Μαρία Θ. Παπαδοπούλου, PhD Σχολική Σύμβουλος 6 ης Περιφέρειας Π.Ε. Λάρισας Ελασσόνα, 24 Ιανουαρίου 2018
https://www.youtube.com/watch?v=ddvtfgzks5m
Γνωστές τεχνικές αντιμετώπισης προβλημάτων Ελάχιστη παρέμβαση (επιτιμητική ματιά) Μη λεκτικές παρεμβάσεις (εγγύτητα, νεύμα κλπ.) Έπαινος Λεκτική υπόμνηση (επανάληψη λεκτικής οδηγίας) Εφαρμογή συνεπειών Γνωσιακή τροποποίηση (μαθησιακό συμβόλαιο, προτυποποίηση, καθοδήγηση, αυτοκαθοδήγηση, αυτοέλεγχος) Συμπεριφοριστική τροποποίηση (χρήση ενισχυτών και τιμωρίας)
Ανάλυση συμπεριφοράς και λογικός συλλογισμός «Αίτιο- Αποτέλεσμα» 1. Κάθε συμπεριφορά έχει μια αιτία και γι αυτό κάθε συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα άλλου παράγοντα 2. Το αίτιο προηγείται και γ αυτό το λόγο κατευθύνει το αποτέλεσμα 3. Για να εξαλείψουμε το αποτέλεσμα, πρέπει να εξαλείψουμε το αίτιο
Γιατί όχι; Η διαδικασία ανάλυσης της συμπεριφοράς, σε μία προσπάθεια να βρεθεί η αιτία της, μας δυσκολεύει να δούμε τη συμπεριφορά στο γενικό της πλαίσιο και να κατανοήσουμε όλες τις ερμηνείες που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο
«Όταν θέλετε να αλλάξει κάτι πρέπει να αλλάξετε κάτι» Το πλαίσιο που χρησιμοποιούμε για να συσχετίσουμε τους διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των ανθρώπων είναι η έννοια του «οικοσυστήματος» Οι σύνθετες και ποικίλες σχέσεις που απαρτίζουν ένα οικοσύστημα δεν είναι αναγκαίο να θεωρούνται ως αποτέλεσμα η μία της άλλης (π.χ. δε γίνεται αποδεκτή η περιγραφή «τα λουλούδια υπάρχουν για τις μέλισσες, επειδή οι μέλισσες χρησιμοποιούν το νέκταρ τους», ή «τα πρόβατα έχουν ως λόγο ύπαρξης τους λύκους, γιατί οι λύκοι τρέφονται με πρόβατα»)
Νέα οπτική γωνία Σε ένα κοινωνικό περιβάλλον όλες οι ιδέες και οι συμπεριφορές αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται μέσα σε πλέγματα αλληλεπιδράσεων Η «αιτία» που αποδίδεται σε μία συμπεριφορά ποτέ δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι η μόνη αλήθεια Η αλήθεια εξαρτάται από την οπτική γωνία που ο παρατηρητής βλέπει την αρχή και το τέλος του πλέγματος των αλληλεπιδράσεων Αν μία οπτική γωνία δε βοηθά να αλλάξουν τα πράγματα, προχωρούμε σε άλλες, χωρίς να φοβόμαστε ότι θα απομακρυνθούμε από την αλήθεια
Αλλάζοντας την οπτική γωνία (1)
Αλλάζοντας την οπτική γωνία (2)
Πρόβλημα Σ ένα οικοσύστημα η προβληματική συμπεριφορά είναι μόνο μέρος της σταθερής μορφής αλληλεπιδράσεων. Το πρόβλημα αποτελείται τόσο από τη συμπεριφορά που θεωρείται προβληματική όσο και από τις αντιδράσεις σ αυτή τη συμπεριφορά. Πρόβλημα Συμπεριφορά Αντιδράσεις στη συμπεριφορά
Τι αλλαγές πρέπει να γίνουν για να λυθεί ένα πρόβλημα: 1. Η συμπεριφορά που θεωρείται προβληματική να αλλάξει με έναν ικανοποιητικό τρόπο 2. Να αλλάξει η ερμηνεία της προβληματικής συμπεριφοράς, έτσι ώστε η συμπεριφορά αυτή να μη θεωρείται πλέον προβληματική
