ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.2: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ».

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ KAI ΠΡΟΝΟΙΑΣ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.2: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ». Σεπτέμβριος 2013 Εμπορική αγορά: κέντρο Θεσσαλονίκης ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Ενίσχυση της επιστημονικής και επιχειρησιακής ικανότητας και της τεκμηρίωσης της ΕΣΕΕ» κωδικός ΟΠΣ: 296250 1

Εισαγωγή: η προβληματική της έρευνας Η μελέτη των χωρο-κοινωνικών επιπτώσεων οι οποίες σχετίζονται με τη λειτουργία και εγκατάσταση των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου, η ΓΕΩΒΑΣΗ, κατατάσσεται πολύ υψηλά στις προτεραιότητες του ερευνητικού έργου του ΙΝΕΜΥ/ΕΣΕΕ. Και τούτο γιατί οι αλλαγές που συντελούνται στη οικονομία τα τελευταία χρόνια επηρεάζουν σημαντικά τη χωροταξία των επιχειρήσεων. Επίσης οι μεταγκαταστάσεις των επιχειρήσεων, η δημιουργία νέων εμπορικών ζωνών, τα νέα εμπορικά πάρκα επικαθορίζουν με τη σειρά τους το παραδοσιακό εμπόριο και πολλές φορές υπονομεύουν και επηρεάζουν αρνητικά τα καταναλωτικά πρότυπα. Στο πλαίσιο αυτό, παράλληλα με την ολοκλήρωση της Γεωβάσης της Αττικής υλοποιείται και η χαρτογράφηση και αποτύπωση της εμπορικής επιχειρηματικής δραστηριότητας της Θεσσαλονίκης. Ωστόσο, η έναρξη του έργου στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε με ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό και καινοτόμο τρόπο: την επιτόπια απογραφή όλων των επιχειρήσεων του κέντρου της πόλης. Η συνολική απογραφή και χαρτογράφηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας του κέντρου της Θεσσαλονίκης πραγματοποιείται για τρίτη φόρα και προσφέρει καινούργιες δυνατότητες στην απεικόνιση, ανάλυση και ερμηνεία της δομής της εμπορικής αγοράς και των διαρθρωτικών αλλαγών που συντελούνται τα τελευταία χρόνια. Επίσης μπορεί να συμβάλλει και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τη χάραξη πολιτικής στον τομέα του εμπορίου και γενικότερα στην ανάπτυξη της χώρας. Η καταγραφή των λουκέτων ακολουθεί την μέθοδο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, αντικαθιστώντας την παλαιότερη τεχνική δειγματοληψίας που είχε βασιστεί σε επιλογή συγκεκριμένων εμπορικών οδών. Ωστόσο, για λόγους συγκρισιμότητας συνεχίστηκε, όπως και στις προηγούμενες έρευνες, η καταγραφή των βασικών εμπορικών δρόμων του κέντρου της Θεσσαλονίκης σε όλο το μήκος τους (Ίωνος Δραγούμη, Κασσάνδρου, Βενιζέλου, Ερμού, Προξένου Κορομηλά, Εγνατία, Τσιμισκή, Βασιλίσσης Όλγας, Αγίας Σοφίας, Μητροπόλεως) και επιπλέον εξετάστηκε η συγκεκριμένη εμπορική περιοχή στο σύνολο της, η οποία απεικονίζεται στο παρακάτω χάρτη. Χάρτης 1: Οριοθέτηση περιοχής απογραφής 2

Α. Η απογραφή του εμπορικού κέντρου Εισαγωγικές παρατηρήσεις Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση σήμερα δεν εστιάζεται μόνο στο εμπόρευμα αυτό καθαυτό αλλά έχει επεκταθεί και στην κατανάλωση τόπων αλλά και συμβολισμών σχετικών ή άσχετων με το προς πώληση προϊόν. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την κατανόηση της γεωγραφίας της κατανάλωσης και κατ' επέκταση του εμπορίου, η αναλυτική διάκριση ανάμεσα στην πώληση, την ανταλλαγή και την κατανάλωση. Η αγορά αγαθών/εμπορευμάτων ενδέχεται να περιλαμβάνει και την κατανάλωση των τόπων εμπορίου αυτών καθαυτών. Οι τόποι αυτοί αποτελούν ταυτόχρονα το φυσικό πεδίο της 3

