Αριδαία: Η χώρα των θρύλων

Αριδαία: Η χώρα των θρύλων Μια πόλη που φτιάχτηκε από τους Γίγαντες, κατοικήθηκε (και) από πρόσφυγες και σήµερα ορθώνεται µέσα στον εύφορο κάµπο της Αλµωπίας, ανάµεσα σε αµπέλια και θεόρατες ακακίες, σαν ένα ακόµα δώρο του κάµπου στους ανθρώπους. Τι κι αν άλλαξε τόσες φορές το όνοµά της; Η Αριδαία παραµένει πάντα µια πόλη ανοιχτή και φιλόξενη, έτσι όπως ορίζει η µακεδονίτικη γη της Αλµωπίας... Οποια πέτρα κι αν σηκώσεις στη Μακεδονία, κάποιος τοπικός θρύλος θα υπάρχει που να εξηγεί πώς βρέθηκε εκεί, ποιος την άφησε και τι ήθελε να πετύχει. Αυτό συµβαίνει και µε την Αριδαία. Η πλούσια µακεδονίτικη παράδοση µας λέει πως η πόλη φτιάχτηκε στα πολύ παλιά τα χρόνια, όχι από χέρι ανθρώπου µα από τους ίδιους τους γίγαντες. Αλήθεια; Ψέµα; Οχι πως έχει καµιά σηµασία πια. Κάποιος έβαλε το πρώτο λιθαράκι, αυτό που µετράει πιο πολύ πια είναι πως σήµερα η Αριδαία είναι µια πόλη µικρή µεν, αλλά συµµαζεµένη, περιποιηµένη, µε µεγάλους δρόµους που δε σ' αφήνουν να χαθείς και πάνω απ' όλα µε ανθρώπους φιλόξενους και καταδεκτικούς. Εντάξει, δε θα περάσεις και πολλή ώρα µέσα στην πόλη χαζεύοντας τα αξιοθέατα: η Αριδαία δεν έχει καταρράκτες, σαν την Εδεσσα, ούτε τζαµιά και τεµένη, σαν τα Γιαννιτσά, ούτε τη γραφικότητα και την παραµυθένια χειµωνιάτικη ατµόσφαιρα του Παλαιού Αγίου Αθανασίου. Και λοιπόν; Ο ποταµός Αλµωπαίος διασχίζει τον κάµπο, µε φόντο το επιβλητικό όρος Βόρας. Μα στην πόλη της Αριδαίας δε θα 'ρθεις για να γεµίσεις τη φωτογραφική σου µηχανή στην Αριδαία θα 'ρθεις για να δεις και να µιλήσεις µε τους ανθρώπους της, να ακούσεις παλιές ιστορίες από τα χρόνια της προσφυγιάς, να ακούσεις τα σχέδια και τα οράµατα των νέων ανθρώπων για την πόλη τους, για να σε παρασύρουν ο ενθουσιασµός και η καλή τους διάθεση. Το τρένο της Καρατζόβας Η πόλη της Αριδαίας απέχει περίπου 26 χλµ. από την Εδεσσα και ο δρόµος που θα σε φέρει από την πρωτεύουσα της Πέλλας µέχρι εδώ περνάει ανάµεσα από συστάδες από πανύψηλες ακακίες που διάσπαρτες µέσα στον κάµπο δηµιουργούν εικόνες όµορφες και εντυπωσιακές. Μπαίνοντας στην πόλη, θα περάσεις από το γήπεδο του τοπικού Αλµωπού και έπειτα θα δεις ένα από τα

λίγα κτίρια στην πόλη που τραβούν την προσοχή και τα βλέµµατα των επισκεπτών. Πρόκειται για τον παλιό σιδηροδροµικό σταθµό, που σήµερα µπορεί να µην εξυπηρετεί τρένα, φιλοξενεί ωστόσο το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αριδαίας. Και πριν ακόµα γίνει µουσείο, ωστόσο, ο σταθµός είχε κι εκείνος τη δική του ιστορία. Ο παλιός σιδηροδροµικός σταθµός της Αριδαίας, νυν Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Η µεγάλη πινακίδα του σταθµού γράφει ακόµη «Αρδέα», όπως ήταν µια από τις παλαιότερες ονοµασίες της πόλης. Στην Αρδέα, λοιπόν, έφτανε στο τέρµα του το τρένο της γραµµής Σκύδρα Αριδαία, γνωστό και ως «τρενάκι της Καρατζόβας». Η γραµµή αυτή είχε κατασκευαστεί στα χρόνια του Α' Παγκοσµίου Πολέµου µε σκοπό την υποστήριξη των δυνάµεων που µάχονταν στο µακεδονικό µέτωπο, µεταφέροντας υλικά και πολεµοφόδια στην πρώτη γραµµή. Συνέχισε να λειτουργεί εξυπηρετώντας επιβάτες και εµπορεύµατα µέχρι και το 1931 όταν και εγκαταλείφθηκε πια. Εµεινε πάντως το όνοµα, και η φράσηπείραγµα «να σε πάρει το τρενάκι της Καρατζόβας!» Μια άλλη ονοµασία του, µάλιστα, ήταν «Ντεκοβίλ» (Decauville) από τη γαλλικού τύπου κατασκευή της γραµµής. Από το λιοµένι στο τένις µε το τρακτέρ!