Τεχνικές που οδηγούν στην αλλαγή της συμπεριφοράς Μην επιχειρήσετε να χρησιμοποιήσετε οικοσυστημικές τεχνικές αν νομίζετε ότι δε μπορείτε να περιγράψετε την προβληματική συμπεριφορά με έναν νέο τρόπο Η προσωπική και η επαγγελματική σας κρίση για την καταλληλότητα ή μη της χρήσης μιας οικοσυστημικής τεχνικής σε μια προσπάθεια λύσης ενός προβλήματος, είναι αναντικατάστατη
1. Τεχνική της Αναπλαισίωσης «Αναπλαισίωση» κάνω όταν βρίσκω ένα νέο αντιληπτικό «πλαίσιο» για την προβληματική συμπεριφορά και, μάλιστα, ένα πλαίσιο που θα είναι θετικό, θα ταιριάζει με αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα και θα είναι εύλογο για τα άτομα που αφορά ΘΥΜΑΜΑΙ: 1. Πολλές ερμηνείες μιας δεδομένης συμπεριφοράς μπορεί να είναι ταυτόχρονα αληθινές 2. Η συμπεριφορά ενός ατόμου, συμπεριλαμβανομένης και της συμπεριφοράς που εμείς θεωρούμε προβληματική, θεωρείται από το ίδιο το άτομο ως μια κατάλληλη αντίδραση στην κατάσταση, όπως αυτό την αντιλαμβάνεται
Διαδικασία Εφαρμογής της Αναπλαισίωσης (1) Σκεφτείτε το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε. Φανταστείτε τι συμβαίνει σε συγκεκριμένες συμπεριφορές. Τι κάνει το άτομο; Πότε το κάνει; Ποιος άλλος εμπλέκεται; Π.χ. Ο Γιάννης έρχεται κάθε πρωί και στέκεται δίπλα στο θρανίο του Πέτρου. Μιλούν και γελούν για 10 περίπου λεπτά, ενώ κανονικά θα έπρεπε να καθήσουν στο θρανίο τους και να συγκεντρωθούν στο μάθημα.
Διαδικασία Εφαρμογής της Αναπλαισίωσης (2) Πώς αντιδράτε συνήθως στη συμπεριφορά αυτή και τι αποτέλεσμα έχετε; Π.χ. Ζητώ από το Γιάννη να καθήσει. Συνήθως του το ζητώ ευγενικά τρεις φορές. Τότε αυτός πηγαίνει στη θέση του, από όπου συνεχίζει να μιλά και να στέλνει μηνύματα στον Πέτρο
Διαδικασία Εφαρμογής της Αναπλαισίωσης (3) Ποια είναι η ερμηνεία σας για το λόγο για τον οποίο το άτομο συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο; Π.χ. Είναι ανεύθυνος. Προσπαθεί να με εκνευρίσει. Είναι πεισματάρης. Είναι αγενής. Δε θέλει να συμμορφωθεί με τους κανόνες.
Διαδικασία Εφαρμογής της Αναπλαισίωσης (4) Ποια θετική εναλλακτική ερμηνεία θα μπορούσε να δοθεί στη συμπεριφορά αυτή; Π.χ. Αγαπάει πολύ το φίλο του. Είναι σημαντικό γι αυτόν να επιβεβαιώνει κάθε πρωί το φιλικό του δεσμό. Είναι ένα πολύ δραστήριο αγόρι, που έχει βρει έναν τρόπο να προσαρμόζεται ομαλά στη σχολική ρουτίνα, με την ελάχιστη δυνατή διάσπαση.
Διαδικασία Εφαρμογής της Αναπλαισίωσης (5) Με βάση μία από τις θετικές εναλλακτικές ερμηνείες της συμπεριφοράς του ατόμου, πώς θα μπορούσατε να αντιδράσετε διαφορετικά απ ότι προηγουμένως; Τι θα μπορούσατε να πείτε ή να κάνετε στηριγμένοι σε μία από αυτές τις εναλλακτικές θεωρίες; Π.χ. «Γιαννάκη, βλέπω ότι η φιλία σου με τον Πέτρο έχει πολύ μεγάλη σημασία για σένα και ότι θέλεις λίγα λεπτά κάθε πρωί να τα λες μαζί του. Μερικές φορές η φιλία είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο.
Αναπλαισίωση- Πώς να σκεφτείτε το πρόβλημα με διαφορετικό τρόπο 1. Περιγράψτε τι συμβαίνει στην προβληματική κατάσταση. Ποιος κάνει τι; Πότε το κάνουν; Ποιος άλλος εμπλέκεται; 2. Πώς ανταποκρίνεστε εσείς συνήθως στην προβληματική συμπεριφορά και ποιο είναι το συνηθισμένο αποτέλεσμα; 3. Ποια είναι η τωρινή σας ερμηνεία για το λόγο για τον οποίο το πρόσωπο συμπεριφέρεται κατ αυτόν τον τρόπο; 4. Ποιες θετικές εναλλακτικές ερμηνείες θα μπορούσαν να υπάρξουν γι αυτή τη συμπεριφορά; 5. Βασισμένοι πάνω σε μια ή περισσότερες από αυτές τις θετικές ερμηνείες της συμπεριφοράς του ατόμου, πώς θα μπορούσατε να αντιδράσετε με διαφορετικό τρόπο απ ό,τι στο παρελθόν; Τι θα μπορούσατε πραγματικά να πείτε ή να κάνετε με βάση μία από αυτές τις θετικές εναλλακτικές ερμηνείες;
2. Η Τεχνική της Θετικής Υποδήλωσης των Κινήτρων Βασικό χαρακτηριστικό της τεχνικής αυτής είναι η αναγνώριση πιθανών θετικών κινήτρων στην προβληματική συμπεριφορά. Η απόδοση θετικών κινήτρων είναι τόσο υποθετική, όσο και η απόδοση αρνητικών κινήτρων
Η Διαδικασία Ανάπτυξης της Θετικής Υποδήλωσης των Κινήτρων (1) Σκεφτείτε ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζετε τώρα. Φανταστείτε τι συμβαίνει στο επίπεδο της συμπεριφοράς. Τι κάνει το άτομο; Πότε το κάνει; Ποιος άλλος εμπλέκεται; Π.χ. Ο Νίκος και ο Μάνος φωνάζουν ο ένας στον άλλο κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Όταν ο Νίκος, ο οποίος είναι λιγότερο ευφυής, απαντά λανθασμένα, ο Μάνος τον κοροϊδεύει. Ο Νίκος αντιδρά βρίζοντας τον Μάνο.
Η Διαδικασία Ανάπτυξης της Θετικής Υποδήλωσης των Κινήτρων (2) Πώς αντιδράτε συνήθως στη συμπεριφορά και τι αποτέλεσμα προκύπτει; Π.χ. Συνήθως λέω στα αγόρια ότι είναι αρκετά μεγάλα πια και μπορούν να φέρονται καλύτερα από το να φωνάζει ο ένας στον άλλο. Σχολιάζω το γεγονός τονίζοντας το γεγονός ότι είναι αρκετά ώριμοι και γι αυτό δεν πρέπει να είναι αγενείς. Συχνά τότε χρησιμοποιούν αυτούς τους χαρακτηρισμούς ως εφόδιο, ώστε να αποκαλέι ο ένας τον άλλο «ανώριμο»
Η Διαδικασία Ανάπτυξης της Θετικής Υποδήλωσης των Κινήτρων (3) Γιατί νομίζετε ότι το άτομο ενεργεί έτσι; Ποια νομίζετε ότι είναι τα κίνητρα του ατόμου γι αυτή τη συμπεριφορά; Π.χ. Και τα δύο αγόρια έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και προσπαθούν να ενισχύσουν το εγώ τους. Δεν έχουν αδέλφια και γ αυτό δεν ξέρουν πώς θα μπορούσαν να τα πάνε καλά. Έτσι θέλουν να τραβήξουν την προσοχή. Προσπαθούν να ενοχλήσουν την τάξη. Κάνουν αγώνα ισχύος. Θέλουν να προκαλέσουν ο ένας τον άλλο.
Η Διαδικασία Ανάπτυξης της Θετικής Υποδήλωσης των Κινήτρων (4) Ποια θετικά κίνητρα μπορεί να υπάρχουν γι αυτή τη συμπεριφορά; Π.χ. Αυτός είναι ένας τρόπος που έχουν τα παιδιά να δείχνουν δεμένα το ένα με το άλλο. Ή πρόκειται για έναν τρόπο με τον οποίο εκφράζουν το ενδιαφέρον τους. Ή επιδιώκει ο ένας να μάθει τα όρια του άλλου. Ή τέλος, βοηθά ο ένας τον άλλο να ανακαλύψει τα δικά του όρια.
Η Διαδικασία Ανάπτυξης της Θετικής Υποδήλωσης των Κινήτρων (5) Με βάση ένα ή περισσότερα από αυτά τα θετικά κίνητρα για τη συμπεριφορά, πώς θα μπορούσατε να αντιδράσετε διαφορετικά από ό,τι στο παρελθόν; Τι θα λέγατε στα αγόρια; Π.χ. Νίκο και Μάνο, είναι εκπληκτικό να βλέπει κανείς το ενδιαφέρον που δείχνετε ο ένας για τη δουλειά και την πρόοδο του άλλου στο σχολείο. Σπάνια βλέπουμε έναν τόσο ισχυρό δεσμό ανάμεσα σε συμμαθητές.
Θετική Υποδήλωση Κινήτρων- Αναζητώντας θετικά κίνητρα στα προβλήματα συμπεριφοράς 1. Τι κάνει το άτομο; Ποιος άλλος εμπλέκεται; 2. Πώς ανταποκρίνεστε εσείς συνήθως και ποιο αποτέλεσμα έχετε; 3. Γιατί νομίζετε ότι το άτομο το κάνει αυτό; Ποια νομίζετε ότι είναι τα κίνητρά του; 4. Ποια θετικά κίνητρα θα μπορούσαν να υπάρχουν γι αυτή τη συμπεριφορά; 5. Βασισμένοι πάνω σε ένα ή περισσότερα από αυτά τα θετικά κίνητρα της συμπεριφοράς του ατόμου, πώς θα μπορούσατε να ανταποκριθείτε διαφορετικά απ ότι στο παρελθόν; Τι θα μπορούσατε πραγματικά να πείτε ή να κάνετε με βάση ένα από εκείνα τα θετικά κίνητρα;
3. Η Τεχνική της Υποδήλωσης των Λειτουργιών του Οικοσυστήματος Η «Τεχνική της Αναγνώρισης των Θετικών Λειτουργιών της Συμπεριφοράς», αναφέρεται αφενός στον προσδιορισμό θετικών πλευρών της συμπεριφοράς, η οποία προηγουμένως ερμηνευόταν μόνο αρνητικά, και αφετέρου στη θετική αντίδραση στη συμπεριφορά αυτή.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Υποδήλωσης των Θετικών Λειτουργιών (1) Σκεφτείτε ένα πρόβλημα που έχετε αυτή τη στιγμή. Φανταστείτε τι συμβαίνει σε συγκεκριμένα προβλήματα συμπεριφοράς. Τι κάνουν τα άτομα, πότε το κάνουν, ποιος άλλος εμπλέκεται; π.χ. Η Γεωργία, που έχει μια μέση ικανότητα, κάθεται στο θρανίο της, κρεμάει κάτω το κεφάλι της και δεν κάνει ουσιαστικά τίποτε. Μπορεί να γράψει μια ή δύο γραμμές σε σπάνιες περιστάσεις. Όταν τη σηκώνουν για μάθημα παραμένει σιωπηλή. Αλληλεπιδρά πολύ λίγο με τους άλλους μαθητές.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Υποδήλωσης των Θετικών Λειτουργιών (2) Πώς ανταποκρίνεστε συνήθως και τι αποτέλεσμα έχετε; Π.χ. Δοκίμασα τη θετική και την αρνητική ενίσχυση. Την επαίνεσα για οποιαδήποτε εργασία και οποιαδήποτε συμμετοχή, όσο ελάχιστες κι αν ήταν ή την κράτησα μέσα στα διαλείμματα. Της μίλησα για το πόσο σημαντικό είναι να κάνει τη δουλειά της. Έστειλα σημειώματα στο σπίτι της. Συνεχίζει να μην κάνει σχεδόν τίποτα στην τάξη.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Υποδήλωσης των Θετικών Λειτουργιών (3) Ποιες είναι μερικές από τις λειτουργίες αυτής της συμπεριφοράς που προς το παρόν βλέπετε; Π.χ. Επιβραδύνει την πρόοδο της τάξης. Σπαταλά το χρόνο του δασκάλου και των μαθητών. Αποσπά την προσοχή της τάξης. Με εμποδίζει να διδάξω με το συνηθισμένο ύφος μου.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Υποδήλωσης των Θετικών Λειτουργιών (4) Ποιες είναι μερικές από τις θετικές οικοσυστημικές λειτουργίες αυτής της συμπεριφοράς; Π.χ. Επειδή η Γεωργία δεν κάνει ουσιαστικά καθόλου δουλειά, υπάρχουν πολύ λιγότερα γραπτά να διορθώσω, γεγονός που μου εξοικονομεί λίγο χρόνο. Αυτή η πρόσθετη ώρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προγραμματισμό και για τη βοήθεια άλλων μαθητών.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Υποδήλωσης των Θετικών Λειτουργιών (5) Με βάση στις θετικές οικοσυστημικές λειτουργίες, θα μπορούσατε να πείτε: Π.χ. «Γεωργία, είχα στεναχωρηθεί μαζί σου, γιατί μου φαινόταν ότι σπαταλούσες πολύτιμο χρόνο από το δάσκαλο και τους μαθητές αλλά, όταν το σκέφτηκα περισσότερο, συνειδητοποίησα ότι όταν κάνεις τόσο λίγη δουλειά, στην πραγματικότητα μου προσφέρεις χρόνο που μπορώ να αφιερώσω για να προγραμματίσω και να βοηθήσω άλλους μαθητές. Είναι πολύ ασυνήθιστο για ένα μαθητή να θυσιάσει για τους συμμαθητές του το χρόνο και την προσοχή που δικαιούται από το δάσκαλο.
Θετική Υποδήλωση Λειτουργιών- Αναζητώντας θετικές λειτουργίες στα προβλήματα συμπεριφοράς 1. Ποιος κάνει τι, πότε, σε ποιον κλπ.; 2. Πώς αντιδράτε εσείς συνήθως και τι αποτέλεσμα έχετε; 3. Ποιες είναι μερικές από τις λειτουργίες αυτής της συμπεριφοράς που βλέπετε στο παρόν; 4. Ποιες είναι μερικές από τις θετικές οικοσυστημικές λειτουργίες αυτής της συμπεριφοράς; (θυμηθείτε, μία λειτουργία δεν είναι απαραίτητα ένα επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Μια λειτουργία είναι ένας παράγοντας που σχετίζεται ή εξαρτάται από άλλους παράγοντες. Αν συμβαίνει το Α, τότε κάντε το Β, Γ και Δ. 5. Στηριγμένο πάνω σε μία ή περισσότερες απ αυτές τις οικοσυστημικές λειτουργίες, πώς θα μπορούσατε να αντιδράσετε με διαφορετικό τρόπο από ό,τι στο παρελθόν; Τι μπορούσατε πραγματικά να πείτε ή να κάνετε βασισμένοι σε μία απ αυτές τις θετικές λειτουργίες;
4. Η Τεχνική της Ενθάρρυνσης για τη Συνέχιση των Προβλημάτων Η τεχνική αυτή αντιπροσωπεύει ίσως την πιο φανερή πρόκληση για την κοινή λογική. Στην ουσία, η ενθάρρυνση αυτή δεν είναι παρά ένα μέσο για τη συνέχιση της προβληματικής συμπεριφοράς, υπό τον όρο βέβαια ότι αυτό θα γίνει για διαφορετικό λόγο, σε διαφορετικό χρόνο ή τόπο και, ίσως, με κάποια διαφορετική μορφή.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Τεχνικής της Ενθάρρυνσης για Συνέχιση της Προβληματικής Συμπεριφοράς με Διαφορετικό Τρόπο (1) Σκεφτείτε συνολικά το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε. Συλλογιστείτε τι συμβαίνει σε συγκεκριμένα συμπεριφοριστικά πλαίσια. Ποιος σχετίζεται με ποιον; Ποιος κάνει ή λέει τι και σε ποιον; Π.χ. Ο Γιάννης απαιτεί πολλή προσοχή από μένα. Έρχεται στην έδρα μου και κάνει προτάσεις για το πώς θα έπρεπε να εργάζομαι. Όταν δίνω οδηγίες, κάνει εναλλακτικές προτάσεις, για τις οποίες επιμένει ότι είναι καλύτερες. Άλλες φορές κάνει ότι δεν ακούει και ζητάει να επαναλάβω τις οδηγίες μου. Δε στρώνεται στη δουλειά όταν αρχίζουμε μια εργασία αλλά αντίθετα, ξύνει μολύβια, ξεφυλλίζει τετράδια κλπ. Σύντομα, μόλις αναγκαστεί να αρχίσει την εργασία του, κάνει ξανά και ξανά απλοϊκές ερωτήσεις. Επίσης, αναμειγνύεται σχεδόν κάθε φορά στην επικοινωνία- σχέση μεταξύ των μαθητών της τάξης ή ανάμεσα στους μαθητές και σε μένα. Η συμπεριφορά του είναι ενοχλητική για τους άλλους και αποπροσανατολίζει και τον ίδιο από την εργασία του.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Τεχνικής της Ενθάρρυνσης για Συνέχιση της Προβληματικής Συμπεριφοράς με Διαφορετικό Τρόπο (2) Πώς αντιδράτε συνήθως για να κάνετε ένα άτομο να σταματήσει μια προβληματική συμπεριφορά; Τι αποτέλεσμα έχετε; Π.χ. Εάν απαντήσω στις ερωτήσεις του, ρωτάει περισσότερα. Εάν αρνηθώ να απαντήσω, πετά θυμωμένος το μολύβι του και διαμαρτύρεται έντονα και με πικρία, ότι δεν μπορεί να εργαστεί και ότι φταίω εγώ που δεν του λέω πώς. Όταν παρεμβάλλεται στην επικοινωνία μου με τους άλλους μαθητές, του μιλάω αρχικά ευγενικά κι έπειτα, μάλλον με αγένεια πια, του τονίζω να «μη φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν». Αυτά βέβαια δεν έχουν αποτέλεσμα και παραμένει προφανώς πεπεισμένος ότι πρέπει να παρεμβαίνει.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Τεχνικής της Ενθάρρυνσης για Συνέχιση της Προβληματικής Συμπεριφοράς με Διαφορετικό Τρόπο (3) Υπάρχουν κάποιοι τρόποι, με βάση τους οποίους η προβληματική συμπεριφορά μπορεί να συνεχιστεί με διαφορετική μορφή; Π.χ. Μπορεί να γράψει τις προτάσεις του και να μου τις διαβάσει στο τέλος της ημέρας, σε ειδική συνάντηση. Ίσως του ζητήσω να κάνει κάποια ανακοίνωση στην τάξη, κάθε φορά, λίγο πριν δώσω οδηγίες που απαιτούν μεγάλη προσοχή από όλους.
Διαδικασία για την Ανάπτυξη της Τεχνικής της Ενθάρρυνσης για Συνέχιση της Προβληματικής Συμπεριφοράς με Διαφορετικό Τρόπο (4) Πώς μπορείτε να ζητήσετε από το άτομο να εκτελεί την τροποποιημένη πλέον συμπεριφορά του με διαφορετικό τρόπο; Τι μπορείτε, στην πραγματικότητα, να πείτε; Π.χ. «Γιάννη, πάντα έχεις τόσα πολλά σχόλια και προτάσεις! Είναι πραγματικά κρίμα που δεν μπορώ να διακόψω τη διδασκαλία και να δώσω στις ιδέες σου την προσοχή που θα ήθελα. Σε παρακαλώ όμως να μου γράψεις όλες τις σκέψεις και τα σχόλιά σου. Στο τέλος κάθε μέρας, όταν θα μπορώ πραγματικά να δώσω στις ιδέες σου την προσοχή που αξίζουν, θα έχω μια συνάντηση μαζί σου.
Ενθαρρύνοντας τη Συνέχιση της Προβληματικής Συμπεριφοράς 1. Ποιος κάνει τι, πότε, σε ποιον κλπ.; 2. Πώς αντιδράτε εσείς συνήθως για να κάνετε το άτομο να σταματήσει την προβληματική συμπεριφορά; Ποιο αποτέλεσμα έχετε; 3. Με ποιους τρόπου θα μπορούσε η συμπεριφορά να εμφανιστεί διαφορετικά; Π.χ., σε ένα διαφορετικό χρόνο ή μέρος, με ένα διαφορετικό τρόπο ή για ένα διαφορετικό λόγο; 4. Πώς θα μπορούσατε να επηρεάσετε το άτομο να εκδηλώσει αυτή την τροποποιημένη συμπεριφορά, έτσι ώστε να αντιμετωπίζεται με έναν θετικό τρόπο;
5. Η Τεχνική της Κερκόπορτας Η τεχνική αυτή είναι ένας συμβολικός τρόπος για να πούμε ότι στις προβληματικές καταστάσεις το πρόβλημα μοιάζει με μία κλειδαμπαρωμένη πόρτα, που στέκεται ανάμεσα σε μας και σε μια πιο εποικοδομητική σχέση. Μερικές φορές ένας «κριός» είναι αρκετά δυνατός για να ρίξει μια πόρτα, συγχρόνως όμως καταστρέφει και πολλά άλλα. Είναι ωστόσο μερικές φορές δυνατό, να βρει κανείς τη συχνά ξεκλείδωτη «πίσω πόρτα» και έτσι απλά να «μπεις μέσα».
Διαδικασία για την Εφαρμογή της Τεχνικής της Κερκόπορτας (1) Σκεφτείτε ένα πρόσωπο (ή ομάδα), του οποίου η συμπεριφορά αποτελεί τώρα πρόβλημα για σας. Φανταστείτε συμπεριφορές ή πλευρές αυτού του ατόμου (της ομάδας) ή και καταστάσεις που αφορούν αυτό το άτομο (ή την ομάδα) και δεν αποτελούν πρόβλημα. π.χ. Η Αλίκη μόλις φτάσει το πρωί στο σχολείο στρώνεται αμέσως στη δουλειά. Ο Νίκος είναι πάντα καλοντυμένος. Η Μαρίνα είναι συνεργάσιμη, όταν παίζει στο προαύλιο του σχολείου.
Διαδικασία για την Εφαρμογή της Τεχνικής της Κερκόπορτας (2) Επιλέξτε τη μη-προβληματική συμπεριφορά, πλευρά ή κατάσταση που πιστεύετε ότι μπορείτε πιο εύκολα και αυθόρμητα να σχολιάσετε θετικά. Π.χ. Ο Χρήστος στο μάθημα της γλώσσας παραδίδει γραπτά που είναι καθαρογραμμένα και τακτικά.
Διαδικασία για την Εφαρμογή της Τεχνικής της Κερκόπορτας (3) Διαλέξτε το χρόνο και το χώρο, τον οποίο θεωρείτε κατάλληλο να εκφράσετε το θετικό σας σχόλιο. Π.χ. Ιδιαίτερη συνομιλία μετά το μάθημα.
Η Τεχνική της Κερκόπορτας- Επηρεάζοντας έμμεσα το πρόβλημα 1. Περιγράψτε τις μη-προβληματικές συμπεριφορές ή χαρακτηριστικά ενός ατόμου (ή μιας ομάδας) του οποίου η συμπεριφορά είναι ένα πρόβλημα για σας. 2. Απαριθμήστε τις καταστάσεις στις οποίες μία συμπεριφορά του ατόμου αυτού ή της ομάδας δεν αποτελεί πρόβλημα για σας. 3. Επιλέξτε ένα στοιχείο απ όσα απαριθμήσατε πιο πάνω που θα ήταν το ευκολότερο για σας να το σχολιάσετε θετικά και ειλικρινά. 4. Στηριγμένοι στο στοιχείο που επιλέξατε, τι μπορούσατε να πείτε με ειλικρίνεια και θετικό τρόπο στο πρόσωπο (ή στην ομάδα), του οποίου (της οποίας) η συμπεριφορά είναι ένα πρόβλημα για σας; Σε ποια κατάσταση θα το πείτε;
6. Η Τεχνική του Εντοπισμού Εξαιρέσεων Όταν έχετε ένα πρόβλημα με κάποιο άτομο, είναι φυσικό αυτή η προβληματική του συμπεριφορά να προσελκύει την προσοχή σας όπως οι μορφές ενός πίνακα, ενώ η μη-προβληματική του συμπεριφορά μοιάζει με ένα «φόντο» που δεν το προσέχει σχεδόν κανείς. Η τεχνική του εντοπισμού εξαιρέσεων αντιστρέφει τα πράγματα: η μη-προβληματική συμπεριφορά γίνεται η «μορφή» που προσελκύει την προσοχή σας, καθώς αλλάζει η οπτική γωνία από την οποία βλέπετε το πρόβλημα
Ποια η μορφή και ποιο το φόντο;
Διαδικασία Εφαρμογής του Εντοπισμού Εξαιρέσεων (1) Σκεφτείτε ένα άτομο του οποίου η συμπεριφορά αποτελεί τώρα πρόβλημα για σας. Εντοπίστε την κατάσταση (ή τις καταστάσεις) στην οποία αυτό το άτομο δεν εκδηλώνει αυτή την προβληματική συμπεριφορά. Αναγνωρίστε τις διαφορές μεταξύ των προβληματικών και μη-προβληματικών καταστάσεων. Π.χ. Η Ουρανία δε δημιουργεί προβλήματα όταν της αναθέτω να μαζέψει τα τετράδια των ασκήσεων των συμμαθητών της. Στην περίπτωση αυτή, αναλαμβάνει την ευθύνη για μία εργασία και, έτσι, συνεργαζόμαστε. Όταν η Ουρανία ενοχλεί τα παιδιά που κάθονται στα γύρω θρανία την ώρα του μαθήματος και εγώ της λέω να σταματήσει, με προκαλεί και συνήθως καταλήγουμε να φωνάζουμε η μία στην άλλη.
Διαδικασία Εφαρμογής του Εντοπισμού Εξαιρέσεων (2) Ποιες συμπεριφορές, ιδιότητες, χαρακτηριστικά κλπ. Του ατόμου, του οποίου η συμπεριφορά αποτελεί πρόβλημα, θα θέλατε να βλέπετε περισσότερο; Π.χ. Θα ήθελα να αυξήσω το μέγεθος της προσωπικής ευθύνης που αναλαμβάνει η Ουρανία στην τάξη και θα ήθελα να αφιερώνω περισσότερο χρόνο για να συνεργάζομαι μαζί της παρά να μαλώνω.
Διαδικασία Εφαρμογής του Εντοπισμού Εξαιρέσεων (3) Περιγράψτε με ποιο τρόπο η συμπεριφορά σας είναι διαφορετική στις μη-προβληματικές καταστάσεις. Τι κάνετε ήδη για να ενθαρρύνετε τις μη-προβληματικές συμπεριφορές; Π.χ. Συχνά λέω στην Ουρανία, όταν της ζητώ να μαζέψει τα τετράδια των ασκήσεων, ότι είναι ωραίο να έχω μία τόσο υπεύθυνη και αξιόπιστη μαθήτρια για βοηθό στη δουλειά μου.
Διαδικασία Εφαρμογής του Εντοπισμού Εξαιρέσεων (4) Διαμορφώστε ένα σχέδιο αύξησης της συχνότητας της μηπροβληματικής συμπεριφοράς, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις σας για: α) τα χαρακτηριστικά των μηπροβληματικών καταστάσεων, β) τις συμπεριφορές και ιδιότητες που θέλετε να ενθαρρύνετε και, γ) το τι κάνετε και είναι αποτελεσματικό. Π.χ. Θα σταματήσω να μαλώνω την Ουρανία όταν μιλάει κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αντί για αυτό, θα αρχίσω να επαινώ πολλές φορές την ημέρα την αίσθηση της υπευθυνότητας που έχει. Θα της μεταδώσω, όσο πιο ξεκάθαρα μπορώ, το μήνυμα ότι εφόσον την εμπιστεύομαι, ξέρω ότι οι προθέσεις της είναι καλές.
Εντοπίζοντας Εξαιρέσεις- Εστιάζοντας την προσοχή σας σε ό,τι δεν αποτελεί πρόβλημα 1. Καταγράψτε τις καταστάσεις στις οποίες το άτομο που σας ενδιαφέρει δεν παρουσιάζει τη συμπεριφορά που σας προβληματίζει. 2. Σημειώστε όποιες διαφορές μπορείτε να προσδιορίσετε ανάμεσα στις προβληματικές και στις μη-προβληματικές καταστάσεις. 3. Καταγράψτε τις συμπεριφορές, τα προτερήματα και τα χαρακτηριστικά του ατόμου που προσδιορίσατε και για τις οποίες δεν επιθυμείτε μία αλλαγή. 4. Προσδιορίστε τις δικές σας αντιδράσεις, οι οποίες ήδη έχουν θετικό αποτέλεσμα σε σχέση με αυτό το άτομο. Ποια είναι τα διαφορετικά στοιχεία των αντιδράσεών σας σε αυτές τις μη-προβληματικές καταστάσεις; 5. Κάντε ένα σχέδιο για να χρησιμοποιήσετε αυτά που μάθατε, απαντώντας στις ερωτήσεις 1 έως 4 ώστε ν αυξήσετε το χρόνο που αφιερώνετε στις μη-προβληματικές συμπεριφορές.
tips Η οικοσυστημική δεν αφορά σε κόλπα και δε φέρνει την αλλαγή «δια μαγείας» Προβλέψτε την υποτροπή- μια υποτροπή είναι φυσική και προβλεπόμενη Υιοθετήστε μια εντελώς φυσική στάση προς την αλλαγή, δηλαδή να είστε ελαφρώς σκεπτικιστές απέναντί της και κάπως σαστισμένοι απ αυτήν Συμπεριφερθείτε με όποιον τρόπο θέλετε, αρκεί να μη φέρεστε με τον τρόπο που συνηθίζατε Η οικοσυστημική προσέγγιση δεν έχει σκοπό να αλλάξει το προσωπικό σας ύφος και στυλ διδασκαλίας. Απλά εντάξτε την σ αυτό.
Όλες οι τεχνικές της οικοσυστημικής αναλυτικά στο: