ΤΕΥΧΟΣ 8 / Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 Φαρμακευτικά και... επίκαιρα Επίσημη έκδοση του Φ. Σ. Θεσσαλονίκης Δραστηριότητες Φ. Σ. Θεσσαλονίκης Επιστημονικές και ενημερωτικές εκδηλώσεις Υγεία Συμπληρώματα διατροφής: πανάκεια ή φενάκη; ΣΥ. ΦΑ. News Εκδήλωση για την κοπή της πίτας Ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας Επιστημονική ενημέρωση Ερευνητές ανέπτυξαν τεχνητή HDL χοληστερόλη Η καφεΐνη συνδέεται με τη δημιουργία ψευδαισθήσεων Φαρμακευτική αγορά Ανακλήσεις και απαγορεύσεις διακίνησης και διάθεσης προϊόντων από τον ΕΟΦ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Εθνικής Αντίστασης 173-175, Εμπορικό Κέντρο «Φοίνικας», 55134, Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 471776
Περιεχόμενα #8 w Σελ. 4 w Σελ. 6 w Σελ. 8 w Σελ. 14 w Σελ. 15 w Σελ. 26 w Σελ. 28 w Σελ. 30 w Σελ. 32 w Σελ. 36 w Σελ. 39 w Σελ. 42 ΕDITORIAL ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Φ. Σ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Επιστημονικές και ενημερωτικές εκδηλώσεις ΥΓΕΙΑ Συμπληρώματα διατροφής: πανάκεια ή φενάκη; ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Διευκρινίσεις σχετικά με την ορθή χρήση των ταινιών γνησιότητας φαρμάκων. ΟΑΕΕ: σχετικά με τη συνταγογράφηση φαρμάκων. Ενημέρωση από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο. ΤΣΑΥ: σχετικά με τη νοσηλεία ασφαλισμένων του ΤΣΑΥ σε ιδιωτικές κλινικές ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Δελτία Τύπου από το Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας και τον ΕΟΦ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ Ανακλήσεις και απαγορεύσεις διακίνησης και διάθεσης προϊόντων από τον ΕΟΦ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΣΥ. ΦΑ. News Εκδήλωση για την κοπή της πίτας. Ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας. Νέα δρομολόγια αποστολής φαρμάκων. Χορηγία στην εκδήλωση προς τιμήν της «Ελένης της Ιορδανίας» ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Αυξημένος κίνδυνος νόσου Αλτσχάιμερ για τους ηλικιωμένους καπνιστές. Ερευνητές ανέπτυξαν τεχνητή HDL χοληστερόλη. Με καρκίνο απειλούνται τα παιδιά των γυναικών που καπνίζουν στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η καφεΐνη συνδέεται με τη δημιουργία ψευδαισθήσεων ΝΕΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ-ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ 3 Επίσημη έκδοση του Φ. Σ. Θεσσαλονίκης ΤΕΥΧΟΣ 8 Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συγγραφέων. Το περιοδικό διατηρεί το δικαίωμα συντόμευσης των δελτίων Tύπου που λαμβάνει. Ιδιοκτήτης Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης Εθνικής Αντίστασης 173-175, Εμπορικό Κέντρο «Φοίνικας», 55134, Θεσσαλονίκη τηλ.: 2310 471776, fax: 2310 227525 www.fsth.gr, e-mail: fsth@otenet.gr Διοικητικό Συμβούλιο Φ. Σ. Θεσσαλονίκης Πρόεδρος: Κυριάκος Θεοδοσιάδης Αντιπρόεδρος: Βασίλειος Νικόλτσιος Γραμματέας: Διονύσιος Ευγενίδης Ταμίας: Αρετή Βουγιουκλή Μέλη: Λάζαρος Φαρσάκης Αθανάσιος Παπαδόπουλος Ιωάννης Συλλιγνάκης Νικόλαος Δατσέρης Χρήστος Νώτας Υπεύθυνος Σύνταξης Διονύσιος Ευγενίδης: Γραμματέας ΦΣΘ evgenidi@internet.gr Εκδόσεις Κ-GROUP Σμύρνης 21, 11431, Νέα Ιωνία, τηλ.: 210 2715032, fax: 210 2714437 www.kprovoli.gr, e-mail: info@kprovoli.gr ΚΩΔΙΚΟΣ: 8301 Εκδότης - Διευθυντής Γιάννης Κούνουπας Εμπορική Διεύθυνση Αδελίνα Τζουβάρα, adelina@kprovoli.gr Επιμέλεια Ύλης Ειρήνη Ζυγκοπούλου, eirini@kprovoli.gr Επιμέλεια-Διόρθωση Κειμένων Δημήτρης Αλεξάκης Υπεύθυνοι Διαφήμισης Θανάσης Αλμπάνης, albanis@kprovoli.gr Αλέξανδρος Μάραγκος, alex@kprovoli.gr Art Director Κωνσταντίνα Ζάγκλη, konstantina@kprovoli.gr Εκτύπωση Ε. Μανώλης - Γ. Παραλυκούδης & ΣΙΑ Ε. Ε.
Editorial Αγαπητοί φίλοι και συνάδελφοι Η χρονιά που πέρασε ήταν μια χρονιά δημιουργική για όλους μας. Αγωνιστήκαμε, διεκδικήσαμε και πετύχαμε. Με μία φωνή και έναν στόχο. Την αναγνώριση του ρόλου μας και της προσφοράς μας στο κοινωνικό σύνολο. Η προσπάθεια, όμως, δεν σταματάει εδώ. Ο κλάδος μας πρέπει να είναι σε εγρήγορση για να αντιμετωπίσει ό,τι προκύψει μελλοντικά με τον ίδιο επιτυχημένο τρόπο. Στο τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας μπορείτε να διαβάσετε, εκτός των άλλων, τον νέο νόμο για τα φάρμακα υψηλού κόστους, η ισχύς του οποίου αρχίζει από την 1η Μαρτίου του 2009. Ο νόμος αυτός, που μας αναγκάζει να τιμολογούμε τα 89 αυτά φάρμακα με ποσοστό 5%, είναι πρόχειρος, άδικος και πρακτικά ανεφάρμοστος. Ήδη ο σύλλογός μας κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες για αναστολή της εφαρμογής του, μέχρι να διευθετηθούν όλα τα προβλήματα που δημιουργεί. Προβλήματα που έρχονται να προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα από το Π. Δ. 121/08, όπου αναφέρεται ότι θα απορρίπτονται συνταγές στις οποίες δεν αναγράφεται η ποσότητα των φαρμάκων αριθμητικά και ολογράφως, καθώς και η δοσολογία τους! Για όλα αυτά, το Δ. Σ. ενεργεί σε συνεργασία με τον ΠΦΣ για τη αποκατάσταση των προχειροτήτων. Μη ξεχνάτε ότι μπορείτε να αφαιρείτε και να αρχειοθετείτε τις κεντρικές σελίδες του περιοδικού μας, για να ανατρέχετε στις πληροφορίες που περιέχουν, κάθε φορά που χρειάζεται. Επίσης σ αυτό το τεύχος, φιλοξενούμε το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ, κ. Γεώργιου Μανουσάκη, ο οποίος απαντάει στο καίριο ερώτημα για το αν τα συμπληρώματα διατροφής είναι πανάκεια ή φενάκη. Κλείνοντας, θέλουμε να ευχηθούμε σε όλους: ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ και ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ το 2009! 04 ΕNΗΜΕΡΩΣΗ Παρακαλούνται οι συνάδελφοι, τα παιδιά των οποίων πέρασαν τη φετινή χρονιά σε κάποιο ΑΕΙ της χώρας, να επικοινωνήσουν με τα γραφεία του Συλλόγου για να πληροφορηθούν τη διαδικασία για τη συμμετοχή τους στις Υποτροφίες του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης. Δηλώσεις συμμετοχής θα γίνονται δεκτές μέχρι τις 27 Φεβρουαρίου.
