ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΗ ΜΙΚΡΗ ΜΑΣ ΠΟΛΗ Συµµετοχή του 2 ου Γυµνασίου Αγίας Βαρβάρας στον Πανελλήνιο Μαθητικό ιαγωνισµό για τη συµπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του ιστορικού Νίκου Σβορώνου. ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011
ΠΡΟΛΟΓΟΣ H Αγία Βαρβάρα είναι µια πανέµορφη πόλη, γεµάτη πράσινο, πάρκα, παιδικές χαρές και ιστορικά µνηµεία. υσκολευτήκαµε πολύ να βρούµε σε ποια στοιχεία της πόλης µας θα έπρεπε να επικεντρωθούµε. Αποφασίσαµε να ασχοληθούµε µε τον ναό της Αγίας Βαρβάρας, το νοσοκοµείο Λοιµωδών Παθήσεων υτικής Αττικής, καθώς και µε την κοινότητα των ΡΟΜ καθώς όλα τα παραπάνω αποτελούν σηµεία αναφοράς για την πόλη µας. Η εργασία µας είναι αποτέλεσµα βιβλιογραφικής αλλά και επιτόπιας έρευνας. Επίσης πήραµε συνεντεύξεις από τον δήµαρχο κ. Γεώργιο Καπλάνη, από τον νοσηλευτή του νοσοκοµείου κ. Νίκο Παπακωνσταντόπουλο, τον πρόεδρο του Πανελλήνιου Συνδέσµου Χανσενικών, τον κ. Κυριακάκη, και τέλος από τον αξιότιµο πατέρα αµασκηνό. Τους ευχαριστούµε όλους θερµά για τη συµβολή τους και για τον χρόνο που µας αφιέρωσαν. Θα θέλαµε, επίσης, να ευχαριστήσουµε τον διευθυντή του σχολείου µας, κ. ιονύσιο Βυθούλκα, την υποδιευθύντρια µας κα. Μαρία Ποτηροπούλου, το γυµναστή µας κ. Μανώλη Κοτσολάκη καθώς κι όλους τους υπόλοιπους καθηγητές που µας βοήθησαν για να ολοκληρώσουµε την εργασία. 2
ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ Η Αγία Βαρβάρα βρίσκεται δυτικά της Αθήνας, απέχει από το κέντρο της 7,1 χλµ., και είναι ανάµεσα στους δήµους Κορυδαλλού, Χαϊδάρι και Αιγάλεω. Η Αγία Βαρβάρα καταλαµβάνει 2.233 στρέµµατα από τα οποία 1.900 καταλαµβάνει ο οικισµός και τα 233 το πευκόδασος του όρους Αιγάλεω. Αριθµεί περίπου 27.000 κατοίκους σήµερα, υπήρξαν ωστόσο πολλές πληθυσµιακές διακυµάνσεις στις τελευταίες δεκαετίες. Οι τελευταίες απογραφές έδειξαν ότι από το 1991 και µετά υπάρχει µείωση του πληθυσµού. 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 19411951 19611971 19811991 20012011 ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ 1941 32 1951 3.481 1961 13.726 1971 26.409 1981 29.259 1991 28.706 2001 27.697 2011 26.490 ιακύµανση πληθυσµού Απογραφές από τη δεκαετία του 1940 έως σήµερα Στην πόλη µας, σύµφωνα µε τα λεγόµενα του δηµάρχου, υπάρχουν πολλές δοµές οι οποίες βοηθούν στην ανάπτυξή της. Η Ανώτερη Σχολή ραµατικής Τέχνης του δήµου µας, ιδρύθηκε το 1999 και έχει σηµειώσει µεγάλη επιτυχία από τα πρώτα χρόνια ακόµα της λειτουργίας της. Παράλληλα λειτουργεί και το