα για συστηματική και συγκριτική παρακολούθηση των αλλαγών που συντελούνται στο εμπορικό κέντρο. Α. Η απογραφή του εμπορικού κέντρου Βασικές διαπιστώσεις Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση σήμερα δεν εστιάζεται μόνο στο εμπόρευμα αυτό καθαυτό αλλά έχει επεκταθεί και στην κατανάλωση τόπων αλλά και συμβολισμών σχετικών ή άσχετων με το προς πώληση προϊόν. Είναι 4

εξαιρετικά σημαντικό για την κατανόηση της γεωγραφίας της κατανάλωσης και κατ' επέκταση του εμπορίου, η αναλυτική διάκριση ανάμεσα στην πώληση, την ανταλλαγή και την κατανάλωση. Η αγορά αγαθών/εμπορευμάτων ενδέχεται να περιλαμβάνει και την κατανάλωση των τόπων εμπορίου αυτών καθαυτών. Οι τόποι αυτοί αποτελούν ταυτόχρονα το φυσικό πεδίο της ανταλλαγής εμπορευμάτων αλλά και συμβολικές/μεταφορικές περιοχές. Αναδεικνύεται λοιπόν μία νέα γεωγραφική διάσταση του εμπορίου που μπορεί να παράξει ερμηνευτικά σχήματα ως προς τη χωροθέτηση συγκεκριμένων κλάδων εμπορίου και ιδιαίτερα «φιρμών» με υψηλή συμβολική αξία καθώς δεν έχει σημασία μόνο το τι αγοράζει κάποιος αλλά και από που το αγοράζει. Τέλος, η συμβολική αυτή διάσταση του γεωγραφικού χώρου μπορεί να συμβάλει και στην ερμηνεία φαινομένων όπως αυτών που παρατηρούνται στο κέντρο της Αθήνας, κάτι που η κλασσική γεωγραφία δεν λαμβάνει υπόψη. Το παραδοσιακό εμπορικό κέντρο περιγράφεται ως μια σαφώς ορισμένη περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από τα εξής: Εύκολη πρόσβαση με μέσα μαζικής μεταφοράς Πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου Έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων εστίασης Σημαντική συγκέντρωση άλλων επιχειρήσεων υποστηρικτικών του εμπορικού κέντρου Είναι σαφές ότι η αναλογία των διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε ένα παραδοσιακό εμπορικό κέντρο ποικίλει, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του εκάστοτε εμπορικού κέντρου. Σε κάθε περίπτωση όμως, ο κοινός τόπος είναι η αριθμητική υπεροχή των εμπορικών επιχειρήσεων. Στην περίπτωση του κέντρου της Αθήνας όπου πρόκειται για ένα εκτεταμένο χωρικά πεδίο, μπορούμε να διακρίνουμε εκτός από τις λεγόμενες πιάτσες (συγκεντρώσεις ομοειδών επιχειρήσεων/ μονολειτουργικές ζώνες εμπορίου), και εμπορικές ζώνες (κύριες εμπορικές κεντρικότητες που ενοποιούνται με βάση το βαθμό χωρικής τους γειτνίασης και συγκέντρωσης/υψηλή χωρική 5

αυτοσυσχέτιση μεγάλου πλήθους επιχειρήσεων) με σημαντικές κεντρικότητες εντός της ήδη οριοθετημένες περιοχής του εμπορικού κέντρου. Αυτή η διάκριση είναι απαραίτητη για την αναλυτική εξέταση του εμπορικού κέντρου αφού οι ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εμπορικής ζώνης μέσα στο εμπορικό κέντρο είναι σημαντικές. Για παράδειγμα, ο εμπορικός δρόμος της Πατησίων αποτελεί μια εμπορική ζώνη διαφορετική σε σύγκριση με το παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο Ερμού Μοναστηράκι Ομόνοια. Στο χάρτη 2 φαίνεται η συγκέντρωση του συνόλου της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης, όπως αυτή προκύπτει από τη χαρτογράφηση της πυκνότητας της επαγγελματικής στέγης. Όπως είναι αναμενόμενο στις περιοχές με τον πιο σκούρο χρωματισμό έχουμε και μεγαλύτερες χωρικές συγκεντρώσεις. Για τη χαρτογράφηση τόσο των συγκεκριμένων πυκνοτήτων όσο και των υπόλοιπων που θα ακολουθήσουν επιλέχθηκε ο αλγόριθμος γραμμικής παρεμβολής του Silverman o οποίος αναδεικνύει πυκνότητες σημείων στο γεωγραφικό χώρο μεταξύ πλήθους σημείων στο χώρο και ο οποίος τις περισσότερες φορές αναφέρεται ως Kernel Density. Χάρτης 2: Χωρικές συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης 6

Όπως αποτυπώνεται στο χάρτη (2), οι πολύ έντονες συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης παρουσιάζονται στη νότια εμπορική ζώνη του κέντρου παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο, στο Κολωνάκι και στην περιοχή Πανεπιστήμιο - Ομόνοια. Αναλυτικότερα, στις περιοχές που στο χάρτη απεικονίζονται με έντονο χρώμα, παρατηρείται μεγαλύτερο πλήθος επαγγελματικών στεγών σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές της ίδιας έκτασης. Πέρα όμως από τη γενική χωροθέτηση της επαγγελματικής στέγης μπορούμε να διακρίνουμε επιμέρους εμπορικές πιάτσες. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας επιλέχθηκε (βάσει του πλήθους που φαίνεται να εμφανίζουν) να απεικονιστούν οι συγκεντρώσεις των παρακάτω επιμέρους κλάδων: 47.71 Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 7

47.72 Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.77 Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.78 Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) 47.21-47.29 Όλοι οι κλάδοι του λιανικού εμπορίου τροφίμων 56.10-56.30 Όλοι οι κλάδοι που αφορούν την εστίαση 8

Χάρτης 3: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης Ο χάρτης (3) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο Ένδυσης-Υπόδησης όπως αποτυπώνονται με βάση την τωρινή καταγραφή (Σεπτέμβριος 2013). Όπως θα ήταν αναμενόμενο από τα αποτελέσματα των προηγούμενων καταγραφών αποτυπώνεται πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης στο παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο χωρίς ωστόσο να υπάρχει ομοιόμορφη κατανομή αυτών. Επίσης ένας σημαντικός πυρήνα καταστημάτων ένδυσης υπόδησης εντοπίζεται στην περιοχή του Κολωνακίου. Πιο συγκεκριμένα, έντονη είναι η συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσηςυπόδησης στην οδό Ερμού και ιδιαίτερα στο κομμάτι των οδών Ερμού- Βουλής-Περικλέους-Φωκίονος και χαμηλότερα προς την πλατεία Αγ.Ειρήνης. Επίσης, έντονη συγκέντρωση καταστημάτων ένδυσης-υπόδησης, 9

διαπιστώνεται στο παραδοσιακά εμπορικό κομμάτι του Κολωνακίου, επί των οδών Βουκουρεστίου-Αναγνωστοπούλου. Αντιθέτως, στην εμπορική ζώνη της Ομόνοιας, όπως στις προηγούμενες καταγραφές δεν παρατηρείται υψηλή πυκνότητα επιχειρήσεων του εξεταζόμενου κλάδου σε βαθμό που να μην συγκροτείται «εμπορική πιάτσα» ένδυσης υπόδησης. Χάρτης 4: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) Ο χάρτης (4) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα. Πρόκειται για μια ποικιλόμορφη κατηγορία, χαρακτηριστική για κάθε εμπορικό κέντρο στην οποία περιλαμβάνονται καταστήματα που εμπορεύονται κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης. Οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων του κλάδου δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες πυκνότητες με εξαίρεση την εμπορική πιάτσα που οριοθετείται από τους 10