Δραστηριότητες Φ. Σ. Θεσσαλονίκης Ψυχοκοινωνική διάσταση στην πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας: νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις Η Πανελλήνια Ένωση Φαρμακοποιών πραγματοποίησε επιστημονική εκδήλωση για τις νεότερες θεραπευτικές εξελίξεις όσον αφορά την πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας, στις 19 Ιανουαρίου, στο ξενοδοχείο «Makedonia Palace». Εισηγήτρια ήταν η δρ Κ. Καραγεωργίου, διευθύντρια της Νευρολογικής Κλινικής του ΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς». Τη συζήτηση συντόνισε ο κ. Κυριάκος Θεοδοσιάδης, πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης. 06
#8 Ενημερωτική ημερίδα για τον ιό HPV, τα εμβόλια και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η Ελληνική Εταιρεία Έρευνας και Αντιμετώπισης του ιού των θηλωμάτων διοργάνωσε ενημερωτική ημερίδα σχετικά με τον ιό HPV, τα εμβόλια και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η ημερίδα, στην οποία συμμετείχαν πολλοί φαρμακοποιοίμέλη του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε στις 24 Ιανουαρίου, στο ξενοδοχείο «Electra Palace». Ομιλητές ήταν ο κ. Θεόδωρος Αγοραστός, καθηγητής, Α Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, ο κ. Ι. Καβαλιώτης, διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Ειδικών Παθήσεων, στην Θεσσαλονίκη, ο κ. Γ. Κολιόπουλος, λέκτορας, Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο κ. Α. Μορτάκης, μαιευτήρας-γυναικολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο κ. Ε. Παρασκευαΐδης, καθηγητής, διευθυντής της Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο κ. Α. Παπανικολάου, επίκουρος καθηγητής, Α Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, η κ. Ε. Πουρναρά, παιδίατρος, ιατρικός σύμβουλος GlaxoSmithKline, η κ. Ι. Τσιαούση, μαιευτήρας-γυναικολόγος, medical affairs manager Gardasil, ΒΙΑΝΕΞ-Sanofi Pasteur MSD, και ο κ. Κ. Χατζηγεωργίου, μαιευτήρας-γυναικολόγος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αλεξανδρούπολης, επιστημονικός συνεργάτης της Α Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής του ΑΠΘ, Νοσοκομείο Παπαγεωργίου. Επιστημονική εκδήλωση με στόχο τον πόνο Ο Όμιλος Επιχειρήσεων ΣΥ. ΦΑ. Θεσσαλονίκης και ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης διοργάνωσαν επιστημονική εκδήλωση, με θέμα: «Αντιμετωπίζοντας τον πόνο στην καθημερινότητα με αναλγητικά», στις 8 Δεκεμβρίου, στο «Grand Palace Hotel». Ομιλητές στην εκδήλωση ήταν η κ. Ελένη Παπακωνσταντίνου, επίκουρη καθηγήτρια Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ, η οποία παρουσίασε τα είδη αναλγητικών, ο κ. Δημήτριος Μ. Ρέκκας, αναπληρωτής καθηγητής Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος αναφέρθηκε στα μαλακά καψάκια ως συστήματα χορήγησης φαρμάκων, και ο κ. Αναστάσιος Κριεμπάρδης, βιοχημικός, επιστημονικός διευθυντής της Reckitt Benckiser, ο οποίος μίλησε για την ιβουπροφαίνη στον καθημερινό πόνο. Χαιρετισμό απηύθυναν ο κ. Λάζαρος Φαρσάκης, πρόεδρος του ΣΥ. ΦΑ. Θεσσαλονίκης, και ο κ. Κυριάκος Θεοδοσιάδης, πρόεδρος του Φ. Σ. Θεσσαλονίκης. Συντονιστής της συζήτησης ήταν ο κ. Απόστολος Πειστικός, γενικός γραμματέας Δ. Σ. του ΣΥ. ΦΑ. Θεσσαλονίκης. Νέα εποχή στην αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε η επιστημονική εκδήλωση για την πρόληψη του καρκίνου της μήτρας, την Τετάρτη 26 Νοεμβρίου, στο συνεδριακό κέντρο «Polis», στη Θεσσαλονίκη. Στην εκδήλωση, που διοργάνωσε ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης, ομιλητής ήταν ο κ. Θεόδωρος Αγοραστός, καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα και απάντησε στα ερωτήματα των φαρμακοποιών που παρέστησαν. 07
Υγεία Συμπληρώματα διατροφής πανάκεια ή φενάκη; 08 Γεώργιος Μανουσάκης ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, συγγραφέας του βιβλίου ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Ως συμπληρώματα διατροφής θεωρούμε τις πρόσθετες ουσίες που παίρνουμε για να εξασφαλίσουμε την ομαλή λειτουργία του οργανισμού μας, όταν αυτή διαταράσσεται ή όταν θέλουμε να αποτρέψουμε κάποια διαταραχή. Κατά κανόνα, αυτές οι ουσίες υπάρχουν φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό, αντίθετα απ ό,τι συμβαίνει με τα περισσότερα φάρμακα. Απ αυτό τον ορισμό προκύπτει ότι τα συμπληρώματα διατροφής, στα οποία αναφερόμαστε, δεν έχουν καμία σχέση με τα «ένοχα» συμπληρώματα διατροφής, τα οποία δόθηκαν στους αρσιβαρίστες της εθνικής μας ομάδας.
#8 Μας χρειάζονται, όμως, τα συμπληρώματα διατροφής; Προσωπικά, νομίζω ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν μας χρειάζονται όταν συντρέχουν κυρίως οι ακόλουθες προϋποθέσεις: Όταν είμαστε νέοι και υγιείς. Όταν ζούμε σε υγιεινό περιβάλλον. Όταν δεν παίρνουμε φάρμακα. Όταν διατρεφόμαστε σωστά. Όταν δεν βιώνουμε συνεχές και έντονο στρες. Όταν είμαστε ηλικιωμένοι και όλες οι λειτουργίες του οργανισμού μας λειτουργούν άψογα, πράγμα σπάνιο. Αν όμως δεν ισχύει έστω και μία απ αυτές τις προϋποθέσεις, τότε πρέπει να παίρνουμε συμπληρώματα διατροφής. Πολλοί όμως ειδικοί και μη έχουν αρκετές επιφυλάξεις, ακόμα και αντιρρήσεις, για τη χρησιμότητα των συμπληρωμάτων διατροφής. Ενώ άλλοι, όχι μόνον αμφισβητούν ότι μπορούν να κάνουν καλό, αλλά φοβούνται ότι θα είναι επιζήμια για την υγεία. Ας δούμε όμως ορισμένες από τις ευλογοφανείς επιφυλάξεις ή απορίες, σχετικές με τα συμπληρώματα διατροφής, οι οποίες διατυπώθηκαν κατά καιρούς σε ομιλίες μου ή και σε κατ ιδίαν συζητήσεις. Οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία και τα αντιοξειδωτικά, τα οποία αποτελούν την «ομάδα κρούσης» των συμπληρωμάτων διατροφής, είναι αποτελεσματικά μόνον όταν βρίσκονται σε φυσικά προϊόντα και όχι όταν παρασκευάζονται τεχνητά. Το πιθανότερο είναι οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία και τα αντιοξειδωτικά να είναι πιο αποτελεσματικά όταν συνυπάρχουν με άλλες ουσίες των τροφίμων. Να εμφανίζεται, δηλαδή, αυτό που ονομάζουμε συνεργική δράση. Αυτό δεν σημαίνει πως όταν είναι απομονωμένα, όπως συμβαίνει με αυτά που παρασκευάζονται τεχνητά, στερούνται ανάλογης δράσης με τα αντίστοιχα φυσικά προϊόντα. Νομίζω ότι δεν μπορεί να διανοηθεί κανείς ότι η βιταμίνη C (το ασκορβικό οξύ) όταν παρασκευάζεται στο εργαστήριο δεν μπορεί να θεραπεύσει το σκορβούτο και ότι μπορεί αυτό να το κατορθώσει μονάχα η βιταμίνη C των λεμονιών, των φρούτων ή των λαχανικών. Ανάλογη σκέψη μπορούμε να κάνουμε και για τον ψευδάργυρο. Η ανεπάρκειά του προκαλεί μεγάλο αριθμό δυσλειτουργιών: καθυστέρηση στην επούλωση των πληγών, ψυχικές διαταραχές, φλεγμονές του εντέρου, ψυχογενή ανορεξία ή βουλιμία, καθυστέρηση στην ανάπτυξη, υστέρηση σεξουαλικής ωριμότητας, έκζεμα στο πρόσωπο και στα χέρια, απώλεια μαλλιών, ρευματοειδή αρθρίτιδα κ.ά. 09
