ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ ΝΤΕ ΣΑΝΤ 2. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΙΕΡΕΑ ΜΕ. αποσπάσματα 1. ΖΥΣΤΙΝ ΟΙ ΔΥΣΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ ΕΤΟΙΜΟΘΑΝΑΤΟ

Transcript

1 ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ ΝΤΕ ΣΑΝΤ αποσπάσματα ή 1. ΖΥΣΤΙΝ ΟΙ ΔΥΣΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ Μετάφραση: Δ. Γκινοσάτης Εκδόσεις Νεφέλη Το 1 ο κεφάλαιο (από nnet.gr) 2. ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΙΕΡΕΑ ΜΕ ΕΤΟΙΜΟΘΑΝΑΤΟ

2 Μαρκήσιος ντε Σαντ ΖΥΣΤΙΝ ΖΥΣΤΙΝ ή οι δυστυχίες της αρετής Μετάφραση: Δ. Γκινοσάτης νεφέλη / ερωτική λογοτεχνία

3

4 Γεννημένος στις 2 Ιουνίου 1740, ο Ντονασιέν-Αλφόνς- Φρανσουά ντε Σαντ, άρχοντας της Λακόστ και του Μαζάν, ανήκε σε μια από τις επιφανέστερες και παλαιότερες αριστοκρατικές οικογένειες της Προβηγκίας. Σε ηλικία δέκα ετών εισήχθη στους ιησουίτες του κολλεγίου Λουί-Λε-Γκραν και τέσσερα χρόνια αργότερα έγινε δεκτός στη φημισμένη τότε σχολή του Ελαφρού Ιππικού, όπου φοιτούσαν αποκλειστικά και μόνο γόνοι των παλαιότερων αριστοκρατικών οικογενειών. Υπηρέτησε διαδοχικά ως υπολοχαγός στο βασιλικό πεζικό και ως αξιωματικός του ιππικού και έλαβε μέρος στον Επταετή Πόλεμο, όπου και διακρίθηκε για τα ανδραγαθήματά του. Όλα αυτά μέχρι τη χρονιά-ορόσημο του 1763, οπότε και έμελλε να γνωρίσει τον χειρότερο εχθρό του, που θα αποδεικνυόταν εξίσου επικίνδυνος με το Καθεστώς του Τρόμου: την πεθερά του, αρχόντισσα του Μοντρέιγ, γυναίκα με ισχυρές γνωριμίες στην Αυλή, της οποίας την κόρη υποχρεώθηκε να παντρευτεί παρά τη θέλησή του στις 17 Μαΐου της ίδιας χρονιάς. Η ζωή του, μέχρι και το θάνατό του στις 2 Δεκεμβρίου 1814, σημαδεύτηκε από αλλεπάλληλες σεξουαλικές «υποθέσεις», συλλήψεις, φυλακίσεις, καταδικαστικές αποφάσεις σε θάνατο που αίρονταν την τελευταία στιγμή, εγκλεισμούς σε άσυλα φρενοβλαβών, αλλά και από απαράμιλλο δημιουργικό οίστρο: επιδόθηκε σε μία από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές ματεριαλιστικής φιλοσοφίας του καιρού του, συνέταξε μια σειρά από τους πλέον φαρμακερούς πολιτικούς λίβελους κατά των ηθών της Επανάστασης και έγραψε μερικά από τα πλέον τερατώδη, ως προς τον όγκο και την αρχιτεκτονική τους, λογοτεχνικά έργα που έχει να επιδείξει ο δυτικός πολιτισμός.

5 Ζυστίν ή οι δυστυχίες της αρετής

6 ΝΕΦΕΛΗ / ΕΡΩΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Τίτλος πρωτοτύπου: Justine ou les Malheurs de la vertu Σύμβουλος έκδοσης: Αλέξης Πφάου Οι γκραβούρες της παρούσας έκδοσης προέρχονται από αναπαραγωγή της έκδοσης του Μακέτα εξωφύλλου και σχεδιασμός βιβλίου: Περικλής Δουβίτσας ISBN: Για την ελληνική γλώσσα: Eκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ και Δημήτρης Γκινοσάτης Ασκληπιού 6, Αθήνα τηλ.: fax: info@nnet.gr

7 ΜΑΡΚΗΣΙΟΣ ΝΤΕ ΣΑΝΤ ΖΥΣΤΙΝ Ή ΟΙ ΔΥΣΤΥΧΙΕΣ ΤΗΣ ΑΡΕΤΗΣ Μετάφραση ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΝΟΣΑΤΗΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ΑΘΗΝΑ 2011

8 Ω φίλε μου! Η ευδαιμονία που πηγάζει από το έγκλημα είναι σαν τον κεραυνό, που με την απατηλή του λάμψη εξωραΐζει για μια στιγμή την ατμόσφαιρα, για να γκρεμίσει όμως μιαν ώρα αρχύτερα στην άβυσσο του θανάτου τον δυστυχή που θαμπώθηκε από αυτήν.

9

10

11 ΣΤΗΝ ΚΑΛΗ ΜΟΥ ΦΙΛΗ Ναι, Κονστάνς, σε σένα απευθύνω αυτό το έργο. Παράδειγμα λαμπρό και συνάμα τιμή για το φύλο σου, συνδυασμός της πιο ευαίσθητης ψυχής με το πιο δίκαιο και φωτισμένο πνεύμα, εσύ μόνο δικαιούσαι να γνωρίσεις την απαλότητα των δακρύων που γεννά η ταλανισμένη αρετή. Είμαι σίγουρος ότι εσύ που αποστρέφεσαι τα σοφίσματα της ελευθεριότητας και της αθρησκίας, που τα αντιμάχεσαι αδιάλειπτα με τις πράξεις και τα λόγια σου, δεν θα πτοηθείς από όσα τέτοια επιβάλλει αναγκαστικά, σ αυτά τα Απομνημονεύματα, το είδος των προσώπων που συνέθεσα. Ούτε ο κυνισμός ορισμένων περιγραφών (που παρά ταύτα μετριάστηκαν όσο ήταν δυνατόν) θα σε τρομάξει επιπλέον. Η φαυλότητα είναι αυτή που, φοβούμενη μήπως αποκαλυφθεί, φωνάζει για σκάνδαλα μόλις δεχθεί επίθεση. Η δίκη του Ταρτούφου 2 έγινε από θρησκόληπτους. Εκείνη της Ζυστίν θα είναι έργο των ελευθέριων, δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία γι αυτό. Γνωρίζω όμως ότι τα κίνητρά μου, μόλις τα αποκαλύψεις, δεν πρόκειται να αποδοκιμαστούν από κανέναν. Η γνώμη σου αρκεί για 1. Πρόκειται για την ηθοποιό Μαρί-Κονστάνς Κενέ (Marie-Constance Quesnet), με την οποία ο Σαντ διατηρούσε σχέση από το 1790 μέχρι και το θάνατό του. (Σ.τ.Μ.) 2. Όπως όλοι οι πεφωτισμένοι άνθρωποι της εποχής του, έτσι και ο Σαντ υπήρξε ένθερμος αναγνώστης του Μολιέρου. (Σ.τ.Μ.) 9

12 να με δοξάσει, και οφείλω, εφόσον θα έχω τύχει της δικής σου εύνοιας, να αποκτήσω και την καθολική εύνοια ή να υπομείνω τις κάθε είδους λογοκρισίες. Απώτερος στόχος αυτού του μυθιστορήματος (όχι και τόσο μυθιστόρημα όσο θα πίστευε κανείς 3 ) είναι κάτι αναμφίβολα καινοφανές. Η κυριαρχία της αρετής επί της φαυλότητας, η ανταμοιβή του αγαθού, η καταδίκη του κακού ιδού η συνήθης εξέλιξη όλων των έργων αυτού του είδους, η οποία δεν μας είναι διόλου άγνωστη! Το να παρουσιάζεις όμως τη φαυλότητα να θριαμβεύει παντού και την αρετή να θυσιάζεται στο βωμό των ίδιων των αρχών της, το να δείχνεις μια δύστυχη να παραδέρνει από βάσανο σε βάσανο, να γίνεται άθυρμα της ανοσιουργίας, χλεύασμα των ακόλαστων, στόχος των πιο βάρβαρων και τερατωδών ορέξεων, παραζαλισμένη από τα πιο τολμηρά και ευλογοφανή σοφίσματα, λεία της πιο πανούργας σαγήνης, των πιο ακαταμάχητων εκμαυλισμών, μην έχοντας κάτι άλλο να αντιτάξει στις τόσες δυστυχίες και συμφορές, μη διαθέτοντας άλλη δύναμη για να αποκρούσει την τόση διαφθορά, παρά μόνο μια ευαίσθητη ψυχή, ενδιάθετο πνεύμα και πολύ κουράγιο, κοντολογίς, το να αποτολμάς τις πιο παρακινδυνευμένες περιγραφές, να εκθέτεις τις πιο ασυνήθιστες καταστάσεις, να διατυπώνεις τα πιο φοβερά 3. Με την έννοια ότι δεν πρόκειται και τόσο για κλασικό μυθιστόρημα όσο για μυθιστορηματική πραγματεία πάνω στη φύση και την ανθρωπολογική αλήθεια. (Σ.τ.Μ.) 10

13 αξιώματα, να προσθέτεις τις πιο έντονες πινελιές, με μοναδικό σκοπό να αντλήσεις απ όλα αυτά ένα από τα σπουδαιότερα μαθήματα ηθικής που έχει δεχτεί ποτέ άνθρωπος σημαίνει, και όλοι θα συμφωνήσουν σ αυτό, ότι φτάνεις στο στόχο σου ακολουθώντας ένα μονοπάτι που ελάχιστοι μέχρι σήμερα έχουν περπατήσει. Πέτυχα, άραγε, Κονστάνς; Αρκεί ένα δάκρυ των ματιών σου για να επιβεβαιώσει το θρίαμβό μου; Όταν θα έχεις διαβάσει τη Ζυστίν απνευστί, θα πεις άραγε: «Ω, πόσο περήφανη για την αγάπη μου προς την αρετή με κάνουν αυτές οι απεικονίσεις του εγκλήματος! Πόσο μεγαλειώδης είναι μέσα στα δάκρυά της! Πόσο την εξωραΐζουν οι δυστυχίες!». Ω Κονστάνς! Είθε να ξεστομίσεις αυτά τα λόγια και οι προσπάθειές μου να στεφθούν με επιτυχία. 11

14 10

15 Το ύψιστο επίτευγμα της φιλοσοφίας θα ήταν να καταδείξει εκείνα τα μέσα τα οποία μετέρχεται η Θεία Πρόνοια προκειμένου να πραγματώσει τους σκοπούς που έχει ορίσει για τον άνθρωπο και, κατόπιν τούτου, να χαράξει κάποια υποδείγματα συμπεριφοράς που θα επέτρεπαν σ αυτό το δύστυχο δίποδο πλάσμα να λάβει γνώση του τρόπου με τον οποίο οφείλει να πορευτεί στον δύσβατο δρόμο της ζωής, ούτως ώστε να προλάβει τις αλόγιστες τροπές της ειμαρμένης, στην οποία αποδίδουμε χίλια δυο διαφορετικά ονόματα, δίχως να έχουμε καταφέρει ακόμη ούτε να τη γνωρίσουμε ούτε να την προσδιορίσουμε. Εάν, παρ όλο το σεβασμό μας προς τις κοινωνικές συμβάσεις και δίχως να υπερβαίνουμε ποτέ τους φραγμούς που αυτές μας επιβάλλουν, συμβαίνει ο δρόμος μας να είναι στρωμένος με αγκάθια, τη στιγμή που οι κακοί δρέπουν μόνο ρόδα, επόμενο δεν είναι κάποιοι άνθρωποι, που στερούνται ενός ηθικού υποβάθρου τόσο εδραίου ώστε να τεθούν 13

16 υπεράνω τέτοιων διαπιστώσεων, να εκτιμήσουν ότι αξίζει καλύτερα να ακολουθήσουν το ρεύμα παρά να αντισταθούν σ αυτό; Δεν θα πουν πως η Αρετή, όσο ωραία κι αν είναι, αποτελεί τον χειρότερο δρόμο που θα μπορούσε να επιλέξει κανείς, από τη στιγμή που αποδεικνύεται τόσο αδύναμη να αντιταχθεί στη φαυλότητα, και πως σε έναν ολότελα διαφθαρμένο κόσμο η πιο ασφαλής επιλογή είναι να πράττει κανείς κατά το παράδειγμα των άλλων; Όσοι διαθέτουν λίγη παραπάνω μόρφωση, εκμεταλλευόμενοι την παιδεία τους, δεν θα αναφωνήσουν, όπως ο άγγελος Ζεσράντ στο Ζαντίγκ, 4 πως δεν υπάρχει κακό χωρίς καλό και πως μπορούν συνεπώς να επιδοθούν στο κακό, εφόσον στην πραγματικότητα είναι κι αυτός ένας τρόπος για να γεννηθεί το καλό; Δεν θα προσθέσουν πως, σε τελική ανάλυση, είναι αδιάφορο αν κάποιος προτιμά την αρετή από τη φαυλότητα, πως αν η δυστυχία κατατρέχει την αρετή και η ευημερία συνοδεύει το έγκλημα, εφόσον τα πάντα είναι ισότιμα στη φύση, αξίζει απείρως περισσότερο να τάσσεται κανείς με το μέρος των ευημερούντων κακών παρά με εκείνο των δεινοπαθούντων ενάρετων; Είναι, λοιπόν, σημαντικό να αποτρέπεται η εγκόλπωση τέτοιων επικίνδυνων σοφισμάτων, προϊόντων μιας κίβδηλης φιλοσοφίας, όπως επίσης είναι ουσιωδώς αναγκαίο να δειχθεί ότι η έκθεση τέτοιων παραδειγμάτων κατατρεγμού της αρετής είναι δυ- 4. Πρόκειται για το περίφημο έργο φιλοσοφικής μυθοπλασίας του Βολταίρου (1747). (Σ.τ.Μ.) 14

17 νατόν να οδηγήσει μία διεφθαρμένη ψυχή, η οποία ωστόσο διατηρεί ακόμη μέσα της ορισμένες σωστές αρχές, πίσω στο δρόμο του αγαθού. Και τούτο είναι τόσο βέβαιο όσο και στην περίπτωση που ο δρόμος της αρετής ήταν σπαρμένος από περίλαμπρα τρόπαια και δελεαστικές ανταμοιβές. Δίχως αμφιβολία, είναι σκληρό να πρέπει κανείς να ιστορήσει, από τη μια μεριά, τη σωρεία βασάνων που πλήττουν μια γλυκιά και ευαίσθητη νεαρή γυναίκα που επιδεικνύει τον υπέρτατο σεβασμό προς την αρετή και, από την άλλη, το πλεόνασμα ευημερίας που απολαμβάνουν εκείνοι που ταπεινώνουν και συντρίβουν την ίδια αυτή γυναίκα. Αν όμως πράγματι προκύπτει κάποιο καλό από την καταγραφή αυτών των δυστυχιών, θα έπρεπε άραγε να νιώθει τύψεις αυτός που τις εξέθεσε; Θα έπρεπε να λυπάται επειδή αποτύπωσε ένα γεγονός από το οποίο κάθε έμφρων άνθρωπος που ξέρει να διαβάζει θα αντλήσει το τόσο χρήσιμο μάθημα της υποταγής στα κελεύσματα της Πρόνοιας, καθώς και τη μοιραία προειδοποίηση ότι συχνά ο Ουρανός πλήττει εκείνον που φαίνεται να εκπληρώνει απαρέγκλιτα το ηθικό του χρέος, με μοναδικό σκοπό όμως να μας υποδείξει το δικό μας ηθικό χρέος; Τέτοια είναι τα φρονήματα που συνέχουν και κατευθύνουν το έργο μας και, επικαλούμενοι ακριβώς αυτά, ζητούμε την επιείκεια του αναγνώστη για τις εσφαλμένες ιδέες και αντιλήψεις που βάλαμε στο στόμα ορισμένων εκ των ηρώων μας, καθώς και για τις σφοδρές σκηνές που, από αγάπη προς την 15

18 αλήθεια, χρειάστηκε ενίοτε να ξεδιπλώσουμε μπροστά στα μάτια του. Η κυρία κόμισσα ντε Λορσάνζ ήταν μία από εκείνες τις ιέρειες της Αφροδίτης που έκαναν την τύχη τους με ένα ωραίο παρουσιαστικό και με πολλή δόση παραλυσίας και των οποίων οι ψευδεπίγραφοι τίτλοι, καίτοι πομπώδεις, υπάρχουν μονάχα στα αρχεία του πάνδημου έρωτα, πλασμένοι από την αυθάδεια εκείνων που τους επιδιώκουν και επικυρωμένοι από τη βλακώδη ευπιστία εκείνων που τους απονέμουν. Καστανή, με ωραίο παράστημα και βλέμμα με παράξενη έκφραση, απέπνεε εκείνο το είδος δυσπιστίας το οποίο προσδίδει επιπλέον νοστιμιά στα πάθη και ωθεί τους άντρες να αναζητούν με περισσή φροντίδα τις γυναίκες που υποπτεύονται ότι μπορεί να τη διαθέτουν. Ολίγον κακεντρεχής, δίχως καθόλου αρχές, δεν θεωρούσε τίποτε κακό, κι ωστόσο η καρδιά της δεν είχε εξαχρειωθεί σε τέτοιο σημείο ώστε να σβήσει από μέσα της κάθε ευαισθησία. Αλαζών, με ελευθεριάζοντα ήθη Τέτοια ήταν η κυρία ντε Λορσάνζ. Εντούτοις, αυτή η γυναίκα είχε λάβει την καλύτερη μόρφωση. Κόρη ενός μεγαλοτραπεζίτη του Παρισιού, είχε μεγαλώσει μαζί με μια αδελφή κατά τρία χρόνια νεότερή της, της οποίας το όνομα ήταν Ζυστίν, σε ένα από τα πιο φημισμένα αββαεία αυτής της πρωτεύουσας, όπου, έως την ηλικία των δώδεκα και δεκαπέντε χρόνων αντιστοίχως, τους είχαν 16

19 προσφερθεί αφειδώς κάθε είδους συμβουλές, δάσκαλοι, βιβλία και δεξιότητες. Εκείνη τη μοιραία για την αρετή τους εποχή, τα δύο κορίτσια έχασαν τα πάντα σε μια μέρα: μια φοβερή χρεοκοπία οδήγησε απροσδόκητα τον πατέρα τους σε τόσο δεινή θέση, ώστε έσβησε από τον καημό του. Ένα μήνα μετά, τον ακολούθησε στον τάφο κι η γυναίκα του. Δύο συγγενείς ψυχροί και απόμακροι συσκέφθηκαν προκειμένου να αποφασίσουν για την τύχη των δύο ορφανών. Το μερίδιο της κάθε κόρης από τη γονική κληρονομιά, την οποία είχαν απορροφήσει τα χρέη, ανερχόταν στα εκατό σκούδα. Καθώς κανείς δεν έδειχνε πρόθυμος να αναλάβει τη φροντίδα των κοριτσιών, τους έδωσαν στο χέρι την προίκα τους και τις οδήγησαν στην πόρτα της μονής, αφήνοντάς τες ελεύθερες να αναζητήσουν την τύχη τους. Η κυρία ντε Λορσάνζ, που τότε λεγόταν Ζυλιέτ και της οποίας ο χαρακτήρας και το πνεύμα είχαν ήδη αποκρυσταλλωθεί στη μορφή που θα διατηρούσαν και στα τριάντα της, στην ηλικία δηλαδή την οποία διήνυε την εποχή που διαδραματίζεται η ιστορία μας, δεν έβλεπε την ώρα να απολαύσει την ελευθερία της, δίχως να πτοείται ούτε μια στιγμή από τη σκληρή μοίρα που είχε σπάσει τα δεσμά της. Απεναντίας η Ζυστίν, η οποία διήνυε, όπως έχουμε ήδη πει, το δωδέκατο έτος της ηλικίας της, λόγω του κλειστού και μελαγχολικού χαρακτήρα της συναισθανόταν πολύ περισσότερο τη φρίκη της κατάστασής της. Προικισμένη με απαράμιλλη τρυφερό- 17

20 τητα και ευαισθησία, κατ αντίθεση προς την πανουργία και την επιτηδειότητα της αδελφής της, απέπνεε μια αφέλεια, μια άδολη ειλικρίνεια, που δίχως αμφιβολία θα την έριχναν σε πολλές παγίδες. Ο τόσο χαρισματικός χαρακτήρας αυτής της νεαρής γυναίκας συναρμοζόταν άψογα με μια γλυκιά φυσιογνωμία, η οποία πόρρω απείχε από εκείνην με την οποία η φύση είχε προικίσει τη Ζυλιέτ. Όση πονηριά, υστεροβουλία και φιλαρέσκεια διέκρινε τη μία, τόση αξιοθαύμαστη αιδημοσύνη, ευπρέπεια και αγνότητα διέθετε η άλλη. Στην όψη έμοιαζε με την Παρθένο, με μεγάλα γαλανά μάτια που ξεχείλιζαν από ψυχή και στοργή, με δέρμα εκθαμβωτικό, παράστημα όλο ευλυγισία, φωνή απαλή και ευαίσθητη, οδοντοστοιχία κατάλευκη σαν από φίλντισι και τα ωραιότερα ξανθά μαλλιά ιδού το σκιαγράφημα αυτού του δευτερότοκου γοητευτικού κοριτσιού, του οποίου τις άσπιλες χάρες και τα λεπτά χαρακτηριστικά αδυνατούν να αποδώσουν ακόμη και οι πιο ζωηρές πινελιές. Αφού ενεχείρισαν στην καθεμιά το ποσό των εκατό σκούδων, τους διεμήνυσαν ότι είχαν είκοσι τέσσερις ώρες για να εγκαταλείψουν τη μονή, αφήνοντάς τες ελεύθερες να επιλέξουν πώς και προς τα πού θα πορευτούν. Γοητευμένη από την ιδέα ότι θα είχε τη Ζυστίν υπό την καθοδήγησή της, η Ζυλιέτ θέλησε για μια στιγμή να της σκουπίσει τα δάκρυα. Βλέποντας όμως πως δεν το κατάφερνε, βάλθηκε να τη μαλώνει. Την έψεξε για την ευαισθησία της της εξήγησε, υιοθετώντας έναν φιλοσοφικό τόνο που 18

21 δεν συμβάδιζε επ ουδενί με την ηλικία της, πως σε τούτον δω τον κόσμο δεν πρέπει να στενοχωριόμαστε για τίποτε άλλο παρά μόνο για ό,τι μας θίγει προσωπικά πως είναι δυνατόν να ανακαλύψει μέσα της αισθήσεις και απολαύσεις τέτοιας δύναμης που μπορούν να σβήσουν μεμιάς όλα τα ηθικά πλήγματα και όλους τους οδυνηρούς κλονισμούς που αυτά επιφέρουν πως είναι απολύτως ουσιώδες και επιτακτικό να ασπαστεί και να θέσει σε εφαρμογή αυτό το σύστημα αρχών, εφόσον η αληθινή σοφία συνίσταται απείρως περισσότερο στο να πληθαίνει κανείς τις απολαύσεις του παρά στο να πολλαπλασιάζει τα βάσανά του εν ολίγοις, πως θα έπρεπε να κάνει κανείς τα πάντα για να κατασιγάσει μέσα του αυτή τη δολερή και απατηλή ευαισθησία, από την οποία επωφελούνται μόνον οι άλλοι, ενώ σε μας χαρίζει μόνο λύπες. Δύσκολα όμως σκληραίνει κανείς μια ευαίσθητη ψυχή. Η αντίστασή της στους πλανερούς συλλογισμούς ενός διαβρωμένου νου είναι σθεναρή, και η αφοσίωσή της στην αρετή την παρηγορεί για τα ψεύτικα στολίδια του επιτηδευμένου και υποκριτικού πνεύματος. Αντιλαμβανόμενη ότι τα λόγια της δεν είχαν καμία επίδραση στην αδελφή της, η Ζυλιέτ αποφάσισε να αλλάξει τακτική. Της είπε πως με την ηλικία και το παρουσιαστικό που διαθέτουν είναι απίθανο να πεθάνουν από την πείνα. Της έφερε ως παράδειγμα την κόρη ενός γείτονά τους, η οποία είχε εγκαταλείψει το πατρικό της και ζούσε τώρα πλουσιοπάροχα με κάποιον που τη συντηρούσε, αναμ- 19

22 φίβολα πολύ πιο ευτυχισμένη απ ό,τι αν είχε παραμείνει στην οικογενειακή εστία. Τη συμβούλευσε πως θα έπρεπε να παραιτηθεί από την ιδέα ότι ο γάμος μπορεί να κάνει μια κοπέλα ευτυχισμένη, πως μόλις δεσμευτεί με τα νομικά δεσμά του γάμου το μόνο που θα έχει να περιμένει είναι πολλή δυστυχία και ελάχιστη απόλαυση και πως αν, αντιθέτως, αποφάσιζαν να διαγάγουν ελευθέριο βίο, αυτό όχι μόνο θα τις γλίτωνε από τις ιδιοτροπίες των εκάστοτε εραστών τους, αλλά επιπλέον θα μπορούσαν να παρηγορούνται με τη συνεχή εναλλαγή τους. Στο άκουσμα των λόγων της η Ζυστίν αισθάνθηκε να την κατακλύζει ανείπωτη φρίκη. Της δήλωσε πως προτιμούσε το θάνατο από την ατίμωση και, παρά τις παρατεταμένες ικεσίες της αδελφής της, αρνήθηκε πεισματικά να εγκατασταθεί μαζί της, καθώς την έβλεπε αποφασισμένη να επιδοθεί σε μια μορφή βίου που της προκαλούσε ρίγη τρόμου. Έτσι, οι δύο νεαρές γυναίκες αποχωρίστηκαν η μια την άλλη, δίχως την παραμικρή υπόσχεση ότι θα ξανανταμώσουν, εφόσον τα σχέδια ζωής τους ήταν τόσο διαφορετικά. Η Ζυλιέτ που, όπως η ίδια ισχυριζόταν, σχεδίαζε να γίνει κυρία της υψηλής κοινωνίας, θα δεχόταν άραγε να συμπορευτεί με ένα νεαρό κορίτσι της οποίας ο ενάρετος αλλά ταπεινόφρων χαρακτήρας ήταν ικανός να την ατιμώσει; Και η Ζυστίν, από την πλευρά της, θα ήθελε να διακινδυνεύσει το ήθος και την ακεραιότητά της μέσα στον κοινωνικό περίγυρο ενός εκμαυλισμένου πλάσματος 20

23 που επρόκειτο να πέσει θύμα της ακολασίας και της δημόσιας κραιπάλης; Έτσι, λοιπόν, οι δύο αδελφές αποχαιρέτησαν για πάντα η μια την άλλη και την επομένη εγκατέλειψαν το μοναστήρι. Η Ζυστίν, η οποία όταν ήταν παιδί απολάμβανε τις φροντίδες και την αγάπη της ράφτρας της μητέρας της, πίστευε πως αυτή η γυναίκα δεν θα έμενε ασυγκίνητη από τη δυστυχία της. Πήγε λοιπόν να τη βρει, της εκμυστηρεύτηκε τις ατυχίες της, της ζήτησε δουλειά Εις μάτην όμως! Εκείνη σχεδόν δεν την αναγνώρισε και την έδιωξε κακήν κακώς. Ω Ουρανοί, αναφώνησε η μικρή φτωχή ύπαρξη, ήταν ανάγκη τα πρώτα μου βήματα στον κόσμο να σημαδευτούν από τόση πίκρα! Γιατί αυτή η γυναίκα που με αγαπούσε άλλοτε με αποδιώχνει τώρα; Αλίμονο! Φταίει το ότι είμαι φτωχή και ορφανή το ότι δεν έχω άλλους πόρους στον κόσμο. Δεν υπολογίζουν τους ανθρώπους παρά ανάλογα με τη βοήθεια και τις χάρες που νομίζουν ότι μπορούν να αποσπάσουν απ αυτούς. Με τα μάτια της πλημμυρισμένα από δάκρυα, η Ζυστίν πήγε να βρει τον πνευματικό της. Του εξιστόρησε την κατάστασή της με εκείνη την αθώα ζωηράδα της ηλικίας της Φορούσε ένα μικρό λευκό χυτό φόρεμα τα όμορφα μαλλιά της τα είχε μαζέψει ατημέλητα κάτω από έναν μεγάλο σκούφο ο λαιμός της μόλις που διακρινόταν κρυμμένος κάτω από δυο-τρεις πήχες λεπτού βαμβακερού υφάσματος το ωραίο πρόσωπό της ήταν λίγο χλωμό από τις πίκρες που την κατέτρωγαν, ενώ δάκρυα έτρε- 21

24 χαν από τα μάτια της, προσδίδοντάς τους ακόμη μεγαλύτερη εκφραστικότητα. Με βλέπετε, κύριε, είπε στον ιερωμένο Ναι, βλέπετε σε τι δεινή θέση έχει περιέλθει μια κοπέλα σαν εμένα. Έχασα και τους δυο γονείς μου Οι Ουρανοί μού τους στέρησαν ακριβώς τότε που τους είχα περισσότερο ανάγκη Πέθαναν κατεστραμμένοι, κύριε. Δεν μας έχει μείνει τίποτε. Αυτά μου άφησαν όλα κι όλα, συνέχισε δείχνοντάς του τα δώδεκα λουδοβίκεια Δεν έχω πού να γείρω το κεφάλι μου Θα δείξετε οίκτο για τη δύσμοιρη ύπαρξή μου, έτσι δεν είναι, κύριε; Είστε λειτουργός της θρησκείας και η θρησκεία ανέκαθεν έτρεφε την ενάρετη καρδιά μου. Στο όνομα αυτού του Θεού που λατρεύω και τον οποίο εσείς υπηρετείτε, μιλήστε μου σαν πατέρας μου, υποδείξτε μου τι πρέπει να κάνω ποιο δρόμο οφείλω να ακολουθήσω! Ο φιλεύσπλαχνος ιερέας απάντησε, λοξοκοιτάζοντας επίμονα τη Ζυστίν, πως η ενορία του ήταν υπερπλήρης, πως ήταν δύσκολο να δεχτεί στους κόλπους της νέα μέλη, αν όμως η Ζυστίν ήταν πρόθυμη να προσφέρει τις υπηρεσίες της, αν δεχόταν να κάνει διάφορες χοντροδουλειές, θα υπήρχε πάντα στην κουζίνα του ένα κομμάτι ψωμί για εκείνη. Και καθώς της απηύθυνε αυτά τα λόγια, το όργανο του Θεού πέρασε το χέρι του κάτω από το πιγούνι της και, αφού το ανασήκωσε ελαφρά, της έδωσε ένα φιλί υπέρ το δέον κοσμικό για άνθρωπο της Εκκλησίας. Η Ζυστίν, που το ένιωσε για τα καλά, τον απώθησε λέγοντάς του: 22

25 Κύριε, δεν σας ζητώ ούτε ελεημοσύνη ούτε θέση υπηρέτριας. Εδώ και λίγο καιρό άφησα μια κατάσταση πολύ ανώτερη από αυτή που θα με έκανε να επιθυμήσω αυτές τις δύο χάρες και να έρθω γονυπετής να ικετεύσω γι αυτές. Δεν αποζητώ τίποτε άλλο παρά μόνο τις συμβουλές που χρειάζεται η βασανισμένη νεαρή ηλικία μου, τις οποίες όμως απαιτείτε να τις αγοράσω πολύ ακριβά. Ντροπιασμένος που αποκαλύφθηκε, ο ιερωμένος εξαπέστειλε ευθύς το δύστυχο αυτό πλάσμα. Εκδιωγμένη για δεύτερη φορά από τη μέρα που βρέθηκε μόνη κι έρημη να περιπλανιέται αναζητώντας την τύχη της, η Ζυστίν μπήκε σε ένα σπίτι όπου είδε αναρτημένη σχετική πινακίδα, νοίκιασε ένα μικρό επιπλωμένο δωμάτιο στον πέμπτο όροφο, πλήρωσε προκαταβολικά και έμεινε εκεί για να αναλυθεί σε πικρότατα δάκρυα, ευθέως ανάλογα με τη βάναυσα πληγείσα ευαισθησία και περηφάνια της. Ας μας επιτραπεί όμως να αφήσουμε για λίγο εδώ τη Ζυστίν και να επιστρέψουμε στη Ζυλιέτ, για να αφηγηθούμε με ποιον τρόπο, από την ανάξια λόγου θέση στην οποία είχε βρεθεί και δίχως να διαθέτει περισσότερους πόρους απ ό,τι η αδελφή της, κατάφερε στα δεκαπέντε της χρόνια να κατακτήσει τίτλους, εισόδημα τριάντα χιλιάδες λίβρες, θεσπέσια κοσμήματα, δυο-τρία σπίτια τόσο στην πόλη όσο και στην εξοχή και, για την ώρα, την καρδιά, την περιουσία και την εμπιστοσύνη του κυρίου ντε Κορβίλ, συμβούλου Επικρατείας, ανθρώπου εξαιρετικά ευυπόληπτου και με μεγάλο κύρος, που τον προόριζαν 23

26 για υπουργό. Η σταδιοδρομία αυτή υπήρξε ακανθώδης, δεν χωρεί καμία αμφιβολία: ο δρόμος που επιλέγουν να πορευθούν αυτές οι δεσποινίδες είναι σπαρμένος με σκληρές και επαίσχυντες δοκιμασίες. Να τες λοιπόν σήμερα στο κρεβάτι κάποιου πρίγκιπα, φέροντας ακόμη ίσως νωπά πάνω τους τα ταπεινωτικά σημάδια της ακολασίας, στα δίχτυα της οποίας τις έριξαν η νιότη και η απειρία τους. Βγαίνοντας από το μοναστήρι, η Ζυλιέτ αναζήτησε μια γυναίκα της οποίας το όνομα είχε ακούσει κάποτε να το αναφέρει η νεαρή φίλη και κόρη των γειτόνων της. Παρακινούμενη από τον διακαή πόθο της να διαφθαρεί, και μάλιστα από τούτη δω τη γυναίκα, πήγε να τη βρει με το μικρό της δέμα υπό μάλης, το ταλαιπωρημένο γαλάζιο πανωφόρι της, τα ακατάστατα μαλλιά της και το ωραιότερο πρόσωπο του κόσμου αν αληθεύει πως στα μάτια μερικών η αναισχυντία μπορεί να φαντάζει γοητευτική. Της διηγήθηκε την ιστορία της και την εκλιπάρησε να την προστατέψει, όπως είχε κάνει παλιότερα με τη φίλη της. Πόσων χρονών είστε; τη ρώτησε η κυρία Ντιβερζιέ. Σε λίγες μέρες κλείνω τα δεκαπέντε, κυρία, απάντησε η Ζυλιέτ. Και ποτέ κανείς θνητός, συνέχισε η ματρόνα Ω! Όχι, κυρία, σας ορκίζομαι, πρόλαβε να πει η Ζυλιέτ. Κι όμως, μερικές φορές σ αυτά τα μοναστήρια όλο και κάποιος εξομολόγος, μοναχή ή αδελφή κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά χρειά- 24

27 ζομαι βέβαιες αποδείξεις, αποκρίθηκε η ηλικιωμένη γυναίκα. Δεν έχετε παρά να το εξακριβώσετε η ίδια, απάντησε η Ζυλιέτ κοκκινίζοντας. Έτσι λοιπόν, αφού πρώτα εξοπλίστηκε με ένα ζευγάρι γυαλιά, η γηραιά παρθεναγωγός εξέτασε το πράγμα εξονυχιστικά και απ όλες τις πλευρές, για να καταλήξει: Εντάξει, μπορείτε να μείνετε εδώ. Αν ακολουθήσετε πιστά τις συμβουλές μου, αν επιδείξετε σεβασμό και υπακοή στις πρακτικές μου, καθαριότητα, οικονομία και ειλικρίνεια προς το πρόσωπό μου, επιτηδειότητα προς τις συναδέλφους σας και πονηρία προς τους άντρες, προτού παρέλθουν δέκα χρόνια, θα είστε σε θέση, με τη συμβολή μου βεβαίως, να αποσυρθείτε σε κάποιο δωμάτιο του τρίτου ορόφου με έναν κομό, ένα παραβάν και μια υπηρέτρια. Τα υπόλοιπα θα σας τα παράσχει η τέχνη που θα έχετε κατακτήσει κοντά μου. Μόλις τελείωσε με τις συστάσεις, η Ντιβερζιέ άρπαξε το μικρό δέμα της Ζυλιέτ και τη ρώτησε αν είχε καθόλου χρήματα, για να λάβει την ειλικρινή απάντηση πως είχε όλα κι όλα εκατό σκούδα. Η σπλαχνική ματρόνα τα κατέσχεσε δίχως δεύτερη κουβέντα, βεβαιώνοντας τη νέα οικότροφό της πως θα έπαιζε το μικρό της κεφάλαιο στη λοταρία για λογαριασμό της, καθώς είναι ανεπίτρεπτο τόσο νέα κοπέλα να κρατά πάνω της χρήματα. Δεν ενδείκνυται, της είπε, σε μια τόσο διεφθαρμένη εποχή όσο αυτή στην οποία ζούμε Ένα φρό- 25

28 νιμο κορίτσι καλής ανατροφής, όπως είστε εσείς, οφείλει να είναι πολύ προσεκτικό και να αποφεύγει οτιδήποτε θα μπορούσε να το παρασύρει σε κάποια παγίδα. Εγώ το καλό σας θέλω, μικρή μου, πρόσθεσε η ματρόνα, και θα πρέπει να με ευγνωμονείτε γι αυτό που κάνω. Μόλις τελείωσε το κήρυγμα, παρουσίασε τη νεοφερμένη στις συντρόφους της, οι οποίες εν συνεχεία την οδήγησαν στην κάμαρά της, και από την επομένη κιόλας τα άθικτα θέλγητρά της διατέθηκαν προς πώληση. Μέσα σε τέσσερις μήνες το εμπόρευμα πωλήθηκε διαδοχικά σε περίπου εκατό άτομα. Κάποιοι αρκέστηκαν στο ρόδο της και κάποιοι άλλοι, με περισσότερο εκλεπτυσμένα γούστα ή πιο διεφθαρμένοι (το συγκεκριμένο ζήτημα δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί), θέλησαν να ανοίξουν το μπουμπούκι που άνθιζε πλησίον του. Κάθε βράδυ, η Ντιβερζιέ φρόντιζε να στενεύει, να διορθώνει και να αναπροσαρμόζει τα πράγματα κατά τέτοιον τρόπο ώστε, επί τέσσερις μήνες, αυτή η απατεώνισσα κατάφερνε να πουλάει στο κοινό της παρθενία. Με το πέρας αυτής της επίπονης περιόδου προπαρασκευαστικής ενάσκησης, η Ζυλιέτ είχε επιτέλους προσηλυτιστεί στο νέο δόγμα. Λογιζόταν πλέον επισήμως κορίτσι του σπιτιού και έκτοτε μετείχε δικαιωματικά και στις χαρές και στις λύπες. Αυτή η αναβάθμισή της εγκαινίασε μια νέα περίοδο μαθητείας: αν στο πρώτο σχολείο η Ζυλιέτ υπηρέτησε τη Φύση, στο δεύτερο έμαθε να λησμονεί κάθε νόμο και αρχή. Εκεί, τα ήθη 26

29 της διεφθάρησαν εντελώς. Η θριαμβευτική σταδιοδρομία της στη φαυλότητα και στη διαστροφή βύθισε την ψυχή της στην απόλυτη εξαχρείωση. Αισθανόμενη πως είχε γεννηθεί γι αυτό, σκεπτόταν πως όφειλε τουλάχιστον να επιδιώξει να ανελιχθεί στα υψηλότερα κλιμάκια του εγκλήματος και όχι να εκπέσει σε μια μέτρια κατάσταση, η οποία θα την παρέσυρε στα ίδια ατοπήματα και στις ίδιες ταπεινώσεις, δίχως ωστόσο να της προσφέρει τα ίδια οφέλη. Άρεσε σε έναν γέρο άρχοντα, όσο δεν πάει διεφθαρμένο, ο οποίος αρχικά την καλούσε μόνο και μόνο για μερικές σύντομες «εμπορικές συναλλαγές». Εκείνη, από την πλευρά της, κατείχε άριστα την τέχνη τού να τη συντηρούν. Στο τέλος, έφτασε να εμφανίζεται σε θεάματα και περιπάτους πλάι σε ιππότες του τάγματος των Κυθήρων. Έπεσαν πάνω της βλέμματα, έγινε αντικείμενο σχολίων, τη ζήλεψαν το λεπταίσθητο αυτό πλάσμα κατάφερνε τόσο καλά να τους έχει του χεριού της που, σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια, κατέστρεψε έξι άνδρες, εκ των οποίων ο φτωχότερος διέθετε εκατό χιλιάδες σκούδα εισόδημα. Δεν χρειαζόταν τίποτε περισσότερο για να αποκτήσει φήμη. Η εθελοτυφλία των κοσμικών ήταν τόση, ώστε όσο πιο πολύ ένα τέτοιο πλάσμα αποδείκνυε έμπρακτα την αισχρότητα και την ανεντιμότητά του τόσο πιο πολύ λαχταρούσαν εκείνοι να προστεθούν στον κατάλογο των θυμάτων του. Φαίνεται πως ο βαθμός του εξευτελισμού και της διαφθοράς της αποτελούσε το μέτρο των παθιασμένων αισθημάτων που έτρεφαν για εκείνη. από nnet.gr (Εκδόσεις Νεφέλη) 27

30 ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΙΕΡΕΑ ΜΕ ΕΤΟΙΜΟΘΑΝΑΤΟ Ιερέας: Μπροστά σε αυτήν τη μοιραία στιγμή όπου το πέπλο της ψευδαίσθησης σχίζεται μονάχα για να παραδώσει στον πλανημένο την ωμή εικόνα των σφαλμάτων και των διαστροφών του, εσείς, τέκνο μου, διόλου δεν μετανιώνετε για τις πολλαπλές ελευθεριότητες στις όποιες σας εξώθησαν η ανθρώπινη ευπάθεια και η αδυναμία; Ετοιμοθάνατος: Φίλε μου, ναι, μετανιώνω. Ιερέας: Εκμεταλλευτείτε τότε τούτες τις ευμενείς τύψεις ώστε να λάβετε από τον ουρανό, στον λίγο χρόνο που σας απομένει, συνολική άφεση αμαρτιών και αναλογιστείτε ότι μόνο με τη δέηση τής πανίερης μετάνοιας θα έχετε τη δυνατότητα να σας δοθεί συγχώρεση από τον Ύψιστο. Ετοιμοθάνατος: Όσο με κατάλαβες εσύ, άλλο τόσο σε καταλαβαίνω κι εγώ. Ιερέας: Μα τι; Ετοιμοθάνατος: Σου είπα ότι μετανιώνω. Ιερέας: Το άκουσα. Ετοιμοθάνατος: Ναι, αλλά δεν το κατάλαβες. Ιερέας: Και σαν τι ερμηνεία...

31 Ετοιμοθάνατος: Αυτήν εδώ... H φύση με γέννησε με ζωηρές ορέξεις και πάθη ισχυρότατα. Ήρθα στον κόσμο μόνο και μόνο για να παραδοθώ σε αυτά και να τα ικανοποιήσω και, καθώς οι επιπτώσεις της ύπαρξής μου αποτελούν μονάχα αναγκαιότητες σχετικές με τις γενεσιουργές βλέψεις της φύσης ή, αν προτιμάς, ουσιώδεις απόρροιες των σχεδίων της για μένα με βάση πάντοτε τους νόμους της, μετανιώνω λοιπόν που δεν αναγνώρισα όσο θα έπρεπε την παντοδυναμία της, και οι μοναδικές μου τύψεις σχετίζονται με την πενιχρή, εκ μέρους μου, χρήση των δυνατοτήτων -εγκληματικών κατά τη γνώμη σου, αγαθοτάτων κατά τη δική μου- με τις οποίες με προίκισε για να την υπηρετήσω. Κάποιες φορές της αντιστάθηκα και μετανιώνω τυφλωμένος από τον παραλογισμό των ιδεολογικών σου συστημάτων, τα χρησιμοποίησα για να πολεμήσω όλη εκείνη τη βία των επιθυμιών που μου είχαν σταλεί από μια επιφοίτηση πολύ πιο θεϊκή και, ναι, το μετανιώνω. Έδρεψα άνθη ενώ θα μπορούσα να είχα μία πλούσια συγκομιδή καρπών... Να, λοιπόν, οι ακριβείς αιτίες των τύψεών μου και σεβάσου με όσο χρειάζεται για να μην εικάσεις άλλες. Ιερέας: Πού σας παρασύρουν τα λάθη σας, πού σας οδηγούν οι σοφιστείες σας! Αποδίδετε στο δημιούργημα όλη τη δύναμη του δημιουργού και δεν βλέπετε ότι οι άτυχες αυτές κλίσεις που σας έβγαλαν από τον ίσιο δρόμο είναι αποτελέσματα της διεφθαρμένης αυτής φύσης στην οποία εσείς προσδίδετε την παντοδυναμία. Ετοιμοθάνατος: Φίλε, μου φαίνεται ότι η διαλεκτική σου είναι εξίσου φαύλη με το πνεύμα σου. Θα ήθελα να συλλογίζεσαι πιο ορθά, ειδάλλως άφησέ με να πεθάνω εν ειρήνη. Τί αποκαλείς δημιουργό και τί διεφθαρμένη φύση;

32 Ιερέας: Δημιουργός είναι ο Κύριος του σύμπαντος, εκείνος που δημιούργησε, που έπλασε τα πάντα και που τα συντηρεί όλα με μια απλή εφαρμογή της παντοδυναμίας του. Ετοιμοθάνατος: Σπουδαίος άντρας, πράγματι! Και για πες μου, λοιπόν, γιατί αυτός ο τόσο δυνατός έπλασε κατά τη γνώμη σου μια διεφθαρμένη φύση; Ιερέας: Ποιά θα ήταν η αξία των ανθρώπων αν δεν τους είχε αφήσει ο Θεός την ελεύθερη βούληση; Και ποια η αξία της απόλαυσής της αν δεν υπήρχε στη γη η δυνατότητα του να πράττει κανείς το καλό και να αποφεύγει το κακό; Ετοιμοθάνατος: Ώστε λοιπόν ο θεός σου θέλησε να τα κάνει όλα στραβά μόνο και μόνο για να βάλει σε πειρασμό να δοκιμάσει το δημιούργημά του; Δεν γνώριζε τον άνθρωπο εξαρχής; Δεν φανταζόταν το αποτέλεσμα; Ιερέας: Τον γνώριζε, προφανώς, αλλά, και πάλι επίτηδες, ήθελε να του αφήσει την δυνατότητα της επιλογής. Ετοιμοθάνατος: Σε τι ωφελούσε αυτό, αφού γνώριζε ποια πορεία θα ακολουθούσε το δημιούργημά του, και μόνον εκείνος -από τη στιγμή που ισχυρίζεσαι ότι είναι παντοδύναμος- μόνον εκείνος, λέω, θα μπορούσε να το οδηγήσει στον ίσιο δρόμο; Ιερέας: Ποιος μπορεί να κατανοήσει τις απέραντες και αστείρευτες βουλές του Κυρίου ως προς τον άνθρωπο και ποιος μπορεί να κατανοήσει όλα όσα βλέπουμε! Ετοιμοθάνατος: Εκείνος που απλοποιεί τα πράγματα, φίλε μου, ιδίως εκείνος που δεν συσσωρεύει αίτια για να θολώσει τα αποτελέσματα. Προς τι ένα δεύτερο πρόβλημα όταν δεν μπορείς να επιλύσεις το πρώτο; Και, από τη στιγμή που είναι πιθανόν η φύση να έπλασε από μόνη της ό,τι εσύ αποδίδεις στον θεό σου, τι

33 τον χρειάζεσαι τον Κύριο σου; Το αίτιο που εσύ δεν κατανοείς είναι ίσως και το απλούστερο πράγμα του κόσμου. Τελειοποίησε τη φυσιογνωσία σου και θα καταλάβεις καλύτερα τη φύση. Εξάγνισε τη λογική σου, απόδιωξε τις προκαταλήψεις σου και δεν θα τον έχεις πια ανάγκη τον θεό σου. Ιερέας: Δυστυχισμένε, νόμιζα ότι ήσουν απλώς σοκινιανός και πως διέθετα τα όπλα να σε πολεμήσω, βλέπω όμως καλά ότι είσαι άθεος και, από τη στιγμή που η καρδιά σου μένει σφραγισμένη στην απεραντοσύνη των γνήσιων αποδείξεων που λαμβάνουμε καθημερινώς ως προς την ύπαρξη του Πλάστη, δεν έχω τίποτε άλλο να σου πω. Δεν χαρίζει κανείς το φως σε έναν τυφλό. Ετοιμοθάνατος: Φίλε μου, δέξου το εξής: Περισσότερο τυφλός είναι εκείνος που δένει έναν επίδεσμο στα μάτια του παρά εκείνος που τον αφαιρεί. Προσηλυτίζεις, επινοείς, συσσωρεύεις. Εγώ καταστρέφω, απλοποιώ. Το ένα σου λάθος ακολουθεί το άλλο. Εγώ τα πολεμάω όλα. Ποιος από τους δυο μας είναι ο τυφλός; Ιερέας: Δεν πιστεύετε λοιπόν διόλου στον Θεό; Ετοιμοθάνατος: Όχι. Και για έναν απλούστατο λόγο: Διότι είναι εντελώς αδύνατον να πιστέψει κανείς σε ό,τι δεν κατανοεί. Η πίστη και η κατανόηση πρέπει να έχουν άμεση σχέση η κατανόηση είναι η βασική τροφή της πίστης. Όπου δεν δρα η κατανόηση, η πίστη είναι νεκρή, κι εκείνοι που, σ' αυτήν την περίπτωση, ισχυρίζονται ότι τη διαθέτουν, ουσιαστικά το κάνουν προς δημιουργία εντυπώσεων. Σε προκαλώ, εσένα τον ίδιο, να πιστέψεις στον θεό που μου κηρύττεις, έτσι, χωρίς να μου δώσεις αποδείξεις, διότι δεν εναπόκειται σ' εσένα να τον ορίσεις και συνεπώς δεν τον κατανοείς. Και από τη στιγμή που δεν τον κατανοείς, δεν μπορείς να μου δώσεις ούτε ένα λογικό επιχείρημα. Με δυο λόγια, ό,τι ξεπερνά τα όρια του ανθρώπινου νου είναι ή

34 χιμαιρικό ή ανώφελο. Αφού λοιπόν ο θεός σου δεν μπορεί παρά να είναι ή το ένα ή το άλλο, στην πρώτη περίπτωση θα ήμουν τρελός να πιστέψω και στη δεύτερη ανόητος. Απόδειξέ μου, φίλε μου, την αδράνεια της ύλης κα θα παραδεχτώ τον πλάστη. Απόδειξέ μου ότι η φύση δεν είναι αυτάρκης και θα σου επιτρέψω να της προσδώσεις έναν δημιουργό. Μέχρι τότε μην περιμένεις τίποτε από εμένα, πιστεύω μόνο στο αυτονόητο και το εισπράττω μονάχα με τις αισθήσεις μου. Εκεί που εκείνες σταματούν, η πίστη μου είναι ανίσχυρη. Τον ήλιο τον πιστεύω γιατί τον βλέπω, τον αντιλαμβάνομαι ως σημείο συγκέντρωσης όλης της εύφλεκτης ύλης της φύσης, και η περιοδική πορεία του μου αρέσει δίχως να με εκπλήσσει. Είναι ίσως μια φυσική διαδικασία εξίσου απλή με τον ηλεκτρισμό, που δεν μας είναι όμως κατανοητή. Τί μου χρειάζεται να εμβαθύνω; Και να μου τοποθετήσεις τον θεό σου ψηλότερα από όλα αυτά, εγώ θα έχω προχωρήσει σε κάτι; Δεν θα μου χρειάζεται η ίδια προσπάθεια για να κατανοήσω τον εργάτη και να ορίσω το έργο; Συνεπώς δεν με βοήθησες σε τίποτε με τη θεμελίωση της χίμαιράς σου, θόλωσες το πνεύμα μου, δεν το διαφώτισες και οφείλω να σε μισώ αντί να σε ευγνωμονώ. Ο θεός σου είναι μια μηχανή που την κατασκεύασες για να εξυπηρετήσεις τα πάθη σου και την έκανες να κινείται σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, από τη στιγμή όμως που παρενοχλεί τα δικά μου, δέξου κι εγώ να την ανατρέψω. Και την ώρα που η αδύναμη ψυχή μου έχει ανάγκη από ηρεμία και στοχασμό, μην έρχεσαι και την τρομοκρατείς με τα σοφίσματά σου που θα τη φόβιζαν δίχως να την πείσουν, θα την ερέθιζαν δίχως να τη βελτιώσουν. Φίλε μου, ετούτη η ψυχή είναι ότι θέλησε η φύση, το αποτέλεσμα δηλαδή των οργάνων που εκείνη εδέησε να μου δώσει σύμφωνα με τις βλέψεις και τις ανάγκες της. Και καθώς έχει ανάγκη εξίσου και το βίτσιο και την αρετή, όποτε της άρεσε να με ωθήσει στο πρώτο, το έκανε, και όταν θέλησε το δεύτερο, μου ενέπνευσε την επιθυμία κι εγώ

35 αφέθηκα όπως και να είχε. Μόνο στους δικούς της νόμους να αναζητάς την εξήγηση της ανθρώπινης αστάθειας και ποτέ μην αναζητάς στους νόμους της άλλες αρχές έκτος από τη βούληση και τις ανάγκες της. Ιερέας: Έτσι λοιπόν τα πάντα είναι απαραίτητα στον κόσμο; Ετοιμοθάνατος: Ασφαλώς. Ιερέας: Αλλά, αν είναι όλα απαραίτητα, όλα λοιπόν είναι και σε τάξη; Ετοιμοθάνατος: Ποιος σου λέει το αντίθετο; Ιερέας: Και ποιος μπορεί να τα βάλει όλα σε τάξη, αν όχι ένα πανίσχυρο και σοφότατο χέρι; Ετοιμοθάνατος: Δεν είναι απαραίτητο να καεί το μπαρούτι όταν του βάζεις φωτιά; Ιερέας: Ναι. Ετοιμοθάνατος: Και τι σοφία βρίσκεις σ' αυτό; Ιερέας: Καμία. Ετοιμοθάνατος: Είναι λοιπόν δυνατόν να υπάρχουν απαραίτητα πράγματα χωρίς καμία σοφία και, κατά συνέπεια, είναι δυνατόν τα πάντα να απορρέουν από ένα πρωταρχικό αίτιο δίχως να υπάρχει σ' αυτό ούτε λογική ούτε σοφία. Ιερέας: Πού θέλετε να καταλήξετε; Ετοιμοθάνατος: Να σου αποδείξω ότι όλα μπορούν να είναι αυτό που είναι και αυτό που βλέπεις δίχως κανένα σοφό και λογικό αίτιο να τα καθοδηγεί και πώς τα φυσικά αποτελέσματα πρέπει να έχουν φυσικά αίτια χωρίς να υπάρχει ανάγκη να τους προσδίδουμε

36 αφύσικα, σαν τον Θεό σου, ο οποίος, όπως στο έχω ήδη πει, θα έχρηζε εξήγησης δίχως ο ίδιος να προσφέρει καμία. Και, κατά συνέπεια, από τη στιγμή που ο θεός σου δεν είναι καλός σε τίποτε, είναι άχρηστος εντελώς. Και φαίνεται σαφώς πώς ό,τι είναι άχρηστο είναι μηδαμινό και ό,τι είναι μηδαμινό είναι μηδέν. Έτσι, για να πειστώ ότι ο θεός σου είναι χίμαιρα, δεν χρειάζομαι άλλον συλλογισμό από τη βεβαιότητα της αχρηστίας του. Ιερέας: Υπό αυτήν τη σκοπιά, δεν μου φαίνεται απαραίτητο να σας μιλήσω για θρησκεία. Ετοιμοθάνατος: Γιατί όχι; Τίποτε δεν με διασκεδάζει περισσότερο από την απόδειξη της υπερβολής στην οποία οι άνθρωποι κατόρθωσαν να φτάσουν το φανατισμό και τη βλακεία. Πρόκειται για εκείνες τις τόσο υπέρμετρες παρεκκλίσεις που η εικόνα τους, κατά τη γνώμη μου, παρ' ότι αποτρόπαιη, παραμένει ενδιαφέρουσα. Απάντησέ μου ειλικρινά και ιδίως, βάλε στην άκρη τον εγωισμό. Αν ήμουν τόσο αδύναμος ώστε να πιαστώ στα δίχτυα του γελοίου σου συστήματος πάνω στη θρυλική ύπαρξη του όντος που κάνει απαραίτητη τη θρησκεία, με ποια μορφή θα με συμβούλευες να του προσφέρω την αφοσίωσή μου; Θα προτιμούσες να αποδεχτώ τα παραληρήματα του Κομφούκιου ή τους παραλογισμούς του Βράχμα; Να αποδεχτώ τον μεγάλο Όφη των Νέγρων, το Αστέρι των Περουβιανών ή τον θεό των στρατιών του Μωυσή; Σε ποια σέκτα του Μωάμεθ θα ήθελες να πάω; Σε ποια χριστιανική αίρεση θα ήταν προτιμότερο, κατά τη γνώμη σου; Πρόσεξε τι θα απαντήσεις. Ιερέας: Θέλει κι ερώτημα; Ετοιμοθάνατος: Να, λοιπόν, που απαντάς εγωιστικά. Ιερέας: Όχι σε συμβουλεύω αυτό που πιστεύω γιατί σ' αγαπώ όσο και τον εαυτό μου.

37 Ετοιμοθάνατος: Και αγαπιόμαστε πολύ λίγο και οι δυο όταν ακούμε τέτοιες πλάνες. Ιερέας: Δεν το πιστεύω! Ποιος μπορεί να παραμένει τυφλός μπροστά στα θαύματα του θεϊκού λυτρωτή μας; Ετοιμοθάνατος: Εκείνος που βλέπει σ' αυτόν τον πιο συνηθισμένο από όλους τους απατεώνες και τον πιο επίπεδο από όλους τους αγύρτες. Ιερέας: Ω θεοί, τον ακούτε και δεν ρίχνετε τους κεραυνούς σας! Ετοιμοθάνατος: Όχι, φίλε μου, η πλάση ησυχάζει γιατί ο θεός σου, είτε από ανικανότητα είτε από λογική είτε από ό,τι κι αν θελήσεις επιτέλους να υπάρχει μέσα σε ένα ον που εγώ το δέχομαι μονάχα μια στιγμή για χάρη σου, ή, αν προτιμάς, για να υποστηρίξω τα μικροσυμφέροντα σου, ο θεός σου λοιπόν, λέω, αν υπάρχει, όπως εσύ έχεις την τρέλα να πιστεύεις, δεν μπορεί να χρησιμοποίησε τόσο γελοίους τρόπους για να μας πείσει όσο αφήνει να εννοηθούν ο Ιησούς σου. Ιερέας: Και τί; Οι προφητείες, τα θαύματα, οι μάρτυρες, όλα αυτά δεν είναι αποδείξεις; Ετοιμοθάνατος: Πώς θέλεις να δεχτώ λογικά ως απόδειξη κάτι που χρήζει αποδείξεως; Για να γίνει απόδειξη ή προφητεία θα πρέπει να έχω πρώτα την πλήρη βεβαιότητα ότι υπήρξε. Καθώς όμως έχει καταγραφεί από την ιστορία, δεν μπορεί να ασκεί σε μένα άλλη δύναμη από τα υπόλοιπα ιστορικά γεγονότα, εκ των οποίων τα τρία τέταρτα είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενα. Αν προσθέσω επίσης και την, κάτι παραπάνω από βάσιμη, υποψία ότι όλα αυτά μου έχουν μεταδοθεί από ιδιοτελείς ιστορικούς, θα έχω, όπως βλέπεις, ακόμη περισσότερο το δικαίωμα να αμφιβάλλω. Εξάλλου, ποιος θα με διαβεβαιώσει ότι αυτή η προφητεία δεν έγινε

38 εκ των υστέρων; Πώς δεν ήταν αποτέλεσμα συνδυασμών της πλέον απλής πολιτικής, σαν την καλή βασιλεία με έναν δίκαιο βασιλιά και την αμβροσία για τους θεούς του Ολύμπου; Και, αν συμβαίνουν όλα αυτά, πώς θέλεις η προφητεία, η οποία χρήζει βαθύτατα αποδείξεως, να κατορθώσει να αποτελέσει η ίδια απόδειξη; Όσο για τα θαύματά σου, δεν μου υπαγορεύουν κάτι παραπάνω. Όλοι οι απατεώνες έκαναν θαύματα, όλοι οι ανόητοι τα πίστευαν. Για να πειστώ ως προς την αλήθεια ενός θαύματος, θα έπρεπε να έχω τη σαφή βεβαιότητα ότι το γεγονός που εσείς αποκαλείτε έτσι αντιβαίνει εντελώς στους νόμους της φύσης, διότι μόνον ό,τι βρίσκεται έξω από αυτήν μπορεί να θεωρηθεί θαύμα: και ποιος τη γνωρίζει τόσο καλά ώστε να τολμήσει να δηλώσει πως αυτό ακριβώς είναι το σημείο όπου εκείνη σταματά και ακριβώς αυτό στο οποίο παραβιάζεται; Χρειάζονται δύο πράγματα για να διαπιστωθεί ένα υποτιθέμενο θαύμα: Ένας ταχυδακτυλουργός και γυναικούλες. Άσ' το. Ποτέ μην αναζητάς άλλη προέλευση στα δικά σου, όλοι οι νεότεροι προφήτες έχουν κάνει θαύματα και το πιο παράδοξο είναι πώς όλοι τους βρήκαν ηλίθιους που τους πίστεψαν. Ο Ιησούς σου δεν έκανε τίποτε πιο παράδοξο από τον Απολλώνιο τον Τυανέα, κι όμως αυτόν κανείς δεν τολμά να τον θεωρήσει θεό. Όσο για τους μάρτυρές σου, είναι σίγουρα το πιο αδύναμο επιχείρημα σου. Ενθουσιασμός και αντίσταση χρειάζονται για να κατασκευαστούν και όσο η αντίθετη πλευρά μου προσφέρει ό,τι και η δική σου, δεν θα είμαι ποτέ επαρκώς σε θέση ώστε να πιστέψω ότι η μία είναι καλύτερη από την άλλη, θα είμαι όμως αντιθέτως εντελώς σε θέση να τις θεωρήσω και τις δυο αξιοθρήνητες. Αχ, φίλε μου, αν ήταν αλήθεια ότι υπάρχει ο Θεός που διακηρύττεις, θα είχε ανάγκη από θαύματα, μάρτυρες και προφητείες για να θεμελιώσει την αυτοκρατορία του; Και αν, καθώς λες, η καρδιά του ανθρώπου ήταν έργο του, δεν θα την είχε επιλέξει ως άδυτο του νόμου του;

39 Αυτός ο αναλλοίωτος νόμος, αφού θα προερχόταν από έναν δίκαιο θεό, θα βρισκόταν ακαταμάχητα χαραγμένος σε όλους, και εξίσου αναλλοίωτα από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη. Καθώς όλοι οι άνθρωποι θα έμοιαζαν μέσω αυτού του λεπτεπίλεπτου και ευαίσθητου οργάνου, θα έμοιαζαν επίσης και λόγω των τιμών που θα χάριζαν στον θεό από τον οποίο και θα το κατείχαν. Όλοι θα είχαν μόνο έναν τρόπο να τον αγαπούν, έναν τρόπο να τον λατρεύουν ή να τον υπηρετούν και θα τους ήταν εξίσου αδύνατο να απαρνηθούν αυτόν τον Θεό όσο και να αντισταθούν στην κρυφή κλίση της λατρείας του. Αντί γι' αυτό, τί βλέπω στο σύμπαν; Τόσους θεούς όσες και χώρες, τόσους τρόπους να υπηρετούν οι άνθρωποι τον θεό τους όσα και κεφάλια και διαφορετικές φαντασίες. Και αυτή η πολλαπλότητα απόψεων, από την οποία μου είναι εκ φύσεως αδύνατο να επιλέξω κάτι, αποτελεί, κατά τη γνώμη σου, έργο ενός δίκαιου θεού; Άσ' το, κληρικέ, προσβάλλεις τον θεό σου παρουσιάζοντάς τον μου μ' αυτόν τον τρόπο. Άφησέ με να τον αρνηθώ εντελώς διότι, αν υπάρχει, τότε τον προσβάλλω πολύ λιγότερο με την έλλειψη πίστης μου από ό,τι εσύ με τις βλασφημίες σου. Λογικέψου, κληρικέ. Ο Ιησούς σου δεν αξίζει παραπάνω από τον Μωάμεθ, ούτε ο Μωάμεθ από τον Μωυσή, και οι τρεις μαζί δεν αξίζουν περισσότερο από τον Κομφούκιο, ο οποίος τουλάχιστον δίδαξε κάποιες καλές αρχές, ενώ οι υπόλοιποι παραλογίζονταν. Γενικά όμως, όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι μονάχα απατεώνες, που ο φιλόσοφος τους εμπαίζει, ο φτωχός λαός τους πίστεψε και η δικαιοσύνη θα έπρεπε να τους είχε κρεμάσει. Ιερέας: Αλίμονο, με τον έναν το έκανε και με το παραπάνω! Ετοιμοθάνατος: Αυτός το χρειαζόταν περισσότερο απ' όλους. Ήταν στασιαστής, ταραξίας, συκοφάντης, απατεώνας, άσωτος, χονδροειδής χωρατατζής, επικίνδυνος κακός, διέθετε την τέχνη