δρόμους «Ερμού-Βουλής-Λέκκα-Αγ.Μάρκου» και την περιοχή που περικλείει τη διασταύρωση των οδών Βουκουρεστίου-Σταδίου, όπου παραδοσιακά συγκεντρώνονται τα μεγάλα κοσμηματοπωλεία της Αθήνας. Χάρτης 5: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου: Τρόφιμα -Ποτά Σε αντίθεση με τις άλλες κατηγορίες, η περίπτωση του κλάδου της εμπορίας τροφίμων εμφανίζει διαφορετικά χωρικά χαρακτηριστικά. Πιο συγκεκριμένα, ο χάρτης των εμπορικών επιχειρήσεων τροφίμων αποτυπώνει ανάγλυφα την περίπτωση της εμπορικής πιάτσας. Είναι συχνό το φαινόμενο της ύπαρξης υψηλών συγκεντρώσεων επιχειρήσεων τροφίμων σε περιορισμένα χωρικά σημεία (πιάτσες) εντός μιας ευρύτερης εμπορικής αγοράς (πχ. Ευριπίδου, Βαρβάκειος Αγορά, κα.). Αναλυτικότερα, στον χάρτη βλέπει κανείς να ξεχωρίζει με έντονο καφές χρώμα η παραδοσιακή αγορά τροφίμων του κέντρου, που οριοθετείται από τις οδούς Ευρυπίδου-Αιόλου-Σοφοκλέους-Αθηνάς-Κλεισθένους. 11

Λιγότερο εντυπωσιακή αλλά αξιοπρόσεκτη είναι η συγκέντρωση επιχειρήσεων τροφίμων που παρατηρείται μεταξύ των οδών Καραγεώργη Σερβίας & Κολοκοτρώνη στο ύψος της οδού Βουλής Ταυτόχρονα, στην ευρύτερη περιοχή του Κολωνακίου, φαίνεται ότι τα καταστήματα τροφίμων συσπειρώνονται χωρικά κυρίως σε δυο σημεία. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για την περιοχή που περιλαμβάνει την Πατρ.Ιωακείμ, στο ύψος της Ηροδότου και της Αναγνωστοπούλου και την διασταύρωση των οδών Καρνεάδου-Μαρασλή. Χάρτης 7: Χωρικές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης Ο χάρτης (7) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο της εστίασης. Όπως αποτυπώνεται στον χάρτη οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων εστίασης εκτείνονται καθ όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου της πόλης. Ωστόσο είναι ιδιαίτερα εμφανής η έντονη πυκνότητα που παρουσιάζουν οι επιχειρήσεις του εν λόγω κλάδου στο παραδοσιακό εμπορικό 12

τρίγωνο και ιδιαίτερα περιμετρικά του άξονα που εκτείνεται από το Σύνταγμα μέχρι και το Μοναστηράκι. Β. Η καταγραφή των λουκέτων Στο πλαίσιο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, καταμετρήθηκαν συνολικά όλες οι κλειστές επιχειρήσεις στον οριζόμενο ερευνητικά χώρο του εμπορικού κέντρου της Αθήνας. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της καταγραφής χωρίζεται σε δύο βασικά μέρη ακολουθώντας την εξής δομή: A: Παρουσίαση των συγκεντρωτικών δεδομένων των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου στο πλαίσιο της απογραφής Β. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους που είχαν επιλεχθεί δειγματοληπτικά στις προηγούμενες καταγραφές (2010, 2011, 2012, 2013) 13

Α. Συγκεντρωτικά δεδομένα των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου: «Τα λουκέτα στην Αθήνα: Επιδείνωση μιας αποκαρδιωτικής εικόνας» Δυστυχώς, η δραματική εικόνα του εμπορικού κέντρου της Αθήνας όπως αποτυπώθηκε από την καταγραφή του Μαρτίου (2013), όχι μόνο διατηρείται στη σημερινή συγκυρία, αλλά διαπιστώνεται ότι μέσα στο τελευταίο εξάμηνο επιδεινώθηκε σημαντικά. Ειδικότερα, η αναλογία των κλειστών προς τις ανοιχτές επιχειρήσεις αυξήθηκε σχεδόν 4 ποσοστιαίες μονάδες αγγίζοντας το 32,5% (Τον Μάρτιο ήταν 28,8%). Σε απόλυτους αριθμούς, από την συνολική απογραφή του εμπορικού κέντρου προκύπτει ότι σε σύνολο 6.377 επιχειρήσεων /επαγγελματικών στεγών, οι 2.072 είναι κλειστές. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ: ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ 6.377 2.072 32,5% ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ 2.654 968 36,5% ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ 3.723 1.104 29,7% 14

Χάρτης 9: Κλειστά καταστήματα Όπως φαίνεται χαρακτηριστικά στο παραπάνω χάρτη, το εμπορικό κέντρο συρρικνώνεται και αλλάζει δραστικά. Όπου υφίσταται εμπορική αγορά και συγκέντρωση επαγγελματικών στεγών υφίστανται και κλειστά καταστήματα ανεξαρτήτου κλάδου και χωρικότητας. Η χαρτογράφηση των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου αναδεικνύει με τον πλέον σαφή τρόπο ότι το φαινόμενο των «λουκέτων» 15

υπακούει και αυτό, όπως και η εμπορική δραστηριότητα, σε χωρικά πρότυπα. Ειδικότερα, όπως απεικονίζεται στον χάρτη 10, τα λουκέτα έχουν ξεκινήσει να διαμορφώνουν πιάτσες, με τα κλειστά καταστήματα να παρουσιάζουν ιδιαίτερες πυκνότητες σε περιορισμένες περιοχές του πεδίου. Χάρτης 10: Χωρικές συγκεντρώσεις κλειστών επιχειρήσεων Όπως φαίνεται από τον παραπάνω χάρτη, σημαντικές συγκεντρώσεις «λουκέτων» παρατηρούνται σε όλη την έκταση του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας. Ειδικότερα, πολύ έντονη πυκνότητα κλειστών καταστημάτων διακρίνουμε στο κομμάτι του κέντρου που εκτείνεται από το Πανεπιστήμιο μέχρι και την Ομόνοια, μεταξύ των δρόμων Ακαδημίας και Αιόλου. 16

Στην γενική εικόνα του κέντρου της Αθήνας, η διαφορά στην ένταση των συγκεντρώσεων μεταξύ του Κολωνακίου και του υπόλοιπου εμπορικού τριγώνου του κέντρου της Αθήνας είναι χαρακτηριστική οπτικά στο παρακάτω χάρτη, παρόλα αυτά όμως και στο Κολωνάκι δημιουργούνται «πιάτσες» λουκέτων που πλήττουν κυρίως τους παράδρομους. Εξετάζοντας το πλήθος των κλειστών που συγκεντρώνονται στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους του κέντρου συμπεραίνουμε ότι η αναλογία τους σε σχέση με τις ανοιχτές επιχειρήσεις είναι μεγαλύτερη σε σύγκριση με το υπόλοιπο πεδίο απογραφής. Στους βασικούς εμπορικούς δρόμους κλειστές βρέθηκαν να είναι οι 36,5 στις 100 επιχειρήσεις, ενώ στο υπόλοιπο εμπορικό κέντρο το ποσοστό τους φτάνει το 29,7%. Γίνεται φανερό δηλαδή ότι ο βαθμός εμπορικότητας του δρόμου, παρότι θα ήταν αναμενόμενο, δεν καθιστά τις επιχειρήσεις λιγότερο ευάλωτες στην επιδημία των λουκέτων, γεγονός το οποίο είχε επισημανθεί πρώτη φορά στην καταγραφή του Μαρτίου (2013). Ταυτόχρονα, η δυσμενέστερη εικόνα που παρουσιάζουν οι κεντρικοί δρόμοι εμφανίζει συγκριτικά με το σύνολο του απογραφικού πεδίου, σχετικά μεγαλύτερη επιδείνωση το τελευταίο εξάμηνο, με τη διαφορά που διαπιστώνεται στην ποσοστιαία αναλογία των κλειστών να ανέρχεται σχεδόν στις 5 μονάδες (36,5% από 31,8%), ενώ στο σύνολο του εμπορικού κέντρου σημειώθηκε αύξηση 3.7 ποσοστιαίων μονάδων. 17