ανταλλαγής εμπορευμάτων αλλά και συμβολικές/μεταφορικές περιοχές. Αναδεικνύεται λοιπόν έτσι μία νέα γεωγραφική διάσταση του εμπορίου που μπορεί να παράξει ερμηνευτικά σχήματα ως προς τη χωροθέτηση συγκεκριμένων κλάδων εμπορίου και ιδιαίτερα φιρμών με υψηλή συμβολική αξία καθώς δεν έχει σημασία μόνο το τι αγοράζει κάποιος αλλά και από που το αγοράζει. Τέλος, η συμβολική αυτή διάσταση του γεωγραφικού χώρου μπορεί να συμβάλει και στην ερμηνεία φαινομένων όπως αυτών που παρατηρούνται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και η κλασική οικονομική γεωγραφία αδυνατεί να ερμηνεύσει. Για παράδειγμα, πώς η κλασική οικονομική γεωγραφία θα μπορούσε να ερμηνεύσει τη διατήρηση της εμπορικής δραστηριότητας της Μητροπόλεως, Τσιμισκή και την συρρίκνωση της σε άλλες περιοχές με παρόμοια γεωγραφικά χαρακτηριστικά ως προς την προσβασιμότητα κλπ (Κασσάνδρου, Βενιζέλου). Στο πλαίσιο αυτό, όταν γίνεται λόγος για το «εμπορικό κέντρο» ενός γεωγραφικά καθορισμένου χώρου, δεν αναφερόμαστε μόνο σε έναν τόπο πώλησης και αγοράς εμπορικών προϊόντων, αλλά σε έναν πολύλειτουργικό και ετερογενές πεδίο δραστηριοτήτων. Επιχειρώντας τη διατύπωση ενός λειτουργικού ορισμού του «εμπορικού κέντρου», αυτό θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια σαφώς ορισμένη περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από τα εξής: Εύκολη πρόσβαση με μέσα μαζικής μεταφοράς Πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου Έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων εστίασης Σημαντική συγκέντρωση άλλων επιχειρήσεων υποστηρικτικών του εμπορικού κέντρου Είναι σαφές ότι η αναλογία των διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε ένα παραδοσιακό εμπορικό κέντρο ποικίλει, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του εκάστοτε εμπορικού κέντρου. Σε κάθε περίπτωση όμως, ο κοινός τόπος είναι η αριθμητική υπεροχή των εμπορικών επιχειρήσεων. 4

Στη περίπτωση της Θεσσαλονίκης, εμπειρικά είναι γνωστή η σημαντική συγκέντρωση επιχειρήσεων εστίασης σε παραδοσιακά γνωστούς δρόμους του «καφέ» (π.χ. Πλατεία Αριστοτέλους). Τα αποτελέσματα της απογραφής επαληθεύουν τον ορισμό του εμπορικού κέντρου, όπως αναλυτικά παρουσιάζονται στον Πίνακα του παραρτήματος. Στο χάρτη 2 φαίνεται η συγκέντρωση του συνόλου της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης όπως αυτή προκύπτει από τη χαρτογράφηση της πυκνότητας της επαγγελματικής στέγης. Όπως είναι αναμενόμενο στις περιοχές με τον πιο σκούρο χρωματισμό έχουμε και μεγαλύτερες χωρικές συγκεντρώσεις. Για τη χαρτογράφηση τόσο των συγκεκριμένων πυκνοτήτων όσο και των υπόλοιπων που θα ακολουθήσουν επιλέχθηκε ο αλγόριθμος γραμμικής παρεμβολής του Silverman o οποίος αναδεικνύει πυκνότητες σημείων στο γεωγραφικό χώρο μεταξύ πλήθους σημείων στο χώρο και ο οποίος τις περισσότερες φορές αναφέρεται ως Kernel Density. Χάρτης 2: Χωρικές συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης 5

Όπως αποτυπώνεται στο χάρτη, οι πολύ έντονες συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης παρουσιάζονται σε οικοδομικά τετράγωνα μεταξύ κεντρικών οδικών αρτηριών. Πέρα όμως από τη γενική χωροθέτηση της επαγγελματικής στέγης μπορούμε να διακρίνουμε επιμέρους εμπορικές πιάτσες. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας επιλέχθηκε (βάσει του πλήθους που φαίνεται να εμφανίζουν) να απεικονιστούν οι συγκεντρώσεις των παρακάτω επιμέρους κλάδων: 47.71 Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.72 Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.77 Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 47.21-47.29 Όλοι οι κλάδοι του λιανικού εμπορίου τροφίμων 10.11-33.20 Όλοι οι κλάδοι που αφορούν τη μεταποίηση 56.10-56.30 Όλοι οι κλάδοι που αφορούν την εστίαση 6

Χάρτης 3: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου: Ένδυση-Υπόδηση Θεσσαλονίκη Στο χάρτη παρατηρείται έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσηςυπόδησης σε όλο το πεδίο καταγραφών. Αναλυτικότερα, φαίνεται ότι η συγκέντρωση των επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης είναι πολύ αυξημένη στις κεντρικές εμπορικές αρτηρίες Τσιμισκή, Εγνατία και Μητροπόλεως, ενώ και γύρω από αυτές διαμορφώνεται μια ευρύτερη πιάτσα καταστημάτων του κλάδου. Ιδιαίτερα η Εγνατίας και η Τσιμισκή αποτελούν δρόμους που όχι μόνο συγκεντρώνουν σχεδόν το 30% όλων των επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης του κέντρου της πόλης (και οι δύο δρόμοι μαζί), αλλά και η φυσιογνωμία τους διαμορφώνεται από την κυρίαρχη παρουσία των επιχειρήσεων του κλάδου 1. Πολλά καταστήματα ένδυσης-υπόδησης διαπιστώνονται στο αριστερό τμήμα της περιοχής απογραφής επί της Εγνατίας, και σε κάθετους και παράλληλους 1 Το 45,9% των επιχειρήσεων που καταγράφηκαν στην οδό Τσιμισκή υπάγονται στον κλάδο λιανικού εμπορίου Ένδυσης-Υπόδησης, αντίστοιχα, στον ίδιο κλάδο εμπίπτει το 40,2% των καταστημάτων που εδρεύουν στην Εγνατία. 7