40 της υποβολής στον λαό, ήταν συνεπώς άξιος τιμωρίας σε ένα βασίλειο στην κατάσταση που βρισκόταν τότε το κράτος της Ιερουσαλήμ. Πολύ σοφά λοιπόν τον ξεφορτώθηκαν και ίσως είναι η μοναδική περίπτωση που οι απόψεις μου (διαλλακτικές και ανεκτικές κατά τα άλλα) χαιρέτισαν την αυστηρότητα της Θέμιδος. Συγχωρώ όλα τα λάθη εκτός από εκείνα που μπορούν να αποβούν επικίνδυνα για την κυβέρνηση κάτω από την οποία ζούμε. Μονάχα οι βασιλείς και η μεγαλειότητά τους με εντυπωσιάζουν, μόνο εκείνους σέβομαι, και όποιος δεν αγαπά τη χώρα και τον βασιλιά του δεν είναι άξιος να ζει. Ιερέας: Μα επιτέλους δεν μπορεί να μη δέχεστε πως υπάρχει κάτι μετά από τούτη τη ζωή! Είναι αδύνατο να μην ενδιαφέρθηκε ποτέ το πνεύμα σας να διαπεράσει τα πυκνά σκοτάδια της τύχης που μας περιμένει: και ποιο σύστημα θα μπορούσε να το ικανοποιήσει καλύτερα εκτός από μια πληθώρα τιμωριών για όποιον ζει άτιμα και από μια αιωνιότητα ανταμοιβών για όποιον ζει έντιμα; Ετοιμοθάνατος: Ποια τύχη, φίλε μου; Για το κενό μιλάμε, βέβαια. Ποτέ του δεν με φόβισε και δεν βλέπω σ' αυτό τίποτε το παρηγορητικό ούτε και αγαθό. Τα υπόλοιπα είναι αποκυήματα της υπεροψίας, μόνον αυτό ανήκει στη λογική. Εξάλλου, δεν είναι ούτε φριχτό ούτε απόλυτο αυτό το κενό. Μήπως δεν έχω εμπρός στα μάτια μου τα παραδείγματα των γενεών και των αναγεννήσεων της φύσης; Τίποτε δεν αφανίζεται, φίλε μου, τίποτε δεν καταστρέφεται στον κόσμο. Σήμερα άνθρωπος, αύριο σκουλήκι, μεθαύριο μύγα, όλα αυτά δεν είναι ζωή; Και γιατί θέλεις να ανταμειφθώ για αρετές που δεν τις άξιζα ποτέ, ή να τιμωρηθώ για εγκλήματα που δεν τα έχω διαπράξει; Μπορείς να συντονίσεις την καλοσύνη του υποτιθέμενου θεού σου με αυτό εδώ το σύστημα, και μπορεί εκείνος να θέλησε να με πλάσει για να απολαύσει την ευχαρίστηση

41 της τιμωρίας μου, και όλα αυτά ως επακόλουθα μιας επιλογής την οποία δεν με αφήνει να την ορίσω; Ιερέας: Την ορίζετε. Ετοιμοθάνατος: Ναι, σύμφωνα με τις προκαταλήψεις σου. Η λογική όμως τις γκρεμίζει, και το σύστημα της ανθρώπινης ελευθερίας επινοήθηκε μόνο και μόνο για να κατασκευαστεί το αντίστοιχο της θείας χάρης, το οποίο και ευνοούσε τις ονειροπολήσεις σας. Ποιος άνθρωπος σε ολόκληρο τον κόσμο, βλέποντας τη λαιμητόμο πλάι στο έγκλημα, θα το διέπραττε αν ήταν ελεύθερος να μην το διαπράξει; Παρασυρόμαστε από μια ακατανίκητη δύναμη, και ούτε μια στιγμή δεν είμαστε ικανοί να αποφασίσουμε τίποτε άλλο εκτός από την κλίση μας. Δεν υπάρχει ούτε μια αρετή που να μην είναι απαραίτητη στη φύση, ούτε ένα έγκλημα που να μην το έχει εκείνη ανάγκη, και η διατήρηση της τέλειας ισορροπίας ανάμεσα σε αυτά τα δυο αποτελεί και τη σοφία της. Μπορούμε όμως να είμαστε ένοχοι για την πλευρά της πλάστιγγας που θα μας ρίξει; Όχι περισσότερο από τη σφήκα που έρχεται να βυθίσει το κεντρί της στο δέρμα σου. Ιερέας: Έτσι, λοιπόν, και το μεγαλύτερο έγκλημα δεν πρέπει να μας εμπνέει καμία φρίκη; Ετοιμοθάνατος: Δεν λέω αυτό. Αρκεί όμως να το καταδικάσει o νόμος και να το τιμωρήσει η ρομφαία της δικαιοσύνης ώστε να μας εμπνεύσει απομάκρυνση ή τρόμο, από τη στιγμή ωστόσο που έχει, δυστυχώς, διαπραχθεί, πρέπει να ξέρει κανείς να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να μην παραδίδεται στις στείρες τύψεις. Τα αποτελέσματά τους είναι μάταια, εφόσον δεν μπόρεσαν να μας προφυλάξουν. Μηδαμινά, εφόσον δεν αποτελούν αποκατάσταση. Είναι λοιπόν παράλογο να παραδίδεται κανείς σε αυτές και ακόμη πιο παράλογο να φοβάται μην τιμωρηθεί στον άλλον κόσμο, αν έχει

42 την τύχη να αποφύγει την τιμωρία σ' αυτόν εδώ. Προς θεού, με αυτά τα λόγια δεν θέλω να ενθαρρύνω το έγκλημα! Πρέπει ασφαλώς να το αποφεύγουμε, όσο μπορούμε, πρέπει όμως να μας απομακρύνει από αυτό η λογική και όχι λανθασμένοι φόβοι που δεν καταλήγουν πουθενά, και που η επήρειά τους διαλύεται σύντομα σε μια κάπως θαρραλέα ψυχή. Η λογική, φίλε μου, και μόνο η λογική πρέπει να μας προειδοποιεί ότι το να βλάπτουμε τους όμοιούς μας δεν μπορεί ποτέ να μας κάνει ευτυχείς. Όσο για την καρδιά, μας λέει ότι το να συμβάλλουμε στην ευδαιμονία τους είναι η μεγαλύτερη ευδαιμονία που μας έχει χαρίσει η φύση επί της γης. Όλη η ανθρώπινη ηθική περικλείεται σε αυτή τη φράση: «Κάνε τους άλλους τόσο ευτυχείς όσο επιθυμείς να είσαι και μην τους κάνεις ποτέ περισσότερο κακό από εκείνο που θα ήθελες να σου κάνουν». Αυτές, φίλε μου, είναι οι μοναδικές αρχές που θα πρέπει να ακολουθούμε και δεν χρειάζεται ούτε θρησκεία ούτε θεός για να το απολαύσει και να το αποδεχτεί κανείς: χρειάζεται μονάχα καλή καρδιά. Νιώθω όμως ότι αποδυναμώνομαι, κληρικέ. Άφησε τις προκαταλήψεις σου, γίνε άντρας, γίνε ανθρώπινος, δίχως φόβο και προσδοκία. Άφησε έξω τους θεούς και τις θρησκείες σου. Όλα αυτά είναι για να οπλίζουν το χέρι των ανθρώπων. Και μόνο στο όνομα αυτών των φρικαλεοτήτων χύθηκε περισσότερο αίμα στη γη από όλους τους άλλους πολέμους και τις μάστιγες μαζί. Απαρνήσου την ιδέα ενός άλλου κόσμου, δεν υπάρχει. Μην απαρνηθείς όμως την απόλαυση της ευτυχίας και την υλοποίησή της. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος που σου προσφέρει ή φύση για να ζευγαρώσεις την ύπαρξή σου ή να την εξαπλώσεις... Φίλε μου, η ηδονή υπήρξε πάντοτε το πολυτιμότερο αγαθό μου. Σε όλη μου τη ζωή της άναβα καντήλι, τώρα θέλω εγώ να σβήσω στα χέρια της. Το τέλος μου πλησιάζει... Έξι γυναίκες ωραιότερες κι από το φως της μέρας βρίσκονται στο διπλανό δωματιάκι. Τις φύλαγα για τούτη τη στιγμή. Πάρε το μερίδιό σου, προσπάθησε, όπως κι εγώ,

43 να ξεχάσεις στα στήθη τους όλες τις μάταιες σοφιστείες της προκατάληψης και όλα τα ανόητα λάθη της υποκρισίας. Από την ιστοσελίδα www. pare-dose.net

44