Θεατρικό Εργαστήρι, µια θεατρική οµάδα που παίρνει µέρος σε διάφορες παραστάσεις και εκδηλώσεις. Ένα ακόµα καλλιτεχνικό στοιχείο του δήµου µας αποτελεί και το ηµοτικό Ωδείο που διδάσκονται κλασικά, παραδοσιακά και µοντέρνα µουσικά όργανα. Επίσης, διαθέτει τµήµατα µουσικής τεχνολογίας, τµήµατα προετοιµασίας για το Μουσικό Πανεπιστήµιο, ορχήστρα, φιλαρµονική και χορωδίες. Άλλα πολιτιστικά κέντρα που έχουν βοηθήσει στην ανάπτυξη της πόλης µας είναι, η ηµοτική Βιβλιοθήκη που διαθέτει πάνω από 8.000 βιβλία και 12 περιοδικά, το Κέντρο Λόγου και Τέχνης, οι Σχολές Χορού, το Εικαστικό Κέντρο, ο Θερινός 3
Κινηµατογράφος που σηµατοδοτεί την αρχή του καλοκαιριού, η Εστία Ποντίων Φάρος και κάποια Υπαίθρια Θέατρα. Όλοι οι µεγάλοι εµπορικοί δρόµοι είναι πολύ καλά φωτισµένοι, όπως επίσης οι πλατείες και τα πάρκα που αποτελούν ασφαλή µέρη για τα παιδιά. Ο δήµος µας διαθέτει 22 σύγχρονες παιδικές χαρές, ένα πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής και το Άλσος Μητέρας. Αυτό καταλαµβάνει 34 πευκόφυτα στρέµµατα και εκεί έχει δηµιουργηθεί ο πρώτος ποδηλατόδροµος της πόλης, µήκους ενός χιλιοµέτρου. Τώρα βρίσκονται σε εξέλιξη έργα για την κατασκευή 5 πεζόδροµων και 3 παιδικών χαρών καθώς και µιας πράσινης πόλης της Οικολογικής Πόλης που περιλαµβάνει 8 οικολογικά κτίρια. Από το όρος Αιγάλεω, παρακολούθησε ο Ξέρξης την Ναυµαχία της Σαλαµίνας, το 480 π. Χ. Επίσης ένα άλλο σηµαντικό µνηµείο είναι και η σπηλιά του Νταβέλη, που περιέχει τοιχογραφίες και συνδέεται µε εκείνο της Πεντέλης. Κάτι άλλο που πρέπει να Πλατεία Ελευθερίας (Λίθος) συµπληρώσουµε είναι, ότι µία από τις εισόδους της Αγίας Βαρβάρας είναι η Ιερά Οδός, που ήταν ο δρόµος της ποµπής των Μεγάλων Ελευσίνιων της αρχαιότητας. Αξιοσηµείωτο είναι και το µεγάλο κεφάλαιο της Εθνικής Αντίστασης για την πόλη µας. Οι πολίτες της Προφήτης Ηλίας αγωνίστηκαν για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Κατά τη διάρκεια της γερµανικής κατοχής συνελήφθηκαν και εκτελέστηκαν 65 µέλη της Εθνικής Αντίστασης. 4
Εξίσου σηµαντικός είναι και ο αρχαιότερος Ιερός Ναός της Αγίας Βαρβάρας, στον οµώνυµο δρόµο µας, που υπάγεται στην κατοχή, κυριότητα και διοίκηση της Αποστολικής ιακονίας της εκκλησίας της Ελλάδος. 5