Περνώντας από το κτήριο του Σταθµού (ή Μουσείου) µε κατεύθυνση προς τα Λουτρά Πόζαρ, θα περάσεις από τη µικρή πλατεία Αγγελή Γάτσου. Αν και πολλοί το αγνοούν, ο Γάτσος ήταν ένας από τους µεγάλους οπλαρχηγούς της Επανάστασης του '21, πολεµώντας σχεδόν παντού στην Ελλάδα, στο Βέρµιο, στη Θεσσαλία, στα ερβενάκια, στο Μεσολόγγι, στην Καλαµάτα Πριν στηθεί ο ανδριάντας του στην πλατεία που σήµερα φέρει το όνοµά του, η πλατεία ήταν δηµοφιλές σηµείο συνάντησης στην πόλη, γνωστή ως «Λιοµένι», από το άγαλµα µιας νεαρής λουόµενης γυναίκας που την στόλιζε. Από εδώ θα κατευθυνθείς προς την οδό Κύπρου, για να περάσεις µπροστά από µερικά από τα καλύτερα καφέ και µπαρ της Αριδαίας, φτάνοντας µέχρι τον ναό των Αγίων Νικάνδρου και Ιωαννίκιου και την κεντρική πλατεία της Αριδαίας. Εδώ είναι (ένα ακόµα) καλό σηµείο για να απολαύσεις έναν καφέ και να πιάσεις κουβέντα µε τους ντόπιους κατοίκους. Θα ακούσεις σίγουρα να σου λένε για τις δραστηριότητες του τοπικού Οµίλου Αντισφαίρισης, µε ντόπιους κάθε ηλικίας να πηγαίνουν στα γηπεδάκια, κοντά στο διπλανό χωριό Πιπεριά και να µαθαίνουν τένις. Θα δεις ακόµα, λένε, και παππούδες να πηγαίνουν τα εγγόνια τους στα γηπεδάκια µε το τρακτέρ! Θα ακούσεις ακόµη να σου λένε για τον τοπικό Σύλλογο Φίλων Μουσικής Αλµωπίας, τον Αρίωνα, που φροντίζει για τη διάσωση και την ανάδειξη της πλούσιας τοπικής µουσικής παράδοσης µε τα χάλκινα πνευστά και τις βαλκανικές µελωδίες. Και βέβαια θα ακούσεις παλιές ιστορίες προσφυγιάς: οι πρόσφυγες που ήρθαν στην Αριδαία τα χρόνια της Καταστροφής (1922-24) από τη Θράκη, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, συνέβαλλαν καθοριστικά όχι µόνο στη δυναµική αύξηση του πληθυσµού αλλά και στο να αποκτήσει η πόλη έναν πιο ανοιχτό και κοσµοπολίτικο χαρακτήρα. Η Κεντρική Πλατεία της Αριδαίας. Η Αλµωπία στο πιάτο σου Η ίδια η πόλη της Αριδαίας µπορεί να µην έχει πλήθος αξιοθέατα, ίσως όµως να µην τα χρειάζεται κιόλας. Η εκπληκτικής οµορφιάς φύση που περιβάλλει την πόλη φτάνει και περισσεύει. Ειδικά αυτή την εποχή, στα γειτονικά χωριά, όπως την Πιπεριά και τη Σωσάνδρα, θα βρεις και τα παραδοσιακά ρακοκάζανα, που σταγόνα σταγόνα φτιάχνουν το τσίπουρο και τη γράπα της χρονιάς. Στην Πιπεριά µάλιστα διοργανώνεται στις αρχές κάθε Νοέµβρη και η γιορτή Τσίπουρου. Στον πλούσιο κάµπο της Αλµωπίας, ωστόσο, θα βρεις και όλα τα παραδοσιακά

προϊόντα της περιοχής: κόκκινο πιπέρι, πάπρικα, καυτερό µπούκοβο, τσάι από το Πάικο, φασόλια Καρατζόβας, κάστανα και ψητές πιπεριές µπαχοβίτικες είναι µερικά µόνο από τα γευστικά ενθύµια που πρέπει να πάρεις µαζί σου από την Αλµωπία. Το περίφηµο άγαλµα της Λουόµενης που στόλιζε πριν από δεκαετίες την νυν πλατεία Αγγελή Γάτσου, στην Αριδαία. Λουτρά Πόζαρ: Υδάτινο όνειρο Μπορείς στ' αλήθεια να περιγράψεις τον παράδεισο; Μπορείς να κλείσεις µέσα σε λίγες λέξεις όλη τη µαγεία της φύσης και την αδιάκοπη κίνηση των πλούσιων ιαµατικών νερών που πηγάζουν ορµητικά από τα σπλάχνα του Βόρας; Στα Λουτρά Πόζαρ το ανθρώπινο µοιάζει να εξαϋλώνεται και µια ανεπανάληπτη εµπειρία αναζωογόνησης υψώνει σώµα και πνεύµα σε άλλα επίπεδα... Aπό το όνοµά τους και µόνο καταλαβαίνεις πως εδώ έχεις να κάνεις µε κάτι το ιδιαίτερο, το ξεχωριστό: Λουτρά Πόζαρ, δηλαδή «φωτιά» στα ρώσικα. Η λουτρόπολη του Πόζαρ είναι γνωστή από µαρτυρίες που µας έρχονται από τα αρχαία χρόνια, από τον καιρό ακόµα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μόλις πριν λίγα χρόνια, ωστόσο, όταν άρχισαν να οργανώνονται και να αποκτούν τη σηµερινή µορφή τους, εξελίχτηκαν σε αληθινό πόλο έλξης για επισκέπτες από όλο σχεδόν τον κόσµο. εν ξέρεις τι να πρωτοθαυµάσεις στα Λουτρά. Τις φυσικές πισίνες µε τα ιαµατικά νερά, τους δυο καταρράκτες, µε το παγωµένο και το ζεστό νερό σε ένα ονειρεµένο περιβάλλον κυριολεκτικά µέσα στο δάσος, ή τα µονοπάτια που φτάνουν µέχρι την είσοδο του Ράµνο Μπορ, του µεγάλου φαραγγιού του Βόρα;

εν χρειάζεται να διαλέξεις: τα Λουτρά Πόζαρ είναι όλα αυτά µαζί και ακόµα περισσότερα! Μπάνιο µέσα στο δάσος Είτε προτιµάς να κάνεις το µπάνιο σου στα θερµά ιαµατικά νερά µόνος σου, σε συνθήκες απόλυτης ιδιωτικότητας, είτε προτιµάς να απολαύσεις τα νερά των καταρρακτών µέσα στο δάσος, στο Πόζαρ οι επιθυµείς σου θα γίνουν πραγµατικότητα. Στους ιδιωτικούς λουτήρες (έως 4 ατόµων), τις υπαίθριες πισίνες, τη µεγάλη πισίνα ή το χαµάµ, τα θερµά νερά τρέχουν ασταµάτητα, ένα αδιάκοπο δώρο της φύσης στον άνθρωπο. Τα Λουτρά απέχουν µόλις 1 χλµ. από το χωριό Λουτράκι και περίπου 31 χλµ. από την πόλη της Εδεσσας, και βρίσκονται µέσα στην κοιλάδα του ρέµατος του Αγίου Νικολάου, σε υψόµετρο περίπου 390 µ. Ολόκληρη την έκταση των Λουτρών διασχίζει ο Θερµοπόταµος, το ποτάµι που κατεβαίνει ορµητικό βγαίνοντας µέσα από τα σπλάχνα του Βόρας, που µαζί µε τα πλατάνια και τις οξιές συνθέτουν ένα καταπράσινο τοπίο αξεπέραστης γοητείας. Περνώντας την κεντρική πύλη συναντάς πρώτα τα µαγαζιά µε τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής (φασόλια, πιπεριές πάπρικα, µαρµελάδες και ό,τι άλλο µπορείς να φανταστείς) καθώς και µία από τις υπαίθριες πισίνες. Αριστερά υπάρχει το υδροθεραπευτήριο µε τις ιδιωτικές (privé) πισίνες ενώ ακολουθώντας τον δρόµο θα οδηγηθείς στους δύο καταρράκτες, µε το ζεστό και το κρύο νερό, και το εστιατόριο των Λουτρών ενώ λίγο παραπέρα υπάρχει η µεγάλη 25αρα πισίνα µε το καφέ και παραπλεύρως οι µικροί καταρράκτες. Στους δύο καταρράκτες µάλιστα µπορείς να κάνεις µπάνιο ακόµη και µετά τα µεσάνυχτα, καθώς η πισίνα εκεί παραµένει ανοιχτή όλο το 24ωρο. Το ταυτόχρονο µπάνιο στο κρύο νερό του αριστερού καταρράκτη και το θερµό του δεξιού (µε θερµοκρασία σταθερά στους 37 βαθµούς) προσφέρει στον οργανισµό µια ανεπανάληπτη αίσθηση απόλαυσης και ευεξίας!

Ευεργετικές λουτροθεραπείες Τα ιαµατικά νερά των Λουτρών Πόζαρ προέρχονται από την υπόγεια συγκέντρωση των νερών της βροχής. Τα νερά εισχωρούν στο υπέδαφος, θερµαίνονται και καθώς ανεβαίνουν ξανά προς την επιφάνεια εµπλουτίζονται µε µέταλλα και άλλα ευεργετικά για τον οργανισµό συστατικά. Η λουτροθεραπεία στο Πόζαρ ενδείκνυται για άτοµα που πάσχουν από ρευµατοπάθειες, αρθριτικά, ορισµένες νευρικές και γυναικολογικές παθήσεις, παθήσεις του κυκλοφορικού και αναπνευστικού συστήµατος, δερµατικά καθώς επίσης κατάγµατα και διαστρέµµατα. Από την κρήνη δίπλα στο εστιατόριο της ηµοτικής Επιχείρησης επιτρέπεται η χρήση του ιαµατικού νερού ως πόσιµο για παθήσεις νεφρών, ήπατος, χολής, πεπτικού και ουροποιητικού συστήµατος. Πληροφορίες: τηλ. 23840 91300,www.loutrapozar.com Το Λουτράκι από ψηλά και στο βάθος ο κάµπος της Αλµωπίας. Ράµνο Μπορ: Το φαράγγι των λουτρών Ξεκινάς από τα Λουτρά Πόζαρ, από τη µεγάλη πισίνα, και συνεχίζεις προς το Βόρας ακολουθώντας αντίθετη πορεία από τη ροή του ποταµού. Το πέτρινο µονοπάτι θα σε οδηγήσει ανάµεσα από θεόρατα πλατάνια και πεύκα, και θα σε

φέρει µέχρι τον µεγάλο καταρράκτη, στο τέλος µιας διαδροµής που µπορεί να µην κρατά πάνω από δέκα λεπτά, φαντάζει όµως πολύ µεγαλύτερη καθώς συνεχώς σταµατάς θαµπωµένος από την ασύγκριτη οµορφιά του τοπίου και τη συνεχή εναλλαγή των εικόνων. Πίσω από τον καταρράκτη διακρίνεις την αρχή του Ράµνο Μπορ: δύο πελώριοι, απόκρηµνοι βράχοι σηµατοδοτούν την είσοδο ενός φαραγγιού που ξεκινά από αυτό το σηµείο (ή... τερµατίζει εδώ) και φτάνει περίπου 33 χιλιόµετρα µακριά. Ράµνο Μπορ σηµαίνει στα ελληνικά «Ισιο Πεύκο» και µάλλον δε χρειάζεται ετυµολογική εξήγηση: η οργιαστική βλάστηση εδώ είναι τόσο πλούσια που σε κάνει να απορείς για το πόσο γενναιόδωρη στέκεται κάποιες φορές η φύση. Το φαράγγι του Λουτρακίου, µε τη µικρή λιµνούλα στην είσοδό του. Στα σπλάχνα του βουνού εν είναι ευρύτερα γνωστό, είναι ωστόσο ακόµη ένα στολίδι στο λαµπερό στέµµα των Λουτρών. Μέσα στα σπλάχνα του Βόρα, στις πλαγιές πάνω ακριβώς από τα Λουτρά Πόζαρ, εκτείνεται ένα ευρύτατο δίκτυο σπηλαίων, που σύντοµα αναµένεται να αποτελέσει το πρώτο σπηλαιολογικό πάρκο στην Ελλάδα. Συνολικά 15 σπηλιές και στοές έχουν ανακαλυφθεί εδώ, όπου µάλιστα εντοπίστηκαν και οστά προϊστορικής αρκούδας, κεραµικά όστρακα που χρονολογούνται περίπου στο 4.000 π.χ., καθώς και κάποιες πρωτότυπες όσο και παράξενες βραχογραφίες που παριστάνουν ανθρώπους µε πελώρια χέρια. Αν και µέχρι πρότινος το σπήλαιο των Λουτρών ήταν επισκέψιµο, σήµερα παραµένει κλειστό για το κοινό, αναµένοντας την αξιοποίησή του.

Στην αγκαλιά του Βόρα Tα Λουτρά Πόζαρ είναι ο αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής στην Αλµωπία, η λάµψη τους φτάνει και περισσεύει για να πάρει το όνοµα της περιοχής και να το ταξιδέψει µέχρι τα πέρατα του κόσµου. Κι όµως, φαντάσου πως σ' αυτό το κοµµάτι της η Αλµωπία έχει κι άλλα µυστικά να αποκαλύψει κι άλλα χαρίσµατα για να σε κάνει να την αγαπήσεις. Μόλις µερικές εκατοντάδες µέτρα χωρίζουν τα Λουτρά από το Λουτράκι, το τελευταίο χωριό που συναντάς προς το Πόζαρ. Σίγουρα θα σου κάνει εντύπωση η µεγάλη ευθεία, σαν λεωφόρος, που διασχίζει το χωριό, µε τους πολυτελείς ξενώνες να υψώνονται εκατέρωθεν του δρόµου, και τα πλούσια εστιατόρια να δελεάζουν µε τους καλαίσθητους χώρους τους και το παραδοσιακό µενού τους. Αυτό τον καιρό µάλιστα, και µέχρι το τέλος του χρόνου είναι η πιο... µυρωδάτη εποχή! Πανοραµική άποψη της µικρής Κωνσταντίας. Ο λόγος απλός: είναι ο καιρός που οι ντόπιοι «καζανίζουν», γεµίζουν δηλαδή τα καζάνια τους για να φτιάξουν το τσίπουρο της χρονιάς. Οι πιο µερακλήδες διοργανώνουν και αυτοσχέδια γλέντια, µε ψητά στη σχάρα, όργανα, το τσίπουρο να ρέει άφθονο και το κέφι να ανεβαίνει κατακόρυφα. Στην άκρη του χωριού θα

δεις και µια εντυπωσιακή χαράδρα µε µια λιµνούλα στην είσοδό της, µια πρόκληση για τους λάτρεις του trekking. Λίγο βορειότερα απο το Λουτράκι βρίσκεται ο παλιότερος οικισµός, το Ανω Λουτράκι. Με λιγοστά σπίτια και ακόµη λιγότερους κατοίκους, το Ανω Λουτράκι έχει να υπερηφανεύεται για τις δύο περίφηµες εκκλησίες του: τον Αγιο Γεώργιο και τον Αγιο Ιωάννη τον Πρόδροµο. Λέγεται µάλιστα πως σε κάποια µυστική κρύπτη της τελευταίας βρίσκονται κρυµµένες χρυσές λίρες, από τον καιρό που οι κάτοικοι του χωριού εγκατέλειπαν τα σπίτια τους για να µην πέσουν στα χέρια των Βούλγαρων που εποφθαλµιούσαν την περιοχή. Αµπέλια έξω από την Αριδαία. Χωριά Αλµωπίας Απέραντες εκτάσεις από αµπέλια, χωράφια νιοσπαρµένα, βαµβάκι, εσπεριδοειδή και ακακίες ο Βόρας και το Πάικο να αγκαλιάζουν γλυκά ολόκληρο τον κάµπο της Αλµωπίας κι ανάµεσά τους, περήφανοι πρωταγωνιστές των βουνών, να απλώνονται διάσπαρτα τα γραφικά χωριά της Αριδαίας, από τους Προµάχους µέχρι τον Αρχάγγελο. Τα µυστικά του Κάµπου

Η βραχογραφία του Χριστού κοντά στη Φούστανη. Με αφετηρία την πόλη της Αριδαίας ξεκινάς την περιήγησή σου στον κάµπο και τα χωριά της Αλµωπίας. Και το πρώτο δίληµµα, πριν καλά καλά βγεις από την πόλη, είναι γεγονός: ποιο δρόµο να πάρεις; Να φύγεις προς βορειοδυτικά, προς τους Προµάχους, τη Σωσάνδρα και το Λυκόστοµο; Να κινήσεις προς τα ανατολικά, προς τον Εξαπλάτανο και την Κωνσταντία; Η µήπως να βάλεις «σηµάδι» την κορυφογραµµή της Τζένας και να τραβήξεις προς τα βορειότερα σύνορα, το Αετοχώρι, τη Νότια, την Περίκλεια και τον Αρχάγγελο; ίληµµα είπαµε; Κάντο καλύτερα τρίληµµα! Η ουσία είναι πως όποιον δρόµο κι αν επιλέξεις, κερδισµένος θα βγεις. Απλώς να ξέρεις πως στο σεργιάνι στον κάµπο της Αλµωπίας θα χρειαστεί να κάνεις πολλά πισωγυρίσµατα, θα διανύσεις µεγάλες αποστάσεις, θα προχωράς και κάθε λίγο θα θες να κάνεις κι άλλη µια παράκαµψη για να πας και στο παραπέρα χωριό γιατί «κάτι σε τραβάει προς τα 'κει». Ορεξη να 'χεις (και βενζίνη ). Στο κοµµάτι προς το Λυκόστοµο και τη Σωσάνδρα ο δρόµος περνά µέσα από απέραντες καλλιεργηµένες εκτάσεις. Ανάλογα µε την εποχή, τα χρώµατα από τα δέντρα αλλάζουν, µια σε πράσινο, µια σε κόκκινο ή πορτοκαλί Κοντά στη Σωσάνδρα υπάρχουν πολλοί παλιοί µισογκρεµισµένοι νερόµυλοι, που µέχρι πριν 20 χρόνια δούλευαν, για να εγκαταλειφθούν και να αφεθούν στο έλεος του χρόνου. Μπορείς να σταµατήσεις στο κέντρο του χωριού για να πιεις ένα καφεδάκι παρέα µε τους λιγοστούς µόνιµους κατοίκους, πριν συνεχίσεις για τους ορεινούς Προµάχους. Η σκοπιά στο παλιό φυλάκιο στο Ανω Λουτράκι, µε φόντο το Βόρας. Οι Προµάχοι είναι από τα πιο «ηρωικά» χωριά της περιοχής: οι περισσότεροι κάτοικοί του πολέµησαν στον Μακεδονικό Αγώνα, γι' αυτό και το χωριό άλλωστε ονοµάστηκε έτσι, ως «προµάχος» στους απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους. Λένε µάλιστα πως δεν κανείς κατακτητής ή επιδροµέας δεν µπόρεσε ποτέ να πατήσει το πόδι του εδώ Το Ανω Γαρέφι, λίγο ανατολικότερα από τους Προµάχους, είναι από τους πιο γραφικούς παλιούς οικισµούς της Αλµωπίας και αξίζει µια παράκαµψη για να το δεις και να περπατήσεις για λίγο στα στενά του δροµάκια.

Μόλις 7 χλµ. χωρίζουν την Αριδαία από τον Εξαπλάτανο, µεγάλο κεφαλοχώρι και έδρα του παλιού καποδιστριακού δήµου. Στον Εξαπλάτανο υπάρχει ακόµη το σπίτι του Μενέλαου Λουντέµη, ένας από τους πολυγραφότερους και πιο αγαπηµένους συγγραφείς του περασµένου αιώνα. υστυχώς το σπίτι του δεν διατηρείται σε καθόλου καλή κατάσταση, οι πολλές σκαλωσιές που έχουν στηθεί δεν είναι βέβαιο πως µπορούν να αποτρέψουν την κατάρρευσή του και µόνο µια µικρή µαρµάρινη πλακέτα στον τοίχο ενηµερώνει πως εδώ έζησε για λίγο ο µεγάλος συγγραφέας. Η καµάρα που σώζεται από το γεφύρι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην Αλωρο. Συνεχίζοντας βορειότερα, ακολουθείς τις πινακίδες προς Αρχάγγελο και περνάς διαδοχικά, µε µια µικρή παράκαµψη, από τα χωριά Κωνσταντία, την Ιδα, απ' όπου πήρε και το ψευδώνυµό του ο Ιωνας ραγούµης (ο «Ιδας των νεοελληνικών γραµµάτων»), τη Φιλώτεια και τη Φούστανη, µε τον µικρό χείµαρρο ανάµεσα στα πλατάνια. Λίγο έξω από τη Φούστανη, καθώς θα ανηφορίζεις προς το Αετοχώρι, θα δεις πάνω σε έναν µεγάλο βράχο, δίπλα ακριβώς στο δρόµο, µια µεγάλη βραχογραφία του Ιησού. Μια παρτίδα τάβλι στο...σχολείο;

