15 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1

Transcript

1 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 14 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Εξαρχία β. Σοβιέτ γ. Δόγμα Τρούμαν Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: α. Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε το 1814 από τους Εμμανουήλ Ξάνθο, Δημήτριο Υψηλάντη και Αθανάσιο Τσακάλωφ. β. Στις αρχές του 1943, στο Στάλινγκραντ, η νίκη έστεψε τα σοβιετικά όπλα και η Βέρμαχτ γνώρισε την πρώτη οδυνηρή της ήττα. γ. Με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ (7 Δεκεμβρίου 1941) η Ιαπωνία μπήκε στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. δ. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το 1979, οδήγησε στην επανένωση της Γερμανίας. ε. Η Συνθήκη των Παρισίων (10 Φεβρουαρίου 1947) προέβλεπε την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα. Μονάδες 10 ΘΕΜΑ Β1 Η Συνθήκη Ειρήνης του Λονδίνου (17/30 Μαΐου 1913): όροι και παραλείψεις. Μονάδες 10 ΘΕΜΑ Β2 Για ποιους λόγους η Γερμανία επιθυμούσε την αναθεώρηση της Συνθήκης των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919) και ποιες ήταν οι πολιτικές συνέπειες αυτής της επιθυμίας για τη χώρα; Μονάδες 15 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να προσδιορίσετε: α) πώς επέδρασε ο Κριμαϊκός Πόλεμος στο ελληνικό κράτος και στον Ελληνισμό (μονάδες 10) και β) ποιες επιπτώσεις είχε στις σχέσεις της Ελλάδας με τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις. (μονάδες 15). Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α «Η επανάσταση του 1854 ξέσπασε με την ευκαιρία του Κριμαϊκού Πολέμου κατά τα μέσα Ιανουαρίου, πρώτα στην Ήπειρο (Ραδοβίζι), με αφορμή τη φορολογική καταπίεση, και σχεδόν ταυτόχρονα στη Θεσσαλία (Άγραφα) [...] Παρά την εξάπλωση όμως της επαναστάσεως και τις πρώτες επιτυχίες της, δεν έγινε δυνατόν να επιτευχθούν οι βασικοί στόχοι των επαναστατών, οι καταλήψεις δηλαδή των

2 στρατιωτικών κέντρων του εχθρού. Και τούτο γιατί η Πύλη από τον Φεβρουάριο είχε αρχίσει να ενισχύει τα κέντρα αυτά με ισχυρές δυνάμεις [...]. Αλλά αυτό που καθόρισε την τύχη της επαναστάσεως ήταν προπαντός η στάση της Αγγλίας και της Γαλλίας, που πήραν ανεπιφύλακτα το μέρος των Τούρκων, τους βοήθησαν πολλαπλά, ανέπτυξαν έντονη διπλωματική δράση για την καταστολή της και έφθασαν ως το ναυτικό αποκλεισμό και την κατοχή του Πειραιά. Έτσι αναγκάστηκε η ελληνική κυβέρνηση να σταματήσει τη βοήθεια που χορηγούσε ανεπίσημα στους επαναστάτες και να διατάξει την αποχώρηση των Ελλήνων αξιωματικών». Στέφανος Παπαδόπουλος, «Ο Κριμαϊκός πόλεμος και Ελληνισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΓ, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1977, σ.163 ΚΕΙΜΕΝΟ Β «Ο Κριμαϊκός Πόλεμος ήταν η αποφασιστική καμπή για τη γνωριμία του ελληνικού έθνους με τα γειτονικά του, γιατί απέδειξε μ έναν τρόπο που δεν χωρούσε διάψευση ότι τα συμφέροντα των υποδούλων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν ήταν εκείνα που θεωρούσε δεδομένα η φιλοπόλεμη μερίδα στην Ελλάδα, αφού τίποτε το αντίστοιχο με την κινητοποίηση του Αγώνα δεν σημειώθηκε το Επιπλέον ο φιλορωσισμός δέχεται βαρύ πλήγμα. Στο εξής δεν παύει βέβαια να συνδέεται αόριστα με την προοπτική της γενικής απελευθέρωσης της Ανατολής, η ήδη υποτυπώδης όμως επιχειρηματολογία του στερείται οριστικά τη δυνατότητα εμπλουτισμού ή ανανέωσής της, και αυτό σε αντίθεση με τον αντιρωσισμό για τον οποίο αρχίζει περίοδος σταθερής ανόδου. Ο θρίαμβος της αγγλικής πολιτικής στην Ελλάδα αφήνει στον αντιρωσισμό ένα πεδίο τελείως ελεύθερο[...]». Έλλη Σκοπετέα, Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα ( ), Αθήνα: Πολύτυπο, 1988, σ ΘΕΜΑ Δ1 Αξιοποιώντας τα στοιχεία που περιέχονται στο παρακάτω κείμενο και τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στους παράγοντες οι οποίοι έδωσαν ώθηση στη διαδικασία της αποαποικιοποίησης κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ «[...] Οι ιστορικοί καταγίνονται με τη διαλεύκανση των αιτίων της αποαποικιοποίησης, και ιδίως της ταχύτητας της. Αρκετά σημεία έχουν αποσαφηνιστεί. Πρώτον, οι αυτοκρατορίες δεν ήταν συνολικά επικερδείς πιο συγκεκριμένα, ενώ απέφεραν κολοσσιαία κέρδη σε ορισμένα άτομα και εταιρείες, αποτελούσαν βάρος για τον κρατικό κορβανά 1 των περισσότερων αυτοκρατορικών δυνάμεων. Έτσι, η εκμετάλλευση των λαών των αποικιών συμβάδιζε με καθαρές απώλειες για τους φορολογουμένους των μητροπόλεων. Δεύτερον, οι αυτοκρατορικές δυνάμεις σπάνια αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν εξαιτίας μιας στρατιωτικής εξέγερσης η Αλγερία ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Συνήθως οι ανταρσίες μπορούσαν να κατασταλούν το πρόβλημα ήταν, με τι κόστος σε ζωές και σε χρήμα. [...] 1 κορβανάς = ταμείο Η απόφασή τους αποτελούσε συνισταμένη διαφόρων παραγόντων οικονομικών, στρατιωτικών και πολιτικοϊδεολογικών. Οι αυτοκρατορικές δυνάμεις μπορούσαν πάντα να επιλέξουν αν θα κατέφευγαν ή όχι στη βία για να διατηρήσουν την αρχή τους. Όταν κατέφευγαν σ αυτήν όπως οι Γάλλοι στην Αλγερία και στο Βιετνάμ ή οι Πορτογάλοι στη νότια Αφρική, κατέληγαν πολλές φορές να βάζουν σε κίνδυνο την πολιτική σταθερότητα στην ίδια τους τη χώρα. Στα μεταπολεμικά χρόνια

3 αποφάσιζαν όλο και πιο συχνά να μην το κάνουν αυτό. Ένας από τους λόγους ήταν φυσικά ότι συνειδητοποίησαν κάποια στιγμή πως η στρατιωτική κυριαρχία ήταν ένας δαπανηρός και αδέξιος τρόπος να εξασφαλίσουν αυτό που ήθελαν. [...] Τα μεγαλεία της αυτοκρατορίας φάνταζαν όλο και πιο κίβδηλα, ενώ η ηθικότητα και η ορθολογικότητά της αμφισβητούνταν, σε μια ήπειρο [ενν. την Ευρώπη] που λειτουργούσε όχι με βάση τις παγκόσμιες αυτοκρατορικές αντιπαλότητες και την κατοχή εδαφών αλλά μέσω υπερεθνικής οικονομικής συνεργασίας». M. Mazower, Σκοτεινή Ήπειρος, Ο Ευρωπαϊκός Εικοστός Αιώνας, μετ. Κ. Κουρεμένος, 2η έκδοση, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, χ. χ., σ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Εξαρχία: σχ. βιβλίο σελ. 63 «Οι Βούλγαροι ανέπτυξαν δικαιοδοσία του Πατριαρχίου». β. Σοβιέτ: σχ. βιβλίο σελ. 246 «Συμβούλιο» στα Ρωσικά, εκλεγμένα κυβερνητικά συμβούλια της Σοβιετικής Ένωσης. Πρόκειται για συνελεύσεις των εργατών και των στρατιωτών, των οποίων η δύναμη και η επιρροή αυξάνονταν συνεχώς στις αρχές του 1917 και παραμονές της Οκτωβριανής Επανάστασης και έθεταν υπό αμφισβήτηση τη νομιμότητα της κυβέρνησης. γ. Δόγμα Τρούμαν: σχολ. βιβλίο σελ. 143 «To 1946 άρχισε εξάρτηση της Ελλάδας από τις Η.