Η ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ Νοµική φύση, δοµή και οργάνωση Εισήγηση στο 1 ο Θερινό Σχολείο του Τµήµατος Περιφερειακής και Οικονοµικής Ανάπτυξης του Πανεπιστηµίου Στερεάς Ελλάδος µε θέµα: «Δίκαιο και Οικονοµία του Αθλητισµού» Λέανδρος Κ. Λεφάκης Δ.Ν., LL.M lefakis@kllaw.gr Η αθλητική ανώνυµη εταιρία (Α.Α.Ε.) αποτελεί εταιρία ειδικού σκοπού, της οποίας ο σκοπός οριοθετείται νοµοθετικά. Σύµφωνα µε το ν. 2725/1999 περί «ερασιτεχνικού και επαγγελµατικού αθλητισµού» σκοπός της ειδικής αυτής ανώνυµης εταιρίας είναι µεταξύ άλλων- η δηµιουργία, η οργάνωση και η διοίκηση επαγγελµατικής αθλητικής οµάδας. Από τον σκοπό τον οποίο θέτει ο νόµος για την ίδρυση των Α.Α.Ε. φαίνεται ότι κατ αρχήν επιχειρείται η διάκριση του ρόλου της Α.Α.Ε. αφ ενός ως εµπορική εταιρία σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις και ως αθλητική αφ ετέρου, θέτοντας την αγωνιστική και αθλητική δράση υπό τον άµεσο έλεγχο και την ευθύνη των οικείων αθλητικών αρχών. Η διάκριση αυτή διαµορφώνει το πεδίο ύπαρξης του αθλήµατος µε τις ειδικές αθλητικές πτυχές, ταυτόχρονα ικανοποιεί την ανάγκη για την ανάπτυξη της οικονοµικής δραστηριότητας στον αθλητισµό µε καθαρώς εµπορικούς όρους. Η Α.Α.Ε., επίσης, επιτρέπει τη συµµετοχή στην αθλητική δράση επαγγελµατιών αθλητών ή αθλητών µε αµοιβή. Με βάση το ισχύον σήµερα καθεστώς, Α.Α.Ε. υφίστανται σε δύο µόνον κλάδους άθλησης, ήτοι στο ποδόσφαιρο και στην καλαθοσφαίριση. Στις Α.Α.Ε εφαρµόζεται κατ αρχήν το γενικό δίκαιο των ανωνύµων εταιριών του κ.ν. 2190/1920, καθώς και οι ειδικές διατάξεις του ν. 2725/1999, όπως ισχύει σήµερα, σύµφωνα µε τις οποίες διαχωρίζεται το status των Α.Α.Ε. από τις συνήθεις ανώνυµες εταιρίες. Λέξεις κλειδιά: αθλητική ανώνυµη εταιρία, ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, αθλητικό δίκαιο [1]
Α. Φύση σκοπός Η αθλητική ανώνυµη εταιρία (Α.Α.Ε.) δεν αποτελεί αυτοτελή εταιρικό τύπο, αλλά ανώνυµη εταιρία ειδικού σκοπού, της οποίας ο σκοπός οριοθετείται νοµοθετικά. Σύµφωνα µε το άρθρο 65 παρ. 1 του ν. 2725/1999 περί «ερασιτεχνικού και επαγγελµατικού αθλητισµού» σκοπός της ειδικής αθλητικής ανώνυµης εταιρίας είναι η δηµιουργία, η οργάνωση και η διοίκηση επαγγελµατικής αθλητικής οµάδας, η οργάνωση επισήµων ή φιλικών αθλητικών αγώνων επαγγελµατικού χαρακτήρα της οµάδας αυτής και η συµµετοχή της σε κάθε είδους αγώνες, η οργάνωση εκδηλώσεων που αφορούν το άθληµα, σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις, τους ισχύοντες εκάστοτε κανονισµούς, τους σκοπούς και τις αποφάσεις του οικείου επαγγελµατικού συνδέσµου και της οικείας αθλητικής οµοσπονδίας, καθώς και η εν γένει διαχείριση οποιωνδήποτε θεµάτων αφορούν τη δραστηριότητα της αυτή. Από τον σκοπό τον οποίο θέτει ο νόµος για την ίδρυση των Α.Α.Ε. φαίνεται ότι -κατ αρχήν- επιχειρείται η διάκριση του ρόλου τους αφ ενός ως εµπορικές εταιρίες σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις και ως αθλητικές αφ ετέρου, θέτοντας την αγωνιστική και αθλητική δράση υπό τον άµεσο έλεγχο και την ευθύνη των οικείων αθλητικών αρχών 1. Για τον λόγο αυτό, η σύσταση, η τροποποίηση του καταστατικού και η εν γένει λειτουργία των Α.Α.Ε. εποπτεύεται από τον Υπουργό Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, ενώ για όσα θέµατα άπτονται του αθλητικού νόµου και άπτονται της αθλητικής δραστηριότητας αρµόδιος είναι ο αρµόδιος για θέµατα αθλητισµού Υπουργός και η Επιτροπή Επαγγελµατικού Αθλητισµού. Με βάση το ισχύον σήµερα καθεστώς, Α.Α.Ε. υφίστανται σε δύο µόνον κλάδους άθλησης, ήτοι στο ποδόσφαιρο (Ποδοσφαιρικές Ανώνυµες Εταιρίες Π.Α.Ε.) και στην καλαθοσφαίριση (Καλαθοσφαιρικές Ανώνυµες Εταιρίες Κ.Α.Ε.). Προκειµένου να καταστεί δυνατή η ίδρυση Α.Α.Ε. µε αντικείµενο δραστηριότητας άλλα αθλήµατα, πλην των ανωτέρω, απαιτείται η έκδοση προηγουµένως σχετικού προεδρικού διατάγµατος, σύµφωνα µε όσα προβλέπονται στο άρθρο 63 παρ. 1 του ν. 2725/1999 2 Η ίδρυση, η οργάνωση και η λειτουργία των Α.Ε.Ε. διέπεται κατ αρχήν από τις ρυθµίσεις του κ.