ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 14 μετρήσαμε την Πατησίων... Η Πατησίων έχει πολλά πρόσωπα. Τόσα που μπερδεύεσαι. Λίγες φορές την βλέπεις ενιαία. Αλλού είναι κακομούτσουνη και αμέσως μετά πεντάμορφη. Μίζερη και τσαχπίνα. Κλασική και μοντέρνα. Προβλέψιμη μα και εκρηκτική. Φοράει ρούχα από μάρκες ακριβές και μπλουζάκια από πανέρι. Έχει πλατείες και ξέφωτα εκεί που δεν το περιμένεις, μπετόν δίπλα τους, σπασμένα πλακάκια, κάγκελα, στοές και πλατώματα. Και αυτή η πολυμορφία είναι η δύναμή της. Τους τελευταίους μήνες τέσσερεις διαφορετικές καταστάσεις μέτρησαν τα μαγαζιά της, τις λεπτομέρειές της, τα πρόσωπά της. Χωρίς να γνωρίζουν ο ένας την ύπαρξη του άλλου. Ο Λουκάς Μπαρτατίλας σαν αρχιτέκτονας με το Αστικές Λεπτομέρειες, οι reformers μία παρέα αρχιτεκτόνων και θεατρολόγων που έχουν ένα θεατρικό δρώμενο στο μυαλό τους, η ΕΣΕΕ για να δει την εξέλιξη των καταστημάτων, και εμείς Η Πατησίων Ζει. Ο καθένας από τη μεριά του, με τη δική του οπτική. Δεν είναι περίεργο που ταυτόχρονα έγινε κάτι τέτοιο; Όχι. Είναι η ίδια η Λεωφόρος που έχει τόσα να πει, να διηγηθεί, να νιώσει και να ζήσει ακόμα. Τα πολλά της πρόσωπα καλούν!
Πολύχρωμο και μουντό Μυρτώ-Ηρώ-Χριστίνα Θέλουμε να σας πούμε πως στην αρχή μας φάνηκε θηριώδες. Να μετρήσουμε όλη την Πατησίων! Και μετά έγινε ακόμα πιο δύσκολο. Να μετρήσουμε και τα στενά. Τελικά τρεις άνθρωποι μέσα σε 4 ημέρες μπορούν να το κάνουν. Και θέλουμε να σας πούμε πως οι εικόνες ήταν πολλές. Άλλες δύσκολες, μελαγχολικές εώς και στενάχωρες. Τα τρία κοριτσάκια κλεισμένα σε ένα μπαλκόνι με κλειστά παραθυρόφυλλα να παίζουν το καθένα από μόνο του και απλώς να κοιτούν τους περαστικούς. Το κλειστό ισόγειο με δεκάδες γράμματα και λογαριασμούς στο εσωτερικό κατώφλι. Οι παλιές ταμπέλες σκονισμένες και παρατημένες εδώ και καιρό. Αλλες εικόνες ζωντανές, αισιόδοξες και ανθρώπινες. Τα με φροντίδα αφημένα δίπλα σε κάδους σκουπιδιών παιχνίδια που σκόπιμα κάποιος τα είχε αφήσει εκεί για να τα πάρει αυτός που τα έχει ανάγκη. Τα πειράγματα ανάμεσα σε μαγαζάτορες για το ποιος είναι πιο ωραίος. Τα χαμόγελα αυτών που καταλάβαιναν το τι κάναμε. Τα στενά πιο δύσκολα, αλλά με όψη γειτονιάς. Όσο προχωράγαμε καταλαβαίναμε τις διαφορές που έχουν τα διάφορα τμήματα της Λεωφόρου. Πόσα διαφορετικά πρόσωπα υπάρχουν. Καταμετρήσαμε κλειστά και ανοιχτά μαγαζιά, αισιοδοξία και απαισιοδοξία, το πολύχρωμο και το μουντό. Υ.Γ. Αυτή η βόλτα μας έδωσε τον Μπισκότο! Ενα μικροσκοπικό γατάκι που χωμένο κάτω από τις ρόδες ενός αυτοκινήτου νιαούριζε δυνατά. Ο Μπισκότο βρήκε στέγη! Εντυπώσεις από τις καταγραφές των ισογείων καταστημάτων της Πατησίων το 2004 και το 2014 Κατέγραψα τα ισόγεια καταστήματα της Πατησίων δύο φορές. Μία το καλοκαίρι του 2004 και μία ακόμη, δέκα χρόνια μετά, το καλοκαίρι του 2014. Την πρώτη φορά με αφορμή σπουδαστική μου έρευνα και τη δεύτερη με αφορμή την πρώτη μου ατομική έκθεση, που μόλις ολοκληρώθηκε, με τίτλο Αστικές Λεπτομέρειες και θέμα πάλι την Πατησίων. Και στις δύο περιπτώσεις αφετηρία ήταν η εξερεύνηση της ιδιαίτερης κοινωνικής και χωρικής γεωγραφίας του δρόμου. Η Πατησίων ως τόπος περιπάτου, ως δρόμος που χωρίζει κι ενώνει γειτονιές, ως ιστορική αστική περιοχή, ως παράδειγμα ξεχασμένου σήμερα τόπου για την Αθήνα με ανεξερεύνητες δυνατότητες. Εντύπωση μου έκαναν ότι το 2004, τα καταστήματα ρούχων, παπουτσιών, εσωρούχων αλλά και τραπεζών ανέρχονταν στο 44,3% των 874 συνολικά καταστημάτων, δείγμα της τότε Ελλάδας, ενώ μόνο 23 ήταν ξενοίκιαστα. Το φετινό καλοκαίρι τα ξενοίκιαστα ήταν πλέον 177, ενώ δημιουργήθηκαν καταστήματα με αγορές χρυσού, mini market με προϊόντα της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά και καταστήματα φτηνών κλήσεων προς χώρες της Ασίας, δείγμα της κοινωνικής μεταβολής του δρόμου από την κρίση και τη δημογραφική αλλαγή. Οι καταγραφές με βοήθησαν κάθε φορά να καταλάβω το πώς όψεις της τρέχουσας κουλτούρας μας αποτυπώνονται στον χώρο, να δω τις πολλές διαφορετικές Πατησίων μέσα στην Πατησίων, να διακρίνω τα σύνορά της από τα μαγαζιά, αλλά και να γνωρίσω τους ανθρώπους που ζουν και δουλεύουν εκεί καθημερινά. Λουκάς Μπαρτατίλας Η Πατησίων ζει ; Αρκετά αισιόδοξος τίτλος, αλλά πολύ καλός για να είναι αληθινός Η Πατησίων κινδυνεύει να πεθάνει για μένα. Περπατώντας κατά μήκος της Πατησίων για να καταγράψω τις επιχειρήσεις που βρίσκονται επί αυτής της οδού, συνειδητοποίησα πόσο πολύ έχει επηρεαστεί ένας κατ εξοχήν εμπορικός δρόμος από την οικονομική κρίση. Πλήθος επιχειρήσεων, είτε είναι εγκαταλελειμμένες, είτε είναι κλειστές με ένα χαρτί «ΕΝΟΙΚΙΑΖΕΤΑΙ» στην πόρτα. Οι ανοιχτές επιχειρήσεις με την πάροδο του χρόνου γίνονται πλέον «είδη προς εξαφάνιση». Απόγνωση, φόβος και απελπισία είναι ζωγραφισμένα στα πρόσωπα πολλών ιδιοκτητών. Μόνο τα υποκαταστήματα μεγάλων επιχειρήσεων παραμένουν ανέγγιχτα από την κρίση. Bershka, Zara, Stradivarius είναι μερικές από αυτές τις επιχειρήσεις. Είναι φανερό ότι όσο περνά ο καιρός, δεδομένων των συνθηκών, οι επιχειρήσεις που βάζουν «λουκέτο», θα πληθαίνουν και ο δρόμος αυτός θα χάσει την παλιά του δόξα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Η Πατησίων, λοιπόν, «αναστενάζει»! Γράβαρη Μαριάντζελα Αποκωδικοποίηση από την ομάδα reformers Ξεκινώντας μία διπλωματική εργασία για την Πατησίων δεν μπορούσαμε να παρακάμψουμε μία ενδελεχή καταμέτρηση της εμπορικής δραστηριότητας της λεωφόρου. Παρόλο που η Πατησίων παρουσιάζει πολλούς χαρακτήρες πέρα από τον εμπορικό, η καταγραφή αυτή στάθηκε ένα πολύτιμο εργαλείο για την ανάγνωση της περιοχής. Μέσω αυτής επαληθεύσαμε τον διαχωρισμό της Πατησίων σε επιμέρους περιοχές με διαφορετικές ταυτότητες: τα πολυκαταστήματα γύρω από την Αγίου Μελετίου, δίνουν την θέση τους σε μικρά μαγαζιά στην περιοχή της Κυψέλης, ενώ στα Άνω Πατήσια υπάρχει εντονότερη η αίσθηση της γειτονιάς. Αυτό όμως που μας κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν το ότι η αλλαγή του χαρακτήρα των περιοχών ταυτίζεται σε κάποια σημεία με τα υπόγεια ρέματα που διατρέχουν εγκάρσια τον δρόμο, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην οδό Μάρνης και στη Φωκίωνος Νέγρη. Για μας μία τέτοιου είδους καταγραφή αποτελεί μία φωτογραφία του δρόμου σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Θεωρούμε πως θα είχε ενδιαφέρον μία συστηματικότερη καταμέτρηση στο πέρασμα του χρόνου, ώστε να χρησιμοποιηθεί σαν εργαλείο που θα αποκωδικοποιήσει αλλαγές που αφορούν στη λεωφόρο. Ελένη, Ξένια
16% ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 10% ΕΣΤΙΑΣΗ 27.5% EΜΠΟΡΙΟ 7% ΤΡΟΦΙΜΑ 31.5% ΕΝ ΥΣΗ/ΥΠΟ ΗΣΗ 3.5% ΤΡΑΠΕΖΕΣ 4.5% ΙΑΦΟΡΑ Πλήθος 944 καταστήµατα Πλήθος 960 καταστήµατα 77% 50% ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ/ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΠΑΡΟ ΟΥΣ 23% 3 4 50% ΤΗΝ Α ΗΣΙΩΝ ΠΑΤ ΜΕΤΡΗΣΑΜΕ ΤΗΝ Ανεβοκατεβαίνεις και μετράς. Και σημειώνεις γραμμούλες. Ένα κατάστημα κλειστό ή και ανοιχτό, μία γραμμούλα. Όμως πίσω από κάθε γραμμή κρύβονται άνθρωποι. KΛΕΙΣΤΑ Πατησίων Εμείς σαν περιοδικό κάναμε τη δική μας καταγραφή. Με τις δικές μας μέθοδους και σταθερές. Έτσι όπως τις σκεφτήκαμε και τις συζητήσαμε. Στον παραπάνω πίνακα δίνουμε μία συνολική εικόνα του συνόλου της Λεωφόρου από την Ομόνοια μέχρι και τα Άνω Πατήσια. Επίσης δίνεται και η εικόνα των στενών της. Μετρήσαμε όλα τα στενά που βρίσκονται κάθετα στην Πατησίων μέχρι την πρώτη παράλληλη οδό προς την Πατησίων. Δηλαδή σαν να λέμε μέχρι Γ Σεπτεμβρίου και μέχρι Δροσοπούλου. Δύο χιλιάδες χώροι περίπου, οι 944 πάνω στη Λεωφόρο, οι 980 στα στενά. Δεν μετρήσαμε καθόλου τα δικηγορικά γραφεία, τους γιατρούς που βρίσκονται σε πολυκατοικίες και συγκροτήματα. Υπολογίστηκαν όμως οι εμφανείς εταιρείες και υπηρεσίες που στεγάζονται σε κτίρια. Για αυτό υπάρχει και μία απόκλιση μικρή ανάμεσα στην δική μας καταμέτρηση και σε αυτήν των (τόσο φιλικών!) καταμετρητών της ΕΣΕΕ. Ο πίνακας αυτός δείχνει με τη μία την πραγματική εικόνα της περιοχής. Τρία είναι τα βασικά συμπεράσματα. 1. Η Λεωφόρος αντέχει αν συνυπολογίσει κανείς το μέγεθος και τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει πως πέθανε αυτός ο δρόμος, πως δεν υπάρχει ζωή κλπ. 2. Η Πατησίων των στενών έχει χτυπηθεί σε διπλάσιο βαθμό. Στην πραγματικότητα ένα στα δύο μαγαζιά είναι ανοιχτό και αυτό δημιουργεί μία ζοφερή εικόνα. Και αν παρθεί υπόψιν πως δεν έχουμε καταμετρήσει σε βάθος τα στενά, που φυσιολογικά η κατάσταση θα είναι ακόμα πιο προβληματική. 3. Το ποιοτικό στοιχείο είναι αυτό που κρατά και ζωντανή την περιοχή και εμφανίζεται στην πολυποικιλία που υπάρχει στη Λεωφόρο. Δεν είναι ένας δρόμος υπηρεσιών ή αντιπροσωπειών ή μπαρ και σημείων διασκέδασης. Έχει τα πάντα, αυτο δείχνουν τα ποσοστά που βρίσκονται στην αριστερή πλευρά του πίνακα. Αυτή η πολυμορφία της Λεωφόρου είναι ένα σημαντικό ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που την διαφοροποιεί σε σχέση με άλλους δρόμους, Λεωφόρους και περιοχές. Πολυπρόσωπη Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζεται η δυναμική της Λεωφόρου με την έννοια ότι κατέχει την πρώτη θέση σε διάφορους κλάδους σε ποσοστά ανοιχτών καταστημάτων. Δεν είναι δηλαδή ένας στοχευμένος δρόμος, μια συγκεκριμένη πιάτσα που είναι πιο ευάλωτος στην οικονομική κρίση. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ (%) / ΑΛΛΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΕ 3 ΚΛΑΔΟΥΣ ΕΝΔΥΣΗ/ΥΠΟΔΗΣΗ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΣΤΙΑΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ 20,90% 10,20% 10,60% ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ - 2,20% 3,90% ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ - 3,60% 3,60% ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ 2,60% 2,10% 3,60% ΑΙΟΛΟΥ 5,40% 3,80% 3,50% ΣΤΑΔΙΟΥ 3,30% 4,90% 3,20% ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ - 5,30% - ΕΡΜΟΥ 8,90% 3,80% - Πηγή: ΕΣΕΕ
ΚΛΕΙΣΤΑ ΟΜΟΝΟΙΑ-Λ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ 40% 60% 50% Ομόνοια-Λ. Αλεξάνδρας 50% Εδώ παρουσιάζονται τα μεγαλύτερα ποσοστά κλειστών μαγαζιών σε σχέση με όλες τις άλλες περιοχές της Λεωφόρου. Είναι η περιοχή που έχει πληγεί πιο πολύ από την κρίση. Και αυτό παρατηρείται, είτε πάνω στην κεντρική οδό, είτε στα στενά και τις παρόδους. Πολλοί λόγοι έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση. Αυτό το κομμάτι του δρόμου δεν περπατιέται με χαλαρό τρόπο, δεν είναι για βόλτα. Δεν είναι φιλικό. Δεκάδες μέρες του χρόνου η περιοχή είναι κλειστή. Βασικό είναι επίσης ότι δεν υπάρχει κοινωνική συνοχή, δεν υπάρχουν γειτονιές με σταθερό κόσμο, συνήθειες και σχέσεις. Υποβάθμιση του κέντρου, επεισόδια, πιάτσες ναρκωτικών, αδιαφορία και παραίτηση από το κράτος. Χαρακτηριστική δήλωση υπουργού πως δεν ανακατασκευάζουμε το σπίτι της Μαρίας Κάλλας, γιατί βρίσκεται σε υποβαθμισμένη περιοχή. Ακόμα και η πλατεία Ομονοίας, αυτή η τόσο σημαντική πλατεία, στέκεται αμήχανη και εχθρική απένατι στον περαστικό. Δεν υπάρχει πράσινο, δεν υπάρχουν παγκάκια. Είναι σαν να δίνεται ένα σήμα: περνάς και φεύγεις. Σε μία έρευνά μας, οι ιδιοκτήτες ζητάνε πολύ ακριβά ενοίκια με πολλές προκαταβολές και άλλες δυσκολίες στους όρους συμβολαίου. Υπάρχουν όμως δεκάδες μαγαζιά με ιστορία δεκαετιών, ανταγωνιστικές τιμές και ποιότητα. Που αντέχουν πεισματικά, έχουν πελατεία μόνιμη και σταθερή. Προσέξτε κάποιες παλιές ταμπέλες, φωτεινές με χρώματα, που κεντρίζουν το μάτι του περαστικού. Λ. Αλεξάνδρας-Αγ. Μελετίου Σε προκαλεί να κάνεις βόλτα, να χαζέψεις βιτρίνες, να μπεις στα μαγαζιά για να δεις ή και να αγοράσεις, να πιεις καφέ και να περπατήσεις μέχρι τον κινηματογράφο ή το θέατρο που έχεις επιλέξει. Συνδυάζει στοιχεία εμπορικού κέντρου με κάποια στοιχεία γειτονιάς. Υπάρχουν αντιπρόσωποι μεγάλων αλυσίδων, εμπορικά μαγαζιά, υπηρεσίες και θέατρα. Είναι ένα από τα πιο δυνατά εμπορικά κομμάτια της λεωφόρου. Εδώ το πρωί η κίνηση είναι αυξημένη. Οι φοιτητές της ΑΣΟΕΕ αλλά και των άλλων ιδιωτικών σχολών που έχουν εγκατασταθεί στο τμήμα αυτό της Πατησίων, αλλά και στα στενά ή στις παράλληλους δίνουν μια άλλη νότα πιο νεανική, πιο ζωντανή πιο φασαριόζικη. Χιλιάδες περαστικοί διασχίζουν την Χέυδεν, που ενώνει την Πατησίων με τον ηλεκτρικό της Βικτώριας, από νωρίς το πρωί μέχρι και αργά το απόγευμα με προορισμό τη Λεωφόρο ή ευρύτερα την περιοχή προσδίδοντας στον δρόμο περισσότερη ζωντάνια συγκριτικά με άλλα τμήματά της. Τα ενοίκια είναι πιο λογικά γεγονός που βοηθάει στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και στην απόφαση εταιρειών να μεταφερθούν ή να ανοίξουν νέα παραρτήματα. Ακόμη και το βράδυ ο φωτισμός από τις βιτρίνες των καταστημάτων βοηθάει ώστε η διέλευση του κόσμου να είναι πιο ασφαλής. Η κίνηση βοηθιέται και από γειτονιές και πλατείες που υπάρχουν γύρω από την Πατησίων. Αρχίζει η Κυψέλη με τα παλιά τριόροφα και νεοκλασικά. Εδώ μένουν οικογένειες Ελλήνων με δεκαετίες στην πλάτη τους, ενώ υπάρχουν μαγαζάκια μεταναστών πλήρως αφομοιωμένα στην καθημερινότητα, σχέσεις δομημένες και συγκροτημένες. : 192 KΛΕΙΣΤΑ: 51 ΣΥΝΟΛΟ: 243 Η Κοδριγκτώνος πάντα μπερδέυει τους αδαείς. Είναι Κόδρι ή Κόρδιγκτωνος; : 139 KΛΕΙΣΤΑ: 117 ΣΥΝΟΛΟ: 256 : 71 KΛΕΙΣΤΑ: 46 ΣΥΝΟΛΟ: 117 : 94 KΛΕΙΣΤΑ: 94 ΣΥΝΟΛΟ: 188 Ξεκίνησα από την Ομόνοια. Πόσες φορές την έχουν αλλάξει αυτήν την Πλατεία; Λ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ-AΓ. ΜΕΛΕΤΙΟΥ 21% 79% ΚΛΕΙΣΤΑ 46% 54%
ΚΛΕΙΣΤΑ 57% 43% ΑΓ 27% 73%. ΜΕΛΕΤΙΟΥ-ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ Προσπαθώ να μεταφερθώ στον χρόνο πίσω. Να ανεβοκατεβάζω εγώ την αλυσίδα για να περνάει το θηρίο. Κολιάτσου-Άνω Πατήσια Αγ. Μελετίου-Κολιάτσου Σε αυτό το τμήμα της Πατησίων οι εικόνες αλλάζουν την ίδια στιγμή που αριθμητικά αν το βλέπαμε δεν παρουσιάζει σημαντικές διαφορές από τα υπόλοιπα τμήματά της. Παρ όλα αυτά ο χαρακτήρας των καταστημάτων που λειτουργούν σε μεγάλο ποσοστό είναι πολύ διαφορετική. Θα συναντήσεις πολλά μικρά σε εμβαδόν καταστήματα, με ξένες πινακίδες διαφόρων κλάδων, τρόφιμα, τεχνολογίες, εμπόριο, που απευθύνονται κυρίως σε πληθυσμό από άλλες χώρες που φέρνουν μαζί τους τις παραδόσεις τους και μαζί με αυτά και τα προϊόντα τους ή τις καταναλωτικές τους συνήθειες. Ένα τμήμα της Πατησίων με αρκετά αντιφατικές εικόνες. Από Αγίου Μελετίου μέχρι και την πλ. Αμερικής συναντάς αρκετές εμπορικές επιχειρήσεις με την αίγλη και την αίσθηση του προηγούμενου τμήματος, μια αίσθηση που σβήνει σταδιακά και σχεδόν εξαφανίζεται από το Hondos της Πατησίων και μετά. Το γνωστό πολυκατάστημα κάποτε αποτελούσε πόλο έλξης αρκετών αγοραστών, κυρίως γένους θηλυκού που είχε επιλέξει να ψωνίσει στο κέντρο της Αθήνας. Τώρα αναρωτιούνται αρκετοί (κάτοικοι και καταστηματάρχες) αν θα παραμείνει ανοιχτό ή αν θα κλείσει και όλοι συνομολογούν στο ότι παρακμάζει. Από εκεί και μετά η εικόνα εμπορικά μεταβάλλεται, όπως περιγράψαμε αρχικά. Κυρίως μικρά καταστήματα, πολλά από αυτά με διάφορα εμπορεύματα, χωρίς κάποια ταυτότητα με τον δικό τους όμως αγοραστικό κοινό. Σε αυτή την περιοχή αποτυπώνονται τα μικρότερα ποσοστά κλειστών καταστημάτων και επιχειρήσεων και όσον αφορά την κεντρική οδό, αλλά και τα κάθετα στενά. Είναι μια περιοχή που παρουσιάζει μια πληρότητα. Κάνοντας μια βόλτα από πλατεία Κολιάτσου μέχρι Άνω Πατήσια θα παρατηρήσεις ότι υπάρχει ένα μέτρο. Δεν περισσεύει τίποτα. Έχει τη δυνατότητα να καλύψει όλες τις ανάγκες. Από την Εστία του Αγίου Λουκά μέχρι και τα Άνω Πατήσια, ο δρόμος, η κίνηση και η επιχειρηματικότητα επανέρχονται στους κανονικούς τους ρυθμούς θα έλεγε κανείς. Σε αυτό το τμήμα της Πατήσιων, πολύ κοντά σε ένα μεγάλο Super Market θα συναντήσεις μανάβικο και ψαράδικο. Τα καταστήματα ένδυσης απευθύνονται σε όλες τις τσέπες, ενώ ένα μεγάλο τμήμα της περιοχής φροντίζει για τη διασκέδασή μας. Επιχειρήσεις δεκαετίων που άντεξαν στον χρόνο, όπως το ζαχαροπλαστείο η Χαρά, υποδέχονται με αρμονικό τρόπο νεανικά όμορφα διακοσμημένα café που διασκεδάζουν τη νεολαία της Πατησίων και όχι μόνο. Αρμονία έχουν και οι εικόνες του περαστικού και η ιστορία του δρόμου από το παρελθόν στο σήμερα. Το πάρκο Φιξ και το πάρκο Δρακόπουλου σηματοδοτούν ότι ο δρόμος έχει τη δική του ιστορία και ας άλλαξαν πολλά από τότε που τα δύο αυτά πάρκα είχαν και τη δική τους ζωή. : 254 KΛΕΙΣΤΑ: 43 ΣΥΝΟΛΟ: 297 : 117 KΛΕΙΣΤΑ: 75 ΣΥΝΟΛΟ: 192 Μήπως να την ξαναπούμε πλατεία Αγάμων; Γιατί δηλαδή το πλατεία Αμερικής είναι πιο ανεβαστικό; ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ-ΑΝΩ ΠΑΤΗΣΙΑ 15% 85% ΚΛΕΙΣΤΑ : 210 KΛΕΙΣΤΑ: 77 ΣΥΝΟΛΟ: 287 : 133 KΛΕΙΣΤΑ: 175 ΣΥΝΟΛΟ: 308 40% 60%
ΟΜΟΝΟΙΑ - Λ. ΑΛΕΞΑΝ ΡΑΣ 27% ΕΝ ΥΣΗ-ΥΠΟ ΗΣΗ 23% EΜΠΟΡΙΟ 17% ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 60% Πατησίων η πολυάσχολη Μια γεύση από το παλιό αθηναϊκό κέντρο: κάτι τα δικηγορικά γραφεία, κάτι τα μέγαρα με τις στοές και τα δεκάδες καταστήματα. Έχει ο δρόμος μια αρχοντιά ιστορική σε αυτό του το κομμάτι. Από τη μια το μόνιμα επίκαιρο Πολυτεχνείο, από την άλλη η οικία Κάλλας και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Εδώ δεν έρχεσαι να μείνεις, αλλά να δουλέψεις, να σπουδάσεις στα κολλέγια, να πας θέατρο, να διαδηλώσεις στη Στουρνάρη. Δεν είναι εδώ για τους αργόσχολους και τους περιπατητές. Είναι γι αυτούς που έχουν ξεκαθαρίσει ποιος είναι ο προορισμός τους. Όλη μέρα θα τους δεις να διασχίζουν τα φανάρια και να βουτάνε στους παράδρομους και τα στενά, πολυάσχολοι, αποφασισμένοι. Τη νύχτα πάλι, αδειάζει από κόσμο και σε αγχώνει λίγο. Καλά τα μεγαλοξενοδοχεία και τα εστιατόρια, αλλά έχει τα σκοτεινά κομμάτια. Προσπαθείς με γρήγορο βήμα να περάσεις τις σκαλωσιές και να φτάσεις σε μια φωτεινή στάση λεωφορείου. Όχι τόσο, γιατί φοβάσαι κάποιον, απλά τα κλειστά ψηλοτάβανα μαγαζιά σου γεννούν ένα δέος, νιώθεις σαν το εγγονάκι που παππού που αποκοιμήθηκε στην πολυθρόνα και τρέμεις να τον ξυπνήσεις. ΠΛΑΤΕIΕΣ: Κάνιγγος, Εξαρχείων, Βάθη, Λαυρίου, Αιγύπτου ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΤΙρΙΑ: Πολυτεχνείο, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Οικία Κάλλας (Πατησίων 61), Μέγαρο Λιβιεράτου (Πατησίων 55) ΘΕΑΤρΑ: Ζίνα, Λαμπέτη, Στούντιο Μαυρομιχάλη, Θέατρο Αρμένη, Φούρνος, Εξ Αρχής, Προσκήνιο, Άλφα, Εξαρχείων, Έναστρον, Βεάκη, Ιδεοθέατρον ΚΙΝΗΜ/γρΑφΟΙ: Αλεξάνδρα, Αλκυονίς ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΤρΟ ΗΛΕΚΤρΙΚΟΥ: Ομόνοια 15% ΕΣΤΙΑΣΗ 8% ΕKΠΑΙ ΕΥΣΗ 5% ΤΡΑΠΕΖΕΣ 5% YΠΟΛΟΙΠΑ Αν ήταν μουσικό όργανο θα ήταν ηλεκτρική κιθάρα. Με ήχο κοφτό, έντονο μπιτ και σολαρίσματα. Από αυτές τις άγριες, τις απρόβλεπτες και ξαφνικές... ΣΗΜΕΙΑ 13% συµµετοχή στο σύνολο των ανοιχτών καταστηµάτων της λεωφόρου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ 40% KΛΕΙΣΤΑ 3 4 ΜΕΤΡΗΣΑΜΕ ΤΗΝ μου έκανε εντύπωση ο περιπλανώμενος καταβεβλημένος νέος που είχε πάρει τη δόση του, πώς κοίταζε την περιστρεφόμενη πόρτα του ξενοδοχείου. Η καθαρίστρια του έδωσε ένα κέρμα. Τον κοίταξε συμπονετικά και τον έδιωξε. Σε αυτήν την περιοχή το πλήθος των σημείων είναι μικρό. Εδώ βρίσκεται το 13% του συνόλου των καταστημάτων που υπάρχουν πάνω στην Λεωφόρο. Αυτό εξηγείται γιατί μεγάλα τμήματά της καλύπτονται από το κτίριο του Πολυτεχνείου και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το 8% των επιχειρήσεων είναι στην εκπαίδευση. Εκατοντάδες νέοι από το πρωί εώς και αργά το μεσημέρι κινούνται στην περιοχή δίνοντας μία άλλη οπτική και δυναμική στην περιοχή. Πάντως πάνω στη Λεωφόρο δεν υπάρχουν σημεία που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν στέκια και σημεία συνάντησης. Εδώ βρίσκουμε το μεγαλύτερο ποσοστό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της εστίασης. Αποτελούν το 15%. Μικρές αλλά και μεγαλύτερες επιχειρήσεις με γρήγορο φαγητό, καφέ στο χέρι προσφέρουν λύσεις στη νεολαία και τους περαστικούς. Ενδιαφέρον έχει η ξαφνική εμφάνιση κόσμου συγκεκριμένες βραδινές ώρες που σχολάνε τα πολλά θέατρα που βρίσκονται στην περιοχή. Μετά από λίγο επικρατεί ξανά μία κάπως ενοχλητική ησυχία. Γιατί δεν φροντίζουν το συντριβάνι στην Πλατεία Αιγύπτου; Και με το Ακροπόλ τι γίνεται;
Πατησίων η πεφωτισμένη Εδώ βρίσκεις απ όλα. Μια πόλη μέσα στην πόλη. Με τα πανεπιστήμιά της, τις καφετέριές της, την αγορά της, τους κινηματογράφους της. Φτιαγμένη για να ζει μέρανύχτα, βιτρίνες, φώτα, φαγάδικα. Φτιαγμένη για μεγαλεία που σήμερα δεν υπάρχουν πια. Εξυπηρετεί πρόθυμα τους κατοίκους και τους φοιτητές της και είναι πάντα έτοιμη να σου διδάξει το κάτι παραπάνω από την ιστορία της πόλης, αν είσαι από αυτούς που ψάχνουν. Εδώ θα βρεις ξύλινες περίτεχνες πόρτες δίπλα σε πολυκατοικίες με τον συντελεστή δόμησης στον ουρανό. Είναι αυτό το παράξενο παιδί της Κυψέλης, με τον Άγιο Παντελεήμονα. Εδώ αρχίζεις και νιώθεις τη διαφορά των δυο πλευρών του δρόμου, να βλέπεις όλο και πιο συχνά άλλους πολιτισμούς και ιστορίες από χώρες μακρινές. Δεν είναι το καλολουστραρισμένο εμπορικό κέντρο που έχεις συνηθίσει, το τουριστικό θέρετρο εν Αθήναι. Μια περιοχή πολύ φυσιολογική για τους μόνιμους κατοίκους, σοκ για τους πρόσκαιρους επισκέπτες που συχνάζουν στο Γκάζι. Δεν φτάνει εδώ το lifestyle. Δεν είναι hip,high και in. Σε ρίχνει με τα μούτρα στο πολύβουο σήμερα, που δεν έχεις παρά να το αγαπήσεις με τα κουσούρια του. ΠΛΑΤΕIΕΣ: Βικτωρίας, Πεδίον Άρεως, Αγίου Γεωργίου ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΤΙρΙΑ: ΟΤΕ, ΑΣΣΟΕ, Πανελλήνιος Γ.Σ ΘΕΑΤρΑ: Βικτώρια, Πορεία, Δανδουλάκη, Μπρόντγουεϊ, Πόλη, Οδού Κεφαλληνίας, Στούντιο Κυψέλης, 4 εποχές, Κάππα, Οδού Κυκλάδων, Τόπος Αλλού, Αθηνά ΣΗΜΕΙΑ Το 65% των καταστημάτων αφορούν στο εμπόριο. Είναι τα περισσότερα με ιστορία, αλυσίδες καταστημάτων, αναγνωρίσιμες μάρκες. Υπάρχει κινητικότητα στην περιοχή. Ανοίγουν αρκετά νέα καταστήματα, κύρια στο ρούχο και στα καφέ που θα καλύπτουν τις ανάγκες των φοιτητών και των περαστικών. Είναι το μοναδικό κομμάτι της Πατησίων που χαρακτηρίζεται από τη νησίδα που χωρίζει την άνοδο και την κάθοδο. Άσχημη εντύπωση τα τεράστια διαφημιστικά πανό που καλύπτουν τις προσόψεις καταπληκτικών αρχιτεκτονικά κτιρίων. Λυπηρό φαινόμενο τα νέα καταστήματα που ανοίγουν και δεν σέβονται καθόλου την αρχιτεκτονική και τις λεπτομέρειες των κτιρίων που τους φιλοξενούν. Χαρακτηριστική φιγούρα των εργαζόμενων σε υπηρεσίες, που σταματούν περαστικούς προσφέροντας ένα δώρο που σε οδηγεί στους πρώτους ορόφους της ομορφιάς (αποκλειστικά γυναικείας). Σημείο αντιπαράθεσης και πολλές φορές συγκρούσεων με την αστυνομία, οι μικροπωλητές μπροστά από την ΑΣΟΕΕ που μπορείς να βρεις τα πάντα, αμφιβόλου ποιότητας εμπορεύματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που κλείνει ο δρόμος από φασαρίες ενώ στο αμέσως επόμενο στενό η ζωή συνεχίζεται κανονικά. Εδώ υπάρχουν ανεκμετάλλευτα σημεία που θα μπορούσαν να γίνουν πόλος έλξης στα πλαίσια μιας αναβάθμισης όλης της περιοχής. Το Γκριν Παρκ, η Στοά, αλλά ακόμα και το Πεδίον του Άρεως. 47% ΕΝ ΥΣΗ-ΥΠΟ ΗΣΗ Αν ήταν μουσικό όργανο θα ήταν βιολί. Μελωδικό, λεπτομερές, φινετσάτο. Που θα θύμιζε σαλόνια, δρύινα πατώματα και σκρίνια και βαλσάκια... Παρατήρησα την κυρά με τους τόσους πολλούς Μαΐους στην πλάτη της. Κομψά βαμμένη, καλοντυμένη και χαμογελαστή. Καλή σας ημέρα νεαρέ μου, είπε με τόση ευγένεια, αλλά εγώ κοντεύω τα 50. Λ. ΑΛΕΞΑΝ ΡΑΣ - ΑΓ. ΜΕΛΕΤΙΟΥ ΚΙΝΗΜ/γρΑφΟΙ: Τριανόν, Ίλιον, Αελλώ ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΤρΟ ΗΛΕΚΤρΙΚΟΥ: Βικτώρια 18% ΕΜΠΟΡΙΟ 79% 19% YΠΗΡΕΣΙΕΣ 7% ΕΣΤΙΑΣΗ 7% ΥΠΟΛΟΙΠΑ 25% συµµετοχή στο σύνολο των ανοιχτών καταστηµάτων της λεωφόρου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ 21% KΛΕΙΣΤΑ 3 4 ΜΕΤΡΗΣΑΜΕ ΤΗΝ
ΑΓ. ΜΕΛΕΤΙΟΥ - KOΛΙΑΤΣΟΥ 16% ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 10% ΤΡΟΦΙΜΑ 33% ΕΜΠΟΡΙΟ 5% ΕΣΤΙΑΣΗ 29% ΕΝ ΥΣΗ-ΥΠΟ ΗΣΗ 5% ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΣΗΜΕΙΑ 10% YΠΟΛΟΙΠΑ Αν ήταν μουσικό όργανο θα ήταν ένα σύμπλεγμα κρουστών. Μεγάλων, μικρών, χρωματιστών και ασπρόμαυρων. Θα χε και ντέφια και πόγκος και μαράκες και ντραμς... 27% συµµετοχή στο σύνολο των ανοιχτών καταστηµάτων της λεωφόρου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ KΛΕΙΣΤΑ 3 4 27% 73% ΑΤΗΣΙΩΝ ΜΕΤΡΗΣΑΜΕ ΤΗΝ Τα άσπρα τουρμπάνια κατακλύζουν την Κυριακή το πρωί την περιοχή. Ένας ηλικιωμένος δυστροπεί, ένας άλλος χαμογελά. Δεν τσακώνονται ευτυχώς μεταξύ τους. Οι καλοντυμένες μετανάστριες γελούν και περιμένουν το λεωφορείο Πατησίων η πολυπολιτισμική «Δύσκολη» περιοχή θα ακούσεις να λένε. «Μην πας νύχτα, ούτε μέρα». Η διχοτόμηση του δρόμου, που οριοθετεί και τα «Κάτω» Πατήσια κορυφώνεται. Συνώνυμο σχεδόν της υποβάθμισης. Τη νιώθεις αφημένη, είναι αλήθεια. Σαν να προτιμούν όλοι να γυρνάνε το κεφάλι τους αλλού, όταν αντικρίζουν τα κλειστά κτίρια ή τα μαγαζάκια με τις ταμπέλες σε ξένη γλώσσα. Και όμως, επικρατεί ο κανόνας του ισογείου. Τα ισόγεια έχουν ζωή, καταστήματα (ειδική μνεία στη μεγάλη συγκέντρωση σουβλατζίδικων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο), έχουν κίνηση. Ακόμα και αν οι άλλοι όροφοι είναι γκρίζα παρατημένα μπαλκόνια. Αν και δεν είναι τόσο άδεια όσο φαίνεται. Είναι το πιο κατοικημένο κομμάτι της Λεωφόρου, μια γειτονιά πάνω σε οδική αρτηρία. Λειτουργεί σαν γειτονιά πολύ, με τις πλατείες που διεκδικούν οι κάτοικοι, τις δράσεις τους, τις συνελεύσεις τους. Είναι και γειτονιά μεταναστών αδιαμφισβήτητα, και αν το σεβαστείς αυτό θα θαυμάσεις και τις κυρίες με τα φανταχτερά αφρικάνικα φορέματα να πηγαίνουν στην εκκλησία τους την Κυριακή, και τα παιδιά που παίζουν μαζί στην πλατεία να μιλούν σε 3 διαφορετικές γλώσσες. ΠΛΑΤΕIΕΣ: Αμερικής, Παύλου Μπακογιάννη, Κυψέλης, Φωκ. Νέγρη, Καλλιγά, ο Πλάτανος, Αγίου Νικολάου, Κολιάτσου, Πεάν, Αγ. Παρασκευής, Γαζια, Φυτευτή, πάρκο Κύπρου ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΤΙρΙΑ: Θήρας 54, Γκράβα, πολυκατοικία Γεωργοπούλου, Λέλας Καραγιάννη, φοιτητική εστία ΘΕΑΤρΑ: Κνωσσός, Κ.Ε.Τ., Στούντιο Πρώτες Ύλες, Διέλευσις, Ελεύθερη Έκφραση, Χώρα, Θεατρική Σκηνή, Αλεξάνδρεια ΚΙΝΗΜ/γρΑφΟΙ: Σινέ ΦΙΛΙΠ, Όσκαρ, ΣΤΟΥΝΤΙΟ Τα 2 κτίρια που στέκουν δεξιά και αριστερά της Πατησίων μοιάζουν με πύλη αφετηρία σε άλλη περιοχή. Μια περιοχή με τη δική της ιστορία, που μεβάλλεται μέσα στον χρόνο. ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΤρΟ ΗΛΕΚΤρΙΚΟΥ: Αγ. Νικόλαος, Κάτω Πατήσια Πολλές μικρές θεατρικές σκηνές δείχνει ότι ο πολιτισμός δεν έχει προκαταλήψεις και υπάρχει και δημιουργείται εκεί που είναι η ιστορία του. Και μην ξεχνάμε ότι παντού υπάρχει κόσμος να τον απολαύσει. Είναι το τμήμα εκείνο της Πατησίων με τις περισσότερες ίσως πλατείες, δύο εκ των οποίων ίσως οι πιο γνωστές. Πλ. Αμερικής και Πλ. Κολιάτσου. Σε αυτή την περιοχή οι πολιτισμοί συνυπάρχουν μια πραγματικότητα που σε άλλους δεν αρέσει και άλλους δεν τους προβληματίζει, αλλά είναι πραγματικότητα που φέρει το δικό της φορτίο, αλλά και τις δικές της εικόνες. Εδώ θα δεις τις μάνες να κουβαλάνε τα παιδιά τους στην πλάτη και να πηγαίνουν για τα ψώνια του σπιτιού και θα χαμογελάσεις που τα παιδιά παίζουν με τον ίδιο τρόπο κι ας έχουν άλλο χρώμα ή γλώσσα. Εδώ πάλι το βράδυ θα φοβηθείς, όχι γιατί απαραίτητα συνέβη κάτι σε εσένα, αλλά γιατί ακούς διάφορα κατά καιρούς ή γιατί οι εικόνες που συναντάς δεν είναι κοντά στα δικά μας δεδομένα ή πολιτισμό.
KOΛΙΑΤΣΟΥ - ANΩ ΠΑΤΗΣΙΑ 24% ΕΝ ΥΣΗ-ΥΠΟ ΗΣΗ 32% ΕΜΠΟΡΙΟ 14% ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 85% Πατησίων η πολύτεκνη Η Πατησίων που αλλάζει ανά τετράγωνο, όσο πλησιάζεις στο τέρμα της. Την χωρίζει στα δυο η Γαλατσίου, προσδιορίζοντας και τα δυο της κομμάτια. Από τη μια η Γκράβα, ο Αγ.Λουκάς και οι κουβέντες περί γκέτο και από την άλλη η Κυπριάδου, των καλλιτεχνών και των παριζιάνικων πλατειών. Διαφορετικά κομμάτια ασυζητητί, αν και έχε στο νου σου ότι ο αστικός μύθος, όλα τα φουσκώνει. Με τον καιρό έχουν διεισδύσει και ενωθεί τα δυο κομμάτια, έτσι που δεν τα ξεχωρίζεις ούτε με χειρουργικό μαχαίρι. Κάποτε τα Ανω Πατήσια ήταν περιοχή για εξοχικές κατοικίες, εξού και οι βίλες και οι μονοκατοικίες και τα πάρκα. Από τότε είναι περιοχή για βόλτες, για να θαυμάσεις κανένα νεοκλασικό ή κανένα ερειπωμένο κολοσσό, όπως το παγοποιείο του Φιξ, αν είσαι από τους τολμηρούς. Λίγο πιο πέρα από το τέρμα αρχίζουν και τα πρώτα προσφυγικά του Περισσού και η κάποτε φασαριόζικη Ανθαγορά. Εδώ δεν θα βρεις τα θέατρα και τους κινηματογράφους, εδώ έχει μπυραρίες και ρακομελάδικα και καφε-ζαχαροπλαστεία. Έχει παιδικούς σταθμούς σε κάθε πλατεία και μικρές οικογενειακές πολυκατοικίες του 70, που κατοικούνται από κάθε λογής Πατησιώτες, από γλύπτες και ζωγράφους μέχρι «ψαγμένη» νεολαία με τζίβες και θρασύτατα χαμόγελα. ΠΛΑΤΕIΕΣ: Αγίου Λουκά, Παπαδιαμάντη, Ζαγοράς, Νικολοπούλου, Χαλεπά πάρκο ΦΙΞ, πάρκο Δρακόπουλου, πάρκο Ράμφου ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΤΙρΙΑ: Κλωναρίδη, νεοκλασικό (Πατησίων 346 κ Λασκαράτου), Εριουργία, κτίσματα στο Δρακόπουλο, Παγοποιείο ΦΙΞ, Παγοποιείο Αντζουλάτου, κτίριο Χαλεπά, Σπόρτινγκ ΘΕΑΤρΑ: Πολυχώρος ΕΚΣΤΑΝ 9% ΤΡΟΦΙΜΑ 14% ΕΣΤΙΑΣΗ 5% ΤΡΑΠΕΖΕΣ 2% YΠΟΛΟΙΠΑ Αν ήταν μουσικό όργανο θα ήταν ένα ακορντεόν. Πλούσιο άκουσμα. Περίτεχνος συνδυασμός από νότες, χρώματα και ήχους... ΣΗΜΕΙΑ 35.5% συµµετοχή στο σύνολο των ανοιχτών καταστηµάτων της λεωφόρου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΛΕΩΦΟΡΟΥ KΛΕΙΣΤΑ 15% 3 4 ΤΗΝ Α ΗΣΙΩΝ ΠΑΤ ΜΕΤΡΗΣΑΜΕΤΗΝ Βρίσκομαι σε ένα κεντρικό καφέ. Στη μια μεριά ηλικιωμένοι διαβάζουν εφημερίδες και σχολιάζουν, όχι τα παλιά αλλά αυτά που γίνονται. Στο διπλανό τραπέζι μία παρέα νέων συζητά μεγαλοφώνος για ένα αμφιλεγόμενο ιστορικό θέμα. Μπέρδεμα. Είναι το κομμάτι της Λεωφόρου που υποδέχεται και αποχαιρετά τους επισκέπτες, είτε από Γαλατσίου και Λασκαράτου, είτε μέσω του τρένου. Τα νεοκλασικά, όπως η βίλα Κλωναρίδη υποδέχτηκαν τα τριώροφα, αλλά και τις πολυκατοικίες δείχνοντας ότι μια πόλη αλλάζει στον χρόνο. Δεν ξέρω αν είναι δική μας υπόθεση ή της πολιτείας η τύχη κάποιων κτιρίων, ξέρω όμως ότι το παρελθόν θα εκδικηθεί το μέλλον αν δεν φροντίσουμε για την ομαλή προσαρμογή του. Είτε σαν φύση, είτε σαν εικόνα, είτε σαν επιχειρηματικότητα. Από τα καταστήματα που υπάρχουν στον δρόμο καταλαβαίνεις ότι οι ντόπιοι απαίτησαν την αγορά τους. Υπάρχουν τα πάντα, στις σωστές δοσολογίες. Αν χρειαστεί κάτι η αγορά θα το εφεύρει και η αγορά είμαστε εμείς. ΚΙΝΗΜ/γρΑφΟΙ: ΣΤΑΘΜΟΙ ΜΕΤρΟ ΗΛΕΚΤρΙΚΟΥ: Αγ. Ελευθέριος, Άνω Πατήσια Τα σημεία διασκέδασης στα Άνω Πατήσια δείχνουν ότι ακόμη και η νεολαία ψάχνει πλέον να βρει λύσεις και ξαναγυρνάει στη γειτονιά του, αλλά και ότι μπορούν να αποτελέσουν σημείο συναντήσης νέων ανθρώπων χωρίς να είναι η μόδα που καθορίζεται από τα περιοδικά ή το star system. Η Πατησίων καταλήγει στην πόλη που την γέννησε, στα Πατήσια.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ&ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ THΣ ΕΣΕΕ Η απογραφή της επιχειρηματικότητας: Η περίπτωση της Πατησίων Η πρωτοβουλία Η αρχική ιδέα γεννήθηκε στο ΙΝΕΜΥ τον Αύγουστο του 2010, σε μια συγκυρία που το εμπόριο είχε ήδη μπει στη δίνη της οικονομικής κρίσης, χωρίς ωστόσο τότε να μπορούσε κανείς να φανταστεί τις μελλοντικές διαστάσεις και κοινωνικοοικονομικές προεκτάσεις της ραγδαία εξελισσόμενης ύφεσης. Οι οικονομικές συνθήκες που είχαν αρχίσει να διαμορφώνονται εκείνη την περίοδο, είχαν θέσει στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου την προβληματική των συνεπειών της κρίσης στην επιχειρηματικότητα, στη μείωση της καταναλωτικής ζήτησης και τελικά στην εμφάνιση των «λουκέτων» που θα μπορούσαν να πάρουν διαστάσεις επιδημίας στην αγορά. Το ΙΝΕΜΥ, θέλοντας να διερευνήσει και εν τέλει να αποτυπώσει με επιστημονικό τρόπο την αντανάκλαση των ραγδαίων οικονομικών μεταβολών στη δομή και τη σύνθεση της επιχειρηματικότητας, και ιδίως την «ανησυχητική πορεία των λουκέτων», ξεκίνησε με τα λιγοστά διαθέσιμα ερευνητικά μέσα που διέθετε εκείνη την περίοδο, την επιτόπια καταγραφή των κλειστών επιχειρήσεων σε κεντρικούς εμπορικούς δρόμους πόλεων της χώρας. Η καταγραφή του ΙΝΕΜΥ πραγματοποιείται λοιπόν από τον Αύγουστο του 2010 και μέχρι σήμερα, σε εξαμηνιαία βάση, συμπληρώνει δηλαδή σήμερα 4 χρόνια συνεχόμενης παρατήρησης και αποτύπωσης των αλλαγών που συμβαίνουν στη χωρική και λειτουργική διάρθρωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας αλλά και στη βιωσιμότητά της, μέσα σε ένα εξαιρετικά ασταθές οικονομικό περιβάλλον. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε με έναν άνθρωπο στο σχεδιασμό (τη νυν Διευθύντρια του ΙΝΕΜΥ, επικ. Καθηγήτρια Βάλια Αρανίτου) και 3 ερευνητές και καταλήγει σήμερα να εργάζονται γι αυτό 3 κοινωνιολόγοι, 1 χωροτάκτης, 1 στατιστικός και 9 ερευνητές. Η καταγραφή Η επιτόπια παρατήρηση και καταγραφή της επιχειρηματικότητας αποδείχτηκε για μας το πιο δύσκολο αλλά και ενδιαφέρον ταυτόχρονα κομμάτι της ερευνητικής μας πρωτοβουλίας. Πέρα από τα περισσότερο θεωρητικά ερωτήματα που προηγούνται της φάσης της καταγραφής, δηλαδή ζητήματα σχεδιασμού, ορισμών του πεδίου, επιλογής περιοχών/δρόμων, μεθοδολογικής προσέγγισης κτλ, γρήγορα καταλάβαμε ότι «όταν βγαίνουν οι ερευνητές στον δρόμο» τα πράγματα δεν λειτουργούν στον αυτόματο. Γιατί η Πατησίων, ακόμα κι αν εμείς την αντιμετωπίζουμε ως κατεξοχήν εμπορικό δρόμο, λόγω της στόχευσης της έρευνας, δεν είναι μόνο ένας εμπορικός δρόμος. Είναι γειτονιά, είναι θεατρική «πιάτσα», τόπος συνάντησης, δρόμος με πλατείες κα. Αν κάποιος δει προσεκτικά άλλους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας, κανένας δεν συνδυάζει τόσα πρόσωπα μαζί. Η συμμετοχή μας σε αυτό το αφιέρωμα θύμισε στα μέλη της επιστημονικής ομάδας ότι η βιωματική παρατήρηση αποτελεί το ισχυρότερο μεθοδολογικό εργαλείο και πόσο τυχεροί είμαστε που η δουλειά μας, δεν τελειώνει στην απλή παράθεση αριθμών, αλλά αποτελεί κομμάτι μιας ζωντανής και γι αυτό ανατρεπτικής πραγματικότητας
Καταρχάς η καταγραφή των επιχειρήσεων πόρτα-πόρτα, δρόμο-δρόμο, αποτελεί μια ιδιαίτερα κοπιαστική διαδικασία, που κάθε 6 μήνες θα έπρεπε να ολοκληρώνεται από τους ερευνητές μας σε περιορισμένα κάθε φορά χρονικά πλαίσια και φυσικά παντός καιρού! Ωστόσο πάντα το ζήτημα που ανέκυπτε και μάλλον δεν μπορεί τελικά να το αποφύγει κανείς, είναι η υποκειμενική διάσταση που ενέχει η ίδια η παρατήρηση. Ο αυστηρός μεθοδολογικός σχεδιασμός και η σαφήνεια των οδηγιών προς τους ερευνητές μπόρεσαν να περιορίσουν αλλά όχι να εξαλείψουν το προσωπικό βλέμμα του ανθρώπου που περπατάει στον δρόμο. Αυτό μεταφράστηκε επί του πρακτέου με αποκλίσεις στους αριθμούς των επιχειρήσεων, μεταξύ των καταγραφών, αποκλίσεις που εν τέλει μάθαμε να αποδεχόμαστε ως ένα βαθμό, αφού είναι σύμφυτες με τη διαδικασία της ανθρωπινής παρατήρησης. Ειδικά η Πατησίων, λόγω του μεγάλου μήκους της ενέχει ιδιαίτερη δυσκολία στην καταγραφή της, ωστόσο αποτέλεσε έναν από τους αρχικούς βασικούς δρόμους παρατήρησης, λόγω της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας της, των ιδιαίτερων ανθρωπογεωγραφικών χαρακτηριστικών της και λόγω της αυξημένης εμπορικής της σημασίας. Η Πατησίων Η Πατησίων, ένας από τους κυριότερους οδικούς άξονες της Αθήνας, με μήκος 4,5 χιλιομέτρων, χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερη γεωγραφική της Θέση. Ξεκινώντας από την Ομόνοια, αποτελεί κομμάτι του εμπορικού κέντρου της Αθήνας, ενώ κατευθύνεται στον βορρά, διερχόμενη από γειτονιές με ξεχωριστή φυσιογνωμία, για να μας οδηγήσει στη συνοικία των Πατησίων. Η Πατησίων, εκτείνεται δηλαδή εντός και εκτός του στενού εμπορικού πυρήνα της Αθήνας. Αν θέλουμε να μιλήσουμε με όρους εμπορικών ζωνών 1, η Πατησίων αποτελεί αναμφίβολα μια ξεχωριστή εμπορική ζώνη της Αθήνας με ιδιαίτερα γνωρίσματα που την διαφοροποιούν σημαντικά λόγου χάρη από το παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο Ερμού Μοναστηράκι Ομόνοια. Τα ποσοτικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τη σημασία της Πατησίων, και την υπόστασή της ως μια ξεχωριστή και αυθύπαρκτη στην πραγματικότητα εμπορική αγορά, αφού με βάση τα στοιχεία της Καταγραφής του ΙΝΕΜΥ του Σεπτεμβρίου 2014, η Πατησίων μόνη της συγκεντρώνει το 13% των επιχειρήσεων που καταγράφηκαν σε όλο το εμπορικό κέντρο της Αθήνας. Και αυτό αποτελεί ένα υποτιμημένο ποσοστό καθώς προκύπτει μετρώντας την Πατησίων μόνο ως άξονα, χωρίς απογραφή της επιχειρηματικής δραστηριότητας που συγκεντρώνεται στην ευρύτερη εμπορική ζώνη της Πατησίων. Η επιχειρηματικότητα στην Πατησίων Η Πατησίων αποτελεί εμπορικό δρόμο με μεγάλο πλήθος και ποικιλία επιχειρήσεων, με χαρακτηριστική τη συνύπαρξη παραδοσιακών και σύγχρονων δραστηριοτήτων, συνύπαρξη που προσδίδει στην Πατησίων τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Αν χωρίσουμε τις επιχειρήσεις της Πατησίων σε γενικές κατηγορίες με βάση το αντικείμενο δραστηριότητάς τους, βλέπουμε ότι το μεγαλύτερο συγκριτικά τμήμα τους, εντάσσεται στην κατηγορία εμπορίας ειδών ένδυσης-υπόδησης. Η σημασία της Πατησίων ως «πιάτσα» ένδυσης-υπόδησης, φαίνεται και όταν τη συγκρίνουμε με το σύνολο του πεδίου απογραφής στην Αθήνα, καθώς η Πατησίων στεγάζει το 22% των επιχειρήσεων του κλάδου σε όλο το πεδίο της απογραφής. Ωστόσο, η ιδιαίτερη ποικιλομορφία της Πατησίων, αποτυπώνεται στα ποσοτικά στοιχεία, ή καλύτερα «κρύβεται» πίσω από το ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό της κατηγορίας «Άλλο», κατηγορίας που περιλαμβάνει πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους δραστηριότητες που όμως δεν συγκεντρώνουν η καθεμιά σημαντικό πλήθος επιχειρήσεων. Γενικά, αξίζει να αναφερθεί ότι η Πατησίων έχει δείξει διαχρονικά την αντοχή της στην επιδημία των λουκέτων, αφού στη μόνη καταγραφή που υπερέβη το ποσοστό του 30% ήταν τον Σεπτέμβριο του 2013 όταν και σημειώθηκε το μεγαλύτερο ποσοστό κλειστών για το σύνολο της Αθήνας. Έχει ενδιαφέρον να δει κανείς την Πατησίων συγκριτικά με άλλους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας, σύγκριση που φανερώνει την ιδιαίτερη αντοχή του επιχειρηματικού πυρήνα της Πατησίων που αποτυπώνεται στην ομαλή και «ελεγχόμενη» αύξηση των λουκέτων στον συγκεκριμένο εμπορικό δρόμο. Το σημαντικότερο όμως στοιχείο από τις απογραφές είναι η τεράστια ποιοτική διαφορά της Πατησίων με άλλους εμπορικούς δρόμους. Γιατί η Πατησίων, ακόμα κι αν εμείς την αντιμετωπίζουμε ως κατεξοχήν εμπορικό δρόμο, λόγω της στόχευσης της έρευνας, δεν είναι μόνο ένας εμπορικός δρόμος. Είναι γειτονιά, είναι θεατρική «πιάτσα», τόπος συνάντησης, δρόμος με πλατείες κ.α. Αν κάποιος δει προσεκτικά άλλους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας, κανένας δεν συνδυάζει τόσα πρόσωπα μαζί. Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα πλήττεται έντονα ανεξάρτητα από τον χώρο που δραστηριοποιείται και αυτό είναι πόρισμα ξεκάθαρο για εμάς που την μελετούμε και με άλλα εργαλεία τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η χαρτογράφηση των εμπορικών επιχειρήσεων και η συσχέτιση της επιχειρηματικότητας με τον χώρο πρέπει πλέον να πάρει άλλες διαστάσεις για εμάς. Μάλλον θα πρέπει να ξεκινήσουμε να προτείνουμε επιχειρηματικές ευκαιρίες εγκατάστασης για νέους επιχειρηματίες στην Πατησίων Η συμμετοχή μας σε αυτό το αφιέρωμα θύμισε στα μέλη της επιστημονικής ομάδας ότι η βιωματική παρατήρηση αποτελεί το ισχυρότερο μεθοδολογικό εργαλείο και πόσο τυχεροί είμαστε που η δουλειά μας δεν τελειώνει στην απλή παράθεση αριθμών αλλά αποτελεί κομμάτι μιας ζωντανής και γι αυτό ανατρεπτικής πραγματικότητας 1. Στην περίπτωση του κέντρου της Αθήνας όπου πρόκειται για ένα εκτεταμένο χωρικά πεδίο, μπορούμε να διακρίνουμε εμπορικές ζώνες, δηλαδή κύριες εμπορικές κεντρικότητες που ενοποιούνται με βάση τον βαθμό χωρικής τους γειτνίασης και συγκέντρωσης/υψηλή χωρική αυτοσυσχέτιση μεγάλου πλήθους επιχειρήσεων, κεντρικότητες εντός της ήδη οριοθετημένες περιοχής του εμπορικού κέντρου. Αυτή η διάκριση είναι απαραίτητη για την αναλυτική εξέταση του εμπορικού κέντρου αφού οι ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εμπορικής ζώνης μέσα στο εμπορικό κέντρο είναι σημαντικές. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ 24,60% 29,50% 34,70% 31,00% ΠΑΝ/ΜΙΟΥ 18,60% 30,50% 40,80% 34,90% ΣΤΑΔΙΟΥ 33,80% 42,00% 42,90% 36,30% 20,70% 26,20% 28,60% 24,30% ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠΗ 29,60% 33,80% 33,10% 51,10% ΣΟΛΩΝΟΣ 22,00% 25,30% 29,40% 22,90%