Υγεία Αυτές οι δυσλειτουργίες εξαφανίζονται όταν χορηγηθεί ψευδάργυρος, όχι κατ ανάγκην με τη μορφή που δρα στον ανθρώπινο οργανισμό, είτε ως ένζυμο, όπως είναι η δισμουτάση του σουπεροξειδίου, είτε ως χηλικός ψευδάργυρος. Δηλαδή, ψευδάργυρος ενωμένος με αμινοξέα. Μπορεί, όμως, να είναι αποτελεσματικός και ως θειικός ψευδάργυρος, ως ανόργανη ένωση. Αλλά και το σελήνιο, ως συστατικό των ενζύμων υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης, έχει ισχυρότατες αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Δεν είναι, όμως, απαραίτητο να το πάρουμε ως ένζυμο για να έχουμε ευεργετικά αποτελέσματα. Ως παράδειγμα αναφέρεται η θεραπεία της αρρώστιας Khesan (θανατηφόρος παιδική καρδιομυοπάθεια), η οποία έχει ιαθεί με τη χορήγηση σεληνίου με τη μορφή σεληνιώδους νατρίου (Na 2 SeO 3 ), δηλαδή σε ανόργανη μορφή. Απ όσα έχουν αναφερθεί, προκύπτει ότι δεν είναι απαραίτητο οι βιταμίνες, τα ιχνοστοιχεία ή τα αντιοξειδωτικά, για να είναι αποτελεσματικά, να προέρχονται από φυσικά προϊόντα. Άλλωστε, αυτό συμβαίνει και με τη συντριπτική πλειονότητα των φαρμάκων, τα οποία παρασκευάζονται στο εργαστήριο και, όμως, καταπολεμούν ή και εξαφανίζουν διάφορες αρρώστιες. Κάτι τέτοιο γιατί να μην μπορούν να το επιτύχουν οι παρασκευαζόμενες στο εργαστήριο δραστικές ουσίες των συμπληρωμάτων διατροφής, οι οποίες έχουν και το επιπρόσθετο προσόν ότι είναι στην πλειονότητά τους φυσιολογικά συστατικά του ανθρώπινου οργανισμού; Πρέπει ίσως να επισημανθεί σε αυτό το σημείο ότι πολλά συμπληρώματα διατροφής, τεχνητά παρασκευαζόμενα, κυκλοφορούν στα φαρμακεία εδώ και μερικά χρόνια, συνταγογραφούνται από γιατρούς θα έλεγα κατά κόρον και χορηγούνται από τα «ταμεία» δωρεάν. Τέτοιες περιπτώσεις είναι οι βιταμίνες Β (neurobion, sopolamine κ.ά.), η βιταμίνη Ε (eviol), το φολικό ή φυλλικό οξύ (filicine), το μαγνήσιο (trofocard) κ.ά. Επειδή η φύση διατηρεί κάποιο μέτρο, οι δραστικές ουσίες που υπάρχουν στα τρόφιμα βρίσκονται σε λογικές ποσότητες. Επομένως, παίρνοντας τις πολύτιμες δραστικές ουσίες των συμπληρωμάτων διατροφής από τα τρόφιμα, δεν κινδυνεύουμε από υπερδόσεις, πράγμα που μπορεί να συμβεί με τη χρήση συμπληρωμάτων διατροφής. 10 Αυτό αληθεύει. Η φύση δεν κάνει άλματα. Στην περίπτωσή μας, όμως, αν, από υπερβάλλοντα ζήλο ή απροσεξία, πάρουμε συμπληρώματα σε μεγαλύτερες δόσεις απ αυτές που συστήνουν οι ειδικοί ή απ αυτές που αναγράφονται στη συσκευασία, θα υποστούμε τις συνέπειες. Μήπως, όμως, κάτι τέτοιο δεν γίνεται και με τα φάρμακα; Μάλιστα, εδώ οι συνέπειες θα είναι πολύ πιο σοβαρές, γιατί, όπως έχει τονιστεί, τα συμπληρώματα διατροφής βρίσκονται σε κάποιες ποσότητες φυσιολογικά στον οργανισμό μας. Ενώ τα φάρμακα, όχι. Επομένως, ο οργανισμός έχει αναπτύξει μηχανισμούς εξουδετέρωσης της περίσσειας των δραστικών συστατικών των συμπληρωμάτων διατροφής. Για παράδειγμα, όταν η ποσότητα ενός ιχνοστοιχείου είναι αρκετά μεγάλη, ο οργανισμός μας φροντίζει για την «αποθήκευσή» του. Τη φροντίδα αυτή για την περίπτωση του ψευδάργυρου και του χαλκού αναλαμβάνει μια μεταλλοπρωτεΐνη, η μεταλλοθειονίνη. Η μεταλλοθειονίνη αποδίδει τον ψευδάργυρο ή τον χαλκό όταν υπάρχει έλλειψη. Αυτό, βέβαια, σε ορισμένα όρια. Όταν, όμως, υπάρχει μεγάλη περίσσεια, υφιστάμεθα τις συνέπειες. Στην περίπτωση, όμως, των φαρμάκων είναι φυσικό να μην παρατηρείται ανάλογη συμπεριφορά, επειδή δεν είναι φυσιολογικά συστατικά του ανθρώπινου οργανισμού.
#8 Το κατά πόσον πιο ασφαλή είναι τα συμπληρώματα διατροφής από τα φάρμακα φαίνεται και από το γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θεσπίσει αυστηρότατες, πολυδάπανες και χρονοβόρες διαδικασίες για να δώσει άδεια κυκλοφορίας σ ένα φάρμακο. Ενώ τα συμπληρώματα διατροφής τα κατατάσσει στην κατηγορία των τροφίμων, για τα οποία οι διαδικασίες είναι πολύ πιο απλές. Ο κίνδυνος όμως από υπερδόσεις υφίσταται όχι μόνο με τα φάρμακα ή τα συμπληρώματα διατροφής, αλλά ακόμα και με ουσίες ζωτικής σημασίας για τον ανθρώπινο οργανισμό. Αναφέρω, για παράδειγμα, τη γλυκόζη (σάκχαρο) που βρίσκεται στο αίμα, η οποία είναι πολύτιμη ουσία, γιατί εκτός των άλλων ο εγκέφαλός μας δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς γλυκόζη. Η υπερβολική όμως ποσότητά της στο αίμα προξενεί διαβήτη, με τις γνωστές ολέθριες συνέπειες. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τη χοληστερίνη. Κατά καιρούς, καταξιωμένοι διεθνώς ερευνητές δημοσιοποιούν μελέτες τους, οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής δεν είναι σκόπιμη ή και σε ορισμένες περιπτώσεις κάνει κακό. Μια ανάλογη μελέτη είναι αυτή που δημοσιεύτηκε στο γνωστό αγγλικό ιατρικό περιοδικό «Lancet», το 2002. Έγινε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, διήρκεσε πέντε χρόνια και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ναι μεν τα συμπληρώματα της βιταμίνης C είναι απολύτως ασφαλή, όμως δεν προσφέρουν προστασία από τον καρκίνο, από τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τα εγκεφαλικά επεισόδια. Το συμπέρασμα της μελέτης έσπευσαν να το αναδημοσιεύσουν αρκετά περιοδικά και εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας, σε όλο τον κόσμο, και να το αναμεταδώσουν πολλοί ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί. Η είδηση αυτή, όπως ήταν επόμενο, αναστάτωσε εκατομμύρια ανθρώπους και επαλήθευσε αυτό που λένε οι δημοσιογράφοι, μεταξύ σοβαρού και αστείου, ότι τα δυσάρεστα νέα αποτελούν τις πιο ενδιαφέρουσες ειδήσεις. Την επισήμανση αυτή επιβεβαιώνει το ακόλουθο σχόλιο. Μερικές μέρες πριν από τη δημοσίευση της επίμαχης μελέτης, είδε το φως της δημοσιότητας, στο περιοδικό «Journal of the American Medical Association» (Ιούνιος 2002), ένα άρθρο το οποίο ήταν η συνισταμένη των συμπερασμάτων 152 σχετικών μελετών, που είχαν δημοσιευτεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, από το 1966 έως το 2002. Οι συγγραφείς αυτού του άρθρου, K. Fairfield και R. Fletcher, του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης C και, γενικά, των βιταμινών συνδέεται με την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, καρκίνου και οστεοπόρωσης. Αυτά τα πολύ σημαντικά συμπεράσματα πέρασαν σχεδόν απαρατήρητα από τον πολύ κόσμο. Όμως, η ιδιαίτερη επίδραση των βιταμινών στην υγεία του ανθρώπου και η μείωση του κινδύνου εμφάνισης ικανού αριθμού ασθενειών έχουν επιβεβαιωθεί με πολυάριθμες επιδημιολογικές, κλινικές και βιολογικές έρευνες. 11
Υγεία Ερμηνεία των αρνητικών αποτελεσμάτων Κατά την επικρατούσα άποψη, τα αρνητικά συμπεράσματα της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Lancet», το 2002, οφείλονται σε κάποια κατάσταση την οποία δημιουργεί το ασκορβικό οξύ, όπως και άλλα αντιοξειδωτικά, παρουσία ιόντων σιδήρου και άλλων μεταβατικών χημικών στοιχείων. Συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι η δημιουργία ελεύθερων ριζών υδροξυλίου (ΟΗ ), οι οποίες εξουδετερώνουν τα αποτελέσματα της δράσης των αντιοξειδωτικών. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως προοξειδωτική κατάσταση*. Η προοξειδωτική κατάσταση δημιουργείται κατά παρόμοιο τρόπο και με άλλα αντιοξειδωτικά. Χρειάζεται, όμως, αρκετή δουλειά για να εξηγηθεί πώς ο ανθρώπινος οργανισμός σταματάει τη διεργασία παραγωγής των ελεύθερων ριζών στις αντιδράσεις αυτές. Η μη εμφάνιση της προοξειδωτικής κατάστασης στην πλειονότητα των μελετών, έστω και με την παρουσία ιόντων σιδήρου ή και άλλων μεταβατικών χημικών στοιχείων, αποδίδεται στο γεγονός ότι αυτά τα ιόντα in vivo βρίσκονται υπό μορφήν χηλικών ενώσεων, είτε με πρωτεΐνες, είτε με άλλες ουσίες. Η προοξειδωτική κατάσταση δημιουργείται κατά παρόμοιο τρόπο και με άλλα υδατοδιαλυτά αντιοξειδωτικά**. Ενώ με τα λιποδιαλυτά αντιοξειδωτικά, όπως είναι η βιταμίνη Ε, η προοξειδωτική κατάσταση δημιουργείται, συνήθως, από την αδυναμία του συστήματος να επαναφέρει τα εξουδετερωμένα μόρια της βιταμίνης Ε στην αρχική ενεργό (αναγωγική) μορφή τους, λόγω έλλειψης κατάλληλων αντιοξειδωτικών, όπως είναι το λιποϊκό οξύ και το συνένζυμο Q 10. Το ίδιο συμβαίνει και με τη βιταμίνη Α. Γι αυτό, όταν γίνεται χρήση συμπληρωμάτων, των οποίων η αντιοξειδωτική ουσία είναι λιποδιαλυτή (βιταμίνη Ε ή Α), θα πρέπει να χορηγείται συνένζυμο Q 10 ή λιποϊκό οξύ, και κυρίως το δεύτερο. Επομένως, στο ερώτημα «αν τα συμπληρώματα διατροφής αποτελούν πανάκεια ή φενάκη», η απάντηση είναι «οπωσδήποτε δεν είναι φενάκη, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι όχι απλώς χρήσιμα, αλλά απαραίτητα». * Το ανιόν του ασκορβικού οξέος ανάγει τα υπάρχοντα ιόντα του τρισθενούς σιδήρου (Fe 3+ ) σε δισθενούς (Fe 2+ ). Fe 3+ + [ασκορβικό οξύ]- -> Fe 2+ + [ασκορβικό οξύ] ιόν ασκορβικού οξέος ρίζα ασκορβικού οξέος Τα ιόντα του δισθενούς σιδήρου αντιδρούν με το υπεροξείδιο του υδρογόνου (Η 2 Ο 2 ) και προκύπτουν, κατά την αντίδραση Fenton, οι πολύ βλαβερές ρίζες του υδροξυλίου (ΟΗ ). Fe 2+ + Η 2 Ο 2 -> ΗΟ + ΗΟ - + Fe 3+ Υπεροξείδιο του υδρογόνου παράγουν στον οργανισμό μας αρκετά κυτταρικά ένζυμα, όπως η γλυκολική οξειδάση, η ουρική οξειδάση κ.ά. 12 ** Η δημιουργία επιβλαβούς προοξειδωτικής κατάστασης από φλαβονοειδή περιορίζεται όταν κάποια από τα υδροξύλια που βρίσκονται στο μόριο των φλαβονοειδών (φαινολικές ενώσεις) μεθυλιώνονται ή γλυκοζυλιώνονται. Η διαδικασία αυτή γίνεται στον ανθρώπινο οργανισμό από τις ηπατικές μεθυλοτρανφεράσες. Παρά την αυτοάμυνα αυτή του οργανισμού, η υπερκατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε φλαβονοειδή μπορεί, τελικά, να δημιουργήσει περίσσεια ελεύθερων ριζών.
Βιβλιοπαρουσιάσεις «Ελένη, ανέμιζε το θειάφι Η φαρμακοποιία του Ομήρου» 14 Αυτό το βιβλίο είναι το τελευταίο μέρος μιας τριλογίας, όπου, μετά τη μελέτη των βοτάνων στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη και στα δημοτικά τραγούδια, σειρά έχουν οι δρόγες στα Ομηρικά έπη. Ο τίτλος, γεμάτος ομορφιά, κίνηση και μυρωδιά, υπόσχεται να μας ξεναγήσει στον μαγικό κόσμο του Ομήρου, όπου «φαρμακοποιούν» θνητοί, θεοί και ημίθεοι. Υπάρχουν φάρμακα «ήπια», φάρμακα «εσθλά» και «λυγρά», θνητοφάγα και ανδροφόνα, αλλά και φάρμακα «μητιόεντα». Τα τελευταία θα μπορούσαν να θεωρηθούν προάγγελοι των «έξυπνων» σύγχρονων φαρμάκων, τα οποία στοχεύουν ένα συγκεκριμένο όργανο, ιστό ή πλήθος κυττάρων. Συναντάμε διάφορες φαρμακοτεχνικές μορφές, όπως τα έλακα, αλοιφές (αλοιφή εννέα χρόνων, που αναφέρεται στην Ιλιάδα), διαλύματα, κόνεις επί πάσεως, καθώς και διάφορα είδη χορήγησης (διαδερμική, επιδερμική, per os κ.ά.). Δρόγες, όπως το θειάφι, η ρίζα, τα άνθη και οι καρποί, υπάρχουν και στα δύο έπη, και είναι, βέβαια, μορφές θεραπείας προς τις οποίες ο σημερινός άνθρωπος στρέφεται με αγωνία και ελπίδα, θεωρώντας ότι επιλέγει ό,τι πιο νεωτεριστικό, κι ας είναι γνωστές εδώ και χιλιετίες. Τέτοιες είναι η μουσικοθεραπεία (Οδυσσέας γιοι του Αυτόλυκου), η αρωματοθεραπεία (Αφροδίτη Έκτορας), η με λόγια θεραπεία (Πάτροκλος Ευρύπυλος) και η αυτοθεραπεία, ύστερα από επίκληση στον θεό (Γλαύκος Απόλλων). Αναφέρονται φάρμακα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά, αντισηπτικά, παραισθησιογόνα και ναρκωτικά, και βέβαια, όπως σε κάθε φαρμακοποιία, αντίδοτα, καθώς και τα φαρμακολογικά φαινόμενα «συνέργια» και «ανταγωνισμός». Στη «φαρμακοποιία του Ομήρου» είναι ευδιάκριτη η διακειμενικότητα και η άμεση σχέση που συνδέει τους δημιουργούς. Να διαισθανόταν, άραγε, ο Όμηρος ότι οι Έλληνες τόσους αιώνες ύστερα απ αυτόν θα χρησιμοποιούσαν ακόμα ίδιες ονομασίες για τα βότανά τους, ότι θα εξακολουθούσαν με παρόμοιους τρόπους να καθαρίζουν τα σκεύη τους, όπως κάνουν σε πολλά χωριά με το θειάφι; Να διαισθανόταν ότι οι Έλληνες θα διατηρούσαν την ιστορική τους συνέχεια και θα προσπαθούσαν να την εμπλουτίσουν, όπως επιχειρεί να κάνει η Χριστίνα Φλόκα, αποδεικνύοντας ότι το παρόν και το μέλλον μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την πολιτισμική μας κληρονομιά; Έργα της Χριστίνας Φλόκα-Βογιατζή Χωρίς σίγμα, 1991 Η φαρμακογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη, Νησίδες, 1998 Εγώ, ο Αμάραντος, Νησίδες, 2003 Ελένη, ανέμιζε το θειάφι Η φαρμακοποιία του Ομήρου, Νησίδες, 2007 Διηγήματα, μυθιστορήματα, δημοσιεύσεις σε επιστημονικά και λογοτεχνικά περιοδικά
Επικαιρότητα Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 #8 ΕΟΦ: Διευκρινίσεις σχετικά με την ορθή χρήση των ταινιών γνησιότητας φαρμάκων w Με έγγραφο που λάβαμε από τη Νομική Υπηρεσία του Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (αρ. πρωτ. οικ. 73403), ενημερωθήκαμε για τα κάτωθι: Κατά την τελευταία διετία παρατηρήθηκε παράνομη κατοχή ταινιών γνησιότητας, ιδιαίτερα σε φαρμακαποθήκες και φαρμακεία που προμηθεύουν ιδιωτικές κλινικές, και σε πολύ μεγάλη έκταση σε ποσότητες και αξίες. Στην παράνομη διακίνηση και συγκεκαλυμμένη εμπορία των ταινιών γνησιότητας συνέβαλε προφανώς η μη ορθή ανάγνωση των διατάξεων για την ταινία γνησιότητας, με συνέπεια να διαφεύγουν από το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά. Με την παρούσα επισημαίνουμε και διευκρινίζουμε τον τρόπο χρήσης των ταινιών γνησιότητας κατά κατηγορία, όπως ρυθμίζεται από τις διατάξεις της A6A/1826/89 Απόφασης του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης, όπως ισχύει σήμερα. Α. Φάρμακα που προμηθεύονται τα νοσοκομεία. Η ταινία φέρει την ένδειξη «ΚΡΑΤΙΚΟ ΕΙΔΟΣ» από τον προμηθευτή, δεν αποκολλάται από τη συσκευασία και δεν χρησιμοποιείται πλέον (παρ. 8, εδάφιο πρώτο του άρθρου μόνο της 1826/89 Υ. Α). Β. Φάρμακα που προμηθεύονται ιδιωτικές κλινικές που έχουν άδεια λειτουργίας φαρμακείου. Η ταινία ακυρώνεται από τον προμηθευτή με την ένδειξη «ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΙΔ. ΚΛΙΝΙΚΗΣ», με κεφαλαία γράμματα, δεν αποκολλάται από τη συσκευασία και δεν δύναται να χρησιμοποιηθεί πλέον (παρ. 8, εδάφιο δεύτερο του άρθρου μόνο της 1826/89 Υ. Α.). Γ. Φάρμακα που προμηθεύεται ιδιωτική κλινική χωρίς άδεια φαρμακείου. Η προμήθεια γίνεται από φαρμακείο. Ο φαρμακοποιός προ της χορήγησης διαγράφει (ακυρώνει) με σφραγίδα στερεάς μελάνης την ταινία γνησιότητας, χωρίς να την αφαιρεί από τη συσκευασία, και, βεβαίως, η ταινία γνησιότητας δεν χρησιμοποιείται πλέον (παρ. 8, εδάφιο δεύτερο του άρθρου μόνο της 1826/89 Υ. Α). Δ. Φάρμακα που χορηγούνται με δαπάνη του ασθενή. Η ταινία γνησιότητας διαγράφεται από τον φαρμακοποιό, χωρίς να αφαιρείται από τη συσκευασία (παρ. 8, εδάφιο δεύτερο της 1826/89 Υ. Α.). Ε. Φάρμακα που χορηγούνται σε ασφαλισμένους του Δημοσίου και των ασφαλιστικών ταμείων. Ο φαρμακοποιός αφαιρεί την ταινία γνησιότητας από τη συσκευασία και την επικολλά στην αντίστοιχη συνταγή. Αποτελεί το αναγκαίο παραστατικό για την πληρωμή της αξίας της συνταγής. Είναι, όμως, και η μοναδική περίπτωση που η ταινία επιτρέπεται και επιβάλλεται να επικολληθεί σε συνταγή. Σημειώνεται, επίσης, ότι, κατά τη διάταξη της τελευταίας περιόδου της παρ. 8 του άρθρου μόνο της 1826/89 Υ. Α., «οι ταινίες γνησιότητας που επικολλώνται στις ανωτέρω συνταγές και τιμολόγια ή αποδείξεις δεν πρέπει να έχουν διαγραφές, ξέσματα ή διορθώσεις». Κατά συνέπεια, η χρήση της ταινίας γνησιότητας είναι σαφώς οριοθετημένη νομοθετικά. Οι ταινίες γνησιότητας για τα φάρμακα που χορηγούν στους νοσηλευόμενούς τους (σε άλλους δεν μπορούν να χορηγήσουν) τα νοσοκομεία, οι ιδιωτικές κλινικές με φαρμακοποιό και οι ιδιωτικές κλινικές χωρίς φαρμακείο έχουν ακυρωθεί προς της εισαγωγής τους σε αυτά (η μη ακύρωση αποτελεί παράβαση που επισύρει τις ποινές του άρθρου 152 παρ. 2, περ. β της Κ. Υ. Α. 83657/2005/2006, και ειδικότερα πρόστιμο μέχρι 22.000 ευρώ στην πρώτη παράβαση και 44.000 ευρώ στην επανάληψη) και για το νοσοκομείο ή κλινική και για τον προμηθευτή ή φαρμακοποιό και για όποιον άλλον κάνει χρήση τέτοιων ταινιών. Δεν επιτρέπεται, μάλιστα, να χρησιμοποιηθούν με επικόλληση σε συνταγή για την πληρωμή της φαρμακευτικής δαπάνης. Κατ ανάγκην, η φαρμακευτική δαπάνη περιλαμβάνεται στο τιμολόγιο νοσηλείας. 15
Επικαιρότητα Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 ΟΑΕΕ: Σχετικά με τη συνταγογράφηση φαρμάκων w Με έγγραφο της Διεύθυνσης Υγειονομικού του Οργανισμού Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (αρ. πρωτ. 86044), σχετικά με τη συνταγογράφηση φαρμάκων, ενημερωθήκαμε για τα παρακάτω: Σύμφωνα με τον Νόμο 3457/2006 (Α 93), καταβάλλεται η δαπάνη από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς για τα σκευάσματα που έχουν εγκριθεί από τον ΕΟΦ να χορηγούνται με ιατρική συνταγή, αποκλειστικά και μόνο για τις εγκεκριμένες ενδείξεις και σε δοσολογία που προκύπτει από την περίληψη των χαρακτηριστικών του προϊόντος (SPC). Επομένως, με την Απόφαση ΔΥΓ 3α/ΓΠ 84921/2-7-07(Β 129) δεν αποζημιώνονται φάρμακα όταν αυτά χορηγούνται για τις συγκεκριμένες ενδείξεις που αναφέρονται σε αυτήν. Εφόσον, όμως, τα σκευάσματα έχουν στο SPC τις εγκεκριμένες επιπλέον ενδείξεις ή παράγοντες κινδύνου, με συνοδή γνωμάτευση από τον θεραπευτή ιατρό (όπου θα αναφέρονται οι επιπλέον ενδείξεις), μπορούν να χορηγηθούν και κατ επέκταση να αποζημιωθούν από το ταμείο. Α. Τα φάρμακα για την παχυσαρκία συνταγογραφούνται σε ασθενείς που δεν έχουν ανταποκριθεί επαρκώς σε κατάλληλο πρόγραμμα απώλειας βάρους ως μόνου μέτρου και κινδυνεύουν από υπερλιπιδαιμίαδυσλιπιδαιμία ή και από σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Τα φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία δεν χορηγούνται σε καμία άλλη ένδειξη ή παράγοντα κινδύνου, διότι δεν αναφέρεται περαιτέρω καμία ένδειξη στα SPC τους (ούτε Ca προστάτη). Το ίδιο ισχύει και για τα σκευάσματα της διακοπής του καπνίσματος και της ανδρογενετικού τύπου αλωπεκίας. Όσον αφορά τα σκευάσματα για την ορμονική αντισύλληψη, τις κοινές στοματίτιδες, τη βιταμινοθεραπεία από του στόματος και τη φλεβική ανεπάρκεια, θα σας αποστείλουμε τη σελίδα των ενδείξεων από την περίληψη χαρακτηριστικών των προϊόντων (SPC), των φαρμάκων που έχουν επιπλέον ενδείξεις. Β. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση, και με την Εγκύκλιο 70/11-8-2008, δεν θα εξοφλείται η συνταγή ή το τμήμα αυτής που θα φέρει αυτά τα σκευάσματα. Οι συνταγές που εκτελέστηκαν πριν από αυτή την ημερομηνία θα διορθώνονται βάσει της Εγκυκλίου 18/27-2-2008 του ταμείου. Γ. Όσον αφορά το σκεύασμα Mircera, δεν ανήκει στα «κρατικά» φάρμακα, επομένως χορηγείται από ιδιωτικά φαρμακεία με επισυναπτόμενη νοσοκομειακή βεβαίωση, τιμολογείται στη λιανική τιμή του και κρατείται συμμετοχή 25% όταν η διάγνωση είναι ΧΝΑ, σε ασθενείς που δεν κάνουν αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή διύλιση. Κρατείται συμμετοχή 0% όταν βρίσκονται σε τεχνική υποκατάσταση και/ή όταν έχουν κάνει μεταμόσχευση οργάνων (ΦΕΚ 706 / 9-11-1190). 16
Επικαιρότητα Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 Ενημέρωση από τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο w Με επιστολή του, ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος εφιστά την προσοχή όλων μας για την παρουσία των φαρμακοποιών στο φαρμακείο, και όχι τρίτων, ξένων προς το επάγγελμα. Επισημαίνει, μάλιστα, ότι «όπως γνωρίζετε, κανείς άλλος δεν έχει το δικαίωμα να δίνει φάρμακα, εκτός από τον φαρμακοποιό. Ας προστατεύσουμε το κύρος του επαγγέλματός μας. Επίσης, σύμφωνα και με τη φαρμακευτική νομοθεσία, οι σταυροί των φαρμακείων πρέπει να παραμένουν αναμμένοι μόνο εάν το φαρμακείο λειτουργεί ή βρίσκεται εν υπηρεσία». Και καταλήγει: «Ας γίνουμε περισσότερο υπεύθυνοι απέναντι στους πολίτες και στους ασφαλισμένους». Τρόπος διάθεσης φαρμακευτικού ιδιοσκευάσματος IONSYS w Από το Τμήμα Ναρκωτικών της Διεύθυνσης Φαρμάκων και Φαρμακείων του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης μάς γνωστοποιήθηκε ότι στο ΦΕΚ Β 2588/19-12-2008 δημοσιεύτηκε η υπ αριθμόν ΔΥΓ3γ/124516/3-12-2008 Υπουργική Απόφαση περί του τρόπου διάθεσης του φαρμακευτικού ιδιοσκευάσματος IONSYS. Παραθέτουμε το συγκεκριμένο απόσπασμα: 18 Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του Nόμου 3459/2006 «Κώδικας Νόμων για τα ναρκωτικά (ΚΝΝ)», άρθρα 1, 2, 5, 7 και 22 (ΦΕΚ 103/Α/25.5.2006). 2. Την υπ αριθμόν Α6β/6543/15.7.1988 Yπουργική Aπόφαση «Καθορισμός όρων και προϋποθέσεων της διάθεσης των ουσιών του άρθρου 4 του Νόμου 1729/1987» (ΦΕΚ 535/Β/1.8.1988). 3. Τα από 17.6.2008, 2.9.2008 και 11.9.2008 έγγραφα της εταιρείας JANSSEN-CILAG. 4. Την Απόφαση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ε (2006) 195/24.1.2006 και την υπ αριθμόν 79060/14.12.2006 Απόφαση του ΕΟΦ περί χορήγησης άδειας κυκλοφορίας στο διαδερμικό ιοντοφορητικό σύστημα IONSYS. 5. Την υπ αριθμόν ΔΥΓ3γ/130064/17.10.2008 Υπουργική Απόφαση υπαγωγής του φαρμακευτικού ιδιοσκευάσματος στον πίνακα Γ του Νόμου 3459/2005 περί ναρκωτικών (ΦΕΚ 2233/Β/31.10.2008). 6. Το Προεδρικό Διάταγμα 95/2000 (ΦΕΚ 76/Α/10.3.2000), «Οργανισμός του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας». 7. Τον Νόμο 3172/2003 (ΦΕΚ 197/Α/8.9.2003), όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με τον Νόμο 3370/2005 (ΦΕΚ 176/Α/11.7.2005), «Οργάνωση και λειτουργία των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και λοιπές διατάξεις». 8. Τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Ναρκωτικών, συνεδρία υπ αριθμόν 6/16.9.2008. 9. Το γεγονός ότι από τις διατάξεις αυτής της απόφασης δεν προκαλείται δαπάνη εις βάρος του Κρατικού Προϋπολογισμού, αποφασίζουμε: Το φαρμακευτικό ιδιοσκεύασμα IONSYS, διαδερμικό ιοντοφορητικό σύστημα, με δραστικό συστατικό FENTANYL HYDROCHLORIDE, προορίζεται μόνο για νοσοκομειακή χρήση, με μέση ημερήσια δόση 3,2 mg ανά 24 ώρες.
Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 #8 ΠΦΣ: Φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα υψηλού κόστους Από τον ΠΦΣ λάβαμε την ακόλουθη Υπουργική Απόφαση (Α.Π. Φ42000/οικ.2236/234/30.1.2009) του Υπουργείου Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας, η οποία τίθεται σε ισχύ από 1.3.2009. w 1. Σε εξωτερικούς ασθενείς ασφαλισμένους του ΟΠΑΔ και των ασφαλιστικών οργανισμών αρμοδιότητας ΓΓΚΑ, που έχουν νοσηλευτεί και έχουν ανάγκη τακτικής παρακολούθησης για την αντιμετώπιση της πάθησής τους, χορηγούνται, χωρίς συμμετοχή των ασφαλισμένων, από τα φαρμακεία των κρατικών νοσοκομείων και τα ιδιωτικά φαρμακεία, τα ακόλουθα υψηλού κόστους φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα: Α/Α Ονομασία προϊόντος Φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα υψηλού κόστους Δραστική ουσία 1 ALIMTA PEMETREXED DISODIUM 2 ANZEMET DOLASETRON MESILATE 3 ARANESP DARBEPOETIN ALFA 4 AVASTIN BEVACIZUMAB 5 AVONEX INTERFERON BETA 1A 6 BEROMUN TASONERMIN 7 BETAFERON INTERFERON BETA 1B RECOMBINANT 8 CAELYX DOXORUBICIN 9 CAMPTO IRINOTECAN 10 CERTICAN EVEROLIMUS 11 COPAXONE GLATIRAMER ACETATE 12 CYMEVENE GANCICLOVIR SODIUM 13 ENBREL ETANERCEPT 14 EPREX EPOETINUM ALFA 15 ETHYOL AMIFOSTINE TRIHYDRATE 16 FLEBOGAMMA IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 17 GAMMAGARD SD IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 18 GRANOCYTE LENOGRASTIM 19 GRANULOKINE FILGRASTIM 20 HERSERA ADEFOVIR DIPIVOXIL 21 HERCEPTIN TRASTUZUMAB 22 HUMIRA TOPOTECAN HYDROCHLORIDE 23 HYCAMTIN TOPOTECAN HYDROCHLORIDE 24 INTRAGLOBIN F IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 25 INTRATECT INTERFERON ALFA 2B 26 INTRONA INTERFERON ALFA 2B 27 KEPIVANCE PALIFERMIN 28 KINERET ANANKIRA 29 KIOVIG IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 30 LEUSTATIN CLADRIBINE 31 LUCENTIS RANIBIZUMAB 32 MABCAMPATH ALEMTUZUMAB 19
Επικαιρότητα Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 Φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα υψηλού κόστους Α/Α Ονομασία προϊόντος Δραστική ουσία 33 MABTHERA RITUXIMAB 34 MACUGEN PEGAPTANIB SODIUM 35 MIRCERA METHOXY POLYETHYLENE GLYCOL EPOETIN BETA 36 MYFORTIC MYCOPHENOLIC ACID 37 MYOCET DOXORUBICIN 38 NAVELBINE VINORELBINE DITARTATE 39 NEORECORMON EPOETIN BETA 40 NEULASTA PEGFILGRASTIM 41 NEXAVAR SOPAFENIB 42 OCTAGAM IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 43 ORENCIA ABATACEPT 44 OVAPAC PACLITAXEL 45 PACLITOL PACLITAXEL 46 PACLITAXEL/ GENERICS PACLITAXEL 47 PACLITAXEL/ HOSPIRA PACLITAXEL 48 PACLIXEL PACLITAXEL 49 PATAXEL PACLITAXEL 50 PAXENE PACLITAXEL 51 PAXENE PACLITAXEL PACLITAXEL 52 PEGASYS PEGINTERFERONE ALFA 2 A 53 PEGINTRON PEGINTERFERON ALFA 2B 54 PENTAGLOBIN IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 55 PROGRAF TACROLIMUS 56 RAPAMUNE SIROLIMUS 57 REBIF INTERFERON BETA 1A 58 REMICADE INFLIXIMAB 59 REMODULIN TREPROSTINIL SODIUM 60 RETACRIT EPOETIN ZETA 61 REVATIO SILDENAFIL 62 REVLIMID LENALIDOMIDE 63 RILUTEK RILUZOLE 64 ROFERON A INTERFERON ALFA 2A RECOMBINANT 65 SANDOGLOBULIN IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 66 SANDOSTATIN LAR OCTREOTIDE ACETATE 20 67 SIMULECT BASILIXIMAB 68 SPRYCEL DASATINIB
Επικαιρότητα Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 Φαρμακευτικά ιδιοσκευάσματα υψηλού κόστους Α/Α Ονομασία προϊόντος Δραστική ουσία 69 SUBCUVIA IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 70 SUTENT SUNITINIB 71 TARCEVA ERLOTINIB 72 TASIGNA NILOTINIB 73 TAXOL PACLITAXEL 74 TAXOPROL PACLITAXEL 75 TAXOTERE DOCETAXEL 76 TEMODAL TEMOZOLID 77 THELIN SITAXENTAN SODIUM 78 TORISEL TEMSIROLIMUS 79 TRACLEER BOSENTAN 80 TRISENOX ARSENIC TRIOXIDE 81 TYCERB LAPATINIBE 82 TYSABRI NATALIZUMAB 83 VECTIBIX PANITUMUMAB 84 VELCADE BORTEZOMIB 85 VENTAVIS ILOPROST 86 VIVAGLOBIN IMMUNOGLOBULIN HUMAN NORMAL 87 VOLIBRIS AMBRISENTAN 88 YONDELIS TRABECTEDIN 89 ZAVESCA MIGLUSTAT 22 2. Όλα τα παραπάνω ιδιοσκευάσματα χορηγούνται χωρίς συμμετοχή, και μόνο για τις εγκεκριμένες από τον ΕΟΦ ενδείξεις, σε κάθε μορφή και περιεκτικότητα της δραστικής τους ουσίας, καθώς και σε οποιαδήποτε συσκευασία κυκλοφορούν. 3. Το νοσοκομείο και τα ιδιωτικά φαρμακεία υποβάλλουν στον αρμόδιο ασφαλιστικό οργανισμό και τον ΟΠΑΔ τις εκτελεσθείσες συνταγές, με συγκεντρωτική ονομαστική κατάσταση των ασθενών-ασφαλισμένων και με το σύνολο της δαπάνης. Τα ιδιωτικά φαρμακεία υποχρεούνται να επικολλούν επί της συνταγής τις αντίστοιχες ταινίες γνησιότητας του ιδιοσκευάσματος. Η συνταγή συνοδεύεται από τη γνωμάτευση του θεράποντος ιατρού που έκανε τη διάγνωση στο νοσοκομείο, και όπου απαιτείται, από την άδεια κυκλοφορίας του φαρμάκου, συμπληρώνεται το ειδικό έντυπο διάθεσής του. 4. Η δαπάνη για αγορά των πιο πάνω φαρμάκων βαρύνει τον ΟΠΑΔ και τους ασφαλιστικούς οργανισμούς, και υπολογίζεται με βάση τη χονδρική τιμή του ιδιοσκευάσματος, προσαυξημένη κατά 5%. Ο ασφαλιστικός φορέας υποχρεούται στον άμεσο έλεγχο των συνταγών και στην απόδοση του χρηματικού ποσού. Θεωρημένο ακριβές αντίγραφο των εν λόγω συνταγών φυλάσσεται στο φαρμακείο του κρατικού νοσοκομείου για τη διαχείρισή του. Συνταγές που εκτελούνται σε δύο μήνες από την έναρξη ισχύος της παρούσης και περιέχουν ιδιοσκευάσματα που δεν περιλαμβάνονται στην εν λόγω απόφαση, εξοφλούνται στα νοσοκομεία από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς και τον ΟΠΑΔ. Η παρούσα ισχύει από τη δημοσίευσή της στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως».
Επικαιρότητα Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 Γενικό Χημείο του Κράτους: Σχετικά με τους περιορισμούς διάθεσης στην αγορά ορισμένων οργάνων μέτρησης που περιέχουν υδράργυρο w Η Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Γενικού Χημείου του Κράτους είναι η αρμόδια εθνική αρχή για τη νομοθεσία περί επικίνδυνων ουσιών και παρασκευασμάτων (ταξινόμηση, επισήμανση, συσκευασία, περιορισμοί κυκλοφορίας στην αγορά και χρήση κ.λπ.). Στο πλαίσιο τής ως άνω νομοθεσίας, είναι αρμόδια για την εφαρμογή της οδηγίας 2007/51/ΕΚ «σχετικά με τους περιορισμούς διάθεσης στην αγορά ορισμένων οργάνων μέτρησης που περιέχουν υδράργυρο». Η οδηγία 2007/51/ΕΚ εισάγει περιορισμούς διάθεσης στην αγορά εκείνων των οργάνων μέτρησης που περιέχουν υδράργυρο, όπως θερμόμετρα πυρετού και άλλα όργανα μέτρησης που προορίζονται για πώληση στο ευρύ κοινό (βαρόμετρα, σφυγμομανόμετρα κ.λπ.), προβλέποντας συγχρόνως κάποιες εξαιρέσεις. Οι περιορισμοί εφαρμόζονται από τις 3 Απριλίου 2009 και αφορούν τη διάθεση στην αγορά των νέων οργάνων μέτρησης (δεν αφορούν όργανα που χρησιμοποιούνται ή πωλούνται μεταχειρισμένα). Επισημαίνουμε ότι, σύμφωνα με την Κοινοτική νομοθεσία, εισαγωγή στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας θεωρείται διάθεση στην αγορά. ΤΣΑΥ: Σχετικά με τη νοσηλεία των ασφαλισμένων του ΤΣΑΥ σε ιδιωτικές κλινικές 24 w Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 78/91, στους ασφαλισμένους στον Τομέα Υγείας Υγειονομικών του ΕΤΑΑ παρέχεται νοσηλεία και σε ιδιωτικές κλινικές με εντολή εισαγωγής (εισιτήριο), ύστερα από γνωμάτευση του θεράποντος ιατρού και έγκριση του ελεγκτή ιατρού του ταμείου. Σε περίπτωση επείγουσας εισαγωγής σε ιδιωτική κλινική τού επείγοντος κρινομένου από τον ελεγκτή ιατρό του ταμείου, μπορεί η νοσηλεία να εγκριθεί και μετά την εισαγωγή του ασθενούς, εφόσον αυτή γνωστοποιηθεί στο ταμείο σε πέντε ημέρες από την εισαγωγή του ασθενούς. Σε περίπτωση αιτιολογημένης αδυναμίας τήρησης της πιο πάνω προθεσμίας, η νοσηλεία μπορεί να εγκριθεί με απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής Υγειονομικών, εφόσον η γνωστοποίηση γίνει το ανώτερο εντός 20 ημερών από της εισαγωγής και υπό την προϋπόθεση ότι η νοσηλεία δεν έληξε ακόμα. Τονίζεται ότι θα πρέπει οι ασφαλισμένοι να τηρούν την προβλεπόμενη από τον νόμο προθεσμία των πέντε ημερών (εργάσιμων ή μη) γνωστοποίησης της νοσηλείας, διότι σε διαφορετική περίπτωση η υπηρεσία θα βρίσκεται στη δυσάρεστη θέση να μην εγκρίνει τη δαπάνη νοσηλείας τους.