ν. 2190/1920 περί «ανωνύµων εταιριών», εφ όσον όµως και στον βαθµό που αυτές δεν τροποποιούνται από τις ειδικότερες και εποµένως υπερισχύουσες σε περίπτωση σύγκρουσης διατάξεις του ν. 2725/1999 όπως ισχύει σήµερα 3 και τις κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται σε εκτέλεση αυτού 4. 1 βλ. Παναγιωτόπουλο Δ., Αθλητικό Δίκαιο, τ. Ι, Νοµική Βιβλιοθήκη, 2005, 328 και επ. 2 «Με προεδρικό διάταγµα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του αρµόδιου για τον αθλητισµό Υπουργού, µετά από εισηγήσεις της οικείας ολοµέλειας των σωµατείων που διατηρούν τµήµα αµειβοµένων αθλητών (Τ.Α.Α.) και της οικείας αθλητικής οµοσπονδίας, µπορεί να ορίζεται ότι τα τµήµατα αµειβοµένων αθλητών συγκεκριµένου κλάδου άθλησής µπορεί να µετατρέπονται ως αθλητικές ανώνυµες εταιρείες (Α.Α.Ε.), για την ίδρυση, την οργάνωση και τη λειτουργία των οποίων εφαρµόζονται οι διατάξεις του κ.ν. 2190/1920 «περί Ανωνύµων Εταιρειών», όπως εκάστοτε ισχύει, καθώς και οι διατάξεις του παρόντος και των σε εκτέλεση αυτού εκδιδόµενων κανονιστικών πράξεων. Στις εισηγήσεις αυτές περιλαµβάνονται υποχρεωτικά οικονοµικοτεχνικά στοιχεία βιωσιµότητας του συγκεκριµένου κλάδου άθλησης». 3 Μετά την τροποποίησή του από το ν. 2858/2000 περί «ρύθµισης ερασιτεχνικού και επαγγελµατικού αθλητισµού και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 247/7.11.2000), το ν. 2947/2001 [2]
Β. Σύσταση εισφορές - εποπτεία Σύσταση αθλητικής ανώνυµης εταιρείας επιτρέπεται µόνο µε τη µετατροπή του Τµήµατος Αµειβοµένων Αθλητών (Τ.Α.Α) 5 που διατηρεί ορισµένο αθλητικό σωµατείο. Σε περίπτωση µη ύπαρξης Τ.Α.Α., λόγω λειτουργίας στο οικείο άθληµα ανωνύµων αθλητικών εταιριών (Κ.Α.Ε., Π.Α.Ε.), επιτρέπεται η σύσταση Α.Α.Ε. µε τη µετατροπή του τµήµατος ερασιτεχνών αθλητών του αθλητικού σωµατείου. Στην περίπτωση αυτή µε τη σύσταση και ίδρυση της Α.Α.Ε. επέρχεται αυτοδικαίως υποκατάσταση αυτής στο σύνολο των ενοχικών υποχρεώσεων του αθλητικού σωµατείου που την ίδρυσε έναντι του Δηµοσίου, των Νοµικών Προσώπων Δηµοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), των Νοµικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.), αλλά και παντός τρίτου. Για τη σύσταση Α.Α.Ε. απαιτείται απόφαση της Γενικής Συνέλευσης (Γ.Σ.) των µελών του σωµατείου, η οποία λαµβάνεται µε την παρουσία τουλάχιστον του 2/3 των µελών του και την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων. Με την απόφαση αυτή της Γ.Σ. ορίζεται και η λεγοµένη προσωρινή επιτροπή η οποία αποτελείται από πέντε τουλάχιστον µέλη, µέχρι την εκλογή Διοικητικού Συµβουλίου (Δ.Σ.) της Α.Α.Ε., οπότε παύει να υφίσταται. Κύριο έργο της επιτροπής είναι η τήρηση των διατυπώσεων σύστασης της Α.Α.Ε., η πιστοποίηση της καταβολής του µετοχικού κεφαλαίου της και η σύγκληση Γ.Σ. για την εκλογή Δ.Σ. εντός χρονικού διαστήµατος τεσσάρων µηνών από την έγκριση του καταστατικού της εταιρίας 6. Να σηµειωθεί ότι κατά τη σύσταση απαγορεύεται η εισφορά από το αθλητικό σωµατείο της χρήσης των αθλητικών του εγκαταστάσεων στην εταιρία, ως εισφορά σε είδος στο µετοχικό της κεφάλαιο. Το ιδρυτικό της εταιρίας αθλητικό σωµατείο υποχρεούται να παραχωρεί σε αυτήν (την Α.Α.Ε.), στην περίπτωση που το ζητήσει, στις αθλητικές του εγκαταστάσεις για την κάλυψη των αναγκών συµµετοχής της οµάδας της σε επίσηµες ή φιλικές διοργανώσεις, καθώς και όλων των αναγκών προπόνησης και προετοιµασίας των αθλητών της έναντι ανταλλάγµατος, µε ποσό που ισούται µε το εκάστοτε ισχύον ποσοστό µισθώµατος για τη χρήση των εθνικών γυµναστηρίων. Κατά τα λοιπά, η χρήση και η εκµετάλλευση των αθλητικών εγκαταστάσεων ανήκει στο ιδρυτικό αθλητικό σωµατείο. Το µητρώο των Α.Α.Ε. τηρείται στην αρµόδια υπηρεσία του Υπουργείου Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας (Διεύθυνση Ανωνύµων Εταιριών και Πίστεως) σύµφωνα µε το άρθρο 7β παρ. 8 του κ.ν. 2190/1920 7 και η εποπτεία τους ασκείται όπως ανεφέρθη- από τους εξής φορείς: - από τον Υπουργό Οικονοµίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας ως προς τη σύσταση, την εκάστοτε τροποποίηση του καταστατικού και τη λειτουργία τους περί «θεµάτων ολυµπιακής φιλοξενίας κ.λπ.» (ΦΕΚ Α 228/9.10.2001) και το ν. 3057/2002 περί «τροποποίησης και συµπλήρωσης ν. 2725/1999 κ.λπ.» (ΦΕΚ Α 239/10.10.2002). 4 Βλ. άρθρο 63 εδ. α ν. 2725/1999 5 Για τα Τ.Α.Α. βλ. Παναγιωτόπουλο Δ., ό.π., 328 και επ. 6 Η µη τήρηση της προθεσµίας των τεσσάρων µηνών έχει ως συνέπεια την αποβολή της οµάδας από το πρωτάθληµα. 7 Πρβλ. και το άρθρο 75 παρ. 2 του ν. 2725/1999 [3]