που εκτείνονται από την κάτω μεριά του δρόμου μέχρι και την οδό Ερμού. (βλ. Ελευθερίου Βενιζέλου, Βαλαωρίτου, Διονυσίου Σολωμού, Ερμού). Στο δεξιό τμήμα του εμπορικού κέντρου επίσης διαμορφώνεται μια διακριτή πιάτσα με άξονες τις οδούς Τσιμισκή-Μητροπόλεως Προξένου Κορομηλά. Στην αναφερόμενη περιοχή δρόμοι με υψηλή συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης- υπόδησης, εκτός των κεντρικών, είναι η Αγίας Σοφίας, η Καρόλου Ντηλ. Χάρτης 4: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου: Κοσμηματοπωλεία και άλλα εξειδικευμένα καταστήματα Όσον αφορά τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων του κλάδου «Κοσμηματοπωλεία και άλλα εξειδικευμένα καταστήματα», φαίνεται ότι δραστηριοποιούνται σε όλη την έκταση του πεδίου, παρουσιάζοντας κατά τόπους πολύ σημαντικές συγκεντρώσεις. Όπως και οι επιχειρήσεις ένδυσης-υπόδησης, και τα κοσμηματοπωλεία συγκεντρώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους Εγνατία και Τσιμισκή. Στο κάθετο τμήμα που παρεμβάλλεται μεταξύ των κεντρικών παραλλήλων σημαντική πυκνότητα 8

επιχειρήσεων του κλάδου διαπιστώνουμε επί της Δημητρίου Γούναρη, στην Ελευθερίου Βενιζέλου, και επί της οδού Αριστοτέλους. Χάρτης 5: Χωρικές συγκεντρώσεις όλων των κλάδων που αφορούν τη μεταποίηση (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013) Ο τομέας της μεταποίησης αριθμεί στο σύνολο του 34 επιχειρήσεις εντός του οριζόμενου πεδίου της απογραφής, ενός γεωγραφικού χώρου με κυρίως εμπορικό χαρακτήρα. Εντούτοις, αξίζει να περιγραφεί η χωρική κατανομή των επιχειρήσεων μεταποίησης λόγω της ιδιαίτερης σημασίας και φυσιογνωμίας του τομέα. Σχετικά σημαντικές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων μεταποίησης διαπιστώνουμε στο πάνω όριο του πεδίου δηλαδή στην Κασσάνδρου, και στο κάτω αριστερό μέρος της περιοχής απογραφής επί των οδών Μητροπόλεως και Βασιλέως Ηρακλείου. Ωστόσο η γενική εικόνα του χάρτη επιβεβαιώνει τη μεγάλη γεωγραφική διασπορά των λιγοστών επιχειρήσεων του τομέα. 9

Χάρτης 6: Χωρικές συγκεντρώσεις όλων των κλάδων που αφορούν την εστίαση (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013) Ο παραπάνω χάρτης απεικονίζει τις συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων του κλάδου της εστίασης. Είναι αρκετά εμφανές από την εικόνα του χάρτη ότι παρουσιάζονται πάρα πολύ έντονες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης σε όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου, που λόγω της μεγάλης γειτνίασης τους σχηματίζουν σε αρκετές υποπεριοχές του πεδίου το φαινόμενο της «πιάτσας». Εμφανής στο χάρτη είναι η πιάτσα που διαμορφώνουν οι επιχειρήσεις εστίασης επί και γύρω από την πλατεία Ναβαρίνου, αλλά και καθόλη την έκταση της παραλιακής λεωφόρου Νίκης και των παραδρόμων της. Μικροί κάθετοι δρόμοι στη Νίκης που εμφανίζουν μεγάλη πυκνότητα επιχειρήσεων εστίασης είναι οι Αιγύπτου, κατούνη, Βογιατζίκου, Ικτίνου, και η Καλαποθάκη αριστερά από την πλατεία Αριστοτέλους. 10

Χάρτης 7: Χωρικές συγκεντρώσεις όλων των κλάδων που αφορούν την κατηγορία των τροφίμων (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013) Ομοίως με την περίπτωση της εστίασης, πάρα πολύ έντονες συγκεντρώσεις φαίνεται να παρουσιάζουν οι επιχειρήσεις και του κλάδου της εμπορίας τροφίμων, σε όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου. Κατά τόπους, δημιουργούνται ιδιαίτερα έντονες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων του συγκεκριμένου κλάδου, με αποτέλεσμα ο χάρτης των εμπορικών επιχειρήσεων τροφίμων να αποτυπώνει ανάγλυφα την περίπτωση της εμπορικής «πιάτσας». Είναι συχνό το φαινόμενο της ύπαρξης υψηλών συγκεντρώσεων επιχειρήσεων τροφίμων σε περιορισμένα χωρικά σημεία (πιάτσες) εντός μιας ευρύτερης εμπορικής αγοράς. Η μεγαλύτερη πιάτσα που παρατηρείται στο χάρτη παρεμβάλλεται μεταξύ των κεντρικών οδών Εγνατίας και Βασιλέως Ηρακλείου, σε μια περιοχή που εκτείνεται περίπου από την Ίωνος Δραγούμη μέχρι την Καρόλου Ντήλ. Βασικό σημείο συγκέντρωσης των επιχειρήσεων εμπορίας τροφίμων εντός αυτής της περιοχής είναι η στοά Μοδιάνο (κλειστή σκεπαστή αγορά) που περιβάλλεται από τις οδούς Αριστοτέλους, Ερμού, Κομνηνών και Βασιλέως Ηρακλείου, και στεγάζει στο μεγαλύτερο τμήμα της καταστήματα τροφίμων. Περιμετρικά της στοάς υπάρχουν επίσης δρόμοι που εμφανίζουν υψηλές συγκεντρώσεις 11

επιχειρήσεων τροφίμων όπως η Βλάλη και η Ασκητού (πάνω από την στοά), που αποτελούν μικρούς δρόμους με χαρακτηριστικό την έντονη παρουσία της εμπορίας τροφίμων. Σε μεγάλους δρόμους με σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων του κλάδου (Βασιλίσσης Όλγας, Εγνατία, Κασσάνδρου, Μητροπόλεως), διαπιστώνεται ότι τα καταστήματα εμπορίας τροφίμων παρότι εμφανίζουν μεγάλη διασπορά κατά μήκος των κεντρικών οδών, έχουν την τάση να δημιουργούν κατά τόπους μικρές «γειτονίες» εμπορίας τροφίμων. Β. Η καταγραφή των λουκέτων Στο πλαίσιο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, καταμετρήθηκαν συνολικά όλες οι κλειστές επιχειρήσεις στον οριζόμενο ερευνητικά χώρο, η ανάλυση των στοιχείων θα πραγματοποιηθεί με δύο τρόπους. A. Παρουσίαση των συγκεντρωτικών δεδομένων της συνολικής απογραφής των κλειστών επιχειρήσεων στο εμπορικό κέντρο και σύγκριση με την προηγούμενη καταγραφή ένα χρόνο πριν (Σεπτέμβριος 2012). Β. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους που είχαν επιλεχθεί δειγματοληπτικά στις προηγούμενες καταγραφές. Γενικές Διαπιστώσεις Στο πλαίσιο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, καταμετρήθηκαν συνολικά όλες οι κλειστές επιχειρήσεις στον οριζόμενο ερευνητικό χώρο. Στον χάρτη που ακολουθεί, οι κόκκινες κουκίδες αναπαριστούν το πλήθος των κλειστών καταστημάτων που διαπιστώθηκαν στο πεδίο. 12

Χάρτης 8: Κλειστά καταστήματα Στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης, το γενικό συμπέρασμα των καταγραφών είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό καθώς η εικόνα των κενών επαγγελματικών στεγών έχει επιδεινωθεί μεταξύ των δύο τελευταίων καταγραφών. Η συνολική απογραφή του εμπορικού κέντρου είχε ως αποτέλεσμα τη διαπίστωση 1.478 κλειστών επιχειρήσεων σε σύνολο 5.133 επιχειρήσεων /επαγγελματικών στεγών, ποσοστό δηλαδή 28,8%. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 5.133 1.478 28,79% 13

Περισσότερο ενδεικτικός ως προς τη χωρική κατανομή των «λουκέτων» είναι ο ακόλουθος χάρτης που αποτυπώνει την σχετική πυκνότητα των συγκεντρώσεων των κλειστών καταστημάτων με αντίστοιχης έντασης χρωματική απόχρωση. Χάρτης 9: Χωρικές συγκεντρώσεις κλειστών καταστημάτων (ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013) Στον παραπάνω χάρτη φαίνεται ότι οι κενές επαγγελματικές στέγες όπως επιβεβαιώνεται από την αναλογία τους και τον απόλυτο αριθμό τους, παρουσιάζουν πολύ έντονες συγκεντρώσεις σε όλη την έκταση του απογραφικού πεδίου. Ωστόσο, παρατηρείται ότι η πυκνότητα των «λουκέτων» είναι αισθητά αυξημένη στο τμήμα του εμπορικού κέντρου που βρίσκεται στα αριστερά της «Αριστοτέλους» και εκτείνεται μέχρι το όριο του πεδίου απογραφής (Δωδεκανήσου, Σαλαμίνος). 14

Δρόμοι με υψηλό ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων Μεταξύ των εμπορικών δρόμων μέσα στο πεδίο των καταγραφών υπάρχουν ορισμένοι στους οποίους διαπιστώνονται ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης κλειστών επιχειρήσεων. Είναι ενδιαφέρον ότι πρόκειται για εμπορικούς δρόμους με διαφορετικά χαρακτηριστικά εμπορικής επιχειρηματικότητας (ύψος ενοικίων, τύπος εμπορίου κα.) που όμως αποτελούν παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν οι σημαντικότεροι από την άποψη της εμπορικότητας τους δρόμοι με τις υψηλότερες αναλογίες κλειστών επαγγελματικών στεγών 2. Πιο συγκεκριμένα, ρεκόρ «λουκέτων» σημειώνει η Στοά Μοδιανό που στεγάζει κυρίως καταστήματα εμπορίας τροφίμων, με το ποσοστό των κλειστών που καταγράφηκαν να αγγίζει το 58,6%. Ακολουθεί η Διονυσίου Σολωμού (στο αριστερό τμήμα του εμπορικού κέντρου) που χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό καταστημάτων ένδυσηςυπόδησης (43,4%). Η οδός Κασσάνδρου επίσης, συγκεντρώνει ανάλογο ποσοστό «λουκέτων» (43,05%) με παραπάνω από 4 στις 10 επαγγελματικές στέγες να είναι κενές, γεγονός που αποτυπώνεται χαρακτηριστικά και στον χάρτη 8 με τις συγκεντρώσεις των κλειστών καταστημάτων. Ακολουθεί σε ποσοστό η οδός Αγ.Σοφίας (39,1%) δρόμος με υψηλή συχνότητα καταστημάτων ένδυσης-υπόδησης, και όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε στον χάρτη 8 έντονη συγκέντρωση λουκέτων καταγράφεται στην συμβολή της Αγ. Σοφίας με την Κασσάνδρου. Μικρότερα ποσοστά αλλά πάνω από το γενικό ποσοστό των κλειστών επαγγελματικών στεγών συγκεντρώνουν οι οδοί Βαλαωρίτου (36,9%), Βασιλέως Ηρακλείου (36,8%). 2 Έχουν επιλεχθεί οι δρόμοι με τα υψηλότερα ποσοστά λουκέτων και πλήθος επαγγελματικών στεγών >70. 15

Στοά Μοδιάνο 58,6% Διονυσίου Σολωμού 43,4% Κασσάνδρου 43,0% Αγίας Σοφίας 39,1% Βαλαωρίτου 36,9% Βασιλέως Ηρακλείου 36,8% Αναλυτικά αποτελέσματα καταγραφής για τους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης ΙΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται διαχρονικά τα αποτελέσματα των καταγραφών για κεντρικούς εμπορικούς δρόμους, όπου πραγματοποιείται καταγραφή από τον Αύγουστο του 2010. Από τα αναλυτικά αποτελέσματα φαίνεται ότι στους παραδοσιακά εμπορικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης τα λουκέτα σημειώνουν σαφώς μικρότερη αναλογία από ότι στο σύνολο του εμπορικού κέντρου. ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2010 ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΜΑΡΤΙΟΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ2012 2013 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΣ Α 11,40% 16,50% 20,50% 36,20% 27,50% 18,80% 130 32 24,62% - 31,00% 30,00% 55,20% 42,40% 38,40% 302 130 43,05% - 16,80% 19,20% 33,50% 25,10% 19,00% 159 34 21,38% ΕΡΜΟΥ 12,00% 12,00% 17,80% 26,30% 20,40% 11,10% 141 29 20,57% ΠΡΟΞΕΝΟΥ ΚΟΡΟΜΗΛΑ 4,40% 14,50% 11,50% 18,30% 19,00% 12,90% 101 16 15,84% ΕΓΝΑΤΙΑ 14,50% 16,90% 18,90% 20,50% 19,50% 19,40% 392 71 18,11% ΤΣΙΜΙΣΚΗ 8,00% 11,00% 11,60% 13,70% 20,40% 11,20% 293 34 11,60% 16

ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΟΛΓΑΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ - 18,50% 19,70% 19,60% 18,80% 17,60% 455 113 24,84% 2,00% 7,80% 27,8 41,00% 34,20% 25,30% 197 77 39,09% 8,30% 8,70% 11,90% 18,10% 17,20% 15,20% 229 38 16,59% 10,10% 17,00% 19,10% 27,30% 24,00% 19,30% 2399 574 23,93% Βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση των ποσοστών των λουκέτων στους κεντρικούς δρόμους είναι ότι στους παραδοσιακά εμπορικούς δρόμους Προξένου Κορομηλά και Τσιμισκή οι οποίοι θεωρούνται «ακριβές αγορές» εμφανίζονται τα χαμηλότερα ποσοστά κλεισιμάτων στο εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, δηλαδή της τάξεως του 15,8% και 11,6% αντίστοιχα. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η οδός Ερμού που ανήκει επίσης στην προαναφερθείσα κατηγορία εμπορικών δρόμων, στην τωρινή καταγραφή σημειώνει ένα αξιοσημείωτο ποσοστό κλειστών επιχειρήσεων (20,6%). Αντιθέτως, ο κεντρικός εμπορικός δρόμος του κέντρου της Θεσσαλονίκης, η οδός Τσιμισκή φαίνεται ότι είναι η μόνη η οποία σε κάθε καταγραφή διατηρεί τα εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά «λουκέτων» που συγκεντρώνει διαχρονικά από την πρώτη καταγραφή (Αύγουστος 2010). Η εικόνα των παραδρομών (όλοι οι δρόμοι εκτός των κεντρικών εμπορικών δρόμων) του εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης είναι ακόμη πιο απογοητευτική καθώς συγκεντρώνουν 2.734 επιχειρήσεις εκ των οποίων οι 904 είναι κλειστές. Η αναλογία των κλειστών στους μη κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης εκτοξεύεται στο διάστημα ενός έτους στο 33,1%, ενώ και στην καταγραφή του Σεπτεμβρίου ήταν επίσης αρκετά υψηλό (29,7%). 17

Σε βάθος χρόνου φαίνεται από το παραπάνω διάγραμμα, καθώς και από τους απόλυτους αριθμούς, ότι τα «λουκέτα» στους πιο κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης έχουν έντονες διαβαθμίσεις διαχρονικά. Η πιο έντονη μεταβολή τους σημειώθηκε μεταξύ Αυγούστου 2011 και Μαρτίου 2012, όπου τα «λουκέτα» αυξήθηκαν ραγδαία. Στις επόμενες δυο καταγραφές (Σεπτέμβριο 2012 & Μάρτιο 2013) τα «λουκέτα» μειώνονται σταδιακά με αποτέλεσμα να κυμαίνονται στα επίπεδα του Αυγούστου 2011. Στην τελευταία καταγραφή (Σεπτέμβριος 2013), το ποσοστό των κλειστών στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους σημειώνει επάνοδο στο επίπεδο του Σεπτεμβρίου 2012. 18

Μεθοδολογία απογραφής εμπορικού κέντρου Στο πλαίσιο της έρευνας έχει αναπτυχθεί ένα εργαλείο/λογισμικό για την άμεση καταγραφή και αποθήκευση των σημείων που θα κληθούν οι απογραφείς να καταγράψουν. Βασική ιδέα ήταν να υλοποιήσουμε ένα λογισμικό που να ελαχιστοποιεί το χρόνο καταγραφής στο πεδίο αλλά και επεξεργασίας στο «γραφείο» εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα το μέγιστο δυνατό βαθμό τυποποίησης και ομοιογένειας των δεδομένων ενώ παράλληλα να εκμεταλλεύεται πλήρως τις δυνατότητες που διαθέτει ένα μέσο κινητό τηλέφωνο τύπου Smart Phone (GPS). Με τη διαδικασία αυτή διασφαλίζουμε περαιτέρω την απρόσκοπτη διαχρονική επεξεργασία των δεδομένων. Έπειτα από μία συνοπτική έρευνα αγοράς σχετικά με τις δυνατότητες που παρέχουν τα επιμέρους λειτουργικά συστήματα των Smart Phones (Android, Symbian, ios, Windows Mobile) καταλήξαμε στην επιλογή κινητού τηλεφώνου με λογισμικό Android καθώς είναι τα περισσότερο διαδεδομένα αλλά και τα μόνα που επέτρεπαν το να δουλέψει εφαρμογή που δημιουργείται από τρίτο «μη διαπιστευμένο» πρόσωπο. Ακολούθησε η μελέτη των διαθέσιμων βιβλιοθηκών για την δημιουργία εφαρμογών για κινητά τηλεφώνα Android. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν αφορούσαν το σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας που εντοπίζεται στην περιοχή και ακολουθούν την κωδικοποίηση ΣΤΑΚΟΔ 2008 και είναι σε τετραψήφια ανάλυση αφού σε αυτό το επίπεδο μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες βασικές κατηγορίες από άλλες. 19

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (ΣΤΑΚΟΔ2008) ΣΤΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΤΑΚΟΔ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ Σύνολο Επιχειρήσ εων Ποσοστό επί του συνόλου 47.71 Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 719 14,01% 56.30 Δραστηριότητες παροχής ποτών 356 6,94% 56.10 Δραστηριότητες υπηρεσιών εστιατορίων και κινητών μονά-δων εστίασης 298 5,81% 47.78 Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 273 5,32% Λιανικό εμπόριο ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και λοιπών ει-δών αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής σε 47.24 εξειδικευμένα κατα-στήματα 177 3,45% 47.72 Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 177 3,45% 47.77 Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 166 3,23% Λιανικό εμπόριο επίπλων, φωτιστικών και άλλων ειδών οικιακής χρήσης σε εξειδικευμένα 47.59 καταστήματα 131 2,55% 47.51 Λιανικό εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε εξειδικευμένα καταστήματα 104 2,03% 47.73 Λιανικό εμπόριο φαρμακευτικών ειδών (φαρμακεία) 103 2,01% 96.02 Δραστηριότητες κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής 101 1,97% 47.75 Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και ειδών καλλωπισμού σε ε-ξειδικευμένα καταστήματα 69 1,34% 47.54 Λιανικό εμπόριο ηλεκτρικών οικιακών συσκευών σε εξειδικευμένα καταστήματα 67 1,31% 47.29 Λιανικό εμπόριο άλλων τροφίμων σε εξειδικευμένα καταστήματα 59 1,15% 47.11 Λιανικό εμπόριο σε μη εξειδικευμένα καταστήματα που πω-λούν κυρίως τρόφιμα, ποτά ή καπνό 53 1,03% 47.22 Λιανικό εμπόριο κρέατος και προϊόντων κρέατος σε εξειδικευμένα καταστήματα 53 1,03% 47.52 Λιανικό εμπόριο σιδηρικών, χρωμάτων και τζαμιών σε εξειδικευμένα καταστήματα 48 0,94% 47.64 Λιανικό εμπόριο αθλητικού εξοπλισμού σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 48 0,94% 47.61 Λιανικό εμπόριο βιβλίων σε εξειδικευμένα καταστήματα 47 0,92% 92.00 Τυχερά παιχνίδια και στοιχήματα 44 0,86% Λιανικό εμπόριο λουλουδιών, φυτών, σπόρων, λιπασμάτων, ζώων συντροφιάς και σχετικών 47.76 ζωοτροφών σε εξειδικευμένα καταστήματα 43 0,84% 47.62 Λιανικό εμπόριο εφημερίδων και γραφικής ύλης σε εξειδικευμένα καταστήματα 39 0,76% 79.12 Δραστηριότητες γραφείων οργανωμένων ταξιδιών 38 0,74% 74.20 Φωτογραφικές δραστηριότητες 37 0,72% 47.21 Λιανικό εμπόριο φρούτων και λαχανικών σε εξειδικευμένα καταστήματα 35 0,68% 47.23 Λιανικό εμπόριο ψαριών καρκινοειδών και μαλακίων σε εξειδικευμένα καταστήματα 33 0,64% Λιανικό εμπόριο ηλεκτρονικών υπολογιστών, περιφερειακών μονάδων υπολογιστών και λογισμικού 47.41 σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 31 0,60% 47.65 Λιανικό εμπόριο παιχνιδιών κάθε είδους σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 30 0,58% 18.12 Άλλες εκτυπωτικές δραστηριότητες 27 0,53% 43.22 Υδραυλικές και κλιματιστικές εγκαταστάσεις θέρμανσης και ψύξης 26 0,51% 82.19 Αναπαραγωγή φωτοτυπιών, προετοιμασία εγγράφων και άλλες ειδικευμένες δραστηριότητες γραμματειακής υποστήρι-ξης 25 0,49% 46.12 Εμπορικοί αντιπρόσωποι που μεσολαβούν στην πώληση καυσίμων- μεταλλευμάτων- μετάλλων και βιομηχανικών χημι-κών προϊόντων 23 0,45% 20

95.29 Επισκευή άλλων ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης 21 0,41% 61.20 Ασύρματες τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες 17 0,33% 47.42 Λιανικό εμπόριο τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού σε εξειδικευμένα καταστήματα 16 0,31% 68.31 Μεσιτικά γραφεία ακινήτων 16 0,31% 45.11 Πώληση αυτοκινήτων και ελαφρών μηχανοκίνητων οχημάτων 14 0,27% 47.74 Λιανικό εμπόριο ιατρικών και ορθοπεδικών ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 14 0,27% 95.23 Επιδιόρθωση υποδημάτων και δερμάτινων ειδών 14 0,27% 96.01 Πλύσιμο και (στεγνό) καθάρισμα κλωστοϋφαντουργικών και γούνινων προϊόντων 14 0,27% 45.32 Λιανικό εμπόριο μερών και εξαρτημάτων μηχανοκίνητων ο-χημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 13 0,25% 47.63 Λιανικό εμπόριο εγγραφών μουσικής και εικόνας σε εξειδικευμένα καταστήματα 13 0,25% 61.10 Ενσύρματες τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες 12 0,23% 85.53 Δραστηριότητες σχολών οδηγών 12 0,23% 96.09 Άλλες δραστηριότητες παροχής προσωπικών υπηρεσιών π.δ.κ.α. 12 0,23% 47.26 Λιανικό εμπόριο προϊόντων καπνού σε εξειδικευμένα καταστήματα 11 0,21% 47.25 Λιανικό εμπόριο ποτών σε εξειδικευμένα καταστήματα 8 0,16% Λιανικό εμπόριο χαλιών, κιλιμιών και επενδύσεων δαπέδου και τοίχου σε εξειδικευμένα 47.53 καταστήματα 8 0,16% 96.03 Δραστηριότητες γραφείων κηδειών και συναφείς δραστηριότητες 8 0,16% 43.21 Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις 7 0,14% 53.20 Άλλες ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες 7 0,14% 85.41 Μεταδευτεροβάθμια μη τριτοβάθμια εκπαίδευση 7 0,14% 85.60 Εκπαιδευτικές υποστηρικτικές δραστηριότητες 7 0,14% 86.10 Νοσοκομειακές δραστηριότητες 7 0,14% Άλλες δραστηριότητες χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, με εξαίρεση τις ασφάλειες και τα 64.99 συνταξιοδοτικά ταμεία π.δ.κ.α. 6 0,12% 41.20 Κατασκευαστικές εργασίες κτιρίων για κατοικίες και μη 5 0,10% 95.12 Επισκευή εξοπλισμού επικοινωνίας 5 0,10% 32.99 Άλλες μεταποιητικές δραστηριότητες π.δ.κ.α. 4 0,08% 45.20 Συντήρηση και επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων 4 0,08% 58.11 Έκδοση βιβλίων 4 0,08% 65.11 Ασφάλειες ζωής 4 0,08% Δραστηριότητες λογιστικής τήρησης βιβλίων και λογιστικού ελέγχου παροχή φορολογικών 69.20 συμβουλών 4 0,08% 71.12 Δραστηριότητες μηχανικών και συναφείς δραστηριότητες παροχής τεχνικών συμβουλών 4 0,08% 94.99 Δραστηριότητες άλλων οργανώσεων π.δ.κ.α. 4 0,08% 96.04 Δραστηριότητες σχετικές με τη φυσική ευεξία 4 0,08% 43.99 Άλλες εξειδικευμένες κατασκευαστικές δραστηριότητες π.δ.κ.α. 3 0,06% 45.40 Πώληση, συντήρηση και επισκευή μοτοσικλετών και των με-ρών και εξαρτημάτων τους 3 0,06% 47.30 Λιανικό εμπόριο καυσίμων κίνησης σε εξειδικευμένα καταστήματα 3 0,06% 47.43 Λιανικό εμπόριο εξοπλισμού ήχου και εικόνας σε εξειδικευμένα καταστήματα 3 0,06% 47.79 Λιανικό εμπόριο μεταχειρισμένων ειδών σε καταστήματα 3 0,06% 77.22 Ενοικίαση βιντεοκασετών και δίσκων 3 0,06% 86.90 Άλλες δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας 3 0,06% 87.30 Δραστηριότητες φροντίδας με παροχή καταλύματος για ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρία 3 0,06% 95.22 Επισκευή συσκευών οικιακής χρήσης και εξοπλισμού σπιτιού και κήπου 3 0,06% 21

18.14 Βιβλιοδετικές και συναφείς δραστηριότητες 2 0,04% 75.00 Κτηνιατρικές δραστηριότητες 2 0,04% 77.11 Ενοικίαση και εκμίσθωση αυτοκινήτων και ελαφρών μηχανοκίνητων οχημάτων 2 0,04% 84.11 Γενικές δραστηριότητες δημόσιας διοίκησης 2 0,04% 85.52 Πολιτιστική εκπαίδευση 2 0,04% 85.59 Άλλη εκπαίδευση π.δ.κ.α. 2 0,04% 93.29 Άλλες δραστηριότητες διασκέδασης και ψυχαγωγίας 2 0,04% 95.21 Επισκευή ηλεκτρονικών ειδών ευρείας κατανάλωσης 2 0,04% 32.50 Κατασκευή ιατρικών και οδοντιατρικών οργάνων και προμηθειών 1 0,02% 43.12 Προετοιμασία εργοτάξιου 1 0,02% 46.31 Χονδρικό εμπόριο φρούτων και λαχανικών 1 0,02% 46.47 Χονδρικό εμπόριο επίπλων- χαλιών και φωτιστικών 1 0,02% 49.31 Αστικές και προαστιακές χερσαίες μεταφορές επιβατών 1 0,02% 49.41 Οδικές μεταφορές εμπορευμάτων 1 0,02% 52.29 Άλλες υποστηρικτικές προς τη μεταφορά δραστηριότητες 1 0,02% 58.29 Έκδοση άλλου λογισμικού 1 0,02% 59.20 Ηχογραφήσεις και μουσικές εκδόσεις 1 0,02% 65.12 Ασφάλειες εκτός από τις ασφάλειες ζωής 1 0,02% 73.11 Διαφημιστικά γραφεία 1 0,02% 74.30 Δραστηριότητες μετάφρασης και διερμηνείας 1 0,02% 85.42 Τριτοβάθμια εκπαίδευση 1 0,02% 86.22 Δραστηριότητες άσκησης ειδικών ιατρικών επαγγελμάτων 1 0,02% 86.23 Δραστηριότητες άσκησης οδοντιατρικών επαγγελμάτων 1 0,02% 90.02 Υποστηρικτικές δραστηριότητες για τις τέχνες του θεάματος 1 0,02% 94.12 Δραστηριότητες επαγγελματικών οργανώσεων 1 0,02% 22