Ο ΝΑΟΣ ΚΑΙ Ο ΒΙΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ Η συνέντευξη που ακολουθεί πραγµατοποιήθηκε στα τέλη του Οκτώβρη στον ιερό ναό της Αγ. Βαρβάρας µε τον ιερέα και προϊστάµενο της εκκλησίας πατέρα αµασκηνό. Σκοπός της συνέντευξης ήταν να αντλήσουµε πληροφορίες για τον ναό και τον βίο της Αγίας. ίο Σύµφωνα µε τα λεγόµενα του ιερέα δεν υπάρχουν γραπτές µαρτυρίες αναφορικά µε την ζωή της. Γεννήθηκε στη Νικοµήδεια της Συρίας, πιθανότατα ανάµεσα στο 270-286 µ. Χ, σύµφωνα µε την µαρτυρία του Ιωάννη αµασκηνού, και πέθανε γύρω στο 290-306 µ. Χ. Έζησε στην Ηλιούπολη της Συρίας (σηµερινή ονοµασία: Μπαλµπέκ πόλη του Βαάλ δηλαδή του Ήλιου) την περίοδο αυτοκρατορίας του Ρωµαίου Μαξιµιανού. Ο πατέρας της, ιόσκορος, ήταν φανατικός ειδωλολάτρης και διοικητής της περιοχής. Ήταν πλούσιος και κατείχε σηµαντική κοινωνική θέση. Ωστόσο, δεν γνωρίζουµε το όνοµα της µητέρας της. σε να Η αγία ήταν πολύ όµορφη κι όταν έφτασε σε ηλικία γάµου ο πατέρας της κάλεσε όλους τους ευγενείς της Ηλιουπόλεως ως υποψήφιους µελλοντικούς γαµπρούς. Καθώς εκείνη αρνήθηκε, ο πατέρας της την κλείδωσε έναν πύργο. Η νεαρή ζήτησε ο πύργος έχει τρία παράθυρα, ως σύµβολο της Αγίας Τριάδας. Μετά από αρκετό Η Αγία Βαρβάρα 6
καιρό ο ιόσκορος πίστεψε ότι η µοναχοκόρη του κατάλαβε το λάθος της και την άφησε ελεύθερη. Σ αυτό το χρονικό διάστηµα η αγία συνέχισε τις προσευχές και τις νηστείες, και ζούσε µε αρετή κι ευσέβεια την Εν Χριστώ ζωή. Μία µέρα, κατά τον Συµεών το Μεταφραστή, η Αγία περνώντας µπροστά από τα είδωλα που λάτρευε ο πατέρας της, τα έφτυσε στα πρόσωπα λέγοντας: «Να γίνουν όµοιοι σας εκείνοι που σας προσκυνούν και όλοι όσοι σας καλούν σε βοήθεια». Η πράξη της είχε ως συνέπεια να ξανακλειδωθεί στον πύργο, όπου µία κρυπτοχριστιανή υπηρέτρια της, η Ιουλιανή, της δίδασκε για τον χριστιανισµό. Ο ιόσκορος µαθαίνοντας για αυτό το γεγονός τις οδήγησε στον αυτοκράτορα Μαξιµιανό, ο οποίος διέταξε τον θάνατό τους. Την στιγµή που ο πατέρας της την αποκεφάλισε ένας στρατιώτης σκότωσε και την συναθλήτριά της. Η πίστη της ήταν τόσο βαθιά που ακόµη και την ύστατη στιγµή εκείνη προσευχόταν να φύγουν οι αρρώστιες και οι λοιµοί. Από εκείνη την στιγµή οι πιστοί ζητούσαν την εικόνα της Αγίας και έκαναν τάµατα για να θεραπευτούν από τις ασθένειες. Η Αγία Βαρβάρα θεωρείται προστάτιδα του πυροβολικού, καθώς την είδαν να γεµίζει τα κανόνια στον πόλεµο του 40 και να σώζει ζωές, καθώς επίσης και προστάτιδα των Τσιγγάνων. Όσον αφορά την εκκλησία, πήρε το όνοµα της από ένα βοσκό του οποίου το όνοµα αγνοείται. Ο συγκεκριµένος βοσκός χρησιµοποιούσε το έρηµο εκκλησίδιο για καταφύγιο. Κάποτε, είδε στον ύπνο του µια πανέµορφη νεαρή κοπέλα που του φανέρωσε ότι είναι δικός της ο τόπος αυτός και τον πρόσταξε να σταµατήσει να σταβλίζει τα πρόβατά του εκεί. Ο βοσκός δεν έδωσε καµία σηµασία στα λόγια αυτά και