Π.Α.». ΘΕΜΑ Α2 α. Λάθος, β. Σωστό, γ. Λάθος, δ. Λάθος, ε. Σωστό ΘΕΜΑ Β1 Σχ. βιβλίο σελ «Στις 17/30 Μαΐου 1913 τότε ότι θα τα κατείχαν προσωρινώς». ΘΕΜΑ Β2 Σχ. βιβλίο σελ (Προαιρετικά: «Η κατάσταση αυτή του Μεγάλου Πολέμου»). «Η Γερμανία ειδικά τελικά στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο». ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Τα πλαγιαστά γράμματα αφορούν σε υλικό παραθεμάτων. ΘΕΜΑ Γ1 Ο Κριμαϊκός πόλεμος ( ) ξεκίνησε με αφορμή την απαίτηση της Ρωσίας από το σουλτάνο να αναγνωρίσει το δικαίωμά της να προστατεύει τους ορθοδόξους της Οθ. Αυτοκρατορίας, δικαίωμα που κατά τη δική της ερμηνεία, απέρρεε από τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) και που ουσιαστικά ισοδυναμούσε με απαίτηση για συγκυριαρχία του Ρώσου αυτοκράτορα με το Σουλτάνο. Η εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες το Μάιο του 1853 (χωρίς την

4 ταυτόχρονη κήρυξη πολέμου ενάντια στην Πύλη) οδήγησε στην υπογραφή συνθήκης συμμαχίας μεταξύ της Πύλης, της Βρετανίας και της Γαλλίας το Μάρτιο του 1854, καθώς και στην κήρυξη του πολέμου στη Χερσόνησο της Κριμαίας μεταξύ των ναυτικών δυνάμεων Ρωσίας, Αγγλίας, Γαλλίας. Εφ όσον οι Ρώσοι με την έναρξη του πολέμου έκαναν έκκληση στους ορθοδόξους της Οθ. Αυτοκρατορίας να εκδιώξουν τους Οθωμανούς από την Ευρώπη, στην Ελλάδα, όπου υπήρχε ένας έντονος και σαφής προσανατολισμός της κοινής γνώμης προς τη Ρωσία, υποκινήθηκαν και σημειώθηκαν εξεγέρσεις των υπόδουλων Ελλήνων ήδη από τα μέσα Ιανουαρίου του 1854 στην Ήπειρο (Ραδοβίζι) στη Θεσσαλία (Άγραφα) και στη Χαλκιδική. Σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα του Στέφανου Παπαδόπουλου για τον Κριμαϊκό Πόλεμο, αφορμή των κινητοποιήσεων αυτών ήταν η φορολογική καταπίεση που υφίσταντο οι υπόδουλοι. Ωστόσο, η έκβαση των εξεγέρσεων αυτών δεν έμελλε να είναι θετική για τους υπόδουλους Έλληνες, όπως πληροφορούμαστε από το ίδιο δευτερογενές παράθεμα, δεδομένου ότι η Οθ. Αυτοκρατορία ήδη από το Φεβρουάριο του 1854 είχε ενισχύσει τις περιοχές αυτές με ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις χάρη στην αμέριστη συμπαράσταση, τόσο διπλωματική όσο και στρατιωτική, των συμμάχων της Οθ. Αυτοκρατορίας Άγγλων και Γάλλων προς την Υψηλή Πύλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Αγγλογαλλικός ναυτικός αποκλεισμός και η κατοχή του Πειραιά την περίοδο Επομένως ο Όθωνας εξαναγκάστηκε από Βρετανούς και Γάλλους να αποπέμψει τη φιλορωσική ελληνική κυβέρνηση και να ανακαλέσει τους Έλληνες αξιωματικούς που ήταν επικεφαλής ανταρτών σε Θεσσαλία, Ήπειρο και Μακεδονία. Κατά συνέπεια, όπως με σαφήνεια αναλύεται από την Έλλη Σκοπετέα στο απόσπασμα από το σύγγραμμά της «Το Πρότυπο Βασίλειο και Η μεγάλη ιδέα» οι εξωτερικές διπλωματικές