Το θέατρο της αρχαιότητας Δ

Transcript

1 Τίτλος µαθήµατος Το θέατρο της αρχαιότητας Δ Κωδικός µαθήµατος 68Θ206 Ακαδηµαϊκό έτος Σχολή Φιλοσοφική Τµήµα Θεατρικών Σπουδών Επίπεδο Προπτυχιακό Περίοδος διδασκαλίας Εαρινή Τύπος παρακολούθησης Εξάµηνο Έτος ΔΜ ECTS ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ,5 Διδάσκουσα Αικατερίνη Διαµαντάκου Γλώσσα διδασκαλίας Ελληνική Ηλεκτρονική διάθεση µαθήµατος e-οδηγός σπουδών: Eclass: Γενικές προαπαιτήσεις Γενικές γνώσεις αρχαίας ελληνικής ιστορίας και ιστορίας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου Προαπαιτούµενα µαθήµατα Προτείνεται να έχει προηγηθεί η παρακολούθηση των µαθηµάτων: «Το θέατρο της αρχαιότητας Α», «Το θέατρο της αρχαιότητας Β» και «Το θέατρο της αρχαιότητας Γ». Περιεχόµενο µαθήµατος Εισαγωγή στα (θεµατικά, µορφολογικά, δοµικά, ιδεολογικά, κοινωνικοπολιτικά) χαρακτηριστικά της αρχαίας αττικής κωµωδίας, µε ιδιαίτερη έµφαση καταρχάς στην Αρχαία Κωµωδία και στο έργο του Αριστοφάνη και, κατά δεύτερον, στη Νέα Κωµωδία και στο έργο του Μενάνδρου. Δραµατολογική ανάλυση των κωµωδιών του Αριστοφάνη Αχαρνείς, Πλούτος καθώς και της κωµωδίας Δύσκολος του Μενάνδρου, σε επίπεδο δραµατουργικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σηµασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης του καθενός έργου, σε συνάρτηση µε το εκάστοτε ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και θεσµικό, πλαίσιο της (βεβαιωµένης ή εικαζόµενης χρονολογικά) «διδασκαλίας». Τις υπόλοιπες σωζόµενες κωµωδίες του Αριστοφάνη θα τις διεξέλθουµε συνοπτικά («γυναικείες κωµωδίες»: Λυσιστράτη, Θεσµοφοριάζουσαι, Εκκλησιάζουσαι, «πολιτικές-κοινωνικές κωµωδίες»: Ιππής, Σφήκες, Ειρήνη, Νεφέλαι, «κωµωδίες φυγής»: Όρνιθες, Βάτραχοι), όπως επίσης συνοπτική αναφορά θα γίνει και στις αποσπασµατικώς σωζόµενες κωµωδίες Επιτρέποντες και Σαµία του Μενάνδρου. Ένταξη της θεατρικής παραγωγής του Αριστοφάνη και του Μενάνδρου στο ευρύτερο θεατρικό-πολιτιστικό και πολιτικο-κοινωνικό πλαίσιο του 5 ου και του 4 ου αι. π.χ. Επισκόπηση της γραµµατολογικής και θεατρικής παράδοσης του έργου του Αριστοφάνη και του Μενάνδρου, από την αρχαιότητα µέχρι τη νεώτερη εποχή. Μαθησιακά αποτελέσµατα Οι φοιτητές/φοιτήτριες, µετά το πέρας του µαθήµατος, θα πρέπει να: Γνωρίζουν το γενικό ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται Δεξιότητες η θεατρική παραγωγή του Αριστοφάνη και τους τρόπους µε τους οποίους οι ιστορικο-κοινωνικοί όροι επηρέασαν αυτή την παραγωγή (ριζοσπαστικοποίηση της δηµοκρατίας και δηµαγωγικά φαινόµενα, έναρξη και εξέλιξη του Πελοποννησιακού Πολέµου, ανάπτυξη και κατάχρηση της

2 σοφιστικής, γενικότερη πνευµατική και καλλιτεχνική ανάπτυξη της Αθήνας, κ.ά.) Γνωρίζουν το ειδικό θεσµικό-διαγωνιστικό πλαίσιο, στο οποίο παραστάθηκαν οι κωµωδίες του Αριστοφάνη και τους τρόπους µε τους οποίους αυτό το πλαίσιο επενέργησε στη σύνθεση των τραγωδιών (εν Άστει Διονύσια και Λήναια, τρόπος διαγωνισµού των κωµικών ποιητών, διαγωνιστικό πρόγραµµα, θεµατική και µορφολογική επίδραση της τραγωδίας στην κωµωδία κ.ά.) Γνωρίζουν τον κωµικό θεατρικό κώδικα και τα βασικά επιµέρους σηµειακά συστήµατά του, που ακολούθησε ή/και εξέλιξε ο Αριστοφάνης (δοµή, µορφή και περιεχόµενο του θεατρικού κειµένου, θεατρικός χώρος, σκηνικός χώρος, (χορο)διδασκαλία, σκηνογραφία, ενδυµασία, αριθµός και φύλο υποκριτών, Χορός κ.ά.). Γνωρίζουν τις µεγάλες εξελίξεις που σηµειώθηκαν στο κωµικό θεατρικό είδος, κατά τη µετάβαση από την Αρχαία Κωµωδία του 5 ου αιώνα (Αριστοφάνης) στη Μέση και τη Νέα Κωµωδία (Μένανδρος) Έχουν σφαιρική δραµατολογική γνώση των βασικών χαρακτηριστικών του θεατρικού έργου του Αριστοφάνη και του Μενάνδρου, σε επίπεδο δραµατικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σηµασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης. Εντοπίζουν τις εξελίξεις που σηµειώνονται κατά τη διάρκεια της θεατρικής δηµιουργίας του Αριστοφάνη, από τους Αχαρνείς του 425 π.χ. µέχρι τον Πλούτο του 388 π.χ., σε επίπεδο δραµατικής σύνθεσης, σκηνικής παρουσίασης και σηµασιολογικής-ιδεολογικής σύστασης των έργων. Έχουν µια συνοπτική σφαιρική θεώρηση της ιστορίας της πρόσληψης του θεατρικού έργου του Αριστοφάνη και του Μενάνδρου και µπορούν να αναφέρουν σηµαντικούς σταθµούς σε ό,τι αφορά ειδικά την πρόσληψη των δύο αυτών κωµικών ποιητών από τη νεοελληνική θεατρική σκηνή. Έρχονται σε επαφή και κατανοούν διαφορετικές δυνατότητες ερµηνευτικής ανάλυσης και σκηνοθετικής πρότασης της αττικής κωµωδίας, λαµβάνοντας υπόψη τους πολλαπλούς παράγοντες που συνθέτουν τη θεατρική επικοινωνία σε επίπεδο ποµπού, µηνύµατος και αποδέκτη. Ενθαρρύνονται και µπορούν να προτείνουν τη δική τους δραµατολογική ανάγνωση σε θέµατα δραµατικής δοµής, σκηνικής παρουσίασης και σηµασιολογικής-ιδεολογικής ανάλυσης των έργων. Ενθαρρύνονται και µπορούν να υποστηρίξουν τη δική τους καλλιτεχνική πρόταση (υποκριτική, σκηνοθετική, εικαστική, ενδυµατολογική, σκηνογραφική, µουσική, κινηµατογραφική κ.ά.) µε βάση θέµατα και κείµενα που επιλέγονται από το θεατρικό corpus του Αριστοφάνη ή του Μενάνδρου ή που σχετίζονται διακειµενικά µε το θεατρικό έργο του Αριστοφάνη ή του Μενάνδρου

3 Βιβλιογραφία Βιβλιογραφία µαθήµατος (Εύδοξος) ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ Γιώργος ΚΑΤΣΗΣ (επιµ.): Θάλεια. Αριστοφάνης. Δεκαπέντε µελετήµατα, Αθήνα, Σµίλη, 2007 (2918) ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΠΙΛΟΓΗ Θεόδωρος ΠΑΠΠΑΣ, Ανδρέας ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ (επιµ.), Αττική Κωµωδία: Πρόσωπα και προσεγγίσεις, Εκδόσεις Μεταίχµιο, Αθήνα (68275) ΤΡΙΤΗ ΕΠΙΛΟΓΗ Kenneth J. DOVER: Η κωµωδία του Αριστοφάνη, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 2010 (44064) * Επιπρόσθετη βιβλιογραφία για µελέτη BOWIE, A. M.: Αριστοφάνης. Μύθος, τελετουργία και κωµωδία (µτφ.: Π. Μοσχοπούλου, επιµ.: Α. Μαρκαντωνάτος), Εκδόσεις Τυπωθήτω / Γιώργος Δαρδανός, Aθήνα, CARTLEDGE, P.: Ο Αριστοφάνης και το θέατρο του παραλόγου (µτφ. Λ. Ταχµαζίδου, επιµ.: Μ. Κεκροπούλου), Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα, ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ-ΑΓΑΘΟΥ, Κ.: Στην αρχαία κωµική ενδοχώρα. Εισαγωγή στη σηµειολογία του χώρου και του χρόνου στο θέατρο του Αριστοφάνη, Ινστιτούτο του Βιβλίου Α. Καρδαµίτσα, Αθήνα, ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ-ΑΓΑΘΟΥ, Κ.: «Η γυναικεία παρουσία στο µικρόκοσµο της Αρχαίας Κωµωδίας», στο Θ. Παππάς, Α. Μαρκαντωνάτος (επιµ.), Αττική Κωµωδία: Πρόσωπα και προσεγγίσεις, Εκδόσεις Μεταίχµιο, Αθήνα, 2011, ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ-ΑΓΑΘΟΥ, Κ.: Λήµµατα «Αριστοφάνης», «Ιλαροτραγωδία» «Κωµωδία», «Παράβασις», «Παρωδία», στον τόµο Σ. Γώγος, Κ. Πετράκου: Λεξικό του αρχαίου θεάτρου. Όροι έννοιες πρόσωπα, Εκδόσεις Μίλητος, Αθήνα, DOBROV, G. W. (ed.): The City as Comedy. Society and Representation in Athenian Drama, The University of North Carolina Press, Chapel Hill & London, HALL, E. & WRIGLEY, A.: Aristophanes in Performance 421BC to AD 2007, Legenda, Oxford, HUNTER, R. L.: Η Νέα Κωµωδία στην Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώµη (µτφ. Β. Α. Φυντίκογλου), Εκδόσεις Καρδαµίτσα, Αθήνα, ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΣ, Ι.: «Η αβάσταχτη ελαφρότητα των στίχων. Παιχνίδια γρίφων στον ποιητικό αγώνα των Βατράχων του Αριστοφάνη», στο Σ. ΤΣΙΤΣΙΡΙΔΗΣ (επιµ.): Παραχορήγηµα. Μελετήµατα για το αρχαίο θέατρο προς τιµήν του καθηγητή Γρηγόρη Σηφάκη, Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2010,

4 ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΣ, Ι.: «Το κωµικό θέατρο από τον 4ο αιώνα στην ελληνιστική περίοδο. Εξελικτικές τάσεις και συνθήκες παραγωγής», Επιστηµονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών 57 ( ), ΚΟNSTANTAKOS, Ι.: «My Kids for Sale: The Megarian s Scene in Aristophanes Acharnians and Megarian Comedy», Λογείον / Logeion 2 (2012), ΞANΘΑΚΗ-ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ, Γ.: Παράλληλες εξελίξεις στη µετακλασική (4 ος π.χ. αι.) τραγωδία και κωµωδία, Αθήνα, 1991 (2 η επηυξηµένη έκδοση). ORFANOS, Ch.: Les sauvageons d Athènes ou la didactique du rire chez Aristophane, Les Belles Lettres, Paris, ΠΑΠΠΑΣ, Θ.: Ο φιλόγελως Αριστοφάνης, Ινστιτούτο του Βιβλίου Α. Καρδαµίτσα, Αθήνα, ΠΑΠΠΑΣ, Θ., ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ, Αν. (επιµ.), Αττική Κωµωδία: Πρόσωπα και προσεγγίσεις, Εκδόσεις Μεταίχµιο, Αθήνα, REVERMANN, M.: Comic Business. Theatricality, Dramatic Technique and Performance Contexts of Aristophanic Comedy, Oxford University Press, Oxford, ΣΗΦΑΚΗΣ, Γ. Μ.: Μελέτες για το αρχαίο ελληνικό θέατρο, Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, SIFAKIS, G. M.: Parabasis and Animal Choruses: A Contribution to the History of Attic Comedy, Athlone, London, SLATER, N. W.: Spectator Politics. Metatheatre and Performance in Aristophanes, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, SOMMERSTEIN, A. H.: Aristophanes. Edition with translation and notes by A. H. Sommerstein («The Comedies of Aristophanes» 1-11), Aris and Phillips Ltd, Warminster-England, TAAFFE, L.: Aristophanes and Women, Routledge, London & New York, THIERCY, P.: Aristophane. Fiction et Dramaturgie, Les Belles Lettres, Paris, THIERCY, P.: Ο Αριστοφάνης και η αρχαία κωµωδία (µτφ. Γ. Φ. Γαλάνης), Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, TSITSIRIDIS, S. : «On Aristophanic Parody: The Parodic Techniques», στο Σ. Τσιτσιρίδης (επιµ.): Παραχορήγηµα. Μελετήµατα για το αρχαίο θέατρο προς τιµήν του καθηγητή Γρηγόρη Μ. Σηφάκη, Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2009, ΦOYNTOΥΛΑΚΗΣ, Α.: Αναζητώντας τον διδακτικό Μένανδρο. Μια προσέγγιση της κωµωδίας του Μενάνδρου και µια διερεύνηση της Σαµίας, Τυπωθήτω/Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα, VAN STEEN, G. A. H.: Aristophanes. Venom in Verse,

5 Aristophanes in modern Greece, Princeton University Press, Princeton/New Jersey, ZIMMERMANN, B.: Η αρχαία ελληνική κωµωδία (µτφ. Η. Τσιριγκάκης, επιµ. Δ. Ι. Ιακώβ), Εκδόσεις Παπαδήµα, Αθήνα, Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών Σηµειώσεις των παραδόσεων, σχεδιαγράµµατα µαθηµάτων και έντυπα αποσπάσµατα από τις διδασκόµενες τραγωδίες (αναρτηµένα στην ηλεκτρονική τάξη), διδακτικό εγχειρίδιο, περαιτέρω προτεινόµενη βιβλιογραφία, σχετικοί ηλεκτρονικοί σύνδεσµοι - Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία: Προβολή σχεδιαγραµµάτων καθενός µαθήµατος σε power point, προβολή µαγνητοσκοπηµένων αποσπασµάτων από νεώτερες παραστάσεις τραγωδιών του Αριστοφάνη και του Μενάνδρου µε τη χρήση DVDs ή Διαδικτύου - Χρήση Τ.Π.Ε. στην Επικοινωνία µε τους φοιτητές: Επικοινωνία µέσω ηλεκτρονικής τάξης Οργάνωση Μαθήµατος - 13 τρίωρες διδακτικές συναντήσεις, µε διαλέξεις της διδάσκουσας (ή και προσκεκληµένων καλλιτεχνών ή ακαδηµαϊκών) σε διαδραστική διδασκαλία µε τους/τις φοιτητές/τριες (39 ώρες) - Ενεργός και κριτική συµµετοχή στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες του µαθήµατος (σεµιναριακές διαλέξεις, εκπαιδευτικές επισκέψεις, πρακτικά εργαστήρια) (20 ώρες) - Αυτοτελής (µη καθοδηγούµενη) µελέτη (60 ώρες) Σύνολο: 119 ώρες/εξάµηνο (: 25 ώρες/1 ECTS = 4,76 4,5) Δεν υπάρχει ανώτατο όριο φοιτητών. Η παρακολούθηση δεν είναι υποχρεωτική, ωστόσο συνυπολογίζεται στην τελική βαθµολογία (βλέπε παρακάτω). Aξιολόγηση Φοιτητών Περιγραφή Μέθοδοι Αξιολόγησης Φοιτητών Δοκιµασία Πολλαπλής Επιλογής Ερωτήσεις Σύντοµης Απάντησης Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιµίων Παρέχονται δύο εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης, µεταξύ των οποίων η/ο φοιτήτρια/της καλείται να επιλέξει µέχρι µια ορισµένη ηµεροµηνία, που θα οριστεί και θα γνωστοποιηθεί από τη διδάσκουσα αµέσως µετά την έναρξη των µαθηµάτων. 1 ος τρόπος αξιολόγησης: γραπτές εξετάσεις Γραπτή εξέταση στην ύλη του µαθήµατος, στο τέλος του εξαµήνου. H γραπτή εξέταση περιλαµβάνει: α) Ερωτήσεις Σύντοµης Απάντησης και Δοκιµασίες Πολλαπλής Επιλογής (40% του τελικού βαθµού) και β) 1 ερώτηση δραµατολογικής ανάλυσης και κριτικής ανάπτυξης (50% του τελικού βαθµού).

6 Στην τελική βαθµολογία (10% του τελικού βαθµού) λαµβάνεται υπόψη τόσο η ανάπτυξη που παρουσίασαν οι φοιτητές/τριες στο πλαίσιο του µαθήµατος (µε τη συµµετοχή τους στις διαλέξεις διδάσκουσας) όσο και η συµµετοχή τους στις ενδεχόµενες εκπαιδευτικές δραστηριότητες του µαθήµατος (πρακτικό εργαστήριο, σεµιναριακή διάλεξη, «συζητήσεις» ηλεκτρονικής τάξης κ.ά.). 2 ος τρόπος αξιολόγησης: γραπτή πρόοδος + εργασία + προφορική παρουσίαση Γραπτή πρόοδος, διάρκειας 30, σε ηµεροµηνία που θα οριστεί και θα γνωστοποιηθεί από τη διδάσκουσα αµέσως µετά την έναρξη των µαθηµάτων (η πρόοδος τοποθετείται κατά προσέγγιση µετά το πέρας των 5-6 πρώτων διδακτικών συναντήσεων). Η πρόοδος περιλαµβάνει: Ερωτήσεις Σύντοµης Απάντησης και Δοκιµασίες Πολλαπλής Επιλογής (20% του τελικού βαθµού). Ατοµική ή οµαδική, γραπτή-δοκιµιακή εργασία ή καλλιτεχνική-πρακτική εργασία, το θέµα της οποίας θα επιλεγεί από τη/τον φοιτήτρια/τη σε συνεννόηση µε τη διδάσκουσα και οι προδιαγραφές της οποίας (έκταση, διάρκεια, δυνατοί θεµατικοί κύκλοι, βιβλιογραφική υποστήριξη κ.ά.) θα γνωστοποιηθούν από τη διδάσκουσα µετά την έναρξη του εξαµήνου (50% του τελικού βαθµού). Δηµόσια-προφορική παρουσίαση της εργασίας στη διάρκεια των δύο τελευταίων τρίωρων συναντήσεων του µαθήµατος, σύµφωνα µε προγραµµατισµό (διάρκεια, σειρά και ηµέρα παρουσίασης) που θα ορίσει η διδάσκουσα, ανάλογα µε τον αριθµό των συµµετεχόντων σε αυτόν τον τρόπο αξιολόγησης (20% του τελικού βαθµού). Στην τελική βαθµολογία (10% του τελικού βαθµού) λαµβάνεται υπόψη τόσο η ανάπτυξη που παρουσίασαν οι φοιτητές/τριες στο πλαίσιο του µαθήµατος (µε τη συµµετοχή τους στις διαλέξεις διδάσκουσας) όσο και η συµµετοχή τους στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες του µαθήµατος (πρακτικό εργαστήριο, σεµιναριακή διάλεξη), η παρουσία στις οποίες θα καταγράφεται. Γενικές ικανότητες Προσοχή: Η επιλογή του 2 ου τρόπου αξιολόγησης συνεπάγεται υποχρεωτική συµµετοχή και στα τρία στάδια της αξιολόγησης (γραπτή πρόοδος, γραπτή εργασία, προφορική παρουσίαση). Η µησυµµετοχή σε ένα από τα παραπάνω στάδια ακυρώνει αυτοµάτως αυτή τη δυνατότητα αξιολόγησης και η/ο φοιτήτρια/της θα πρέπει να ακολουθήσει τον 1 ο τρόπο αξιολόγησης, εάν θέλει να βαθµολογηθεί στην τρέχουσα εξεταστική περίοδο. Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδοµένων και πληροφοριών, µε τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών

7 Λήψη αποφάσεων Αυτόνοµη εργασία Οµαδική εργασία Παραγωγή νέων ερευνητικών ή καλλιτεχνικών ιδεών Σχεδιασµός και διαχείριση έργων Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής Προαγωγή της ελεύθερης, δηµιουργικής και επαγωγικής σκέψης