έτσι συνέχισε να βόσκει τα πρόβατά του στον ίδιο χώρο. Όµως κάθε µέρα έχανε κι από ένα πρόβατο. Για δεύτερη φορά η νεαρή κοπέλα εµφανίστηκε στον ύπνο του και του παράγγειλε πως την εποµένη µέρα έπρεπε να έρθουν δύο γυναίκες για να σκάψουν, όλοι µαζί, στο δεξιό µέρος του ναού προς την είσοδο. Όντως την επόµενη ηµέρα δυο γυναίκες πέρασαν από εκεί και προσφέρθηκαν µε µεγάλη χαρά να φέρουν σε πέρας την παραγγελία της νεαρής κοπέλας. Σκάβοντας βρήκαν την θαυµατουργή εικόνα της Αγίας Βαρβάρας. Το σηµείο στο οποίο βρέθηκε η εικόνα ονοµάζεται σηµείο εύρεσης. 7
Η εκκλησία λένε κάποιοι ότι είναι της ίδιας περιόδου µε την µονή αφνίου. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν παλιό µοναστήρι που διαλύθηκε και ερηµώθηκε. Κατά την τελευταία πρόσφατη ανακαίνιση του ναού (2003) βρέθηκαν παλαιοχριστιανικοί τάφοι. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι χριστιανοί έχτισαν τους τάφους τους µόνο δίπλα σε εκκλησίες. Είναι πιθανό αυτοί οι τάφοι να αποτελούν κοιµητήριο της µονής αφνίου. Ο ναός έχει ρυθµό τρίκλιτης Βασιλικής χωρίς τρούλο. Το δεξί κλίτος είναι αφιερωµένο στον Άγιο Φανούριο και το αριστερό στον Άγιο Τιµόθεο και την Αγία Μαύρα. Ο ναός της Αγίας Βαρβάρας Στο ναό υπάρχουν αγιογραφίες του διάσηµου αγιογράφου Φώτη Κόντογλου. Αγιογράφησε το µεγάλο ναό το 1950, ξεκινώντας από το ιερό που έχει την Πλατυτέρα δεξιά και αριστερά, η οποία σώζεται σε καλή κατάσταση όπως και το τέλος της αγιογραφίας που είναι στο δυτικό µέρος της εκκλησίας. 8
Αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου Την ηµέρα της εορτής της, 4 εκεµβρίου, οργανώνεται µεγάλη εµποροπανήγυρις, το µεγαλύτερο ίσως πανηγύρι της Αττικής. Από τη παραµονή της εορτής ο κεντρικός δρόµος της Αγίας Βαρβάρας, η οδός Ελευθερίου Βενιζέλου, που περνάει µπροστά από τον ναό κλείνει. Πολλοί µικροπωλητές από όλη την Ελλάδα εκθέτουν τα εµπορεύµατά τους. Αυτές τις ηµέρες χιλιάδες πιστοί επισκέπτονται τον ναό, προσκυνούν και εκπληρώνουν τα τάµατά τους. Ιδιαίτερη είναι η παρουσία της τσιγγάνικης κοινότητας, η οποία έχει συνδέσει το όνοµά της µε το ήµο της Αγίας Βαρβάρας. 9
Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ Οι τσιγγάνοι κατέχουν ένα σηµαντικό ποσοστό του πληθυσµού της Αγίας Βαρβάρας. Συµβάλουν µε διάφορους τρόπους στην οικονοµική και πολιτική ζωή της πόλης. Κάποιοι συνεχίζουν τα παραδοσιακά τσιγγάνικα επαγγέλµατα και είναι συνήθως πλανόδιοι έµποροι φρούτων, λαχανικών, µικροεπίπλων και άλλων ειδών οικιακής χρήσης, όπως επίσης και παλαιοπώληδες και ρακοσυλλέκτες, ενώ άλλοι επιλέγουν επαγγέλµατα που έχουν σχέση συνήθως µε το εµπόριο και πολύ πιο σπάνια µε εξαρτηµένη µισθωτή εργασία. Βεβαίως υπάρχουν και τσιγγάνοι που ασχολούνται µε επαγγέλµατα σχετικά µε τη µουσική, είναι δηλαδή µουσικοί, οργανοπαίκτες, τραγουδιστές κλπ. Γενικά έχουν ισχυρή παράδοση και πολιτισµό. Τα τελευταία χρόνια, µάλιστα, άρχισαν να ασχολούνται µε την πολιτική και καταλαµβάνουν πλέον σηµαντικές θέσεις στην διοίκηση της πόλης. Η ονοµασία τους προέρχεται από την Αίγυπτο επειδή υπήρχε η πεποίθηση ότι η καταγωγή τους ήταν αιγυπτιακή. Οι Ροµά είναι στις περισσότερες χώρες γνωστοί µε λέξεις συγγενικές µε τη λέξη "γύφτος". Μεταξύ τους χρησιµοποιούν τα "Μελελέ" (Λαός µαύρος), "Μανούς" (άνθρωπος) και "Σίντε". Επίσης, η λέξη "αθίγγανος" ή "ατσίγγανος" σηµαίνει "ανέγγιχτος" (από την ονοµασία της χαµηλότερης ινδουιστικής κάστας, από την οποία πιθανολογείται ότι προήλθαν). Η διαδροµή των Ροµά για να φτάσουν στην Ευρώπη ξεκίνησε γύρω στο 1000 µ.χ από το σηµερινό Παντζάµπ της Ινδίας περνώντας από το Αφγανιστάν, Περσία, Αρµενία και Τουρκία. Αργότερα, κατά τις µαζικές µεταναστεύσεις προς την Αµερική µεγάλος αριθµός Ροµά µετακινήθηκε προς τον Νέο Κόσµο. Αυτή η θεωρία όµως έρχεται σε αντίθεση µε την προχριστιανική αναφορά από τον Ηρόδοτο. Οι λόγοι που οδήγησαν τους Ροµά σε µία τέτοια µαζική και τόσο µεγάλη απόστασης µετακίνηση είναι ένα από τα µεγαλύτερα µυστήρια της ιστορίας. 10
Μετακίνηση τσιγγάνικου πληθυσμού Περιοχές που βρίσκονται εγκατεστημένοι οι τσιγγάνοι Οι περιοχές της Ελλάδος στις οποίες είναι µόνιµα εγκαταστηµένοι οι Ροµά µε µεγάλη συγκέντρωση πληθυσµού είναι η Αθήνα (Αγ. Βαρβάρα, Λιόσια, Ζεφύρι, Ασπρόπυργος), η Θεσσαλονίκη, το Αγρίνιο, η Αλεξάνδρεια Ηµαθίας, η Αµαλιάδα, η Γαστούνη, το ιδυµότειχο, το Εξαµίλι Κορινθίας, η Θήβα, η Κάτω Αχαΐα, το Μεσολόγγι, η Νέα Αλικαρνασσός, η Νέα Ιωνία Μαγνησίας, η Ξάνθη, ο Ορχοµενός, οι Σέρρες, οι Σοφάδες, η Φλώρινα και η Νυµφόπετρα. Η γλώσσα των τσιγγάνων δεν έχει αλφάβητο, συνεπώς είναι µόνο προφορική. Έχει λέξεις οι οποίες είναι δανεισµένες από γλώσσες όπως : τούρκικα, αγγλικά, ινδικά και µια συλλογή από σχετικές γλώσσες. Επίσης, οι τσιγγάνοι δεν έχουν χαρακτηριστική δική τους θρησκεία. Παλιότερα πίστευαν στην ηλιολατρεία αλλά στις µέρες µας πιστεύουν στο θρήσκευµα της χώρας που κατοικούν. Οι περισσότεροι είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Ωστόσο, η Καθολική εκκλησία αναφέρει ονόµατα ιερέων, µοναχών και κάποιου Καρδιναλίου µε τσιγγάνικη καταγωγή. Υπάρχει βέβαια και κάποιο ποσοστό τσιγγάνων που