- από τον Υπουργό Πολιτισµού για τα λοιπά προβλεπόµενα από τον ν. 2725/1999 θέµατα - από την Επιτροπή Επαγγελµατικού Αθλητισµού (Ε.Α.Α.), κατά τα ειδικότερα οριζόµενα στο ν. 2727/1999 όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 25 παρ. 1 ν. 3057/2002 8. Πρόκειται, όπως θα δούµε κατωτέρω, για ειδική διοικητική αρχή η οποία απολαµβάνει πλήρους λειτουργικής ανεξαρτησίας, χωρίς να χαρακτηρίζεται όµως ως ανεξάρτητη διοικητική αρχή. Γ. Επωνυµία Διακριτικά γνωρίσµατα Η χρήση της επωνυµίας και των λοιπών διακριτικών γνωρισµάτων του ιδρυτικού ελληνικού σωµατείου, ως στοιχείου της επωνυµίας της Α.Ε.Ε., θεωρείται αυτοδίκαιη µε την σύσταση της εταιρείας εισφορά σε είδος και αντιπροσωπεύει το δέκα τοις εκατό (10%) του συνολικού µετοχικού κεφαλαίου της. Η εισφορά αυτή τελεί υπό την προϋπόθεση ότι το ιδρυτικό αθλητικό σωµατείο διατηρεί σε λειτουργία και µετά τη σύσταση της Α.Ε.Ε. και άλλα αθλητικά τµήµατα. Υπό την προϋπόθεση αυτή εκδίδονται στην επωνυµία του ιδρυτικού αθλητικού σωµατείου και παραδίδονται στο νόµιµο εκπρόσωπο του ονοµαστικές µετοχές που αντιπροσωπεύουν το δέκα τοις εκατό (10%) του συνολικού µετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας και οι οποίες είναι προνοµιούχες µε δικαίωµα ψήφου και αµεταβίβαστες. Σύµφωνα µε το άρθρο 66 παρ. 1 ν. 2725/1999 η επωνυµία της Α.Α.Ε. αποτελείται υποχρεωτικά από την επωνυµία του ιδρυτικού σωµατείου ως πρώτο συνθετικό µε την προσθήκη των λέξεων «Ανώνυµη Εταιρία». Χορηγοί ή άλλοι τρίτοι συνδεόµενοι µε την εταιρία µπορούν να αναφέρονται στην επωνυµία της εταιρίας, αλλά πάντοτε ως δεύτερο συνθετικό της επωνυµίας 9. Η Α.Α.Ε. χρησιµοποιεί υποχρεωτικά ως σήµα της το έµβληµα του ιδρυτικού αθλητικού σωµατείου και τα διακριτικά γνωρίσµατα της εµφάνισης του για τους αγώνες της οµάδας της 10. Η εταιρία έχει το δικαίωµα για την µε οποιονδήποτε τρόπο χρήση του σήµατος και του διακριτικού τίτλου του σωµατείου 11. Η χρήση αυτή δεν περιορίζει τα δικαιώµατα του σωµατείου στον 8 Η Επιτροπή Επαγγελµατικού Αθλητισµού συνεστήθη µε το άρθρο 77 του ν. 2725/1999. Συγκροτείται από τον Πρόεδρο, ο οποίος πρέπει να είναι ανώτατος εν συντάξει δικαστικός λειτουργός, και έξι µέλη, µε ισάριθµους αναπληρωτές. Η Επιτροπή λειτουργεί ως ανεξάρτητη αρχή και τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Πολιτισµού ως προς τα διοικητικά θέµατα. 9 Έτσι, επί παραδείγµατι η SCODA Α.Ο. ΞΑΝΘΗ Π.Α.Ε. θα έπρεπε να έχει µετατρέψει την επωνυµία της σε Α.Ο. ΞΑΝΘΗ SCODA Π.Α.Ε., µε απόφαση της Γ.Σ. των µετόχων της. Βλ. και Μαλάτο Α., Παραδόσεις Αθλητικού Δικαίου, β έκδοση, Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα Κοµοτηνή, 2010, 633 και τις εκεί παραποµπές. Πρβλ. και Ε.Ε.Α., 5/5/2006 και 5/10/2006, ΕΑΔ 2008, 571 και επ. 10 Για το σήµα της Α.Α.Ε. βλ. Περάκη Π., Αθλητικές Ανώνυµες Εταιρίες στην Ελλάδα: δυνατότητες ρύθµισης των δικαιωµάτων επί του σήµατος, εις Lex Sportiva [Δ. Παναγιωτόπουλος (Επιµ.)], τόµος 5, Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 148 επ. 11 Πρβλ. και το άρθρο 66 παρ. 2 όπου αναφέρεται ότι «η εταιρεία χρησιµοποιεί υποχρεωτικά ως σήµα της το έµβληµα του ιδρυτικού αθλητικού σωµατείου και τα διακριτικά γνωρίσµατα της εµφάνισής του για τους αγώνες της οµάδας της. Η εταιρεία έχει το δικαίωµα για τη µε οποιονδήποτε τρόπο χρήση του σήµατος και του διακριτικού τίτλου του σωµατείου. Η χρήση αυτή δεν περιορίζει τα δικαιώµατα του σωµατείου στον τίτλο, στο έµβληµα, στο σήµα και [4]
τίτλο, στο έµβληµα, στο σήµα και στα διακριτικά εµφάνισης, που εξακολουθούν να ανήκουν στο σωµατείο και χρησιµοποιούνται ελεύθερα από αυτό σε όλα τα τµήµατα του 12. Δ. Μετοχικό κεφάλαιο - µέτοχοι Το ύψος του κεφαλαίου των Α.Α.Ε. δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερο του ελαχίστου ορίου, όπως αυτό ορίζεται από τις ειδικές διατάξεις του ν. 2725/1999 13. Η καταβολή του µετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας κατά τη σύσταση της, γίνεται σε µετρητά. Μέτοχοι των εταιριών µπορούν να είναι µόνο φυσικά πρόσωπα, ελληνικής ιθαγένειας ή οµογενείς, φορείς του δηµοσίου τοµέα, όπως αυτός προσδιορίζεται από τις ισχύουσες εκάστοτε διατάξεις καθώς και νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή οργανισµοί ή εταιρίες στα κεφάλαια των οποίων η ξένη συµµετοχή δεν υπερβαίνει το εικοσιπέντε τοις εκατό (25%) και τα µέλη τους έχουν απολύτως γνωστή ταυτότητα. Με τα φυσικά πρόσωπα ελληνικής υπηκοότητας και τα ηµεδαπά νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου εξοµοιώνονται τα φυσικά πρόσωπα µε ιθαγένεια κράτους - µέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και τα νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που συσταθεί σύµφωνα µε τη νοµοθεσία του κράτους - µέλους και έχουν την καταστατική τους έδρα, την κεντρική τους διοίκηση, την κύρια εγκατάσταση τους σε ένα από τα κράτη αυτά. Απαγορεύεται και είναι απολύτως άκυρη η απόκτηση µετοχών Α.Α.Ε. από αθλητές, προπονητές, διαιτητές, παρατηρητές διαιτησίας του αντίστοιχου κατά περίπτωση αθλήµατος εφόσον είναι σε ενεργό δράση, καθώς επίσης και από συζύγους των προσώπων αυτών και συγγενείς τους πρώτου βαθµού. Επίσης, απαγορεύεται και είναι απολύτως άκυρη η απόκτηση µετοχών Α.Α.Ε. από άλλη εταιρία του ίδιου αθλήµατος ή από µετόχους της τελευταίας από το ιδρυτικό αθλητικό σωµατείο άλλης A.A.E, ή από µέλη του ιδρυτικού αθλητικού σωµατείου άλλης αθλητικής εταιρίας. Η απαγόρευση αυτή ισχύει επίσης για όσους διατηρούν πρακτορεία προγνωστικών αγώνων κάθε είδους, καθώς και για τους συζύγους, τα τέκνα και τους γονείς τους, αλλά µόνο για εταιρείες του αθλήµατος, οι αγώνες του οποίου περιλαµβάνονται στα δελτία προγνωστικών αγώνων που διακινεί το πρακτορείο. Ε. Διαχειριστικές υποχρεώσεις Όσον αφορά στις διαχειριστικές υποχρεώσεις, ειδικά για τις Α.Α.Ε. ισχύουν ειδικές διατάξεις 14. Κατ αρχήν οι Α.Α.Ε. οφείλουν να υποβάλλουν στην Ε.Ε.Α., το αργότερο δεκαπέντε ηµέρες (15) πριν από την έναρξη της αγωνιστικής περιόδου, τον προϋπολογισµό εσόδων και εξόδων της νέας αγωνιστικής περιόδου, ισοσκελισµένο και θεωρηµένο από έναν τουλάχιστον ορκωτό ελεγκτή - λογιστή. στα διακριτικά εµφάνισης, που εξακολουθούν να ανήκουν στο σωµατείο και χρησιµοποιούνται ελεύθερα από αυτό σε όλα τα τµήµατά του». 12 Βλ. Ρόκα Ν., Εταιρίες Εισαγωγή στο δίκαιο των εταιριών του Εµπορικού Δικαίου, 4 η έκδοση, Νοµική Βιβλιοθήκη, 2011, 224. 13 Επί παραδείγµατι το ελάχιστο µετοχικό κεφάλαιο των ποδοσφαιρικών ανωνύµων εταιριών που συµµετέχουν στην Α εθνική κατηγορία ανέρχεται σε 600.000 ευρώ. 14 Βλ. και Παναγιωτόπουλο Δ., ό.π., 338 [5]
Μαζί µε τον προϋπολογισµό υποχρεούνται να καταθέσουν και εγγυητική επιστολή τραπέζης που λειτουργεί νόµιµα στην Ελλάδα, ύψους ίσου µε το 10% του συνόλου των προϋπολογιζόµενων εξόδων και λήξεως της ισχύος της έξι (6) µήνες µετά τη λήξη της αγωνιστικής περιόδου. Οι Α.Α.Ε. υποχρεούνται πριν από την έναρξη της αγωνιστικής περιόδου να έχουν εξοφλήσει όλες τις τυχόν ληξιπρόθεσµες και απαιτητές οφειλές τους προς τις οικείες οµοσπονδίες, τους υπερκείµενους συνδέσµους, τους αθλητές τους που απασχολούν ή έχουν απασχολήσει, τους προπονητές, το ιδρυτικό αθλητικό σωµατείο και τα γυµναστήρια και οι οποίες έχουν επιδικαστεί µε τελεσίδικη απόφαση δικαστηρίου ή επιτροπής επίλυσης οικονοµικών διαφορών 15. Οι Α.Α.Ε. υποβάλλουν στην Ε.Ε.Α., στο τέλος κάθε τριµήνου από την έναρξη του πρωταθλήµατος, αναλυτικό πίνακα των πάσης φύσεως εσόδων και εξόδων που πραγµατοποίησαν κατά το αµέσως προηγούµενο διάστηµα. Στον πίνακα αυτόν πρέπει να αναφέρονται συγκεκριµένα οι πηγές εσόδων, καθώς και οι δαπάνες κατά κατηγορία πραγµατοποίησής τους. Ειδικά οι δαπάνες που αφορούν στις τακτικές και έκτακτες παροχές προς τους αθλητές αναλύονται και ονοµαστικά κατά αθλητή. Η παράβαση των υποχρεώσεων των προηγούµενων παραγράφων συνεπάγεται την αφαίρεση των βαθµών µιας νίκης για κάθε αγώνα πρωταθλήµατος και για όσο χρόνο διαρκεί η παράβαση. Στ. Κωλύµατα µελών Αναφορικά µε το ζήτηµα των κωλυµάτων µελών Α.Α.Ε., πρέπει να σηµειωθεί ότι πρόσωπο στο οποίο συντρέχει κώλυµα από τα προβλεπόµενα που ισχύουν για όλα τα αθλητικά σωµατεία ή έχει τιµωρηθεί τελεσίδικα και για παράβαση των διατάξεων περί φιλάθλου πνεύµατος και για όσο χρόνο διαρκεί η ποινή, δεν µπορεί να είναι µέλος στη διοίκηση της εταιρίας. Σε αντίθετη περίπτωση, τα πρόσωπα αυτά εκπίπτουν αυτοδίκαια της ιδιότητας τους. Στη διαπίστωση αυτή προβαίνει το οικείο δικαιοδοτικό όργανο, µετά από έκθεση του Ελεγκτικού Συµβουλίου και της Ε.Ε.Α. Για τον λόγο αυτό η Α.Ε.Ε. υποβάλλει προς το οικείο ελεγκτικό όργανο (την Ε.Ε.Α.) υπεύθυνη δήλωση κάθε µέλους της διοίκησης τους, και µέσα σε ένα µήνα αντίγραφο του ποινικού τους µητρώου, στην οποία δηλώνεται ότι δεν συντρέχει στο πρόσωπο τους κανένα κώλυµα του αθλητικού νόµου. Αν δεν υποβληθεί το αντίγραφο ποινικού µητρώου, αυτό συνεπάγεται την αυτοδίκαιη έκπτωση του µέλους του Δ.Σ. και αποστέρηση των σχετικών εξουσιών. Η διαπίστωση γίνεται µε απόφαση του οικείου δικαιοδοτικού οργάνου, ύστερα από έκθεση της Ε.Ε.Α.. Με την απόφαση αυτή θα πρέπει να συµµορφωθεί η Α.Α.Ε, και σε προθεσµία δέκα (10) ηµερών από την κοινοποίησή της. Η µη συµµορφούµενη οµάδα συνεπάγεται αποκλεισµό από το οικείο πρωτάθληµα µε απόφαση του δικαιοδοτικού οργάνου. Στις Α.Α.Ε., που ανέχονται τη συµµετοχή στα όργανα διοίκησης προσώπων που ήταν µέλη οργάνων διοίκησης και κηρύχθηκαν έκπτωτα του αξιώµατος τους µε τελεσίδικη απόφαση του αρµόδιου δικαιοδοτικού οργάνου, επιβάλλεται ποινή αφαίρεσης των βαθµών µιας νίκης για κάθε αγώνα πρωταθλήµατος και όσο χρόνο διαρκεί η παράλειψη. Ορθά παρατηρείται ότι η διάταξη αυτή, αν και -κατ αρχήν- φαίνεται ότι προβάλλει έντονο ενδιαφέρον 15 Βλ. και άρθρο 95 περί ΕΕΟΔ, ΑθλΚ, 240-243. [6]
προστασίας του δηµοσίου συµφέροντος δηλαδή την σύµφωνο µε το νόµο λειτουργία των Α.Α.Ε., στην ουσία «προβάλλει µια έντονη παρέµβαση δια της εντολής στο δικαιοδοτικό όργανο για την επιβολή ποινής, της αφαίρεσης δηλαδή βαθµών νίκης για κάθε αγώνα, η οποία είναι εκδήλως αντισυνταγµατική ως παντελώς αυθαίρετη» 16. Η ρύθµιση αυτή µετατρέπει το -ούτως ή άλλως- οιονεί δικαιοδοτικό όργανο σε όργανο της διοίκησης και κατ τον τρόπο εισβάλλει στη λειτουργία του αθλητικού φορέα, µέσω ενός µοναδικού στο είδος του κρατικού εκβιασµού στο πλαίσιο και της κατά νόµο οικονοµικής και διαχειριστικής αυτοτέλειας. Ζ. Ειδικά ζητήµατα α. Οι περιορισµοί στην απόκτηση µετοχών Όπως αναφέρθηκε, µέτοχοι µιας Α.Α.Ε. µπορεί να είναι µόνον φυσικά πρόσωπα µε ελληνική ιθαγένεια ή φυσικά πρόσωπα άλλου κράτους µέλους της Ε.Ε., φορείς του δηµοσίου τοµέα καθώς και ηµεδαπά ή κοινοτικά Ν.Π.Ι.Δ. ή εταιρίες. Όσον δε αφορά στην απόκτηση µετοχών Α.Α.Ε. από εταιρίες ο νόµος θέτει περαιτέρω περιορισµούς. Ειδικότερα, σύµφωνα µε το άρθρο 69 παρ. 2 εδ α του ν. 2725.1999, όπως ισχύει, η απόκτηση µετοχών από προσωπικές εταιρίες ή εταιρίες περιορισµένης ευθύνης επιτρέπεται µόνον όταν το σύνολο των εταίρων είναι φυσικά πρόσωπα ελληνική ιθαγένεια ή ιθαγένεια άλλου κράτους µέλους της Ε.Ε.. Σύµφωνα δε µε το εδάφιο β της ως άνω παραγράφου του άρθρου 69 η απόκτηση µετοχών Α.Α.Ε. από ανώνυµες εταιρίες υπόκειται σε επιπλέον περιορισµούς. Έτσι, οι ανώνυµες εταιρίες που επιθυµούν να αποκτήσουν µετοχές Α.Α.Ε. θα πρέπει κατ αρχήν να έχουν ονοµαστικές µετοχές και όλοι τους οι µέτοχοι να είναι ηµεδαπά ή κοινοτικά φυσικά ή νοµικά πρόσωπα ή εταιρίες στερούµενες ενδεχοµένως νοµικής προσωπικότητας. Εάν τώρα οι µέτοχοι της - συµµετέχουσας στο κεφάλαιο της Α.Α.Ε.- ανώνυµης εταιρίας είναι προσωπικές εταιρίες ή εταιρίες περιορισµένης ευθύνης (Ε.Π.Ε.), τότε το σύνολο των µελών των εταιριών αυτών θα πρέπει να είναι φυσικά πρόσωπα µε ελληνική ιθαγένεια ή ιθαγένεια άλλου κράτους µέλους της Ε.Ε.. Τέλος, εάν οι µέτοχοι της ανώνυµης εταιρίας που µετέχει σε µια Α.Α.Ε. είναι ανώνυµες εταιρίες, τότε πρέπει οι µετοχές να είναι ονοµαστικές και όλοι οι µέτοχοι τους να είναι φυσικά πρόσωπα µε ελληνική ή κοινοτική ιθαγένεια 17. Σύµφωνα, εποµένως, µε τη γραµµατική διατύπωση του άρθρου 69 παρ. 2 εδ β του ν. 2725.1999 (τρίτη περίπτωση) η συµµετοχή σε Α.Α.Ε. µιας ανώνυµης εταιρίας (Α.Ε.) µε έδρα την Ελλάδα ή την αλλοδαπή µε ονοµαστικές µετοχές που έχει ως µετόχους άλλες ανώνυµες εταιρίες επιτρέπεται, εφ όσον αυτές οι ανώνυµες εταιρίες (που είναι µέτοχοι της Α.Ε. που συµµετέχει στο κεφάλαιο της Α.Α.Ε.) εµφανίζουν σωρευτικά τα εξής χαρακτηριστικά: α) είναι ηµεδαπές ή κοινοτικές, β) έχουν προβεί σε ονοµαστικοποίηση των µετοχών τους, και γ) όλοι οι µέτοχοί τους είναι φυσικά πρόσωπα. 16 Παναγιωτόπουλος Δ., ό.π., 340. 17 Βλ. Τέλλη Ν.Δ., ό.π., 259-260. Υπό την ορθή ερµηνευτική εκδοχή η τελευταία φράση της διάταξης του άρθρου 69 παρ. 2 εδ. β που αναφέρει «και ούτω καθ εξής» έχει λόγο ύπαρξης και πρέπει να δεν πρέπει όπως έχει υποστηριχθεί να θεωρηθεί ως µη γεγραµµένη αφού πλέον και νοµικά πρόσωπα µπορούν να συµµετάσχουν στο κεφάλαιο ανώνυµης εταιρίας. [7]
Προφανής σκοπός του νοµοθέτη είναι διά των ανωτέρω περιορισµών που αφορούν στην απόκτηση µετοχών Α.Α.Ε. είναι η επίτευξη και κατοχύρωση πλήρους διαφάνειας όσον αφορά στη µετοχική σύνθεση των Α.Α.Ε. µέχρι φυσικού προσώπου. Ειδικότερα, ο νοµοθέτης αποσκοπεί στο να καταστήσει αδύνατη την απόκρυψη της έµµεσης συµµετοχής ορισµένων προσώπων σε Α.Α.Ε. µέσω της παρεµβολής άλλων εταιριών µε αδιευκρίνιστη µετοχική σύνθεση (ιδίως υπεράκτιων) 18. β. Η απαγόρευση πολύ-ιδιοκτησίας Προκειµένου να προστατευθεί η αξιοπιστία της διεξαγωγής των αγώνων και κατ επέκταση των οικείων πρωταθληµάτων στους κλάδους άθλησης που δραστηριοποιούνται οι Α.Α.Ε. ο ν. 2725/1999 υιοθετεί την απαγόρευση πολύιδιοκτησίας (άρθρο 69 παρ. 9 όπως τροποποιήθηκε µε το άρθρο 17 ν. 3057/2002). Ειδικότερα, απαγορεύεται µε ποινή απόλυτης ακυρότητας της δικαιοπραξίας στους κάτωθι: - Α.Α.Ε. - µετόχους Α.Α.Ε. - µέλη ή διοικητές νοµικών προσώπων (ή εταιριών) που συµµετέχουν στο κεφάλαιο Α.Α.Ε. - διαχειριστές ή µέλη οργάνων διοίκησης ή διευθυντικά στελέχη Α.Α.Ε. - συζύγους και µέχρι δευτέρου βαθµού συγγενείς όλων των ανωτέρω να αποκτούν αµέσως ή εµµέσως ιδίως διά παρενθέτων προσώπων ή συνδεδεµένων επιχειρήσεων- µετοχές ή δικαιώµατα διοίκησης ή να αναλαµβάνουν καθήκοντα άλλης Α.Α.Ε., του ιδίου ή άλλου αθλήµατος. Γενικά, µπορεί να λεχθεί ότι δεν πρόκειται κατ ουσίαν απλώς για απαγόρευση πολυ-ιδιοκτησίας, αφού στους µετόχους της Α.Α.Ε. δεν απαγορεύεται απλώς η συµµετοχή στο κεφάλαιο µιας άλλης Α.Α.Ε., αλλά η καθ οιονδήποτε τρόπο άσκηση επιρροής στη διοίκηση της τελευταίας. Γενικότερα, ο νοµοθέτης προσπαθεί να αποτρέψει την εξύφανση αφανών περιουσιακών συµφερόντων και τη δηµιουργία κοινών πόλων επιρροής ανάµεσα σε περισσότερες της µιας Α.Α.Ε. Θα µπορούσε να τεθεί εν αµφιβολία η σκοπιµότητα της απαγόρευσης της πολυ-ιδιοκτησίας ειδικά όταν αναφέρεται σε Α.Α.Ε. άλλου αθλήµατος (επί παραδείγµατι απαγόρευση συµµετοχής ενός προσώπου σε µια Π.Α.Ε. και σε µια Κ.Α.Ε. συγχρόνως) αναφορικά µε την αξιοπιστία των οικείων πρωταθληµάτων. Η αλήθεια είναι ότι η αµφισβήτηση αυτή επιτείνεται από το γεγονός ότι αυτές οι Α.Α.Ε. δεν έρχονται αντιµέτωπες µεταξύ τους σε αγωνιστικό επίπεδο. Κατά µία άποψη, η ευρύτητα της απαγόρευσης δικαιολογείται για λόγους προστασίας του αθλητικού ιδεώδους, ως απαιτούµενο στοιχείο της δραστηριότητας των Α.Α.Ε. (οι εταιρίες αυτού του είδους δεν πρέπει να αντιµετωπίζονται µόνον ως φορείς επιχειρηµατικών συµφερόντων) 19. Πράγµατι, τίθενται πλείστα ζητήµατα τα οποία άπτονται της προστασίας της φήµης, της ιστορίας και της διάστασης που αντιπροσωπεύει το έµβληµα του ιδρυτικού σωµατείου το οποίο χρησιµοποιεί υποχρεωτικά η Α.Α.Ε., όµως φρονούµε ότι δεν συνάδει µε το πνεύµα της 18 Πρβλ. και την άποψη που υιοθετεί ο Τέλλης, ό.π., 260, αναφορικά µε τη ratio της συγκεκριµένης διάταξης. 19 Τέλλης Ν.Δ., ό.π., 263. [8]
σύγχρονης επιχειρηµατικότητας, ειδικώς όπως αυτή αναπτύσσεται στα πλαίσια της οικονοµίας της αγοράς. Όσον αφορά στην πολύ-συµµετοχή σε διοικήσεις Α.Α.Ε. διαχειριστών, µελών διοίκησης, συζύγων κ.λπ., εύλογα ο νοµοθέτης θέσπισε ειδική εξαίρεση της παρ. 11 του άρθρου 69 σύµφωνα µε την οποία «οι περιορισµοί των παραγράφων 9 και 10, µε εξαίρεση τις απαγορεύσεις που απευθύνονται στις ίδιες τις Α.Α. Ε., δεν ισχύουν όταν πρόκειται για απόκτηση µετοχών ή δικαιωµάτων διοίκησης ή για την ανάληψη διευθυντικών καθηκόντων σε άλλη Α.Α.Ε., η οποία ιδρύθηκε από το ίδιο αθλητικό σωµατείο και δραστηριοποιείται σε διαφορετικό άθληµα». Ορθώς, θεωρούµε ο νοµοθέτης έκρινε ότι στην περίπτωση αυτή δεν ελλοχεύουν οι κίνδυνου που οδήγησαν στις σχετικές απαγορεύσεις αφού η υιοθέτηση της αντίθετης άποψης «θα υπερακόντιζε τον δικαιολογητικό λόγο θέσπισής τους». Έτσι, επί παραδείγµατι επιτρέπεται σε µέτοχο της Π.Α.Ε. ΠΑΟΚ να µετέχει στο κεφάλαιο ή στο Δ.Σ. της Κ.Α.Ε. ΠΑΟΚ, όχι όµως να έχει µετοχές ή διοικητική θέση στην Κ.Α.Ε. ΑΕΚ. γ. Η χορήγηση αδείας από την Ε.Ε.Α. ως προαπαιτούµενο έγκυρης µεταβίβασης µετοχών της Α.Α.Ε. Η χορήγηση προηγούµενης αδείας εκ µέρους της Ε.Ε.Α. ως προαπαιτούµενο για την έγκυρη µεταβίβαση των µετοχών µιας Α.Α.Ε. προβλέπεται ρητώς στις κατωτέρω περιπτώσεις: - όταν πρόκειται για µεταβίβαση µετοχών Α.Α.Ε. σε Ν.Π.Ι.Δ. ή εταιρία 20 - για µεταβιβάσεις µετοχών µε τις οποίες κάποιο φυσικό ή νοµικό πρόσωπο αποκτά συνολικά ποσοστό 10% και άνω του µετοχικού κεφαλαίου µιας Α.Α.Ε. 21 (απόκτηση της λεγόµενης «ειδικής συµµετοχής»). Στην περίπτωση αυτή κάθε ενδιαφερόµενος οφείλει να υποβάλει τα ακόλουθα δικαιολογητικά: α) φορολογική και ασφαλιστική του ενηµερότητα, β) θεωρηµένα αντίγραφα των φορολογικών του δηλώσεων ή, σε περίπτωση νοµικού προσώπου, των ισολογισµών των τριών τελευταίων ετών, γ) αντίγραφο ποινικού µητρώου του ίδιου ή, αν πρόκειται για νοµικό πρόσωπο, των νόµιµων εκπροσώπων του, δ) βεβαίωση της Επιτροπής Φιλάθλου Πνεύµατος ότι δεν έχει τιµωρηθεί ο ίδιος ή, σε περίπτωση νοµικού προσώπου, οι νόµιµοι εκπρόσωποί του σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 130 του παρόντος ή ότι έχουν εκτίσει τυχόν ποινή που τους είχε επιβληθεί. - για µεταβιβάσεις µετοχών µε τις οποίες αποκτάται συνολικά ποσοστό 33% και άνω του µετοχικού κεφαλαίου Α.Α.Ε. από κάποιο φυσικό ή νοµικό πρόσωπο. Στην περίπτωση αυτή πλην των δικαιολογητικών που προβλέπονται από το νόµο για την ανωτέρω περίπτωση υποβάλλεται και τριετές επιχειρηµατικό σχέδιο, εγκεκριµένο από ανεξάρτητη εταιρεία ορκωτών ελεγκτών λογιστών ή συµβούλων, στο οποίο περιλαµβάνονται σχέδια δράσης για την Α.Α.Ε., αναµενόµενα αποτελέσµατα και συγκεκριµένες πηγές χρηµατοδότησης 22 - για την απόκτηση ποσοστού 33% και άνω του µετοχικού κεφαλαίου µιας Α.Α.Ε., συνολικά, από περισσότερα του ενός φυσικά ή νοµικά πρόσωπα, όταν τα πρόσωπα αυτά είτε είναι µέχρι τρίτου βαθµού συγγενείς είτε υφίσταται µεταξύ 20 Άρθρο 69 παρ. 3 ν. 2725/1999 21 Άρθρο 69 Α παρ. 1 ν. 2725/1999 22 Άρθρο 69 Α παρ. 2 εδ. α ν. 2725/1999 [9]
τους σχέση εργασίας, σύµβαση έργου ή εντολής είτε είναι συνδεδεµένες επιχειρήσεις κατά την έννοια του άρθρου 42ε παράγραφος 5 του κ.ν. 2190/1920 είτε όταν τα πρόσωπα αυτά συµφωνούν για την από κοινού ανάληψη της διοίκησης µιας Α.Α.Ε. 23 Σε περίπτωση κατά την οποία, παρά τις αντίθετες επιταγές του νόµου, λάβει χώρα δικαιοπραξία χωρίς την προηγούµενη άδεια της Ε.Ε.Α. τότε αυτή θα πρέπει να θεωρηθεί απολύτως άκυρη, σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 174 Α.Κ. ως δικαιοπραξία που αντιβαίνει σε απαγορευτική διάταξη νόµου. Σκοπός των ως άνω διατάξεων είναι να δηµιουργηθεί ένα κλίµα νοµιµότητας και ιδίως διαφάνειας στα πλαίσια πάντοτε της διατήρησης των αθλητικών αρχών και παραδόσεων, ιδίως δε να µην τεθεί εν αµφιβολία η αξιοπιστία του επαγγελµατικού εν γένει αθλητισµού. δ. Η ενδεχόµενη συγχώνευση Α.Α.Ε. Ζήτηµα τίθεται αναφορικά µε τη δυνατότητα συγχωνεύσεως δύο Α.Α.Ε., σύµφωνα µε τα οριζόµενα στο άρθρο 76 ν. 2725/1999. Σύµφωνα µε τα οριζόµενα στο οικείο άρθρο: «επιτρέπεται µετά από άδεια της Επιτροπής Επαγγελµατικού Αθλητισµού η συγχώνευση δύο ή περισσότερων Α.Α.Ε. που καλλιεργούν τον ίδιο κλάδο άθλησης, σύµφωνα µε τις διατάξεις των άρθρων 68 επ. του κ.ν. 2190/1920 περί ανωνύµων εταιρειών». Εποµένως, προαπαιτούµενο αποτελεί οι Α.Α.Ε. να είναι του ιδίου κλάδου (Π.Α.Ε. ή Κ.Α.Ε.). Στην περίπτωση αυτή κάθε είδους δικαιώµατα και υποχρεώσεις, µεταξύ των ιδρυτικών αθλητικών σωµατείων και των συγχωνευόµενων Α.Α.Ε. εξακολουθούν να υφίστανται και να δεσµεύουν τα ιδρυτικά αθλητικά σωµατεία και τη µετά τη συγχώνευση προκύπτουσα εταιρία. Η Α.Α.Ε. που προκύπτει µετά τη συγχώνευση µπορεί να χρησιµοποιεί την επωνυµία και τα διακριτικά γνωρίσµατα µιας ή περισσότερων από τις συγχωνευόµενες Α.Α.Ε. ή, µετά από άδεια της οικείας οµοσπονδίας, οποιαδήποτε άλλη επωνυµία ή διακριτικό γνώρισµα. Η οµάδα της Α.Α.Ε. που προκύπτει µετά τη συγχώνευση εντάσσεται αυτοδικαίως στην ανώτερη αγωνιστική κατηγορία, στην οποία έχει αποκτήσει δικαίωµα συµµετοχής µία τουλάχιστον από τις οµάδες των συγχωνευόµενων Α.Α.Ε. Ζήτηµα τέλος έχει τεθεί για το αν µία Α.Α.Ε., η οποία λόγω υποβιβασµού βρίσκεται σε εκκαθάριση, δύναται να απορροφήσει µια άλλη ενεργή Α.Α.Ε. (Π.Α.Ε.) ανώτερης κατηγορίας και κατ αυτόν τον τρόπο να επιτύχει την άνοδό της σε ανώτερη κατηγορία. Η αποδοχή µιας τέτοιας διαδικασίας αποτελεί κατά ορθή γνώµη- προφανή καταστρατήγηση του νόµου, µολονότι όταν ετέθη η Ε.Ε.Α. την έκρινε ως σύννοµη 24. Η. Συµπεράσµατα Προκύπτει από όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω ότι η Α.Α.Ε. είναι εταιρία ειδικού σκοπού, της οποίας ο σκοπός οριοθετείται νοµοθετικά, χωρίς όµως η σχετική οριοθέτηση και αναφορά να είναι εκ της φύσης της ικανή να επιλύσει όλα 23 Άρθρο 69 Α παρ. 2 εδ. β ν. 2725/1999 24 Βλ. Ε.Ε.Α. 9/8/2009, ΕΑΔ, 2009, 434, η οποία αφορά στη συγχώνευση µεταξύ των ΠΑΕ Αιγάλεω και ΠΑΕ Ηλυσιακός. [10]
τα αναφυόµενα στην καθηµερινή αθλητική πρακτική ζητήµατα. Από τον σκοπό της εµφαίνεται σαφώς η επιχειρούµενη διάκριση του ρόλου της αφ ενός ως εµπορική εταιρία σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις και ως αθλητική αφ ετέρου, θέτοντας την δράση της υπό τον άµεσο έλεγχο των αθλητικών αρχών. Η διάκριση αυτή διαµορφώνει το πεδίο ύπαρξης του οικείου αθλήµατος µε τις εκάστοτε ειδικές αθλητικές πτυχές, ταυτόχρονα ικανοποιεί την ανάγκη για την ανάπτυξη της οικονοµικής δραστηριότητας στον αθλητισµό µε καθαρώς εµπορικούς όρους. Έτσι, στην περίπτωση της Α.Α.Ε. κατά το ελληνικό δίκαιο, πέραν της αυξηµένης εποπτικής αρµοδιότητας, δεν παρατηρούνται σηµαντικές ιδιαιτερότητες, µολονότι η νοµική της φύση διαφέρει από αυτή της απλής ανώνυµης εταιρίας, γεγονός που µας επιτρέπει να την θεωρήσουµε «sui generis» ανώνυµη εταιρία. Αυτή η ιδιοτυπία είναι περισσότερο εµφανής σε ειδικά ζητήµατα όπως είναι η περίπτωση συγχώνευσης Α.Α.Ε., η χορήγηση αδείας στην περίπτωση µεταβίβασης µετοχών Α.Α.Ε. ή η απαγόρευση πολύ-ιδιοκτησίας. Γενικά, µπορεί να λεχθεί ότι η η Α.Α.Ε. είναι µια συνεχώς εξελισσόµενη νοµική οντότητα και για τον λόγο αυτό οι λύσεις που καλείται να δώσει ο ερµηνευτής του δικαίου στα πολυσχιδή αθλητικά και εµπορικά ζητήµατα που αναφύονται πρέπει να έχουν διάρκεια αλλά και ουσία. [11]
Βιβλιογραφία Κοκκίνης Λ., Ερµηνεία άρθρου 8 κ.ν. 2190/1920, εις Δίκαιο της ΑΕ [Ευ. Περάκης (Επιµ.)], τόµος Δεύτερος, τέυχος Α, Γενικές Διατάξεις, 2 η έκδοση, Νοµική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2003, 260. Κολοκοτρώνης Στ., Ο διορισµός προσωρινής διοικήσεως στις αθλητικές ανώνυµες εταιρείες και η συµβολή στην αθλητική έννοµη τάξη και αθλητική δεοντολογία, εις «Αθλητική Έννοµη Τάξη», [Δ. Παναγιωτόπουλος (Επιµ.)], Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 157-169. Μαλάτος Α., Παραδόσεις Αθλητικού Δικαίου, β έκδοση, Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα Κοµοτηνή, 2010. Παναγιωτόπουλος Δ., Αθλητικό Δίκαιο, τ. Ι, Νοµική Βιβλιοθήκη, 2005. Παναγιωτόπουλος Δ., Αθλητικό δίκαιο, Συστηµατική θεµελίωση, εφαρµογή, Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2001. Περάκης Π., Αθλητικές Ανώνυµες Εταιρίες στην Ελλάδα: δυνατότητες ρύθµισης των δικαιωµάτων επί του σήµατος, εις Lex Sportiva [Δ. Παναγιωτόπουλος (Επιµ.)], τόµος 5, Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα, 2006. Ρόκας Ν., Εταιρίες Εισαγωγή στο δίκαιο των εταιριών του Εµπορικού Δικαίου, 4 η έκδοση, Νοµική Βιβλιοθήκη, 2011. Τέλλης Ν.Δ., Απόκτηση µετοχών Αθλητικής Ανώνυµης Εταιρίας, ΕΕµπΔ ΝΕ (2004), 258. [12]