Β. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους: «Κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι με ρεκόρ κλειστών επιχειρήσεων» Σε όλους τους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους η αναλογία των λουκέτων είναι πάρα πολύ υψηλή. Ειδικότερα, σε όλες τις περιπτώσεις διαπιστώνονται ποσοστά κλειστών επιχειρήσεων, που υπερβαίνουν το 30%, με μόνη εξαίρεση την οδό Ερμού, οπού και πάλι ωστόσο σημειώνεται αυξημένο ποσοστό κλειστών (28,2%), σε σύγκριση με το Μάρτιο. Το φαινόμενο, έχει επηρεάσει όλους τους εμπορικούς δρόμους ανεξαρτήτου χωροταξικής τους θέσης στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας. Μεταξύ των εμπορικών δρόμων υπάρχουν ορισμένοι στους οποίους διαπιστώνονται εξαιρετικά υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης κλειστών επιχειρήσεων. Είναι ενδιαφέρον ότι πρόκειται για εμπορικούς δρόμους με διαφορετικά χαρακτηριστικά εμπορικής επιχειρηματικότητας (ύψος ενοικίων, τύπος εμπορίου κα.) που όμως αποτελούν παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας. Σταδίου: 50,81% λίγο παραπάνω από το ½ Πανεπιστημίου: 43,15%..παραπάνω από 2/5 Εμ.Μπενάκη: 39,78%..2/5 Χαρ. Τρίκουπη: 37,50%.σχεδόν 2/5 18

Στις παραπάνω τέσσερεις περιπτώσεις κεντρικών εμπορικών δρόμων, το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων σε παραδοσιακές εμπορικές περιοχές είναι πολύ κοντά ή ξεπερνάει το ανώτατο όριο (τάξεως του 40%), έτσι το φαινόμενο των λουκέτων μετατρέπεται σε φαινόμενο πτώχευσης της εμπορικής αγοράς. Τα ποσοστά που ξεπερνούν το 40% όπως στην περίπτωση αυτή φωτογραφίζουν ένα εμπορικό κέντρο σε αποδιοργάνωση. Γενικές Διαπιστώσεις Εξέχουσα σημασία από την τωρινή καταγραφή κατέχει το γεγονός ότι στους κεντρικούς και παραδοσιακά αμιγώς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας, το ποσοστό των «λουκέτων» ξεπερνά κατά πολύ το 30%. Η συγκεκριμένη τάση φαίνεται να παγιώνεται καθώς και στην προηγούμενη καταγραφή σε αρκετούς εμπορικούς δρόμους σημειώνονταν τόσο υψηλά ποσοστά, τα οποία διατηρούνται και σε ορισμένες περιπτώσεις ενισχύονται στην τωρινή καταγραφή. Τα υψηλά ποσοστά κλειστών επιχειρήσεων στους περισσότερους εμπορικούς δρόμους του κέντρου, δεδομένου ότι εκεί συγκεντρώνεται σχεδόν το ήμισυ των επιχειρήσεων, αποτυπώνουν μια κατάσταση υψηλού κινδύνου για το μέλλον της εμπορικής αγοράς. Τα απογοητευτικά αυτά ποσοστά συνθέτουν μια εικόνα ερημοποίησης του κέντρου. Οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμου της περιοχής του Κολωνακίου, συνεχίζουν και στην τωρινή καταγραφή να παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά κλειστών καταστημάτων σε σύγκριση με το υπόλοιπο κέντρο της Αθήνας και διακυμάνσεις σε διαχρονική βάση στα λουκέτα, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι η πίεση που δέχονται τα καταστήματα της συγκεκριμένης εμπορικής ζώνης, από τη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης είναι μικρότερη. Παρά το γεγονός ότι και στο Κολωνάκι διαπιστώνεται το φαινόμενο της ερήμωσης των παράδρομων, όπου σημειώνονται σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά κλειστών, οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι της περιοχής επιδεικνύουν μεγαλύτερη αντοχή στη μάστιγα των «λουκέτων». Αυτό αντανακλά μία οικονομική 19

πραγματικότητα όπου το μεγαλύτερο βάρος της οικονομικής κρίσης επωμίζονται τα μεσαία και τα κατώτερα στρώματα και ως εκ τούτο οι εμπορικές ζώνες που παραδοσιακά εξυπηρετούσαν αυτές τις ομάδες καταναλωτών παρουσιάζουν πολύ δραματικότερη εικόνα. Γ. ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Η έβδομη κατά σειρά καταγραφή των επιχειρήσεων στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας, επιτρέπει τη διαχρονική πλέον αποτίμηση της πορείας του δείκτη επιβίωσης του εμπορίου και δίνει τη δυνατότητα εξαγωγής ασφαλών συμπερασμάτων. Στην κατασκευή του εν λόγω δείκτη έχει συνυπολογιστεί το πλήθος των επιχειρήσεων μόνο για τους βασικούς εμπορικούς δρόμους του κέντρου (Ερμού, Πατησίων, Πανεπιστημίου, Σταδίου, Εμ.Μπενάκη, Χαρ.Τρικούπη, Σόλωνος, Ακαδημίας και Θεμιστοκλέους). Όπως προκύπτει από το παρακάτω διάγραμμα, η γενική τάση για το δείκτη επιβίωσης, μεταξύ Αυγούστου 2010 και Σεπτεμβρίου 2013 στο κέντρο της Αθήνας είναι σταθερά πτωτική (κόκκινη γραμμή τάσης). Ειδικότερα, στην τελευταία καταγραφή, σημειώνεται αρνητικό «ρεκόρ» του δείκτη επιβίωσης, που υπερβαίνει το 0,6. Μεταξύ των καταγραφών, η πρώτη «ισχυρή» πτώση του δείκτη σημειώθηκε το Μάρτιο του 2011, στη συνέχεια ακολούθησε εκείνη του Αυγούστου του 2012, και αντίστοιχης ισχύος είναι η μείωση που παρατηρείται στην τωρινή καταγραφή. 20

0,9 ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012 ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 Δ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΓΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι αποτελούν σημαντικό κομμάτι διερεύνησης της συγκεκριμένης μελέτης καθώς εκεί συγκεντρώνεται χωρικά σχεδόν το ήμισυ (46%) των επιχειρήσεων του κέντρου της Αθήνας. Η έρευνα διεξάγεται από τον Αύγουστο του 2010, δηλαδή τα δεδομένα που συλλέγονται έχουν πλέον διαχρονικό ρυθμό παρακολούθησης. Η συνεπής περιοδική υλοποίηση των καταγραφών σε τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε έξι μήνες) προσφέρει ένα πλεονέκτημα αναφορικά με τη συστηματική παρακολούθηση του φαινομένου, το οποίο φαίνεται ότι εξελίσσεται πλέον με σταθερά αρνητικούς ρυθμούς, οι οποίοι όχι μόνο παγιώνονται αλλά και ενισχύονται. Οι τελευταίες δυο καταγραφές, εκείνη του Μαρτίου και του Σεπτεμβρίου 2013, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η παγιωμένη εικόνα των «λουκέτων» διαφοροποιείται. 21

Αναλυτικότερα, στον ιστορικά κεντρικό δρόμο της Αθήνας, στην Ερμού το Μάρτιο του 2013 σημειώθηκε μια σχετική μείωση των «λουκέτων» (23,80%), η οποία δυστυχώς δεν φαίνεται να διατηρείται στη τωρινή καταγραφή, όπου το ποσοστό των λουκέτων σημειώνει καθαρή αύξηση (28,52%). Επί της οδού Ακαδημίας, το Σεπτέμβριο του 2013, η αναλογία των λουκέτων κυμαίνεται στο επίπεδο του Αυγούστου 2012, παραμένοντας σταθερά πάνω από 30% (31,07%), υποχωρώντας ωστόσο από το ακόμα υψηλότερο ποσοστό που είχε σημειώσει τον Μάρτιο (34,7%). Αποκαρδιωτική είναι η κατάσταση που αποτυπώνουν τα ποσοστά των κλειστών στις οδούς Σταδίου και Πανεπιστημίου που διατηρούν τις «πρωτιές» του ως οι δύο δρόμοι με τα περισσότερα «λουκέτα». Πιο συγκεκριμένα, στην οδό Πανεπιστημίου, η εικόνα είναι δραματική, καθώς όλα ένα και αυξάνεται το ποσοστό των «λουκέτων» ανάμεσα στις καταγραφές, και στην τελευταία φτάνει πλέον στο 43,15%. Όσον αφορά την οδό Σταδίου, η διαχρονική αύξηση των λουκέτων φαίνεται να εκτοξεύεται στην τελευταία διαθέσιμη καταγραφή και τα λουκέτα πλέον να αφορούν το ήμισυ των επιχειρήσεων του εμπορικού δρόμου, συγκεντρώνοντας το εξαιρετικό ποσοστό του 50,81%. Η οδός Πατησίων, συγκεντρώνει το μεγαλύτερο πλήθος επιχειρήσεων συγκριτικά με τους υπόλοιπους υπό εξέταση δρόμους (το 35% των επιχειρήσεων/επαγγελματικών στεγών του κέντρου της Αθήνας). Παρότι τον προηγούμενο χρόνο (Αύγουστος 2012 και Μάρτιος 2013) φάνηκε να σταθεροποιείται η αναλογία των κλειστών περίπου στο 29%, σήμερα σημειώνεται περαιτέρω αύξηση, που φτάνει στο 33,12%. Η σχετική μείωση του διαχρονικά αυξημένου ποσοστού των «λουκέτων» στην Εμ.Μπενάκη που σημειώθηκε στην προηγούμενη καταγραφή δεν φαίνεται να διατηρείται στην τωρινή, όπου σχεδόν το 40% των επιχειρήσεων έχουν λουκέτο. Στους δρόμους με σοβαρή διαχρονική επιδείνωση της εικόνας συγκαταλέγεται και η οδός Χαρ.Τρικούπη. Πρόκειται για έναν εμπορικό δρόμο που διαχρονικά πλήττεται από τα «λουκέτα» και πλέον το ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων του είναι πάρα πολύ υψηλό (37,5%). Ένας από τους κεντρικότερους δρόμους του εμπορικού τριγώνου της πρωτεύουσας, η οδός Σόλωνος, στις προηγούμενες δυο καταγραφές οι κλειστές επιχειρήσεις της οδού κυμαινόταν στο ίδιο επίπεδο και δεν είχαν σημειωθεί ιδιαίτερες μεταβολές από καταγραφή σε καταγραφή. Στην τωρινή καταγραφή φαίνεται από τα ποσοτικά δεδομένα του πίνακα ότι το ποσοστό 22

των κλειστών αυξάνεται σημαντικά κατά περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες (34,25%). ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012 ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΣΥΝΟΛΟ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΕΡΜΟΥ 15,00% 24,30% 22,30% 25,20% 26,20% 23,80% 284 81 28,52% ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ 15,00% 24,60% 23,20% 29,50% 31,00% 34,70% 177 55 31,07% ΠΑΝ/ΜΙΟΥ 20,50% 18,60% 25,70% 30,50% 34,70% 40,80% 292 126 43,15% ΣΤΑΔΙΟΥ 24,60% 33,80% 31,50% 42% 42% 42,90% 309 157 50,81% ΠΑΤΗΣΙΩΝ 14,80% 20,70% 22,10% 26,20% 28,70% 28,60% 933 309 33,12% ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 13,80% 14,40% 27,60% 22,60% 22,70% 59 18 30,51% ΕΜ.ΜΠΕΝΑΚΗ 23,30% 20,80% 31,70% 38,00% 34,50% 181 72 39,78% ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ 29,60% 28,50% 33,80% 29,60% 33,10% 200 75 37,50% ΣΟΛΩΝΟΣ 22,00% 42,00% 25,30% 29,50% 29,40% 219 75 34,25% ΣΥΝΟΛΟ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΑΘΗΝΑΣ 18% 23,4% 24,4% 29, 6% 31,0% 31,8% 2.654 968 36,5% ΣΚΟΥΦΑ 5,70% 17,00% 16,40% 21,10% 20,60% 21,50% 127 28 22,05% ΤΣΑΚΑΛΩΦ 21,60% 29,00% 34,80% 33,70% 21,10% 21,10% 64 14 21,88% ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ 14,00% 12,50% 21,70% 10,40% 21% 15,40% 88 17 19,32% ΣΥΝΟΛΟ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΚΟΛΩΝΑΚΙ 12,5% 18,6% 23,7% 19,7% 21,0% 19,2% 279 59 21,2% Στους κεντρικούς δρόμους του Κολωνακίου, όπου η επίσης οι καταγραφές πραγματοποιούνται από τον Αύγουστο του 2010, τα ποσοστά των λουκέτων είναι φανερά χαμηλότερα από εκείνα που σημειώνουν οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι της Αθήνας που αναφέρθηκαν παραπάνω. Αν και χαμηλότερα όμως αξίζει να σημειωθούν καθώς αναφέρονται σε παραδοσιακά αμιγώς εμπορικούς δρόμους της περιοχής όπου στεγάζονταν μεγάλες αλυσίδες πολυεθνικών. Αν συγκρίνουμε τα αποτελέσματα της τωρινής καταγραφής με αυτά του Μαρτίου, δεν διαπιστώνονται σημαντικές μεταβολές στις αναλογίες κλειστών- 23

ανοιχτών επιχειρήσεων για τους κεντρικούς δρόμους του Κολωνακίου. Όπως και το Μάρτιο, στη Σκουφά και στη Τσακάλωφ κλειστές παραμένουν οι 2 στις 10 επαγγελματικές στέγες. Όσον αφορά την οδό Πατρ.Ιωακείμ, ενώ στις προηγούμενες δύο καταγραφές σημειώθηκε μείωση των λουκέτων η οποία όμως δεν διατηρήθηκε στην τωρινή καταγραφή, όπου διαπιστώνεται επάνοδος του ποσοστού στο επίπεδο του Αυγούστου του 2012. Στην συνέχεια απεικονίζεται και διαγραμματικά, η διαχρονική εξέλιξη αναλογίας κλειστών επιχειρήσεων σε εμπορικούς δρόμους του Κολωνακίου. 40,00% ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΛΩΝΑΚΙΟΥ 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012 ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΣΚΟΥΦΑ ΤΣΑΚΑΛΩΦ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ 24

2. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ Χάρτης 1: Οριοθέτηση περιοχής απογραφής Α. Η απογραφή του εμπορικού κέντρου Βασικές διαπιστώσεις Στην περίπτωση του κέντρου Πειραιά όπως και στην περίπτωση της Αθήνας, πρόκειται για ένα εκτεταμένο χωρικά πεδίο, μπορούμε να διακρίνουμε εκτός από τις λεγόμενες πιάτσες (συγκεντρώσεις ομοειδών επιχειρήσεων/ 25

μονολειτουργικές ζώνες εμπορίου), και εμπορικές ζώνες (κύριες εμπορικές κεντρικότητες που ενοποιούνται με βάση το βαθμό χωρικής τους γειτνίασης και συγκέντρωσης/υψηλή χωρική αυτοσυσχέτιση μεγάλου πλήθους επιχειρήσεων) με σημαντικές κεντρικότητες εντός της ήδη οριοθετημένες περιοχής του εμπορικού κέντρου. Αυτή η διάκριση είναι απαραίτητη για την αναλυτική εξέταση του εμπορικού κέντρου αφού οι ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εμπορικής ζώνης μέσα στο εμπορικό κέντρο είναι σημαντικές. Στο χάρτη 2 φαίνεται η συγκέντρωση του συνόλου της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης, όπως αυτή προκύπτει από τη χαρτογράφηση της πυκνότητας της επαγγελματικής στέγης. Όπως γίνεται φανερό από τον χάρτη, στο εμπορικό κέντρο του Πειραιά παρουσιάζεται εξαιρετική πυκνότητα επιχειρήσεων καθ όλη την έκταση του απογραφικού πεδίου το οποίο καλύπτεται σχεδόν εξολοκλήρου από έντονο μωβ χρώμα. Χάρτης 2: Χωρικές συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης 26

Η εντυπωσιακή αυτή ομοιομορφία του χάρτη συγκέντρωσης της επαγγελματικής στέγης στην περιοχή του Πειραιά, επιβεβαιώνει απόλυτα τη μεθοδολογία επιλογής του συγκεκριμένου πεδίου καταγραφής. Πέρα όμως από τη γενική χωροθέτηση της επαγγελματικής στέγης μπορούμε να διακρίνουμε επιμέρους εμπορικές πιάτσες. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας επιλέχθηκε (βάσει του πλήθους που φαίνεται να εμφανίζουν) να απεικονιστούν οι συγκεντρώσεις των παρακάτω επιμέρους κλάδων: 47.71 Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.72 Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.77 Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα και 47.7 Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 56.10-56.30 Όλοι οι κλάδοι που αφορούν την εστίαση 27

96.02 Δραστηριότητες κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής Χάρτης 3: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου: Ένδυση-Υπόδηση - Πειραιάς 28