Εξελίξεις Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 12/12/2008 ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Δελτίο Τύπου Ο ΕΟΦ ανακοινώνει ότι, σύμφωνα με ενημέρωση της Αρμόδιας Αρχής του Καναδά, διακινείται μέσω Διαδικτύου το προϊόν με την εμπορική ονομασία Rize2 the Occasion, ως συμπλήρωμα διατροφής. Οι εταιρείες που πραγματοποιούν τη διάθεση του εν λόγω προϊόντος στον Καναδά και τις ΗΠΑ είναι οι εξής: Jack Distribution LLC, CANA International Distributing, G & N Works Inc. και Devine Distribution Inc. Ύστερα από εργαστηριακό έλεγχο που διενεργήθηκε από το FDA στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, διαπιστώθηκε ότι το παραπάνω προϊόν είναι νοθευμένο με μη εγκεκριμένη ουσία (thiomethisosildenafil), η οποία έχει παρεμφερείς φαρμακολογικές ιδιότητες με τη φαρμακευτική ουσία sildenafil (προορίζεται για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας). Αν και δεν έχει εντοπιστεί στη χώρα μας διακίνηση του Rize2 the Occasion, εφιστάται η προσοχή των καταναλωτών, ώστε σε περίπτωση που έρθει στην κατοχή τους προϊόν με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά, να μην το χρησιμοποιήσουν και να ενημερώσουν άμεσα τον ΕΟΦ. Επισημαίνουμε, εκ νέου, ότι η αγορά προϊόντων αρμοδιότητας ΕΟΦ, μέσω Διαδικτύου, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του καταναλωτή. ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 20/11/2008 ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Δελτίο Τύπου Θέμα: Παράνομη διακίνηση στην αγορά ή μέσω Διαδικτύου του προϊόντος με την εμπορική ονομασία BEST-life FAT BURNING capsules Ο ΕΟΦ ανακοινώνει ότι, σύμφωνα με ενημέρωση της Αρμόδιας Αρχής της Γαλλίας (afssaps), είναι πιθανό να έχει εισαχθεί παράνομα στην αγορά ή να πωλείται μέσω Διαδικτύου το προϊόν με την εμπορική ονομασία BESTlife FAT BURNING capsules, το οποίο είναι προέλευσης Κίνας και διαπιστώθηκε ότι περιέχει τη φαρμακευτική ουσία Sibutramine, καθώς και την απαγορευμένη ουσία phenolophtalein. Η Sibutramine είναι εγκεκριμένη στην Ελλάδα (εμπορικό όνομα Reductil) ως συμπληρωματική θεραπεία (ανορεξιογόνο) σε προγράμματα ελέγχου του σωματικού βάρους. Ωστόσο, η χρήση της αντενδείκνυται όταν υπάρχει ιστορικό καρδιακής νόσου, υπέρταση ή όταν ο ασθενής λαμβάνει αντιεπιληπτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα, ενώ οι ασθενείς που το λαμβάνουν πρέπει να παρακολουθούνται, προκειμένου να ελέγχεται η αρτηριακή τους πίεση και η καρδιακή συχνότητα. Αν και δεν έχει εντοπιστεί στη χώρα μας διακίνηση του BEST-life FAT BURNING capsules, εφιστάται η προσοχή των καταναλωτών, ώστε σε περίπτωση που έρθει στην κατοχή τους προϊόν με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά, να μην το χρησιμοποιήσουν και να ενημερώσουν άμεσα τον ΕΟΦ (επισυνάπτεται φωτογραφία του προϊόντος). Επισημαίνουμε, εκ νέου, ότι η αγορά προϊόντων αρμοδιότητας ΕΟΦ από μη εγκεκριμένες πηγές μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του καταναλωτή. ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 20/11/2008 ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Δελτίο Τύπου 26 Ο ΕΟΦ ανακοινώνει ότι, σύμφωνα με ενημέρωση της Αρμόδιας Αρχής της Αυστρίας, υπάρχει περίπτωση να διακινείται στην ευρωπαϊκή αγορά το συμπλήρωμα διατροφής Jarrow Formulas Bis Beta Cardoxyethyl Germanium Sesquioxide, Ge-132 organic Germanium Sesquioxide. Το προϊόν παράγεται από την εταιρεία Jarrow Formulas (ΗΠΑ) και κυκλοφορεί σε λευκό πλαστικό φιαλίδιο των 30 καψακίων. Κάθε καψάκιο περιέχει 69,25 mg Germanium, περιεκτικότητα πολύ υψηλότερη από τη Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (1 mg). Αν και δεν έχει διαπιστωθεί στη χώρα μας η διάθεση του συγκεκριμένου προϊόντος, εφιστάται η προσοχή των καταναλωτών, ώστε σε περίπτωση που έρθει στην κατοχή τους προϊόν με τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά, να μην το χρησιμοποιήσουν και να ενημερώσουν άμεσα τον ΕΟΦ. ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2009 #8 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 19/1/2009 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Γραφείο Τύπου Η υπουργός Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας, κα Φάνη Πάλλη-Πετραλιά, στο πλαίσιο της έναρξης της 3ης Αντικαρκινικής Εκστρατείας κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ανακοίνωσε ότι 460.000 κορίτσια και νεαρές γυναίκες είναι ο αριθμός των δικαιούχων ασφαλισμένων των μεγαλύτερων ασφαλιστικών οργανισμών της χώρας, που δικαιούνται δωρεάν χορήγηση του εμβολίου. Το συνολικό κόστος του οποίου ανέρχεται σε 154 εκατομμύρια ευρώ. Μεταξύ άλλων, η υπουργός ανέφερε: «Σήμερα, έχω την ευκαιρία να σας ανακοινώσω ότι μαζί με τους υπόλοιπους ασφαλιστικούς φορείς, οι οποίοι από πέρυσι χορηγούσαν δωρεάν το εμβόλιο κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων για τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες, από 12 έως 26 ετών, από τον προηγούμενο μήνα και το ΙΚΑ προχώρησε σε αντίστοιχη ηλικιακή αύξηση. Έτσι, ο μεγαλύτερος ασφαλιστικός φορέας της χώρας μας παρέχει σήμερα δωρεάν το εμβόλιο στις ηλικίες έως 26 ετών. Επίσης, επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι η χώρα μας αυτήν τη στιγμή παρέχει το εμβόλιο σε πολύ μεγαλύτερο ηλικιακό φάσμα, σε σχέση με το αντίστοιχο των εταίρων μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με αφορμή την έναρξη αυτής της ενημερωτικής εβδομάδας, ας στείλουμε ακόμα μία φορά ένα σημαντικό μήνυμα: Η έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση είναι πολιτισμός και σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή. Ειδικότερα, το πρόγραμμα «Εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας» χορηγείται δωρεάν απ όλους τους ασφαλιστικούς φορείς για κορίτσια και νεαρές γυναίκες από 12 έως 26 ετών. Το εμβόλιο κοστίζει 553,14 ευρώ». Το συνολικό κόστος εμβολιασμού για τους κυριότερους ασφαλιστικούς φορείς είναι 154.000.000 ευρώ, τα οποία αναλογούν σε 460.000 κορίτσια και νεαρές γυναίκες, χωρίς να περιλαμβάνονται οι νεαρές γυναίκες που είναι ασφαλισμένες στον ΟΑΕΕ, οι οποίες ασφαλώς και περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα. Ασφαλιστικός φορέας Ασφαλισμένες 12-15 ετών Ασφαλισμένες 16-26 ετών Σύνολο ασφαλισμένων Συνολικό κόστος ΙΚΑ-ΕΤΑΜ 375.000 108.832.500 ΟΓΑ 37.000 18.500.000 ΤΑΥΤΕΚΩ/ Τομέας Υγείας-ΔΕΗ ΤΑΥΤΕΚΩ/ Τομέας Υγείας-ΟΤΕ 2.690 10.293 13.613 6.700.000 3.870 14.105 17.975 10.000.000 ΟΠΑΔ/ΤΥΔΚΥ 3.900 14.300 18.200 10.000.000 ΟΑΕΕ - - - - 27