έχουν υιοθετήσει την µουσουλµανική θρησκεία. Κατά την γνώµη µας, ο ρατσισµός και οι διακρίσεις επηρεάζουν τον τρόπο ζωής των τσιγγάνων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση όµως είναι ο µεγαλύτερος διεθνής χορηγός για τη βελτίωση της κατάστασης των κοινοτήτων των Ροµά. Την τελευταία τριετία χορήγησε περισσότερα από 77 εκατ. ευρώ µέσω του προγράµµατος PHARE για σχέδια σχετικά µε τη στέγαση και τις συνθήκες διαβίωσης των Ροµά στην Ουγγαρία, στην Τσεχία και στη Σλοβακία, στη Βουλγαρία και στη Ρουµανία. Τέλος, οι έλληνες Ροµά έχουν 114 σωµατεία πανελλήνια µε 300 χιλιάδες εγγεγραµµένα µέλη, ενώ το 2006 συγκρότησαν 11
και πολιτικό κόµµα µε τον τίτλο "Ασπίδα-Ροµ" (Ανεξάρτητη Συσπείρωση Πολιτών Ιδιαίτερου Αυτοπροσδιορισµού ΡΟΜ) Η οµάδα των Ροµά στην Αγία Βαρβάρα διαφέρει από την πλειοψηφία των τσιγγάνικων κοινοτήτων στην Ελλάδα. Όχι µόνο είναι µια πλήρως ενταγµένη οµάδα, αλλά είναι επίσης µια από τις πλέον αναπτυγµένες και ακµάζουσες τσιγγάνικες κοινότητες. Στην πραγµατικότητα, είναι µόνιµα εγκατεστηµένοι. Ένας µεγάλος αριθµός τους διατηρεί καταστήµατα (καταστήµατα παπουτσιών, καταστήµατα χαλιών), υπάρχουν ακόµη και κάποιοι γιατροί και ένας δικηγόρος, ενώ πολλοί εξασκούν ακόµη, όπως είπαµε και παραπάνω, τα παραδοσιακά επαγγέλµατα. Όσον αφορά στην εκπαίδευση, φαίνεται ότι παρά την υψηλή µαθητική διαρροή, ειδικά στο επίπεδο της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, η κατάσταση στην Αγία Βαρβάρα είναι πολύ καλύτερη απ ό, τι σε άλλες περιοχές µε πληθυσµό Ροµά. Συγκεκριµένα, η έρευνα έχει δείξει ότι το ποσοστό των ανδρών Ροµά που δεν έχουν παρακολουθήσει ποτέ το σχολείο στην Αγία Βαρβάρα είναι 33,33% ενώ αυτό των γυναικών είναι 37,90%. Όσον αφορά στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, τα 13,34% των ανδρών έχουν τελειώσει το γυµνάσιο, ενώ µόνο το 4,83% των γυναικών έχουν παρακολουθήσει τα πρώτα δύο έτη αυτού του επίπεδο υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Παρά την έλλειψη µιας πιο πρόσφατης έρευνας, φαίνεται ότι το ποσοστό συµµετοχής στο γυµνάσιο έχει αυξηθεί. Ο πληθυσµός των µαθητών Ροµά, στο 2ο γυµνάσιο Αγίας Βαρβάρας όπου φοιτούµε, έχει αυξηθεί αρκετά την τελευταία δεκαετία και η πλειοψηφία των κοριτσιών που γράφονται στο γυµνάσιο καταφέρνουν να τελειώσουν αυτό το επίπεδο σπουδών. Επίσης είναι άξιο αναφοράς ότι η Αγία Βαρβάρα είναι κοινωνία πρότυπο, τουλάχιστον, όσον αφορά στη συνύπαρξη των µελών της κυρίαρχης οµάδας µε τους τσιγγάνους. Παρά το γεγονός ότι τα µέλη της κυρίαρχης οµάδας παραπονιούνται συχνά για ορισµένες συνήθειες Ροµά, φαίνεται να έχουν δεχτεί την παρουσία των Τσιγγάνων, και µερικές φορές µιλούν µε περηφάνια για αυτούς. εδοµένου ότι οι αναπαραστάσεις της πλειοψηφίας των µελών του κυρίαρχης οµάδας σχετικά µε τους τσιγγάνους είναι αρνητικές, η συνύπαρξη των δύο οµάδων στην Αγία Βαρβάρα είναι υποδειγµατική. 12
Κάποια χρόνια πριν, κάποιοι τσιγγάνοι µαθητές του σχολείου µας έκαναν µια εργασία µε τον τίτλο Passages: The moving story of Rom. Σύµφωνα µε αυτούς, ο όρος passages (περάσµατα, διαδροµές) υποδηλώνει τις µεταβάσεις που έλαβαν χώρα και τελικά οδήγησαν την ένταξη των Ροµά στην Αγία Βαρβάρα δηλαδή, τη µετάβαση από τον νοµαδικό τρόπο ζωής στη µόνιµη εγκατάσταση, από τις παραδοσιακές τσιγγάνικες ασχολίες στην ιδιωτική πρωτοβουλία και τη µισθωτή εργασία, από την απόρριψη της επίσηµης εκπαίδευσης στο σχολείο, από το να ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας στο να συµµετέχουν στην κοινωνική και πολιτική ζωή. 13
ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΒΑΡΒΑΡΑΣ Ένα σηµαντικό σηµείο αναφοράς είναι και το Θεραπευτήριο Χρόνιων Παθήσεων που στεγάζεται στο Γενικό Νοσοκοµείο υτικής Αττικής Αγία Βαρβάρα. Το κτίριο είναι της δεκαετίας του 1940, ενώ η πτέρυγα των Χανσενικών κατασκευάστηκε το 1920 και το 1970 προστέθηκε κι άλλη πτέρυγα για να καλύψει τις ανάγκες. Η νόσος του Χάνσεν, όπως έχει ορισθεί διά νόµου στην Ελλάδα, ονοµάζεται Λέπρα. Είναι νόσος λοιµώδης και οφείλεται στο µυκοβακτηρίδιο της λέπρας. Οι εκδηλώσεις είναι κατ εξοχήν στο δέρµα και στα νεύρα, αλλά µπορεί να προσβάλλει και οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώµατος. Αν δεν αντιµετωπιστεί έγκαιρα, προκαλεί παραµορφώσεις, κυρίως στις αρθρώσεις, άτονα έλκη και άλλες ακόµα βλάβες. Αντίθετα µε ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν, η νόσος στην σηµερινή εποχή δεν είναι θανατηφόρος. Η θεραπεία σταµατάει την µεταδοτικότητα της νόσου από τις πρώτες µέρες της έναρξής της, αλλά δεν αποκαθιστά πιθανές βλάβες στις αρθρώσεις και τα νεύρα, που έχουν ήδη εγκατασταθεί. Οι πρώτες αποτελεσµατικές θεραπείες άρχισαν να εφαρµόζονται στη δεκαετία του 1940. Η θεραπεία έχει τρεις δόσεις. Από την πρώτη κιόλας δόση η νόσος εξαφανίζεται. 14