Ενας από τους πύργους του κάστρου της Χρυσής. Το µικρό αλλά γραφικό Αετοχώρι (21 χλµ. από την Αριδαία) έχει να καυχιέται για πολλά πράγµατα: για την εκπληκτική εκκλησία του Αγίου ηµητρίου, για την ασύγκριτη θέα στον κάµπο, ακόµα και για το παλιό σχολείο, που µπορεί σήµερα να µην έχει πια µαθητές, έχει όµως θαµώνες. Τα τελευταία χρόνια, βλέπεις, µετατράπηκε σε καφενείο, παραµένουν ακόµα όµως τα παλιά θρανία, οι πίνακες και οι χάρτες στους τοίχους, κι έτσι σήµερα βλέπεις τους µετρηµένους στα δάχτυλα κατοίκους του όµορφου χωριού να παίζουν το ταβλάκι τους καθισµένοι σαν µαθητές στα παλιά θρανία. Η περιήγηση ολοκληρώνεται µε τα βορειότερα χωριά της Αλµωπίας, το βλαχοχώρι της Νότιας, τα Λαγκάδια, την Περίκλεια και τον Αρχάγγελο. Καθώς βρίσκονται µια ανάσα από τα βόρεια σύνορα της χώρας µας, τα χωριά αυτά βρέθηκαν πολλές φορές πρωταγωνιστές στις βαλκανικές διαµάχες, σήµερα ωστόσο απολαµβάνουν µια ήσυχη ζωή, χαρίζοντας λίγη από την καλή τους διάθεση και στον επισκέπτη που θα έρθει µέχρι εδώ πάνω. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Τα ίχνη των αρχαίων Μακεδόνων Κάποτε υπήρξε κοµµάτι του απέραντου βασιλείου του µεγαλύτερου στρατηλάτη όλων των εποχών σήµερα η Αλµωπία επιδεικνύει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της που κουβαλούν στις πλάτες τους ιστορία αιώνων, από την αρχαιότητα µέχρι και το Βυζάντιο... Ο,τι έχει αποµείνει από τα τείχη στην Αλωρο. Στο µεγαλύτερο µέρος της Αλµωπίας, από τα όρια ακόµη µε τον ήµο Εδεσσας, γύρω από την πρωτεύουσα Αριδαία και µέχρι τα σύνορα µε το Κιλκίς, θα δεις πολλές φορές στον δρόµο εκείνες τις καφέ πινακίδες που πληροφορούν πως «κάπου εδώ» υπάρχει κάτι µε αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Η Αλµωπία, άλλωστε, ήταν πολύ κοντά στην αρχαία Πέλλα, την πρωτεύουσα του µακεδονικού βασιλείου, που όπως καταλαβαίνεις, δεν θα µπορούσε να στερείται σπουδαίων αρχαιολογικών ευρηµάτων. Ενα από τα πιο σηµαντικά µνηµεία στην ευρύτερη περιοχή της Αλµωπίας, είναι το αποκαλούµενο «Γεφύρι του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Θα το βρεις λίγο µετά το χωριό Αλωρος, περίπου στα 6,5 χλµ. από την Αριδαία.

υστυχώς, δεν υπάρχει κάποια ταµπέλα στο χωριό που να οδηγεί στο γεφύρι, θα πρέπει να ρωτήσεις κάποιον ντόπιο για να σου δείξει τον δρόµο (εµείς το πετύχαµε µε την 4η). Το γεφύρι χτίστηκε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου, σύµφωνα µε την παράδοση, και ο σκοπός ήταν να εξυπηρετεί την επικοινωνία της Πέλλας µε την Αλµωπία. Το κατά πόσο ο ίδιος ο στρατηλάτης διέσχισε το ποτάµι περνώντας από το γεφύρι δεν µπορούµε να το ξέρουµε, αξίζει ωστόσο να βγεις στον χωµατόδροµο για να φτάσεις µέχρι εδώ. Θα δεις πως το µεγαλύτερο µέρος του άλλοτε τοξωτού γεφυριού µήκους 15 µέτρων έχει γκρεµιστεί, παραµένει ωστόσο ολόκληρη µία καµάρα, όχι πάνω από το νερό µα από την πλευρά της στεριάς. Επιστρέφοντας στο χωριό, θα δεις πολλές πινακίδες που οδηγούν προς τον αρχαιολογικό χώρο της Αλώρου. Ο δρόµος µέχρι εκεί είναι µάλλον κακός, και δεν έχουν αποµείνει και πολλά πράγµατα για να δεις. Το περίτεχνο και πρωτότυπο καµπαναριό στη Μονή Ιλαρίωνος. Μονάχα κάποια ελάχιστα υπολείµµατα τµήµατος αρχαίου τείχους και κάποια ακόµη ευρήµατα που ωστόσο κρύβονται κάτω από λαµαρίνες. Αυτό που αξίζει περισσότερο εδώ είναι η όµορφη θέα προς το Βόρας και τον κάµπο της Αλµωπίας από το ύψωµα του αρχαιολογικού χώρου.μετά το γεφύρι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το πιο ενδιαφέρον µνηµείο της περιοχής είναι σίγουρα το κάστρο της Χρυσής (το οµώνυµο χωριό απέχει µόνο 8 χλµ. από την Αριδαία). Το κάστρο χρονολογείται κάπου ανάµεσα στον 10ο και τον 12ο αι.,και από το 1980 έχει και ανακηρυχτεί και επίσηµα αρχαιολογικός χώρος. Με πάχος τείχους 2,5 µ. και πύργους που φτάνουν τα 7 µ. το οχυρό εκτεινόταν κάποτε σε έκταση 40 περίπου στρεµµάτων. Πολλά χρόνια αργότερα, όταν έπαψε πια να χρησιµοποιείται ως ακρόπολη και καταφύγιο, όταν η Αλµωπία άνοιξε την αγκαλιά της σε προσφυγικούς πληθυσµούς, πολλοί κάτοικοι των κοντινών χωριών αφαίρεσαν από το κάστρο µεγάλα κοµµάτια από τα τείχη του, για να τα αξιοποιήσουν ως οικοδοµικά υλικά στην κατασκευή των σπιτιών τους.