Ο χάρτης (3) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο Ένδυσης-Υπόδησης όπως αποτυπώθηκε στην τωρινή καταγραφή. Στο χάρτη παρατηρείται πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης στο παραδοσιακό εμπορικό κέντρο του Πειραιά με μια ελαφριά ομοιόμορφη κατανομή. Σε αντίθεση με αυτήν την εικόνα, στην εμπορική ζώνη που περικλείει την εμπορική αγορά του λιμανιού, δεν παρατηρείται υψηλή πυκνότητα σε συγκεκριμένη χωρική περιοχή (εμπορική πιάτσα) των επιχειρήσεων του κλάδου. Πιο αναλυτικά αναδεικνύονται στο χάρτη έντονες συγκεντρώσεις καταστημάτων ένδυσης-υπόδησης σε τμήμα της «Σωτήρος», ενός πεζόδρομου που παραδοσιακά στεγάζει εμπορικές επιχείρησεις του κλάδου στο κέντρο του Πειραιά. Έντονες πυκνότητες παρατηρούνται στο επίσης παραδοσιακό εμπορικό κομμάτι του κέντρου που εκτείνεται επί της οδού Τσαμαδού από το ύψος της Ηρώων Πολυτεχνείου μέχρι τη Φίλωνος. 29

Χάρτης 4: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) - Πειραιάς Ο χάρτης (4) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης). Πρόκειται για μια ποικιλόμορφη κατηγορία, χαρακτηριστική για κάθε εμπορικό κέντρο και οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων του κλάδου είναι διεσπαρμένες στον εμπορικό κέντρο του Πειραιά και χαρακτηρίζονται ως έντονες. Πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων του κλάδου διαπιστώνεται επί της οδού Σωτήρος στο τμήμα από την Ηρ. Πολυτεχνείου έως την Αλκιβιάδου. 30

Χάρτης 5: Χωρικές συγκεντρώσεις κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής Ένα πρώτο συμπέρασμα που εξάγεται από την εικόνα του χάρτη για το εμπορικό κέντρο του Πειραιά, είναι ότι παρατηρείται σημαντική συγκέντρωση επιχειρήσεων υπηρεσιών κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής Από τον παραπάνω χάρτη προκύπτει ότι το φαινόμενο της ύπαρξης υψηλών συγκεντρώσεων επιχειρήσεων του αναφερόμενου κλάδου, σε περιορισμένα χωρικά σημεία (πιάτσες) εντός μιας ευρύτερης εμπορικής αγοράς παρατηρείται μεταξύ των οδών Καραϊσκου-Μπουμπουλίνας-Υψηλάντου-Σωτήρος και Πραξιτέλους-Τσαμαδού- Ανδρούτσου. 31

Χάρτης 6: Χωρικές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης Ο χάρτης (7) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο της εστίασης. Όπως αποτυπώνεται στον χάρτη οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων εστίασης εκτείνονται καθ όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου της πόλης. Ωστόσο, καθώς η εστίαση είναι ένας κλάδος που χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από το φαινόμενο της εμπορικής πιάτσας, αυτή η τάση επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση του Πειραιά. Αναλυτικότερα, υψηλές πυκνότητες επιχειρήσεων εστίασης συναντάμε σε μεγάλο τμήμα της οδού Καραΐσκου και ειδικότερα από την Βασιλέως Γεωργίου μέχρι την Μπουμπουλίνας. Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού διακρίνονται έντονες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης. Ουσιαστικά πρόκειται για μια «πιάτσα» εστίασης που παραδοσιακά στεγάζει ουζερί και καφενεία. 32

Β. Η καταγραφή των λουκέτων Στο πλαίσιο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, καταμετρήθηκαν συνολικά όλες οι κλειστές επιχειρήσεις στον οριζόμενο ερευνητικά χώρο του εμπορικού κέντρου της πόλης του Πειραιά. Παρ όλα αυτά, λόγω της έλλειψης προηγούμενων απογραφικών δεδομένων, η ανάλυση των στοιχείων πραγματοποιήθηκε με δύο τρόπους: A: Παρουσίαση των συγκεντρωτικών δεδομένων των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου στο πλαίσιο της απογραφής Β. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους που είχαν επιλεχθεί δειγματοληπτικά στις προηγούμενες καταγραφές (2010, 2011, 2012, 2013) «Τα λουκέτα στον Πειραιά: Δραματική επιδείνωση της εικόνας» Ιδιαίτερα αρνητικό για τον Πειραιά είναι το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την απογραφή, αφού διαπιστώνεται μεγάλη αύξηση του ποσοστού των κλειστών επιχειρήσεων, το οποίο στην τωρινή καταγραφή ξεπέρασε το 32%, σημειώνοντας άνοδο της τάξεως περίπου των 4 μονάδων. Σε απόλυτους αριθμούς, από την συνολική απογραφή του εμπορικού κέντρου προκύπτει ότι σε σύνολο 2680 επιχειρήσεων /επαγγελματικών στεγών, οι 866 είναι κλειστές. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 2734 767 28,05% ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 33

2693 768 28,50% ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 2680 866 32,31% ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ 2068 653 31,58% ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ 77,16% ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ 75,40% Χάρτης 9: Κλειστά καταστήματα Όπως φαίνεται χαρακτηριστικά στο παραπάνω χάρτη, το εμπορικό κέντρο του Πειραιά συρρικνώνεται και αλλάζει δραστικά. Όπου υφίσταται 34

εμπορική αγορά και συγκέντρωση επαγγελματικών στεγών υφίστανται και κλειστά καταστήματα ανεξαρτήτου κλάδου και χωρικότητας. Όπως αποτυπώνεται στο χάρτη 10, σημαντική συγκέντρωση κλειστών εμπορικών επιχειρήσεων παρατηρείται στο σύνολο της εμπορικής ζώνης της πόλης, η οποία αποτυπώνεται στην ομοιομορφία της εικόνας του χάρτη. Πολύ έντονες συγκεντρώσεις κλειστών καταστημάτων εμφανίζονται σε όλη την έκταση των παράδρομων Νοταρά, Κολοκοτρώνη, Κουντουριώτου και Υψηλάντου. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται και από τα αριθμητικά δεδομένα, καθώς πρόκειται για δρόμους που όπως θα δούμε και στη συνέχεια σημειώνουν «ρεκόρ» κλειστών επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, έντονη συγκέντρωση «λουκέτων» παρατηρείται επί της οδού Τσαμαδού, χαμηλά από το ύψος της Καραΐσκου μέχρι την Υψηλάντου. Χάρτης 10: Χωρικές συγκεντρώσεις κλειστών καταστημάτων Ο Πειραιάς αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση ως προς την χωρική κατανομή των «λουκέτων», ακολουθώντας ένα αντίθετο πρότυπο εμφάνισης του φαινομένου 35

σε σύγκριση με την Αθήνα. Ειδικότερα, το φαινόμενο των «λουκέτων» είναι ασθενές στις πολύ κεντρικές μεγάλες οδούς της πόλης, οι οποίες ακόμα και στην τωρινή καταγραφή φαίνεται να «κρατούν» τον ίδιο αριθμό επιχειρήσεων και τα λουκέτα να είναι αρκετά περιορισμένα. Αντιθέτως, η εικόνα των παράδρομων είναι αρκετά απογοητευτική για το σύνολο της εμπορικής αγοράς, ενώ σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις παραδρομών φαίνεται πως επικρατεί η μια σχετική «ερήμωση» από πλευράς «ενεργών» εμπορικών στεγών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι οδοί με ρεκόρ «λουκέτων» είναι στο σύνολο τους παράλληλοι και κάθετοι των κεντρικών οδικών αρτηριών της πόλης. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας για τους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους, στους οποίους πραγματοποιείται η έρευνα της ΕΣΕΕ από τον Μάρτιο του 2011. Οι δρόμοι που εξετάζονται κάθε φορά είναι οι ίδιοι οπότε μπορούν και να συγκριθούν οι αναλογίες των λουκέτων για κάθε δρόμο. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΦΙΛΩΝΟΣ 18,10% 22,70% 27,30% 27,27% 26,58% 169 62 36,69% ΝΟΤΑΡΑ 22,10% 27,10% 43,30% 33,33% 34,00% 138 62 44,93% ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 28,10% 29,30% 34,00% 39,74% 40,64% 183 79 43,17% ΗΡ.ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 11,10% 12,70% 29% 23% 21% 150 28 18,67% ΤΣΑΜΑΔΟΥ 15,30% 17,40% 12,40% 14,20% 14,97% 168 35 20,83% ΒΑΣ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α' 12,20% 14,10% 20% 16% 10% 76 7 9,21% ΓΟΥΝΑΡΗ 25,40% 25,60% 38,10% 31,76% 22,92% 78 18 23,08% ΕΘΝ.ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 20,00% 21,20% 14,50% 25,00% 18,64% 55 11 20,00% ΕΛ.ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 23,80% 27,30% 29,10% 37,96% 37,35% 77 29 37,66% ΚΑΡ.ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 11,50% 19,80% 21,30% 19,01% 25,44% 112 35 31,25% ΣΩΤΗΡΟΣ ΔΙΟΣ 9,20% 11,60% 23,10% 15,27% 16,67% 110 13 11,82% 36

ΓΡ.ΛΑΜΠΡΑΚΗ 26,40% 23,70% 26,16% 22,75% 100 25 25,00% ΚΑΡΑΙΣΚΟΥ 21,90% 18,20% 20,24% 18,48% 103 23 22,33% ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ 25,00% 35,30% 30,00% 41,67% 103 52 50,49% ΠΡΑΞΙΤΕΛΟΥΣ 20,00% 33,30% 25,00% 23,71% 105 45 42,86% ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ 31,40% 38,30% 29,79% 30,95% 86 37 43,02% ΥΨΗΛΑΝΤΟΥ 33,30% 36,40% 36,63% 42,59% 109 45 41,28% ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ 24,40% 40% 30% 37% 60 23 38,33% ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ - 21,70% 16,10% 20,00% 23,86% 86 24 27,91% Παρακάτω παραθέτονται οι εμπορικοί δρόμοι με «ρεκόρ» λουκέτων. Εμπορικοί δρόμοι με ρεκόρ λουκέτων Αλκιβιάδου 50,49% Νοταρά 44,93% Κολοκοτρώνη 43,17% Κουντουριώτου 43,02% Πραξιτέλους 42,86% Υψηλάντου 41,28% Από τα αναλυτικά αποτελέσματα για τους παραπάνω εμπορικούς δρόμους της κεντρικής εμπορικής αγορά του Πειραιά παρατηρούμε σε κάποιους από αυτούς την τάση βαθμιαίας αύξησης των κλειστών επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα δυσμενή είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το ύψος της αναλογίας των κλειστών που καταγράφεται στους παραπάνω δρόμους, καθώς σε όλες τις περιπτώσεις υπερβαίνουν το οριακό ποσοστό του 40%. Όπως και στην περίπτωση της Αθήνας, έτσι και στον Πειραιά, τα ποσοστά ρεκόρ που συγκεντρώνονται στην παρούσα καταγραφή στους υπό εξέταση εμπορικούς δρόμους, φωτογραφίζουν ένα εμπορικό κέντρο σε αποδιοργάνωση. 37

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στην περίπτωση του Πειραιά, οι κεντρικότερες εμπορικές αρτηρίες που στεγάζουν εκτός των άλλων και μεγάλες εμπορικές αλυσίδες, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή στο κύμα των «λουκέτων», διατηρώντας ποσοστά κλειστών που δεν υπερβαίνουν το 20%. Χαρακτηριστικά είναι τα ποσοστά που παρατηρούνται στους δρόμους «Βασιλέως Γεωργίου», «Σωτήρος Διός» και «Ηρώων Πολυτεχνείου» (9,21%, 11,82% & 18,67% αντιστοίχως). Μεθοδολογία απογραφής εμπορικού κέντρου Στο πλαίσιο της έρευνας έχει αναπτυχθεί ένα εργαλείο/λογισμικό για την άμεση καταγραφή και αποθήκευση των σημείων που θα κληθούν οι απογραφείς να καταγράψουν. Βασική ιδέα ήταν να υλοποιήσουμε ένα λογισμικό που να ελαχιστοποιεί το χρόνο καταγραφής στο πεδίο αλλά και επεξεργασίας στο «γραφείο» εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα το μέγιστο δυνατό βαθμό τυποποίησης και ομοιογένειας των δεδομένων ενώ παράλληλα να εκμεταλλεύεται πλήρως τις δυνατότητες που διαθέτει ένα μέσο κινητό τηλέφωνο τύπου Smart Phone (GPS). Με τη διαδικασία αυτή διασφαλίζουμε περαιτέρω την απρόσκοπτη διαχρονική επεξεργασία των δεδομένων. Έπειτα από μία συνοπτική έρευνα αγοράς σχετικά με τις δυνατότητες που παρέχουν τα επιμέρους λειτουργικά συστήματα των Smart Phones (Android, Symbian, ios, Windows Mobile) καταλήξαμε στην επιλογή κινητού τηλεφώνου με λογισμικό Android καθώς είναι τα περισσότερο διαδεδομένα αλλά και τα μόνα που επέτρεπαν το να δουλέψει εφαρμογή που δημιουργείται από τρίτο «μη διαπιστευμένο» πρόσωπο. Ακολούθησε η μελέτη των διαθέσιμων βιβλιοθηκών για την δημιουργία εφαρμογών για κινητά τηλεφώνα Android. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν αφορούσαν το σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας που εντοπίζεται στην περιοχή και ακολουθούν την κωδικοποίηση ΣΤΑΚΟΔ 2008 και είναι σε τετραψήφια ανάλυση αφού σε αυτό το επίπεδο μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες βασικές κατηγορίες από άλλες. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 38

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (ΣΤΑΚΟΔ2008) ΣΤΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΑΚ ΟΔ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ Σύνολο Επιχειρή σεων Ποσο στό επί του συνόλ ου 56.30 Δραστηριότητες παροχής ποτών 388 6,08% 47.77 Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 382 5,99% 47.78 Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 356 5,58% 56.10 Δραστηριότητες υπηρεσιών εστιατορίων και κινητών μονά-δων εστίασης 297 4,66% 47.72 Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξει-δικευμένα καταστήματα 224 3,51% Λιανικό εμπόριο επίπλων, φωτιστικών και άλλων ειδών οικι-ακής χρήσης σε εξειδικευμένα 47.59 καταστήματα 171 2,68% 47.51 Λιανικό εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε εξει-δικευμένα καταστήματα 164 2,57% 47.61 Λιανικό εμπόριο βιβλίων σε εξειδικευμένα καταστήματα 152 2,38% Λιανικό εμπόριο ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και λοιπών ει-δών αρτοποιίας και 47.24 ζαχαροπλαστικής σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 97 1,52% 96.02 Δραστηριότητες κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθη-τικής 96 1,51% 47.54 Λιανικό εμπόριο ηλεκτρικών οικιακών συσκευών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 95 1,49% Λιανικό εμπόριο σε μη εξειδικευμένα καταστήματα που πω-λούν κυρίως τρόφιμα, ποτά ή 47.11 καπνό 91 1,43% 47.52 Λιανικό εμπόριο σιδηρικών, χρωμάτων και τζαμιών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 79 1,24% 47.73 Λιανικό εμπόριο φαρμακευτικών ειδών (φαρμακεία) 78 1,22% 69.10 Νομικές δραστηριότητες 76 1,19% 18.12 Άλλες εκτυπωτικές δραστηριότητες 55 0,86% 58.11 Έκδοση βιβλίων 53 0,83% 47.62 Λιανικό εμπόριο εφημερίδων και γραφικής ύλης σε εξειδικευ-μένα καταστήματα 51 0,80% 47.75 Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και ειδών καλλωπισμού σε ε-ξειδικευμένα καταστήματα 51 0,80% 74.20 Φωτογραφικές δραστηριότητες 49 0,77% Αναπαραγωγή φωτοτυπιών, προετοιμασία εγγράφων και άλλες ειδικευμένες δραστηριότητες 82.19 γραμματειακής υποστήρι-ξης 49 0,77% 47.29 Λιανικό εμπόριο άλλων τροφίμων σε εξειδικευμένα καταστή-ματα 47 0,74% 92.00 Τυχερά παιχνίδια και στοιχήματα 46 0,72% Λιανικό εμπόριο λουλουδιών, φυτών, σπόρων, λιπασμάτων, ζώων συντροφιάς και σχετικών 47.76 ζωοτροφών σε εξειδικευμένα καταστήματα 45 0,71% Εμπορικοί αντιπρόσωποι που μεσολαβούν στην πώληση καυσίμων, μεταλλευμάτων, μετάλλων 46.12 και βιομηχανικών χημι-κών προϊόντων 44 0,69% 47.22 Λιανικό εμπόριο κρέατος και προϊόντων κρέατος σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 44 0,69% 79.11 Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων 44 0,69% 47.64 Λιανικό εμπόριο αθλητικού εξοπλισμού σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 43 0,67% 47.65 Λιανικό εμπόριο παιχνιδιών κάθε είδους σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 42 0,66% 47.79 Λιανικό εμπόριο μεταχειρισμένων ειδών σε καταστήματα 42 0,66% 95.29 Επισκευή άλλων ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης 38 0,60% 47.63 Λιανικό εμπόριο εγγραφών μουσικής και εικόνας σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 35 0,55% Δραστηριότητες λογιστικής, τήρησης βιβλίων και λογιστικού ελέγχου παροχή φορολογικών 69.20 συμβουλών 33 0,52% 39

47.23 Λιανικό εμπόριο ψαριών, καρκινοειδών και μαλακίων σε εξει-δικευμένα καταστήματα 30 0,47% 47.42 Λιανικό εμπόριο τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 28 0,44% 32.99 Άλλες μεταποιητικές δραστηριότητες π.δ.κ.α. 25 0,39% 95.25 Επισκευή ρολογιών και κοσμημάτων 16 0,25% 47.26 Λιανικό εμπόριο προϊόντων καπνού σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 15 0,24% 61.20 Ασύρματες τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες 15 0,24% 47.74 Λιανικό εμπόριο ιατρικών και ορθοπεδικών ειδών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 13 0,20% 95.23 Επιδιόρθωση υποδημάτων και δερμάτινων ειδών 13 0,20% 18.14 Βιβλιοδετικές και συναφείς δραστηριότητες 12 0,19% Λιανικό εμπόριο χαλιών, κιλιμιών και επενδύσεων δαπέδου και τοίχου σε εξειδικευμένα 47.53 καταστήματα 12 0,19% 96.04 Δραστηριότητες σχετικές με τη φυσική ευεξία 11 0,17% 68.31 Μεσιτικά γραφεία ακινήτων 10 0,16% 74.30 Δραστηριότητες μετάφρασης και διερμηνείας 10 0,16% 47.21 Λιανικό εμπόριο φρούτων και λαχανικών σε εξειδικευμένα καταστήματα 9 0,14% 96.01 Πλύσιμο και (στεγνό) καθάρισμα κλωστοϋφαντουργικών και γούνινων προϊόντων 9 0,14% 61.10 Ενσύρματες τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες 8 0,13% 47.25 Λιανικό εμπόριο ποτών σε εξειδικευμένα καταστήματα 7 0,11% Άλλες δραστηριότητες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, με εξαίρεση τις ασφάλειες και τα 64.99 συνταξιοδοτικά ταμεία π.δ.κ.α. 7 0,11% 85.41 Μεταδευτεροβάθμια μη τριτοβάθμια εκπαίδευση 7 0,11% 47.43 Λιανικό εμπόριο εξοπλισμού ήχου και εικόνας σε εξειδικευμέ-να καταστήματα 6 0,09% 95.12 Επισκευή εξοπλισμού επικοινωνίας 6 0,09% 58.13 Έκδοση εφημερίδων 5 0,08% 77.22 Ενοικίαση βιντεοκασετών και δίσκων 5 0,08% 85.59 Άλλη εκπαίδευση π.δ.κ.α. 5 0,08% 32.12 Κατασκευή κοσμημάτων και συναφών ειδών 4 0,06% 45.20 Συντήρηση και επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων 4 0,06% 53.20 Άλλες ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες 4 0,06% 85.60 Εκπαιδευτικές υποστηρικτικές δραστηριότητες 4 0,06% 96.03 Δραστηριότητες γραφείων κηδειών και συναφείς δραστηριό-τητες 4 0,06% 46.49 Χονδρικό εμπόριο άλλων ειδών οικιακής χρήσης 3 0,05% Λιανικό εμπόριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, περιφερειακών μονάδων υπολογιστών και 47.41 λογισμικού σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 3 0,05% 52.10 Αποθήκευση 3 0,05% 85.52 Πολιτιστική εκπαίδευση 3 0,05% 93.29 Άλλες δραστηριότητες διασκέδασης και ψυχαγωγίας 3 0,05% 94.12 Δραστηριότητες επαγγελματικών οργανώσεων 3 0,05% 94.91 Δραστηριότητες θρησκευτικών οργανώσεων 3 0,05% 94.92 Δραστηριότητες πολιτικών οργανώσεων 3 0,05% 94.99 Δραστηριότητες άλλων οργανώσεων π.δ.κ.α. 3 0,05% 95.22 Επισκευή συσκευών οικιακής χρήσης και εξοπλισμού σπι-τιού και κήπου 3 0,05% 47.30 Λιανικό εμπόριο καυσίμων κίνησης σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 2 0,03% 65.11 Ασφάλειες ζωής 2 0,03% 65.30 Συνταξιοδοτικά ταμεία (εκτός υποχρεωτικής κοινωνικής α-σφάλισης) 2 0,03% 40

66.22 Δραστηριότητες ασφαλιστικών πρακτόρων και μεσιτών 2 0,03% 71.11 Δραστηριότητες αρχιτεκτόνων 2 0,03% 72.20 Έρευνα και πειραματική ανάπτυξη στις κοινωνικές και αν-θρωπιστικές επιστήμες 2 0,03% 81.21 Γενικός καθαρισμός κτιρίων 2 0,03% 90.02 Υποστηρικτικές δραστηριότητες για τις τέχνες του θεάματος 2 0,03% 94.91 Δραστηριότητες θρησκευτικών οργανώσεων 2 0,03% 95.21 Επισκευή ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης 2 0,03% 96.09 Άλλες δραστηριότητες παροχής προσωπικών υπηρεσιών π.δ.κ.α. 2 0,03% 14.19 Κατασκευή άλλων ενδυμάτων και εξαρτημάτων ένδυσης 1 0,02% 32.13 Κατασκευή κοσμημάτων απομίμησης και συναφών ειδών 1 0,02% 33.12 Επισκευή μηχανημάτων 1 0,02% 43.22 Υδραυλικές και κλιματιστικές εγκαταστάσεις θέρμανσης και ψύξης 1 0,02% 46.42 Χονδρικό εμπόριο ενδυμάτων και υποδημάτων 1 0,02% 46.47 Χονδρικό εμπόριο επίπλων, χαλιών και φωτιστικών 1 0,02% Χονδρικό εμπόριο μηχανημάτων για την κλωστοϋφαντουργι-κή βιομηχανία, και χονδρικό 46.64 εμπόριο ραπτομηχανών και πλεκτομηχανών 1 0,02% 46.76 Χονδρικό εμπόριο άλλων ενδιάμεσων προϊόντων 1 0,02% 46.90 Μη εξειδικευμένο χονδρικό εμπόριο 1 0,02% 55.90 Άλλα καταλύματα 1 0,02% 58.29 Έκδοση άλλου λογισμικού 1 0,02% 70.21 Δραστηριότητες δημοσίων σχέσεων και επικοινωνίας 1 0,02% 70.22 Δραστηριότητες παροχής επιχειρηματικών συμβουλών και άλλων συμβουλών διαχείρισης 1 0,02% 71.12 Δραστηριότητες μηχανικών και συναφείς δραστηριότητες παροχής τεχνικών συμβουλών 1 0,02% 73.20 Έρευνα αγοράς και δημοσκοπήσεις 1 0,02% 78.30 Άλλες υπηρεσίες διάθεσης ανθρώπινου δυναμικού 1 0,02% 82.30 Οργάνωση συνεδρίων και εμπορικών εκθέσεων 1 0,02% 86.23 Δραστηριότητες άσκησης οδοντιατρικών επαγγελμάτων 1 0,02% 90.03 Καλλιτεχνική δημιουργία 1 0,02% 95.24 Επισκευή επίπλων και ειδών οικιακής επίπλωσης 1 0,02% 41

ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (ΣΤΑΚΟΔ2008) ΣΤΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΤΑΚΟΔ 2008 Σύνολο Επιχειρήσεων Ποσοστό επί του συνόλου ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ 47.71 Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 334 12,46% 56.10 Δραστηριότητες υπηρεσιών εστιατορίων και κινητών μονά-δων εστίασης 141 5,26% 56.30 Δραστηριότητες παροχής ποτών 140 5,22% 47.78 Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 127 4,74% 47.72 Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξει-δικευμένα καταστήματα 107 3,99% 96.02 Δραστηριότητες κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθη-τικής 85 3,17% 47.59 Λιανικό εμπόριο επίπλων, φωτιστικών και άλλων ειδών οικι-ακής χρήσης σε εξειδικευμένα καταστήματα 70 2,61% 47.77 Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 66 2,46% 47.73 Λιανικό εμπόριο φαρμακευτικών ειδών (φαρμακεία) 65 2,43% 47.11 Λιανικό εμπόριο σε μη εξειδικευμένα καταστήματα που πω-λούν κυρίως τρόφιμα, ποτά ή καπνό 45 1,68% 47.52 Λιανικό εμπόριο σιδηρικών, χρωμάτων και τζαμιών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 45 1,68% 47.51 Λιανικό εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε εξει-δικευμένα καταστήματα 40 1,49% 47.24 Λιανικό εμπόριο ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και λοιπών ει-δών αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 36 1,34% 18.12 Άλλες εκτυπωτικές δραστηριότητες 35 1,31% 47.29 Λιανικό εμπόριο άλλων τροφίμων σε εξειδικευμένα καταστή-ματα 35 1,31% 47.54 Λιανικό εμπόριο ηλεκτρικών οικιακών συσκευών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 32 1,19% 92.00 Τυχερά παιχνίδια και στοιχήματα 32 1,19% 47.61 Λιανικό εμπόριο βιβλίων σε εξειδικευμένα καταστήματα 30 1,12% 47.76 Λιανικό εμπόριο λουλουδιών, φυτών, σπόρων, λιπασμάτων, ζώων συντροφιάς και σχετικών ζωοτροφών σε εξειδικευμένα καταστήματα 28 1,04% 95.29 Επισκευή άλλων ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης 26 0,97% 46.12 Εμπορικοί αντιπρόσωποι που μεσολαβούν στην πώληση καυσίμων, μεταλλευμάτων, μετάλλων και βιομηχανικών χημι-κών προϊόντων 21 0,78% 74.20 Φωτογραφικές δραστηριότητες 20 0,75% 69.20 Δραστηριότητες λογιστικής, τήρησης βιβλίων και λογιστικού ελέγχου παροχή φορολογικών συμβουλών 18 0,67% 79.11 Δραστηριότητες ταξιδιωτικών πρακτορείων 17 0,63% 82.19 Αναπαραγωγή φωτοτυπιών, προετοιμασία εγγράφων και άλλες ειδικευμένες δραστηριότητες γραμματειακής υποστήρι-ξης 17 0,63% 47.64 Λιανικό εμπόριο αθλητικού εξοπλισμού σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 16 0,60% 85.52 Πολιτιστική εκπαίδευση 16 0,60% 47.75 Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και ειδών καλλωπισμού σε ε-ξειδικευμένα καταστήματα 15 0,56% 96.01 Πλύσιμο και (στεγνό) καθάρισμα κλωστοϋφαντουργικών και γούνινων προϊόντων 15 0,56% 43.22 Υδραυλικές και κλιματιστικές εγκαταστάσεις θέρμανσης και ψύξης 14 0,52% 47.23 Λιανικό εμπόριο ψαριών, καρκινοειδών και μαλακίων σε εξει-δικευμένα καταστήματα 14 0,52% 47.74 Λιανικό εμπόριο ιατρικών και ορθοπεδικών ειδών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 14 0,52% 50.20 Θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές μεταφορές εμπορευμάτων 14 0,52% 45.20 Συντήρηση και επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων 13 0,49% 42

47.41 Λιανικό εμπόριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, περιφερειακών μονάδων υπολογιστών και λογισμικού σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 13 0,49% 85.60 Εκπαιδευτικές υποστηρικτικές δραστηριότητες 13 0,49% 47.22 Λιανικό εμπόριο κρέατος και προϊόντων κρέατος σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 12 0,45% 46.52 Χονδρικό εμπόριο ηλεκτρονικού και τηλεπικοινωνιακού εξο-πλισμού και εξαρτημάτων 11 0,41% 47.42 Λιανικό εμπόριο τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 11 0,41% 61.20 Ασύρματες τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες 11 0,41% 47.62 Λιανικό εμπόριο εφημερίδων και γραφικής ύλης σε εξειδικευ-μένα καταστήματα 10 0,37% 43.32 Ξυλουργικές εργασίες 9 0,34% 45.40 Πώληση, συντήρηση και επισκευή μοτοσικλετών και των με-ρών και εξαρτημάτων τους 9 0,34% 47.65 Λιανικό εμπόριο παιχνιδιών κάθε είδους σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 9 0,34% 32.99 Άλλες μεταποιητικές δραστηριότητες π.δ.κ.α. 8 0,30% 85.41 Μεταδευτεροβάθμια μη τριτοβάθμια εκπαίδευση 8 0,30% 95.23 Επιδιόρθωση υποδημάτων και δερμάτινων ειδών 8 0,30% 47.26 Λιανικό εμπόριο προϊόντων καπνού σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 7 0,26% 96.09 Άλλες δραστηριότητες παροχής προσωπικών υπηρεσιών π.δ.κ.α. 7 0,26% Λιανικό εμπόριο μερών και εξαρτημάτων μηχανοκίνητων ο-χημάτων σε εξειδικευμένα 45.32 καταστήματα 6 0,22% 46.14 Εμπορικοί αντιπρόσωποι που μεσολαβούν στην πώληση μηχανημάτων, βιομηχανικού εξοπλισμού, πλοίων και αερο-σκαφών 6 0,22% 47.21 Λιανικό εμπόριο φρούτων και λαχανικών σε εξειδικευμένα καταστήματα 6 0,22% 47.30 Λιανικό εμπόριο καυσίμων κίνησης σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 6 0,22% 77.22 Ενοικίαση βιντεοκασετών και δίσκων 6 0,22% 85.53 Δραστηριότητες σχολών οδηγών 6 0,22% 43.29 Άλλες κατασκευαστικές εγκαταστάσεις 5 0,19% 47.63 Λιανικό εμπόριο εγγραφών μουσικής και εικόνας σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 5 0,19% 53.20 Άλλες ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες 5 0,19% 96.04 Δραστηριότητες σχετικές με τη φυσική ευεξία 5 0,19% 47.25 Λιανικό εμπόριο ποτών σε εξειδικευμένα καταστήματα 4 0,15% 47.43 Λιανικό εμπόριο εξοπλισμού ήχου και εικόνας σε εξειδικευμέ-να καταστήματα 4 0,15% 61.10 Ενσύρματες τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες 4 0,15% 65.11 Ασφάλειες ζωής 4 0,15% 82.99 Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών προς τις επιχει-ρήσεις π.δ.κ.α. 4 0,15% 46.18 Εμπορικοί αντιπρόσωποι ειδικευμένοι στην πώληση άλλων συγκεκριμένων προϊόντων 3 0,11% 64.99 Άλλες δραστηριότητες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, με εξαίρεση τις ασφάλειες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία π.δ.κ.α. 3 0,11% 68.31 Μεσιτικά γραφεία ακινήτων 3 0,11% 70.21 Δραστηριότητες δημοσίων σχέσεων και επικοινωνίας 3 0,11% 93.12 Δραστηριότητες αθλητικών ομίλων 3 0,11% 95.21 Επισκευή ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης 3 0,11% 95.22 Επισκευή συσκευών οικιακής χρήσης και εξοπλισμού σπι-τιού και κήπου 3 0,11% 43.21 Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις 2 0,07% 45.11 Πώληση αυτοκινήτων και ελαφρών μηχανοκίνητων οχημά-των 2 0,07% 50.10 Θαλάσσιες και ακτοπλοϊκές μεταφορές επιβατών 2 0,07% 52.22 Δραστηριότητες συναφείς με τις πλωτές μεταφορές 2 0,07% 58.11 Έκδοση βιβλίων 2 0,07% 43