Το νοσοκομείο Λοιμωδών από ψηλά Οι Χανσενικοί είχαν ήδη µεταφερθεί από τη Σπιναλόγκα στην Αγία Βαρβάρα από το 1957. Έως το 1950 τα περιστατικά ήταν σοβαρά και υπήρχε κίνδυνος µετάδοσης, αλλά τα τελευταία 25 χρόνια τα περιστατικά δεν είναι ιδιαίτερα σοβαρά. Η µεταφορά των ασθενών στο νοσοκοµείο ήταν βίαιη κατά τα πρώτα χρόνια και το νοσοκοµείο λειτουργούσε µε κανόνες στρατοπέδου συγκέντρωσης ή τάγµατος ανεπιθύµητων παρά υγειονοµικού ιδρύµατος. Ανάµεσα σε µικρά σπιτάκια διασπαρµένα µέσα στο δάσος, στα οποία σε πολλές περιπτώσεις κλείδωναν τους ασθενείς, είχε στηθεί το νέο σκηνικό της αποµόνωσής τους. Ο εγκλεισµός αυτός τους κακοφάνηκε γιατί στο νησί είχαν ιδρύσει µία δική τους κοινωνία και ένιωθαν πιο ελεύθεροι. Αυτό, όµως, δεν τους εµπόδισε να έχουν καλές σχέσεις µε τα παιδιά της γειτονιάς και να δηµιουργήσουν όλοι µαζί δυο οµάδες ποδοσφαίρου τη Νίκη και τη όξα. Έτσι σιγά-σιγά ανέπτυξαν ένα µικρό οικισµό και στη συνέχεια έχτισαν δύο εκκλησίες, την Αγία Σοφία και τους Αγίους Αναργύρους και ένα λαϊκό πανεπιστήµιο. Οι περισσότεροι όταν θεραπεύτηκαν οριστικά έπρεπε να επιλέξουν αν θα ζήσουν εκεί ή αν θα γυρίσουν στα σπίτια τους µε τον κίνδυνο ότι δεν θα τους δεχτούν. Πράγµατι οι οικογένειές τους αρνήθηκαν να τους δεχτούν και έτσι παρέµειναν στην πτέρυγα. Σήµερα στην Αγία Βαρβάρα ζουν µόνο 34 χανσενικοί. Το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας που έχτισαν οι Χανσενικοί 15
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Τέλος, µε µεγάλη χαρά, πολλή διάθεση και µε πολλή ενέργεια φέραµε εις πέρας αυτή την εργασία. Ελπίζουµε η πόλη µας να προοδεύσει στο µέλλον, και να επιτευχθούν τα έργα που οραµατίζονται οι κάτοικοι της. Η οµάδα της Γ Γυµνασίου Ειρήνη ηµητρίου Νικολέτα Μπεσίρη Μαρία Πολυµεροπούλου Κωνσταντίνα Τότολου. 2 ο Γυµνάσιο Αγίας Βαρβάρας Ραιδεστού &. Κοµνηνού 12351 Αγία Βαρβάρα 16
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αποστολική ιακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Ιερό προσκύνηµα Αγίας Βαρβάρας, www.apostoliki diakonia.gr Ιστιοσελίδα του ήµου Αγίας Βαρβάρας, www.agiavarvara.gr Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου, 2003. Ο βίος και το µαρτύριο της Αγίας Βαρβάρας, Αποστολική ιακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα. Οµωνύµου ήµου Αττικής, 2005. Το ιερό προσκύνηµα της Αγίας Βαρβάρας, Αποστολική ιακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα. Παπακωνσταντόπουλου Ν., 2011. Όταν η ελπίδα άρχισε ν ανατέλλει, Apiroshora, Αθήνα. Ποτηροπούλου Μ., 2011. The Rom Community of Agia Varvara, www.chain.to, Las Otras Orillas. Ποτηροπούλου Μ. (Επιµ.) 2006-2007. Η πόλη της Αγίας Βαρβάρας: Ενέργεια, Νερό, Γιορτές και Πανηγύρια, SEMEP, 2 ο Γυµνάσιο Αγίας Βαρβάρας. Ποτηροπούλου Μ. (Επιµ.) 2004-2005. Ανακαλύπτω την πόλη µου, SEMEP, 2 ο Γυµνάσιο Αγίας Βαρβάρας. 17