Τµήµα από τις σπάνιες αγιογραφίες στη Μονή Αρχαγγέλου. Μονές και εκκλησίες: Με τη χάρη των αγίων Καµάρι και καύχηµα της ορεινής Αλµωπίας είναι οι εκκλησιές και τα µοναστήρια της. Ο Ταξιάρχης στον Αρχάγγελο, η Μονή Ιλαρίωνος στους Προµάχους και ο ναός του Αγίου ηµητρίου στο Αετοχώρι φέρνουν µηνύµατα και εικόνες από το παρελθόν των δύσκολων χρόνων... Και µόνο η διαδροµή µέχρι εκεί ψηλά αξίζει χίλιες φορές τον κόπο. εν είναι εύκολο να φτάσεις µέχρι τον Αρχάγγελο, έχεις να διανύσεις περίπου 35 χλµ. από την Αριδαία και γύρω στα 60 χλµ. από την Εδεσσα, όµως το ταξίδι έχει να χαρίσει πολλές και πλούσιες εικόνες. Ο δρόµος θα σε περάσει σχεδόν απ' τα µισά χωριά της ορεινής Αλµωπίας, µε το Πίκοβο και τη Τζένα, τις βορεινές κορφές του Βόρας, να σε «ακολουθούν» από τα αριστερά ενώ δεξιά σου θα υψώνεται ο τραχύς και επιβλητικός όγκος του Πάικου. Εκεί, σε µια απ' τις πλαγιές του Πάικου, µόλις 2 µε 3 χλµ. από το χωριό Αρχάγγελος θα βρεις την οµώνυµη µονή του Ταξιάρχη Μιχαήλ, χτισµένη σε υψόµετρο 700 µ. Η ιστορία της µετριέται σε αιώνες, από το 1082 (κατά µία εκδοχή, κατά µία άλλη στα 1181), όταν πρωτοχτίστηκε αφιερωµένη στο Γενέσιον του Προδρόµου. Η τύχη του µοναστηριού ακολούθησε εν πολλοίς τη µοίρα της ίδιας της περιοχής, καθώς αρκετές φορές γνώρισε την καταστροφή από επιδροµείς και κατακτητές.

Ο ναός του Αγίου ηµητρίου στο Αετοχώρι. Στα τέλη µάλιστα του 18ου αι. το µοναστήρι κάηκε, σκοτώθηκαν όλοι οι µοναχοί και χρειάστηκε να φτάσουµε στα 1858, ώστε να ξαναχτιστεί η µονή πάνω στα θεµέλια του πρώτου βυζαντινού ναού. Αυτήν τη φορά αφιερώνεται στον Αρχάγγελο Μιχαήλ και το Εν Χώναις Θαύµα, ενώ µέχρι το 1920 θα το αποκαλούν και «Μονή της Οσιανης», όπως ακριβώς δηλαδή λεγόταν µέχρι τότε και το γειτονικό χωριό Αρχάγγελος. Σήµερα η Μονή του Αρχαγγέλου φιλοξενεί 4 µοναχούς. Το ήρεµο και γαλήνιο περιβάλλον που συναντάς εδώ µετατρέπεται σε χαρούµενο πανηγυριώτικο βουητό στις 8 Νοεµβρίου, όταν πιστοί όχι µόνο από τη γύρω περιοχή µα από όλη την Ελλάδα, έρχονται για να τιµήσουν τη γιορτή του αγίου. Μέσα στον χώρο του ναού αξίζει να προσέξεις τις εντυπωσιακές όσο και πρωτότυπες καλλιτεχνικά αγιογραφίες λαϊκής τεχνοτροπίας. Στα αριστερά της πύλης του ναού θα δεις εικόνες που σπάνια συναντάς σε ορθόδοξη εκκλησία: «Ο θάνατος του δικαίου και του αµαρτωλού ανθρώπου», «ο πριονισµός του Ησαΐα», «η παράξενη ιστορία του Αβιµέλλεχ» που κοιµήθηκε 80 χρόνια για µη δει την καταστροφή της Ιερουσαλήµ από τους Βαβυλωνίους» και άλλες ακόµα, µε τεχνοτροπία που θυµίζει περισσότερο έργα του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου παρά βυζαντινή αγιογραφία. Αν συναντήσεις κάποιον από τους µοναχούς που ζουν εδώ, µη διστάσεις να τους ζητήσεις να σου µιλήσουν για την ιστορία της µονής αλλά και τα θαύµατα που κατά καιρούς έχουν αναφερθεί και αποδίδονται στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Ο Μονή Ιλαρίωνος - Αγιος ηµήτριος Αετοχωρίου Ο περίβολος της µονής θυµίζει περισσότερ... ελβετικό χωριό και λιγότερο ελληνική ύπαιθρο. Στη Μονή Ιλαρίωνος, στο χωριό Προµάχοι (9 χλµ. από την Αριδαία, 34 χλµ. από την Εδεσσα), η αίσθηση της τάξης είναι τόσο έντονη που αρχίζεις να απορείς, ενώ παράλληλα πιάνεις τον εαυτό σου να αφαιρείται κοιτάζοντας την πλούσια θέα στον κάµπο της Αλµωπίας. Λέγεται πως το µοναστήρι ιδρύθηκε από τον ίδιο τον Αγιο Ιλαρίωνα περίπου τον 12ο αι. και ανοικοδοµήθηκε πολύ αργότερα, µόλις τον 19ο αι., µετά από πρωτοβουλία του µακεδονοµάχου αρχιερατικού επιτρόπου Αριδαίας (τότε Σούµπουσκο) πατέρα Νίκανδρου. Σήµερα φιλοξενείται εδώ γυναικεία αδελφότητα, ενώ στον χώρο της µονής θα δεις το ξωκλήσι του Αγίου Ιλαρίωνος, το θαυµατουργό (όπως πιστεύεται) αγίασµα

των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ενώ στον περίβολο αξίζει την προσοχή σου και το περίτεχνο κιόσκι µε το πολλαπλό καµπαναριό, που λειτουργεί σαν κρουστά! Τη Μονή θα επισκεφθείς στις 21 Οκτωβρίου, τη µέρα που τιµάται η µνήµη του αγίου. Λίγες µέρες αργότερα, στις 26, γιορτάζει και ο Αγιος ηµήτριος, στο ορεινό Αετοχώρι. Μια από τις πιο εντυπωσιακές εκκλησίες της Αλµωπίας, ο Αγιος ηµήτριος χτίστηκε στα 1842 και διακρίνεται για την κεραµωτή σκεπή του, τις χαµηλές εισόδους (για να µην µπορούν να µπουν έφιπποι οι Τούρκοι στον ναό, όπως θρυλείται) καθώς και τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες που κοσµούν το εσωτερικό του. Θα διαπιστώσεις πως η εκκλησία χρήζει άµεσης φροντίδας γιατί οι φθορές του χρόνου είναι φανερές, όχι όµως και ικανές για να θαµπώσουν την οµορφιά του ναού! ΙΑΜΟΝΗ Στο κέντρο της πόλης της Αριδαίας, το ξενοδοχείο LIDRA PALACE (Αριδαία, τηλ. 23840 22900, www.lidrapalace.gr) διαθέτει δωµάτια και σουίτες µε διαφορετική διακόσµηση και άποψη, ιδανικά τόσο αν προτιµάτε τις κλασικές γραµµές, όσο και αν είστε πιο µοντέρνας αντίληψης. Οι εντυπωσιακοί χώροι είναι ένα µόνο από τα πλεονεκτήµατα του AGAPI LUXURY HOTEL (Λουτρά Πόζαρ, τηλ. 23840 91166, www.agapi-luxuryhotel.gr προσθέστε τα δωµάτια εξοπλισµένα µε σάουναυδροµασάζ-χαµάµ και αρχίζεται να παίρνετε µια γεύση της πολυτέλειας που θα συναντήσετε εδώ. Στο THERMES HOTEL (Λουτράκι, τηλ. 23840 91165, www.thermes.com), σε απόσταση αναπνοής από τα περίφηµα Λουτρά Πόζαρ, η πέτρα κυριαρχεί στην αρχιτεκτονική των χώρων και η απέριττη πολυτέλεια εξασφαλίζει την υψηλή ποιότητα των παρεχόµενων παροχών και υπηρεσιών. Ακριβώς απέναντι θα βρείτε το FILOXENIA HOTEL (Λουτράκι, τηλ. 23840 91095, www.filoxeniahotel.gr), µε το ίδιο επίπεδο άµεσης εξυπηρέτησης και φιλικότητας και δωµάτια 2, 3 ή και 4 ατόµων. ΦΑΓΗΤΟ ΓΗΤΟ Στην ταβέρνα ΑΣΑΚΙ (Αριδαία, Καπετάν Γαρέφη, τηλ. 23840 24952) θα δοκιµάσετε νόστιµα κρεατικά της ώρας και της σούβλας αλλά και σπιτικά µαγειρευτά. Κάθε Πέµπτη και Σάββατο έχει και ζωντανή µουσική. Πλουσιο φαγητό, κάβα επιλεγµένη από ειδικό οινολόγο αλλά και συχνά events και εκδηλώσεις γευσιγνωσίας στο εστιατόριο Υ ΡΟΛΙΘΟΣ (Λουτράκι, τηλ. 23840 91600). ΙΑΣΚΕ ΑΣΗ Παγωτό µε φρέσκο γάλα (δοκιµάστε οπωσδήποτε µε γεύση τσίχ, προφιτερόλ µε λιωµένη κουβερτούρα, τρίγωνα Πανοράµατος, τσουρέκι και ό,τι γλύκισµα µπορεί να βάλει ο νους σας. Στο ΜΕΛΙΡΡΥΤΟΝ βέβαια (Αριδαία, πλατεία Αγγελή Γάτσου, τηλ. 23840 25355), που «έχει ακριβώς αυτό που θέλετε». Για καφέ από το πρωί ή βραδινό ποτάκι, το VENTURE (Αριδαία, Κύπρου 17, τηλ. 6986 736785) ξεχωρίζει µε τον ωραίο χώρο, την ξεσηκωτική µουσική και τα καθαρά ποτά.

Κείµενο: Γιάννης Μαντάς, Φωτογραφίες: Γιάννης Σεφέρος http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23516&subid=2&pubid=63748285