σχέσεις της Ελλάδας προς τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις μεταβλήθηκαν ριζικά μετά από αυτές τις εξελίξεις. Αρχικά, η έως τότε ξεκάθαρη φιλορωσική ελληνική εξωτερική πολιτική δέχεται «βαρύ πλήγμα», λόγω της Ρωσικής ήττας στον πόλεμο. Ο όποιος φιλορωσισμός επεβίωσε στην Ελλάδα ήταν οριστικά αποστερημένος από κάθε δυνατότητα «εμπλουτισμού ή ανανέωσής» του και το περιεχόμενό του παρέμενε αόριστα και ασαφώς συνδεδεμένο με μια έννοια γενικής απελευθέρωσης της Ανατολής. Αντιθέτως, καλλιεργείται έντονα ένα κύμα αντιρωσισμού ιδιαίτερα λόγω του θριάμβου στον πόλεμο της αγγλικής πολιτικής. Παρ όλα αυτά στις συνειδήσεις των Ελλήνων σημαντικό ρόλο αφ ενός έπαιξε ο ναυτικός αποκλεισμός του Πειραιά το από τους Άγγλους και τους Γάλλους, που εύλογα προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των Ελλήνων απέναντι στην πολιτική των χωρών αυτών, ενώ αφ ετέρου έγινε πλέον συνείδηση στον ελληνικό λαό η διαφορά συμφερόντων μεταξύ των Ελλήνων υποδούλων της Οθ. Αυτοκρατορίας και των υπολοίπων ορθοδόξων υποδούλων σε αυτή. ΘΕΜΑ Δ1 Οι παράγοντες που έδωσαν ώθηση στη διαδικασία της αποαποικιοποίησης κατά τη διάρκεια του 20 ου αιώνα μπορούν να συνοψισθούν με βάση το σχολικό εγχειρίδιο στους εξής: (σχολ. βιβλίο σελ. 151) «Η πτώση των αποικιακών αυτοκρατοριών αποικιοκρατικών δυνάμεων από τις περιοχές που έλεγχαν». Εξάλλου σύμφωνα με το απόσπασμα του ιστορικού συγγράμματος του Μ. Mazaower, στους παράγοντες αποαποικιοποίησης μπορούν να προστεθούν οι εξής, κατά κύριο λόγο οικονομικές, αιτίες:

5 Πρώτα απ όλα η οικονομική εκμετάλλευση των λαών των αποικιών, ενώ απέφερε τεράστια κέρδη σε συγκεκριμένα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, ταυτόχρονα προκαλούσε απώλειες για τους φορολογούμενους των μητροπόλεων. Εξάλλου, η παράταση της στρατιωτικής κυριαρχίας των αποικιακών κρατών στις αποικίες τους απαιτούσε στρατιωτικές δαπάνες σε μια περίοδο που, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο παράθεμα το ζητούμενο πλέον ήταν αυτό της «υπερεθνικής οικονομικής συνεργασίας». Τέλος, ετίθεντο και ζητήματα πολιτικοϊδεολογικά, εκτός από οικονομικά ή στρατιωτικά. Δηλαδή, η αποαποικιοποίηση σπάνια ήταν επόμενο μιας στρατιωτικής εξέγερσης, αφού εύκολα αυτή καταπνιγόταν από τους αποικιοκράτες με τη βία ή όχι κατ επιλογήν τους. Το θέμα όμως ήταν η διακύβευση της εσωτερικής πολιτικής σταθερότητας που προκαλούσε μια τέτοια εξέγερση λόγω της ηθικότητας ή της ορθολογικότητάς της που αμφισβητούνταν από τους πολίτες των αποικιακών χωρών. ΚΡΙΤΙΚΗ Τα θέματα της Ιστορίας Γενικής Παιδείας ακολουθούν τη συνήθη δομή της εξέτασης του μαθήματος σε Πανελλήνιο επίπεδο και απευθύνονταν σε σωστά και οργανωμένα προετοιμασμένους υποψηφίους, που είχαν καλύψει με μεθοδικότητα το σύνολο της εξεταστέας ύλης και είχαν εξοικειωθεί με τη δοκιμασία της απάντησης στις ερωτήσεις ελεύθερης ανάπτυξης που αφορούν σε πηγές, οι οποίες ήταν αυξημένων απαιτήσεων. Επιμέλεια θεμάτων ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΝΑΝΤΙΑ, ΜΟΥΡΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΤΑΣΟΣ