«ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΠΑΓΚΑΚΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ»

Transcript

1 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΠΑΓΚΑΚΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ Θ. ΚΟΛΟΒΟΥ Επιβλέποντες: Δρ. Γεώργιος Ι. Μαντάνης MSc Αθανάσιος Μακρής Καθηγητής Μέλος ΕΤΕΠ ΜΑΪΟΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑ

2 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΠΑΓΚΑΚΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ Θ. ΚΟΛΟΒΟΥ Επιβλέποντες: Δρ. Γεώργιος Ι. Μαντάνης MSc Αθανάσιος Μακρής Καθηγητής Μέλος ΕΤΕΠ 1

3 2

4 Ευχαριστίες Ολοκληρώνοντας την πτυχιακή μου εργασία, εκφράζω τις ευχαριστίες και την ευγνωμοσύνη μου προς τον κύριο επιβλέποντα, Καθηγητή κ. Γεώργιο Μαντάνη, και τους διδάσκοντες κ. Μακρή Αθανάσιο (συνεπιβλέποντα), και κ. Καραστεργίου Σωτήρη, για την απρόσκοπτη και αδιάλειπτη βοήθεια που µου παρείχαν, τόσο κατά την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας, όσο και κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Τμήμα. Η συνεργασία μαζί τους ήταν μία ανεκτίμητη εμπειρία, καθώς με την άρτια επιστημονική τους επάρκεια και την πολύτιμη εμπειρία τους συνέβαλαν έτσι ώστε κάτι που φάνταζε αδύνατο στην αρχή να γίνει πραγματικότητα. Θα αποτελούσε παράλειψη να μην ευχαριστήσω τους συμφοιτητές μου, που με δέχθηκαν και με αγκάλιασαν ως συνομήλικο τους, όλα αυτά τα χρόνια! Τέλος, ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στη σύζυγό μου Χριστίνα και στο γιο μου Μιχάλη, τόσο για την υπομονή που επέδειξαν, πιστεύοντας στην ιδέα μου, και στηρίζοντάς με, στις αμέτρητες ώρες δουλειάς, όσο και για την παρότρυνσή τους να ολοκληρώσω τις σπουδές στο τμήμα, κάτι που θα ήταν αδύνατο χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια που μου παρείχαν. Ναπολέων Θ. Κολοβός 3

5 ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ «Εγώ, ο Ναπολέων Κολοβός δηλώνω υπεύθυνα ότι η παρούσα πτυχιακή εργασία µε τίτλο: «Μελέτη κατασκευής παγκακιού αστικού περιβάλλοντος» είναι δική µου, και βεβαιώνω ότι: -Σε όσες περιπτώσεις έχω συµβουλευτεί δηµοσιευµένη εργασία τρίτων, αυτό επισημαίνεται µε σχετική αναφορά στα επίµαχα σηµεία και στη βιβλιογραφία, -Σε όσες περιπτώσεις µεταφέρω λόγια τρίτων, αυτό επισηµαίνεται µε σχετική αναφορά στα επίµαχα σηµεία με εξαίρεση τέτοιες περιπτώσεις, το υπόλοιπο κείµενο της παρούσας πτυχιακής εργασίας αποτελεί δική µου δουλειά. -Αναφέρω ρητά όλες τις πηγές βοήθειας που χρησιµοποίησα, και -Σε περιπτώσεις που τµήµατα της παρούσας πτυχιακής εργασίας έγιναν από κοινού µε τρίτους, αναφέρω ρητά ποια είναι η δική µου συνεισφορά και ποια των τρίτων. Τέλος, γνωρίζω πως η λογοκλοπή αποτελεί σοβαρότατο, ακαδημαϊκό και ποινικό αδίκημα και είµαι ενήµερος για την επέλευση των τυχόν νομικών και λοιπών συνεπειών». Καρδίτσα, Ναπολέων Θ. Κολοβός 4

6 Πίνακας Περιεχομένων 1.ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΤΟ ΞΥΛΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ To ξύλο και οι πρωτόγoνοι 9 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Το ξύλο σε εξωτερικές κατασκευές Το ξύλο στην αρχαιότητα Μινωικά ανάκτορα Χρήσεις του ξύλου Αρχαίες ξύλινες κατασκευές Το ξύλο στην Ελλάδα Προστασία του ξύλου στην Αρχαία Ελλάδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΤΟ ΞΥΛΟ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Πλεονεκτήματα του ξύλου Προϊόντα ξύλου Νέα προϊόντα ξύλου Νέες τεχνολογίες -Νέα προϊόντα - Νέες κατασκευαστικές δυνατότητες Φουρφουρυλίωση (Kebony = furfurylation of wood) Τεχνολογία Plato (Μέθοδος θερμικής τροποποίησης του ξύλου) SUPER WOOD ΑΚΕΤΥΛΙΩΣΗ - ΞΥΛΕΙΑ ACCOYA Προϊόντα ξύλου σε ερευνητικό στάδιο Ειδικές εξωτερικές κατασκευές ξύλου Διαβαθμίσεις επικινδυνότητας για τις ξύλινες κατασκευές Οι ξύλινες κατασκευές υπαίθρου στην Ελλάδα Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα - συνήθη σφάλματα Τι πρέπει να γίνει ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΙ ΞΥΛΙΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΙΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ Η εξέλιξη του αστικού περιβάλλοντος Το αστικό περιβάλλον σήμερα Ο ρόλος των ξύλινων κατασκευών στο αστικό περιβάλλον Προϊόντα αστικής καινοτομίας εταιρείες παραγωγής αστικού εξοπλισμού Το παγκάκι - Ιστορική αναδρομή Τύποι παγκακιών Το παγκάκι στην τέχνη Το παγκάκι ως εικαστική παρέμβαση Το παγκάκι στην αστική καινοτομία Αναπλάσεις χώρων - Μελέτες περίπτωσης Ανάπλαση πρώην χαλυβουργείου stahlhof στο Λουξεμβούργο Ανάπλαση πλατείας Place du Rhone, Γενεύη. 45 5

7 4.6.3 Ανάπλαση πλατείας στο Tournai, Βέλγιο Ανάπλαση στο Pavilion Grounds, New Road στο Μπράιτον Σύνδεση γειτονιάς με το παραλιακό μέτωπο στο Aarhus, Δανία Τι ισχύει στο Βόλο Έρευνα αγοράς σε παγκάκια ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΣΧΕΔΙΑΣΗ του ΠΑΓΚΑΚΙΟΥ Επιλογή πόλεως και σημείου τοποθέτησης Διαδικασία Brain Storming Μορφοποίηση συναισθημάτων Σημείο τοποθέτησης Εννοιολογικός Χάρτης (Mind Map) Πηγές έμπνευσης εννοιολογικών χαρακτηριστικών Πρόχειρες ιδέες Σκίτσα Σχεδίαση επικρατέστερων ιδεών Ιδέα 1 η : Ιδέα 2η: Ιδέα 3 η : Ιδέα 4η: Ιδέα 5η: Ιδέα 6 η : Επιλογή τελικής σχεδιαστικής πρότασης Διαδικασία Σχεδίασης Περιγραφή της κατασκευής Επιλογή είδους ξύλου Πιθανά σενάρια επιλογής ξύλου: Τελική επιλογή ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Στάδια παραγωγής εξαρτημάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις Παιχνίδι φαντασίας Αξιολόγηση Τεχνικές προδιαγραφές Προτάσεις περαιτέρω εξέλιξης ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Επίλογος 124 6

8 Εισαγωγή Η παρούσα εργασία συντάχθηκε στα πλαίσια της ολοκλήρωσης των σπουδών μου στο Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου, με σκοπό να αποτελέσει την πτυχιακή μου διατριβή. Το θέμα της εργασίας είναι: «Μελέτη κατασκευής παγκακιού αστικού περιβάλλοντος» για την πόλη του Βόλου. Το παγκάκι ως εξωτερική κατασκευή απαιτεί αφ ενός μεν ιδιαίτερη προσοχή, ως προς τη σχεδίασή του, αφετέρου δε επιμελή επιλογή των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή του, δεδομένου ότι θα εκτίθεται, σε παράγοντες που επηρεάζουν τις ιδιότητες και αντοχές του ξύλου. Στόχος είναι οι σχεδιαστικές προτάσεις να προκύψουν μέσα από διαδικασία διερεύνησης των ιδιαίτερων μορφολογικών, πολιτισμικών, κοινωνιολογικών κλπ χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος για το οποίο προορίζεται. Μέσα από τη διαδικασία αυτή θα επιδιωχθεί να προκύψει μια σχεδιαστική πρόταση που θα διαφοροποιείται από τις υπάρχουσες κατασκευές. Επιδίωξη ιδιαίτερα σημαντική αλλά συγχρόνως ιδιαίτερα δύσκολη δεδομένου ότι υπάρχει τεράστια γκάμα σχεδίων, αντίστοιχων κατασκευών, τόσο από Έλληνες σχεδιαστές όσο και από σχεδιαστές του εξωτερικού. Κατά συνέπεια απαιτείται πολύ καλή έρευνα αγοράς, προκειμένου να διερευνηθούν οι σχεδιαστικές προτάσεις, το σχεδιαστικό ύφος της κάθε πρότασης, τα υλικά και η ποιότητά τους, καθώς και οι μέθοδοι κατασκευής τους. Βασική επιδίωξη είναι η σχεδιαστική πρόταση, που θα προκύψει να μπορεί να ανταγωνιστεί σε σχεδιαστικό ύφος τις ήδη υπάρχουσες κατασκευές. 7

9 Δομή πτυχιακής εργασίας Η δομή της πτυχιακής εργασίας διαρθρώνεται σε επτά (7) κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται στη σπουδαιότητα του ξύλου και το ρόλο που επιτέλεσε στην επιβίωση και την εξέλιξη του ανθρώπου. Στο δεύτερο κεφάλαιο ακολουθεί η βιβλιογραφική έρευνα για την χρήση του ξύλου και τα ευρήματα ξύλινων κατασκευών που η αρχαιολογική έρευνα έχει αναδείξει στις χρήσεις του ξύλου από την αρχαιότητα έως σήμερα, καθώς και τη χρήση του ξύλου σε εξωτερικές κατασκευές. Έκρινα απαραίτητο να παραθέσω το κεφάλαιο νέων προϊόντων ξύλου δεδομένου ότι το ξύλο εξακολουθεί να αποτελεί παρεξηγημένο υλικό στη χώρα μας, παρ ότι η συνεχής έρευνα της επιστήμης του ξύλου, και τα νέα προϊόντα που ανακαλύπτονται, το έχουν καταστήσει πλήρως ανταγωνιστικό δομικό υλικό. Στο τρίτο κεφάλαιο η αναφέρεται η κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας όσον αφορά τις εξωτερικές ξύλινες κατασκευές, τις παθογένειες του δημόσιου τομέα στις αντίστοιχες κατασκευές καθώς και στο τι πρέπει να γίνει. Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρεται συνοπτικά στην εξέλιξη του αστικού περιβάλλοντος, τους ελεύθερους χώρους, την αναγκαιότητα και χρησιμότητα των αστικών αναπλάσεων, και τον ιδιαίτερο ρόλο των ξύλινων κατασκευών και ιδιαίτερα του παγκακιού στο αστικό περιβάλλον. Γίνεται αναφορά στην ιστορική εξέλιξη και τα είδη του παγκακιού, Παρατίθενται παραδείγματα αστικών αναπλάσεων με ευρεία χρήση του ξύλου από το διεθνή χώρο, και την πόλη του Βόλου. Ακολουθεί η παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας αγοράς, σε είδη παγκακιών. Στο πέμπτο κεφάλαιο περιγράφεται η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την αποτύπωση των χαρακτηριστικών της περιοχής έτσι ώστε να ληφθούν υπ όψη στη διαδικασία σχεδιασμού, τα προσχέδια που δημιουργήθηκαν, οι επικρατέστερες προτάσεις, και η υλοποίηση της τελικής ιδέας, καθώς και η επιλογή των υλικών κατασκευής. Στο έκτο κεφάλαιο περιγράφεται συνοπτικά η διαδικασία κατασκευής και ακολουθούν τα κατασκευαστικά σχέδια. Το έβδομο κεφάλαιο περιέχει φωτορεαλιστικές απεικονίσεις της σχεδιαστι-κής πρότασης. Η εργασία ολοκληρώνεται με την αξιολόγηση, τις προτάσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ποιότητα της κατασκευής. και τα συμπεράσματα που βγήκαν μέσα από τη διαδικασία εκπόνησης της πτυχιακής εργασίας. 8

10 1.ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΤΟ ΞΥΛΟ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ 1.1 To ξύλο και οι πρωτόγoνοι Το ξύλο αποτέλεσε και αποτελεί πρώτη ύλη για τον άνθρωπο από την στιγμή της εμφάνισης του στη Γη. Με αυτό κατασκεύασε τα πρώτα του όπλα για να αμυνθεί, τα εργαλεία του, την κατοικία του για να προστατευθεί από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες και το χρησιμοποίησε σαν καύσιμο υλικό για να ζεσταθεί και να μαγειρέψει. Η σχέση του ανθρώπου με το ξύλο, ως υλικό για την κάλυψη αναγκών της καθημερινότητας του, αρχίζει από τη στιγμή που ο άνθρωπος εμφανίστηκε στη γή και στάθηκε όρθιος. Δεν αποτελεί υπερβολή η διατύπωση του ισχυρισμού ότι ο λόγος για τον οποίο η ιστορία του ανθρώπινου είδους χωρίζεται σε περιόδους με βάση την χρήση του λίθου (Παλαιολιθική-Νεολιθική περίοδος), ή την επεξεργασία των Μετάλλων (Χαλκός Σίδηρος) και όχι στη χρήση του ξύλου οφείλεται μόνο και μόνο στο γεγονός ότι το ξύλο ως βιολογικό προϊόν υπόκειται σε αλλοιώσεις μέχρι και την ολική φθορά του, με αποτέλεσμα η επιστήμη να μην διαθέτει επαρκή ευρήματα. Ο παραπάνω ισχυρισμός επικυρώνεται από το γεγονός ότι η φωτιά, οι πρώτες κατοικίες, η ανακάλυψη του τροχού, η κατασκευή πλοίων, η κατασκευή μηχανών και μεταφορικών μέσων, η εφεύρεση της τυπογραφίας κλπ αποτελούν επιτεύγματα του ανθρώπου που στηρίχθηκαν στην χρήση και επεξεργασία του ξύλου. Εικόνα 0-1 Αναπαράσταση δραστηριοτήτων των πρωτόγονων ανθρώπων Η πρώτη και σημαντικότερη ανάγκη επιβίωσης του ανθρώπου που κάλυψε το ξύλο, αποτέλεσε η φωτιά, επιστήμονες ανακάλυψαν καμένα ξύλα σε χώρους διαμονής στο Ισραήλ και στην Κίνα, που χρονολογούνται από χρόνια πριν, ενώ η πρώτη ελεγχόμενη χρήση φωτιάς από τον Homo Neaderdal χρονολογείται πριν από χρόνια. Στην αρχή είναι προφανές ότι ο μακρινός μας πρόγονος, αξιοποίησε το ξύλο στη μορφή που του το προσέφερε η φύση, χωρίς να το επεξεργαστεί, βάσιμα λοιπόν μπορούμε να υποθέσουμε ότι: Ένα σπασμένο κλαδί το οποίο χρησιμοποίησε για να απωθήσει κάποιο επιθετικό ζώο από το οποίο κινδύνευε, ή που το χρησιμοποίησε για να μεταφέρει κάποιο θήραμά του, ίσως υπήρξε το πρώτο εργαλείο από ξύλο που χρησιμοποιήθηκε. Ένας κορμός δένδρου που επέπλεε σε κάποιο ποτάμι προφανώς αποτέλεσε το πρώτο ξύλινο πλεούμενο που χρησιμοποίησε για να περάσει στην απέναντι όχθη. Ένας πεσμένος κορμός δένδρου, όπου η ομάδα των κυνηγών ακούμπησε, για να ξεκουραστεί μετά από το κυνήγι, ίσως υπήρξε ο μακρινός πρόγονος του σημερινού 9

11 παγκακιού. Τα ευρήματα της επιστήμης αποδεικνύουν ότι ο πρωτόγονος άνθρωπος αντιλήφθηκε ότι το ξύλο είναι ένα υλικό που μπορεί να κατεργαστεί και να του προσφέρει λύσεις σε καθημερινές ανάγκες του. Λογική συνέπεια λοιπόν είναι να υποθέσουμε ότι η πρώτη κατεργασία του ξύλου, αποτέλεσε το σπάσιμο ενός κλαδιού, από τον πρωτόγονο άνθρωπο με τα χέρια του, για να αποκτήσει το επιθυμητό μέγεθος. Η ανακάλυψη δε της δυνατότητας να επεξεργαστεί το ξύλο που του παρείχε η φύση, με τη χρήση σκληρότερων υλικών, όπως η πέτρα, και να το μορφοποιήσει, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ήταν η πρώτη «κατεργασία του ξύλου με εργαλεία». Εικόνα 0-2 Προϊστορικός τεχνίτης Απο το σημείο αυτό ο άνθρωπος άρχισε να αξιοποιεί το ξύλο για, να κατασκευάσει καλύβες, να φτιάξει όπλα της εποχής, ακόμη να φτιάξει τα πρώτα κανό, να κατασκευάσει σκεύη και άλλα χρηστικά αντικείμενα. Σημαντικό κεφάλαιο στη σχέση του ανθρώπου με το ξύλο αποτελεί η αξιοποίηση και χρήση του σαν δομικό υλικό, στην κατασκευή εργαλείων, μηχανών, μέσων μεταφοράς άμαξες-πλοία, αλλά για τη δημιουργία καλλιτεχνικών έργων.. Εικόνα 0-3 Σκάλισμα κορμού ξύλου. Αναμφισβήτητα μεγάλος εχθρός του ξύλου είναι η φωτιά, αλλά και το γεγονός ότι ως βιολογικό υλικό υπόκειται σε αλλοιώσεις λόγω επίδρασης ατμοσφαιρικών παραγόντων και αλλοιώσεων από μύκητες και ξυλοφάγα έντομα που μπορεί να φτάσει μέχρι και την ολική καταστροφή του. Παρ' όλα αυτά, σε πάρα πολλές περιπτώσεις, ξύλινα αντικείμενα έχουν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση επί αιώνες ή χιλιετηρίδες, συχνά μάλιστα κάτω από αντίξοες συνθήκες. Το πιο παλιό ξύλο πού αναφέρεται στην βιβλιογραφία βρέθηκε κλεισμένο μέσα σε παγετώνα στις Η.Π.Α. και ή χρονολόγηση του με την μέθοδο του ισοτοπικού άνθρακα έδειξε ηλικία ετών Ι. Κακαράς, Τεχνολογία Ξύλινων Δομικών Κατασκευών

12 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1 Το ξύλο σε εξωτερικές κατασκευές Ευρήματα σε παλαιολιθικούς και νεολιθικούς οικισμούς, αποδεικνύουν την ευρεία χρήση του ξύλου σε συνδυασμό με πηλό και πέτρα για την κατασκευή των οικισμών κυρίως σε παραλίμνιες και παραποτάμιες τοποθεσίες. Εικόνα 2-1 Νεολιθικός οικισμός Δισπηλιού Σημαντικά είναι τα ευρήματα στον νεολιθικό οικισμό στο Δισπηλιό Καστοριάς. Ο οικισμός χρονολογείται ανάμεσα στο 5600 π.χ. και 4000 π.χ..στην περιοχή έχουν ανασκαφεί νεολιθικά ευρήματα, ανάμεσα στα οποία και η ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού η οποία χρονολογήθηκε επακριβώς με τη μέθοδο του άνθρακα-14 στον «Δημόκριτο», στο 5260 π.χ., δηλαδή στο τέλος της μέσης νεολιθικής περιόδου. Oι συστηματικές ανασκαφές αποκαλυψαν λείψανα ενός εκτεταμένου λιμναίου οικισμού της Μέσης και Νεότερης Νεολιθικής, από τους σημαντικότερους και παλαιότερους του είδους στην Eυρώπη 2 Εικόνα 2-2 Αναπαράσταση ξύλινης πινακίδας Δισπηλιού

13 2.2 Το ξύλο στην αρχαιότητα Το ξύλο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα από την Προκλασική αρχαιότητα για την κατασκευή επίπλων, σαρκοφάγων, διαφόρων εργαλείων και πολύχρωμων γλυπτών. Ωστόσο, ως ευγενές καλλιτεχνικό υλικό, το ξύλο καταξιώθηκε µε τα ξυλόγλυπτα. Στην αρχαία Ελλάδα ξυλόγλυπτα ήταν τα ξόανα, τα αρχαιότερα λατρευτικά αγάλματα θεών της Ελληνικής γλυπτικής. Η ξυλογλυπτική άκμασε και στο Βυζάντιο µε τα ξυλόγλυπτα τέμπλα, θρόνους, εικονοστάσια, άμβωνες. Αξιόλογα έργα ξυλογλυπτικής έχουν να παρουσιάσουν οι Ινδοί, οι Ιάπωνες και οι Κινέζοι. Ανάπτυξη γνώρισε η ξυλογλυπτική και στους Μουσουλμανικούς λαούς, όπου εξελίχθηκε σε τέχνη διακοσμητική και όχι αναπαραστατική. Επίσης, οι Ινδιάνοι της Αµερικής και οι ιθαγενείς της Αφρικής και του Ειρηνικού, φιλοτεχνούσαν εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτα, τελετουργικά προσωπεία, τοτεµικούς στύλους και σκαλιστά όπλα. Η ξυλογλυπτική άκµασε και στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη Ν. Γερµανία µε τα περίφηµα πολύπτυχα, τη διακόσµηση των ναών και τις ξυλόγλυπτες θύρες. Στην Ελλάδα η ξυλογλυπτική αναπτύχθηκε ιδιαίτερα και αποτέλεσε µέρος της λαϊκής µας τέχνης. Aργότερα, το ξύλο χρησιµοποιήθηκε ευρύτατα στη διακόσµηση, στην οικοδοµική (σε συνδυασµό µε την τοιχοποιία) και στην αρχιτεκτονική. Οι Αιγύπτιοι ήταν οι πρώτοι που έφτιαξαν μεγάλα ξύλινα πλοία. Ξύλινα έλκηθρα για τη μεταφορά μεγάλων φορτίων κατασκευάστηκαν πριν το 7000 π.χ. Το αλέτρι δημιουργήθηκε στη Μέση Ανατολή για πρώτη φορά το 300 π.χ., ενώ οι Σουμέριοι ήταν αυτοί που έφτιαξαν τον τροχό του αγγειοπλάστη. Εικόνα 2-3 Παράσταση Αιγυπτιακού πλοίου Με την πάροδο του χρόνου το ξύλο αξιοποιήθηκε από τον άνθρωπο για την κάλυψη και άλλων αναγκών, όπως την κατασκευή σκευών εστίασης, μέσων μετακίνησης, την κατασκευή χρηστικών αντικειμένων όπως καρέκλες, μέσα αποθήκευσης, πάγκων κλπ. Ιδιαίτερο κεφάλαιο δε στην ιστορία του ξύλου αποτελεί η αξιοποίησή του από καλλιτέχνες για τη δημιουργία ιδιαίτερα αξιόλογων έργων από ξύλο. Η τέχνη της επένδυσης με καπλαμά είναι γνωστή από το 3000 π.χ. και η δημιουργία ξύλινων δαπέδων άρχισε από τα αρχαία ακόμη χρόνια. Οι Σκανδιναβοί ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν το ξύλο για εσωτερικές επενδύσεις. 12

14 2.3 Μινωικά ανάκτορα Μια νέα έρευνα διαπιστώνει ότι οι Μινωίτες κατασκεύαζαν πριν από χιλιάδες χρόνια αντισεισμικά πολυώροφα κτίρια με πολλαπλά και τεράστια ανοίγματα και με ψηλές και μεγάλες αίθουσες, δομικό σύστημα το οποίο παραπέμπει στον 20ο αιώνα. Εικόνα 2-4 Ξύλινοι δοκοί Μινωικών ανακτόρων Σαφείς γεωμετρικές μορφές, πέτρα και οπλισμένο σκυρόδεμα για ένα κτίσμα που έρχεται από τη Μινωική εποχή, δηλαδή πριν από χιλιάδες χρόνια. Και μια εικόνα η οποία ταυτίζεται με έναν από τους γνωστότερους αρχαιολογικούς χώρους στον κόσμο, την Κνωσό 3. Εικόνα 2-5 Αναπαράσταση πολυόροφου κτιρίου Μινωικού πολιτισμού. 2.4 Χρήσεις του ξύλου Στην αρχιτεκτονική του σπιτιού, το ξύλο χρησιµοποιείται από την κατασκευή µερών του (καλούπωµα, ταβάνι, πάτωµα, κουφώµατα) έως και την εξ ολοκλήρου κατασκευή του από αυτό (λιµναίες κατοικίες, ξύλινα σπίτια κ.α.). Χαρακτηριστική θεωρείται η Βεροιώτικη αρχιτεκτονική, η οποία βασιζόταν κατ εξοχήν στη χρήση του ξύλου ως δοµικό υλικό. Αλλά και στη µουσική, και οι πρωτόγονοι λαοί ακόµα χρησιµοποιούσαν ξύλινα όργανα για τους χορούς και τα γλέντια τους, αλλά και για να εκφράσουν τη θλίψη και τη στενοχώρια τους. Στο θέατρο, οι άνθρωποι αρχικά κατασκεύασαν πρόχειρα ξύλινα θέατρα, στα οποία τοποθετούσαν ξύλινα καθίσµατα, τα εδώλια, σχηµατίζοντας τις κερκίδες. Στο αρχαίο θέατρο χρησιµοποιούσαν επίσης το ξύλο, για να κατασκευάσουν τον «από µηχανής» θεό, ενώ στο σύγχρονο θέατρο το ξύλο χρησιµοποιείται για την κατασκευή των καθισµάτων, των θεωρείων και των σκηνικών της παράστασης. Από ξύλο κατασκευάστηκαν και οι πρώτες µάσκες που χρησιµοποιήθηκαν στο θέατρο, για τη λατρεία των νεκρών, καθώς και σε πολλές µαγικές και θρησκευτικές τελετές των αρχαίων λαών. Η χρήση του ξύλου και της φλούδας δέντρου για την κατασκευή της ήταν αρκετά συχνή. 3. Michailidou, A Knossos. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα

15 Στην αρχαία Ελλάδα όµως, οι µάσκες που χρησιµοποιήθηκαν στις θεατρικές παραστάσεις, ήταν σπανίως κατασκευασµένες από ξύλο. Επίσης, το θέατρο σκιών βασίζει µεγάλο µέρος της λειτουργίας του στο ξύλο, καθώς παρουσιάζει φιγούρες ξύλινες (ανδρείκελα), που κινούνται πίσω από µια λεπτή άσπρη οθόνη. Αλλά και το κουκλοθέατρο µε τις µαριονέτες του έχει ως κύρια ύλη του το ξύλο και τα παράγωγά του, αφού βασικό στοιχείο για την κατασκευή των γλυπτών στοιχείων της µαριονέτας, είναι ο χαρτοπολτός που αποτελείται από χαρτοµάζα, πριονίδι ξύλων και κόλλα υδροδιαλυτή. Το υπόλοιπο µέρος της µαριονέτας κατασκευάζεται από κατάλληλα ξύλινα πηχάκια, µεταλλικές θηλιές, σύρµα, δέρµα, βαµβάκι, γάζα, ύφασµα κ.ά. Η χρήση του ξύλου, έγινε αισθητή και στην τέχνη της ζωγραφικής. Στην αγιογραφία οι φορητές εικόνες γίνονται εξ ολοκλήρου πάνω σε κοµµάτια ξύλου. Στην κοσµική ζωγραφική έχουµε τη χρήση του ξύλου από τους ζωγράφους της Αναγέννησης. Αυτοί στην αρχή ζωγράφιζαν πάνω σ ένα σανίδι, αλλά αργότερα προτίµησαν το µουσαµά που στηρίζεται σε ξύλινο τελάρο. Το καβαλέτο, ένας ξύλινος σκελετός, είναι αυτός πάνω στον οποίο ο ζωγράφος στερεώνει το σανίδι ή το τελάρο µε τον καµβά. (Πηγή: Μεταξύ του 10ου και 18ου αιώνα το ξύλο ήταν το επικρατέστερο υλικό. Χρησιμοποιήθηκε στην οικοδομική τέχνη, για εργαλεία, μηχανήματα, ανεμόμυλους, νερόμυλους, κάρα, παπούτσια, κρεβάτια, βαρέλια κ.λ.π. Το ξύλο ήταν το υλικό στο οποίο βασίστηκε η ανακάλυψη της τυπογραφίας, που αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες εφευρέσεις που άλλαξε την ιστορία της ανθρωπότητας. Τα πρώτα ανάγλυφα τυπογραφικά στοιχεία κατασκευασμένα από ξύλο, ανακαλύφθηκαν στην Κίνα. Ο Γουτεμβέργιος που θεωρείται ο πατέρας της τυπογραφίας κατασκεύασε ξύλινα τυπογραφικά στοιχεία με τα οποία τύπωσε το πρώτο βιβλίο με τη μέθοδο της τυπογραφίας, ενώ κατασκεύασε και το πρώτο τυπογραφικό πιεστήριο τροποποιώντας ένα ξύλινο οινοπιεστήριο, (Nair 1998). (Πηγή: Εικόνα 2-6 Το ξύλινο τυπογραφικό πιεστήριο του Γουτεμβέργιου 14

16 2.5 Αρχαίες ξύλινες κατασκευές Το ξύλο είναι ένα από τα αρχαία δομικά υλικά που για αιώνες, σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές, αποτέλεσε το πιο διαδεδομένο υλικό. Η κατεργασία της ξυλείας είναι εύκολη ακόμα και με εργαλεία χεριού και απαραίτητη για την αξιοποίηση της σε μια κατασκευή. Η μικρή πυκνότητα, η αντοχή, η εξαιρετική συμπεριφορά στις σεισμικές δονήσεις και το υψηλό μέτρο ελαστικότητας αποτελούν τα κυριότερα πλεονεκτήματα του ξύλου. Στα μειονεκτήματα του περιλαμβάνονται η ευαισθησία στις συνθήκες του περιβάλλοντος και το γεγονός ότι είναι ιδιαίτερα εύφλεκτο. Τα κείμενα του Θεοφράστου αποδεικνύουν ότι οι Αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τις ιδιότητες και τις διαφορές των διαφόρων ειδών ξύλου. Συγκεκριμένα, ο Θεόφραστος αναφέρει ότι στην κατασκευή μερικών τριηρών είχε χρησιμοποιηθεί ξύλο πεύκου διότι δεν μπορούσαν να βρουν έλατο. Το πεύκο έχει μεγαλύτερη πυκνότητα από το έλατο, γεγονός που περιόριζε την ταχύτητα του σκάφους. Ο Θεόφραστος γνώριζε ότι στη Συρία και στη Φοινίκη οι τριήρεις ήταν κατασκευασμένες από κέδρο, επειδή το πεύκο ήταν επίσης δυσεύρετο. Η καρίνα των τριηρών κατασκευαζόταν από δρυ ώστε να είναι ανθεκτική καθώς οι τριήρεις σύρονταν συχνά στις ακτές. Παράλληλα συμπληρώνει ότι στα μικρότερα σκάφη χρησιμοποιούσαν οξιά για την καρίνα. Από τα σύγχρονα στοιχεία επιβεβαιώνονται οι καλύτερες μηχανικές ιδιότητες της δρυός και η χαμηλότερη πυκνότητα του ελάτου σε σχέση με το πεύκο. Επίσης, το ναυάγιο της Κυρήνειας στα ανοικτά της ομώνυμης πόλης της κατεχόμενης σήμερα Κύπρου, μαρτυρά ότι τα αρχαία εμπορικά πλοία της εποχής ήταν κατασκευασμένα κυρίως από πεύκο, οξιά και δρυ. Σύμφωνα με τα στοιχεία (μπρούτζινα νομίσματα και ραδιοχρονολόγηση) το εν λόγω ναυάγιο χρονολογείται στο 300 π.χ., δηλαδή την εποχή περίπου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ το φορτίο που μετέφερε αποτελείτο από αμύγδαλα και αμφορείς με κρασί. (Πηγή: Το ξύλο στην Ελλάδα Παρόλο που τα σωζόμενα λείψανα προβάλλουν τον λίθινο χαρακτήρα της Ελληνικής αρχιτεκτονικής, σημαντικό ρόλο έπαιζε το ξύλο σε όλες τις περιόδους. Εμφανίζεται σε πρωτόγονες κατασκευές της πρώιμης περιόδου, όπως για παράδειγμα σε πασσαλότοιχους με ξύλινο πλέγμα ως ξυλοδεσιά σε τοίχους από ωμόπλινθους και ακατέργαστες πέτρες, αλλά και σε μεγαλύτερα οικοδομήματα ως σκελετός (που μετατράπηκε αργότερα σε λίθινο). Το ξύλο όμως παρέμεινε και σε περιόδους αυξημένης χρήσης του λίθου ένα εξίσου σημαντικό δομικό υλικό για όλους τους τύπους στέγης και σκελετού, για γέφυρες, οροφές, για κατασκευές στήριξης και σκαλωσιές καθώς και σε ένα μεγάλο αριθμό πρόχειρων οικοδομημάτων, που μας είναι γνωστά μόνον από τις γραπτές πηγές :4 4. Ι. Κακαράς, Τεχνολογία Ξύλινων Δομικών Κατασκευών

17 2.7 Προστασία του ξύλου στην Αρχαία Ελλάδα Η στενή σχέση του ξύλου στην καθημερινότητα του ανθρώπου δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει και στην αναζήτηση τρόπων προστασίας και βελτίωσης των ιδιοτήτων του από την επίδραση τόσο των ατμοσφαιρικών επιδράσεων όσο και από τους έμβιους εχθρούς του. Από τους συγγραφείς και τις επιγραφές γνωρίζουμε ότι τόσο για τους οικοδομικούς σκοπούς (ξυλοδεσιές, θύρες, οροφές, στέγες), όσο και για λεπτουργικές εργασίες προορισμένα ξύλα, τα άλειφαν με πίσσα για την καλύτερη διατήρησή τους, εφόσον προηγουμένως τα έτριβαν με άμμο. Από τον Βιτρούβιο μαθαίνουμε επίσης ότι ως προστατευτικό των ξύλων κατά της σήψης χρησίμευε και το ελαιώδες έγχυμα που προερχόταν από την εντεριώνη του κέδρου, η λεγόμενη κεδρία, η οποία αναφέρεται συχνά και στους πάπυρους. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν ο Όμηρος, ο Θεόφραστος και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς για τη συντήρηση των κατασκευών ξύλου, κυρίως στην ξυλοναυπηγική, οι αρχαίοι Ελληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν κιννάβαρι (θειούχος χαλκός), πίσσα, έλαια, ρητίνες, κεριά, κεδρέλαιο, άλμη και θαλασσινό νερό. Ο Μωυσής αναφέρει ότι ο Νώε άλειψε την κιβωτό εσωτερικά και εξωτερικά με κατράμι. (Π.Δ. Γεν. Παρ. 14) Ι. Κακαράς, Τεχνολογία Ξύλινων Δομικών Κατασκευών

18 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΤΟ ΞΥΛΟ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ 3.1 Πλεονεκτήματα του ξύλου Μέχρι τις ημέρες μας το ξύλο αντιμετωπίζεται ως προβληματικό υλικό ως αποτέλεσμα τόσο της ελλιπούς γνώσης των τρόπων αντιμετώπισης των μειονεκτημάτων του, όσο και της άγνοιας των δυνατοτήτων των νέων υλικών και μεθόδων επεξεργασίας που προσδίδουν στο ξύλο βελτιωμένες ιδιότητες όπως: Πολύ μικρότερη ρίκνωση και διόγκωση. Μεγαλύτερη σταθερότητα στις συνθήκες περιβάλλοντος. Μεγάλη ανθεκτικότητα στο χρόνο (=πολλά χρόνια ζωής). Υψηλή αντοχή στους μύκητες και τα ξυλοφάγα έντομα (Μαντάνης 2004). Το ξύλο είναι το α ποτέλεσµα του φαινόμενου της φωτοσύνθεσης,π ου συντελείται στα δέντρα και αποτελεί αποθηκευμένη µορφή ηλιακής ενέργειας. Το ξύλο δηµιουργείται α πό την ηλιακή ενέργεια π ου φτάνει στη γη α πό τον ήλιο διαµέσου της φωτοσύνθεσης των δέντρων. Τα δέντρα λαµβάνουν α πό την ατμόσφαιρα το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το νερό µαζί µε τα ανόργανα άλατα α πό το έδαφος και έτσι π αράγεται το ξύλο (Μαντάνης 2004). Έτσι, χωρίς κατανάλωση ενέργειας α πό τον άνθρωπο, παράγεται το ξύλο. Η εξέλιξη της ε πιστήµης, της τεχνολογίας και η βιομηχανοποίηση συντέλεσε στην παραγωγή πολλών προϊόντων α πό το ξύλο. Με τη βοήθεια της ε πιστήµης της τεχνολογίας ξύλου, παράγονται α πό το ξύλο πάνω α πό δύο χιλιάδες προϊόντα (Μαντάνης 2004). Επιπροσθέτως, το ξύλο παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα (Μαντάνης 2004) : 1. Είναι υλικό µε µμεγάλες κατασκευαστικές δυνατότητες και αρχιτεκτονική αξία. 2. Έχει µμεγάλη μηχανική αντοχή σε σχέση µε το βάρος του. 3. Έχει µεγάλη αισθητική αξία, διότι είναι διαθέσιμο σε πολλούς συνδυασμούς χρωμάτων και σχεδίασης. 4. Είναι µονωτικό υλικό στη θερμότητα και στον ηλεκτρισμό. 5. Είναι φιλικό προς το περιβάλλον καθώς είναι ανανεώσιμο και φυσικό προϊόν, σε αντίθεση µε τις άλλες ορυκτές πρώτες ύλες (πετρέλαιο, µμεταλλεύματα) που εξαντλούνται συνεχώς (Van Riet 2005). Η κατεργασία του είναι εύκολη και απαιτεί μικρή κατανάλωση ενέργειας. Επίσης, το ξύλο, είναι φιλικό προς το περιβάλλον καθώς µ πορεί να επαναχρησιμοποιηθεί και να ανακυκλωθεί. Περισσότερα από διαφορετικά είδη ξύλων είναι γνωστά στον άνθρωπο. Από αυτά περίπου 400 είδη ξύλων κυκλοφορούν στο διεθνές εμπόριο και χρησιμοποιούνται σε πληθώρα εφαρμογών. Πολλά από τα είδη αυτά αξιοποιούνται στη χώρα που αναπτύσσονται, χωρίς να εξάγονται. 17

19 3.2 Προϊόντα ξύλου Η επιστήμη του ξύλου κατατάσσει τα προϊόντα σε δύο µεγάλες κατηγορίες (Μαντάνης 2004). Στην πρώτη κατηγορία τα προϊόντα ξύλου διατηρούν τη φυσική δοµή του ξύλου, ενώ στη δεύτερη παράγονται µετά από χηµική, θερµική και μηχανική κατεργασία του ξύλου και δεν διατηρούν τη φυσική του δοµή (δηλαδή δεν είναι δυνατό να αναγνωρισθεί η προέλευση τους) Νέα προϊόντα ξύλου Η ανάγκη υποκατάστασης του συμπαγούς ξύλου (πριστής ξυλείας καθώς και η αξιοποίηση υπολειμμάτων που προέκυψαν από την παραγωγική διαδικασία άλλων προϊόντων) οδήγησαν ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήμια και μεγάλα ερευνητικά κέντρα στην προσανατολισμένη έρευνα και παραγωγή καινοτόμων προϊόντων. 6 Συνεχώς παράγονται με σύγχρονες μεθόδους και τεχνολογίες νέα βελτιωμένα προϊόντα. Τα νέα προϊόντα καθιστούν το ξύλο ως την καλύτερη επιλογή τόσο ως δομικό υλικό όσο και για την κατασκευή επίπλων και κατασκευών εξωτερικού χώρου, όπως πέργκολες, κιόσκια παγκάκια, επενδύσεις καθώς και ειδικές κατασκευές που κατατάσσονται σε κατηγορία υψηλής επικινδυνότητας, ή σε δομικές κατασκευές που απαιτούν ισχυρή μηχανική αντοχή, όπως πολυώροφα κτίρια στάδια κλπ. Παρά τον ανταγωνισμό του από άλλα υλικά, όπως μέταλλα, πλαστικά, τσιμέντο, κ.α. το ξύλο εξακολουθεί να αποτελεί μοναδική και πολύτιμη πρώτη ύλη για τον άνθρωπο. Η αξία του διατηρείται και μεγαλώνει σταθερά με τη χρησιμοποίηση του στην παραγωγή νέων προϊόντων για την ικανοποίηση των ολοένα και αυξανόμενων αναγκών του ανθρώπου (Τσουμής 1994). Αυτό γίνεται φανερό από τη συνεχή αύξηση της κατανάλωσης και των χρήσεών του και σε εθνική και σε παγκόσμια κλίμακα. Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα του είναι ότι μπορεί να συνδυαστεί με τα ανταγωνιστικά προϊόντα αποδίδοντας άψογο αισθητικό αποτέλεσμα. 6. (Ι.Κακαράς, Γ. Νταλός Σημειώσεις μαθήματος Ττεχνολογία Επίπλου ΙΙΙ, Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Καρδίτσα). 18

20 3.3 Νέες τεχνολογίες -Νέα προϊόντα - Νέες κατασκευαστικές δυνατότητες Οι συνεχείς έρευνες της βιομηχανίας του ξύλου, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, οδηγούν στην παραγωγή νέων βελτιωμένων προϊόντων, που παράγονται με μεθόδους που σέβονται το περιβάλλον. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μέθοδοι επεξεργασίας και παραγωγής χημικά τροποποιημένων προϊόντων ξύλου που βελτιώνουν τις ιδιότητές του αυξάνουν τη μηχανική αντοχή, και το καθιστούν απρόσβλητο. Σε συνδυασμό δε με τη χρήση σύγχρονων συγκολλητικών ουσιών παράγονται προϊόντα που δίνουν νέες δυνατότητες στη χρήση του ξύλου σε μεγάλες δομικές κατασκευές και σε εξωτερικές κατασκευές που κατατάσσονται σε κλάσεις υψηλής επικινδυνότητας. Τα τελευταία χρόνια ένα µμεγάλο κοµµάτι της παγκόσμιας βιομηχανίας, όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες και ο κατασκευαστικός κλάδος έχουν καταβάλλει ερευνητικές προσπάθειες προκειμένου να αντικατασταθεί η χρήση συνθετικών πρώτων υλών µε φυσικά οικολογικά υλικά. Οι παρακάτω τεχνολογικές καινοτομίες προσδίδουν στο ξύλο εξαιρετικές ιδιότητες, για χρήση σε κατασκευές εξωτερικού χώρου Φουρφουρυλίωση (Kebony = furfurylation of wood) Η νέα τεχνολογία φουρφουρυλίωσης του ξύλου (Kebony = furfurylation of wood) είναι δυνατόν να δώσει: -Ένα «πράσινο» προϊόν, με αξιοποίηση ξυλείας κωνοφόρων & πλατύφυλλων (βλ. SYP, maple, radiata pine). -Μία εναλλακτική λύση, σε σχέση με την επιβλαβή εμποτισμένη ξυλεία (βλ. ενώσεις χαλκού, αρσενικού & χρωμίου). Η νέα αυτή τεχνολογία αναπτύχθηκε σε βιομηχανική κλίμακα στη Νορβηγία (Kebony AS) και αναβαθμίζει ποιοτικά ξυλεία από δασικές φυτείες βλ. plantations) σε ποιοτικά ανώτερη ξυλεία, κλάσης «1», που έχει τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των εξαιρετικών τροπικών ειδών (Teak, Ipe, Merbau) Τεχνολογία Plato (Μέθοδος θερμικής τροποποίησης του ξύλου) Το ξύλο θερμαίνεται στους 165 C σε υγρό περιβάλλον, σε πίεση μεγαλύτερη της ατμοσφαιρικής. - Μετατροπή των ημικυτταρινών και της λιγνίνης σε ενεργές μονάδες αλδεϋδών (aldehydes) - Η κυτταρίνη παραμένει άθικτη στις συνθήκες αυτές (σημ. καθοριστικό για τις μηχανικές ιδιότητες). - Ξήρανση σε βιομηχανικό κλίβανο (kiln drying) μέχρι υγρασίας 8% - Απαραίτητο για να μειώσουμε τα σφάλματα δομής του ξύλου (ραγάδες, σχισίματα κ.α.) σε επόμενο στάδιο. -Η ξυλεία ξηραίνεται στους 180 C σε ξηρές συνθήκες. -Λαμβάνουν χώρα χημικές αντιδράσεις στα κυτταρικά τοιχώματα του ξύλου (cross-linking). Είναι μια διαδικασία πολυμερισμού. -Η ξυλεία αποκτά καλύτερη σταθερότητα και υψηλότερη βιολογική ανθεκτικότητα. Το χρώμα της γίνεται καστανό. 19

21 Τελικός κλιματισμός του ξύλου (σημ. διότι έχει αποκτήσει υγρασία ~1%), οπότε με τη βοήθεια «υγρού περιβάλλοντος» αργά επανέρχεται σε κανονικές συνθήκες υγρασίας, έτοιμη για τελική χρήση (10-12%). Πλεονεκτήματα Τεχνολογία ελάχιστα ενεργοβόρα Μηδενική προσθήκη χημικών / εμποτιστικών Περιβαλλοντικά φιλική & οικολογική μέθοδος Ποιοτική αναβάθμιση της άφθονα διαθέσιμης ξυλείας χαμηλού κόστους (λεύκη, ερυθρελάτη) Χαρακτηριστικά Plato Wood Διαστασιακή σταθερότητα. Ανθεκτική & μεγαλύτερης διάρκεια ζωής Διατήρηση των μηχανικών αντοχών Αντοχή στο χρόνο (μη επαφή με έδαφος) Ελάχιστης συντήρησης Εύκολη παραγωγή & εύκολη στην κατεργασία SUPER WOOD Η τεχνολογία Superwood βασίζεται στο γεγονός ότι οι ενώσεις όταν προσεγγίζουν ή υπερβαίνουν μια συγκεκριμένη περιοχή θερμοκρασίας και πίεσης, γνωστή ως υπερκρίσιμη κατάσταση δρουν ως διαλύτες με απίστευτες ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Στη φυσικοχημεία, η υπερκρίσιμη κατάσταση (φάση) θεωρείται ως η 4η κατάσταση της ύλης. Η νέα αυτή τεχνολογία που αναπτύχθηκε στη Δανία (χώρα παραδοσιακά «πράσινη» και υπέρ της οικολογίας) είναι μια green τεχνολογία που αντιμετωπίζει το πρόβλημα των ανεπιθύμητων ρύπων πριν τη γέννησή τους και όχι στο τέλος της διαδικασίας. Η μέθοδος αυτή αποτελείται από 4 βιομηχανικά στάδια: α) τοποθέτηση ξυλείας σε κλίβανο,. β) σταδιακή εφαρμογή πίεσης (74 bars) και θερμοκρασίας (31 o C). γ) «εμποτισμός» σε υπερκρίσιμη φάση. δ) αποσυμπίεση/κλιματισμός. Τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται είναι τα εξής τρία: propiconazole, tebuconazole και IPBC. Το διοξείδιο του άνθρακα ανακυκλώνεται στο σύστημα και επαναχρησιμοποιείται πλήρως. Εντυπωσιακά, η υγρασία του ξύλου είναι η ίδια όπως στην αρχική φάση (δηλ. η ξυλεία παραμένει ξηρή στον αέρα), και έχει ακριβώς τις ίδιες μηχανικές ιδιότητες. Η ξυλεία είναι κατάλληλη για όλες τις χρήσεις κλάσης 3 (hazardclass 3) σύμφωνα με το πρότυπο ΕΝ 335-1, και το ξύλο διατηρεί το απολύτως φυσικό του χρώμα. Δεν υπάρχει περίοδος αναμονής ή ξήρανσης ή περίοδος fixation, και η ξυλεία μπορεί πάραυτα να χρησιμοποιηθεί. Κυριότερες χρήσεις του σήμερα στη Σκανδιναβία, ιδίως σε Δανία και Νορβηγία, είναι σε ξυλεπενδύσεις ή πετάσματα (claddings) και σε εξωτερικά δάπεδα (decks). 20

22 3.3.4 ΑΚΕΤΥΛΙΩΣΗ - ΞΥΛΕΙΑ ACCOYA - Μια περίπτωση χημικής τροποποίησης του ξύλου αποτελεί η καινοτόμος τεχνολογία Accoya που κατοχυρώθηκε στην Ολλανδία με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (patent). Βασίζεται στην αντίδραση της ακετυλίωσης. - Η μέθοδος αυτή τροποποιεί χημικά το ξύλο επιτρέποντας έτσι τη βελτίωση ειδών, π.χ. πεύκου (Radiata pine), ψευδοτσούγκας (Oregon pine) κ.α. - Η παραγόμενη ξυλεία φέρει οικολογικό σήμα και είναι εξαιρετικά υψηλής ποιότητας & υψηλής ανθεκτικότητας. Πλεονεκτήματα - Η όλη τεχνολογία παραγωγής είναι green και το τελικό προϊόν είναι «πράσινο» και οικολογικό. - Ιδανική ξυλεία για εξωτερικές ξύλινες κατασκευές, υψηλής διαστασιακής σταθερότητας, «υδρόφοβη» και με πάρα πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής (>25 έτη). Εμπορικά πλεονεκτεί, βλ. μεγάλες «εγγυήσεις ζωής». - Συνήθως λευκωπού χρώματος με το πλεονέκτημα να βάφεται πολύ καλά σε οποιοδήποτε χρώμα. - Ξυλεία με πολύ υψηλή βιολογική ανθεκτικότητα, και αντοχή σε μύκητες, έντομα- ακόμα και σε τερμίτες! Πρόσφατα πειράματα (2014) έδειξαν επίσης ότι έχει πολύ υψηλή αντοχή και σε θαλασσινό περιβάλλον (plantations). Ο αυστριακός ερευνητικός οργανισµός γεωπονικής βιοτεχνολογίας Research Ιnstitute for Agricultural Biotechnology παρουσίασε το προϊόν Fasal, το οποίο αποτελείται από 60% ίνες ξύλου, 20% αραβόσιτο, 18% φυσική κόλλα και 2% άλλα πρόσθετα. Το Fasal αναµένεται,, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις του οργανισµού, να αντικαταστήσει το ξύλο σε µικροπροϊόντα εσωτερικής χρήσης όπως µικρά καλάθια, πάζλ, διακοσµητικά υλικά, χειρολαβές κ.α Προϊόντα ξύλου σε ερευνητικό στάδιο Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το προχωρημένο στάδιο ερευνών, στο πανεπιστήμιο του Maryland, για την παραγωγή αόρατου ξύλου το οποίο σύμφωνα με τον επικεφαλής του project, Dr Hu, όταν θα διατεθεί στην παραγωγή θα φέρει επανάσταση στη δόμηση καθώς φιλοδοξούν να έχει καλύτερες επιδόσεις από το ατσάλι. Εικόνα 3-1 Αόρατο ξύλο (Πηγή: 7. Μαντάνης, Γ., (2015).Τεχνολογία Ξύλινων Κατασκευών ΙΙ. Κατασκευές εξωτερικού χώρου. Σημειώσεις μαθήματος, Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου. 21

23 3.4 Ειδικές εξωτερικές κατασκευές ξύλου Η τεχνολογική πρόοδος που βρίσκει εφαρμογή και στο κλάδο του ξύλου κατέστησε εφικτή την κατασκευή ιδιαίτερα απαιτητικών κατασκευών από ξύλο, όπως πολυόροφα κτίρια, τεράστια στάδια κ.λ.π., χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γιγαντιαία ομπρέλα «Metropol Parasol». Εικόνα 3-2 Πανοραμική άποψη του Metropol Parasol Το «Metropol Parasol» eίναι η μεγαλύτερη ξύλινη κατασκευή στον κόσμο. Το αρχιτεκτονικό έργο τέχνης δημιουργήθηκε από τον αρχιτέκτονα του Βερολίνου J. Mayer. Bρίσκεται στην πλατεία La Encarnación, στην παλιά συνοικία της Σεβίλλης, στην Ισπανία, ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του Έχει διαστάσεις 150 με 70 μέτρα και ύψος περίπου 26 μέτρα. Η εμφάνισή του, η τοποθεσία, οι καθυστερήσεις και οι υπερβάσεις του κόστους στις κατασκευές είχαν ως αποτέλεσμα πολλές δημόσιες αντιπαραθέσεις. Το κτίριο είναι ευρέως γνωστό ως Las Setas de la Encarnación (Μανιτάρια Ενσάρκωσης). (Πηγή: ex.php/17855/ein-sonnenschirm-fur-eine-stadt/) Εικόνα 3-3 Το Metropol Parasol 22

24 3.5 Διαβαθμίσεις επικινδυνότητας για τις ξύλινες κατασκευές Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή προδιαγραφή ΕΝ 335-1/2/3 οι ξύλινες κατασκευές, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος (βλ. κίνδυνοι βιολογικής σήψης και φυσικοχημικής αλλοίωσης) διακρίνονται σε πέντε (5) κλάσεις ΚΛΑΣΗ 1: Κατασκευή πλήρως προστατευμένη από τις καιρικές συνθήκες σε ξηρό περιβάλλον και χωρίς κίνδυνο έκθεσης στην υγρασία - Συνθήκες εσωτερικών χώρων - Περιεχόμενη υγρασία ξύλου < 20% ΚΛΑΣΗ 2: Κατασκευή στεγασμένη, καλυμμένη από τις καιρικές συνθήκες και υπέργεια. - Η κατασκευή δεν βρέχεται - Συνθήκες υψηλής σχετικής υγρασίας αέρα επηρεάζουν την κατασκευή - Η κατασκευή δεν είναι σε επαφή με το έδαφος - Η υγρασία του ξύλου μπορεί σε μερικές περιπτώσεις (περιστασιακά, λίγες ημέρες του έτους) να ξεπερνά και το επίπεδο του 20% ΚΛΑΣΗ 3: Κατασκευή ακάλυπτη, εκτεθειμένη στις καιρικές συνθήκες - Μπορεί η ξυλεία να είναι ολικώς (3.2) ή μερικώς (3.1) εκτεθειμένη στον καιρό - Η κατασκευή βρέχεται ή υγραίνεται συχνά - Η κατασκευή δεν είναι σε επαφή με το έδαφος - Η υγρασία του ξύλου σε αρκετές περιπτώσεις (συχνά, δηλ. αρκετές ημέρες του έτους) ξεπερνά το επίπεδο του 20%. Κλάση 3.1 Μερικώς ακάλυπτη ξύλινη κατασκευή Κλάση 3.2 Ολικώς ακάλυπτη ξύλινη κατασκευή Διαβαθμίσεις επικινδυνότητας για τις ξύλινες κατασκευές ΚΛΑΣΗ 4: Κατασκευή εκτεθειμένη πλήρως, σε επαφή με το έδαφος ή σε επαφή με το γλυκό νερό - Η ξύλινη κατασκευή είναι εκτεθειμένη στον καιρό συνεχώς, και εξαιτίας της θέσης της, δέχεται μια μόνιμη έκθεση στην υγρασία (νερό) - Η κατασκευή είναι σε επαφή με το έδαφος (βλ. βιολογικοί εχθροί) - Η υγρασία του ξύλου συχνά ξεπερνά το επίπεδο του 20% ΚΛΑΣΗ 5: Κατασκευή εκτεθειμένη πλήρως στη θάλασσα και σε μόνιμη επαφή με θαλασσινό νερό - Η κατασκευή είναι εκτεθειμένη στους θαλάσσιους οργανισμούς και εξαιτίας της θέσης της, είναι σε συνεχή έκθεση με το αλμυρό νερό - Η υγρασία του ξύλου σχεδόν πάντα ξεπερνά το επίπεδο του 20% Μαντάνης, Γ., (2015).Τεχνολογία Ξύλινων Κατασκευών ΙΙ. Κατασκευές εξωτερικού χώρου. Σημειώσεις μαθήματος, Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου. 23

25 3.6 Οι ξύλινες κατασκευές υπαίθρου στην Ελλάδα Στη χώρα μας είναι δεδομένο ότι υπάρχει υστέρηση στην αξιοποίηση του ξύλου, ως υλικό κατασκευών. Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη γνώσης και κατάρτισης με αποτέλεσμα να παραμένει ένα παρεξηγημένο υλικό. Οι Έλληνες μηχανικοί δεν γνωρίζουν το ξύλο καλά, καθώς στα προγράμματα σπουδών των Ελληνικών Πολυτεχνείων το ξύλο ως υλικό καλύπτεται περιορισμένα έως καθόλου. (Μαντάνης 2017) Οι ξύλινες κατασκευές υπαίθρου ανάλογα με τον κύριο του έργου κατατάσσονται: α) Στις κατασκευές που κύριος του έργου είναι το Ελληνικό Δημόσιο. β) Στις κατασκευές που κύριος του έργου είναι ιδιώτης. Στην πρώτη κατηγορία η μελέτη κατασκευή και επίβλεψη, είναι ευθύνη των δήμων που αναλαμβάνουν την τοποθέτησή τους σε πάρκα, παιδικές χαρές, χώρους άθλησης, αναψυχής, ή σε ελεύθερους χώρους υπό ανάπλαση, με διαδικασίες μειοδοτικών διαγωνισμών. Δεδομένου του ότι οι ξύλινες κατασκευές υπαίθρου αποτελούν κατασκευές υψηλής επικινδυνότητας σε συνδυασμό με το προαναφερθέν έλλειμμα γνώσης και κατάρτισης των υπεύθυνων διαχείρισης και εκπόνησης των σχετικών μελετών για του εκάστοτε έργο, η υλοποίηση των έργων βασίζεται στην πλειονότητά τους σε λανθασμένες ή ελλιπείς προδιαγραφές. Στη δεύτερη κατηγορία, των ιδιωτών, που αποτελεί αρκετά μικρότερο ποσοστό της συνολικής αγοράς, το πρόβλημα είναι σαφώς μικρότερο καθώς υπάρχουν ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες με εξειδίκευση στις ξύλινες κατασκευές, οι οποίες με την τεχνογνωσία τους έχουν υλοποιήσει αρκετά αξιόλογα δομικά έργα μεσαίας και μεγάλης κλίμακας (Μαντάνης 2017) Υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα - συνήθη σφάλματα Ο Ι. Κακαράς περιγράφει την υφιστάμενη κατάσταση στη χώρα μας και παραθέτει συγκεκριμένες προτάσεις ως εξής: Με φωτεινές εξαιρέσεις, η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα δεν έχει να παρουσιάσει σημαντικό έργο στον τομέα των ξύλινων κατασκευών υπαίθρου. Το γεγονός αυτό οφείλεται κύρια στις δυσκολίες που παρουσιάζει το ξύλο ως δομικό υλικό, στην έλλειψη εξειδικευμένων μελετητών και κατασκευαστών, καθώς και στην λαθεμένη επιλογή των κατασκευών από μπετόν και μέταλλο. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς ότι στις περισσότερες πλατείες κυριαρχεί το μπετόν ενώ το ελάχιστο χώμα περιορίζεται σε πολύ μικρά ανοίγματα στο έδαφος, τα οποία περιβάλλονται, σαν να είναι υπόγειες μικρές δεξαμενές, από μπετόν. Εάν οι μελετητές κατασκευαστές αμείβονταν με βάση την έκταση του γυμνού εδάφους στα λεγόμενα έργα πρασίνου, πλατειών, πεζοδρομίων, πάρκων, παιδότοπων και όχι με βάση την ποσότητα του μπετόν, θα είχαμε πολύ περισσότερο πράσινο στις πόλεις και τα χωριά μας! Οι πλέον συνήθεις κακοτεχνίες που παρατηρούνται σε ξύλινες υπαίθριες κατασκευές στη χώρα μας είναι οι ακόλουθες. Στις παιδικές χαρές: Δεν τηρούνται προδιαγραφές και δεν συντηρούνται. 24

26 Κυριαρχούν οι πρόχειρες κατασκευές με υλικά που φθείρονται (βίδες και μέταλλα που σκουριάζουν, φθηνές βαφές), επικίνδυνα μεταλλικά μέρη σε κούνιες, τραμπάλες, τσουλήθρες, περιφράξεις. Μικρές διαστάσεις ξύλων και κακές συνδέσεις ξύλου Χρήση ακατάλληλων ξύλων και προϊόντων ξύλου όπως εισαγόμενη ερυθρελάτη (ρουμάνικο έλατο), υγρό ξύλο με σφάλματα δομής. Χρήση επικολλητού ξύλου και κόντρα πλακέ εσωτερικής χρήσεως, δηλ. με κόλλα ουρία φορμαλδεΰδη, που είναι ακατάλληλη για εξωτερικές εφαρμογές. Χρήση βερνικιών και άλλων επικαλύψεων κακής ποιότητας, Χρήση ξύλου επιπόλαια εμποτισμένου, όπως με απλή εμβάπτιση σε αραιό συντηρητικό, αλλά και το σωστά εμποτισμένο ξύλο απαιτεί επιπλέον βαφή σε εξωτερικές εφαρμογές γιατί με τον καιρό σχίζεται και υποβαθμίζεται. Χρήση ερυθρελάτης θερμικής τροποποίησης για δάπεδο εξωτερικής χρήσεως ή για ξύλινα μονοπάτια ή Deck. Η ερυθρελάτη δεν έχει την απαιτούμενη αντοχή για τέτοιες εφαρμογές. Αυτό που αποτελεί σχεδόν κανόνα είναι η μη περιοδική συντήρηση και επισκευή των ξύλινων κατασκευών μετά την τοποθέτησή τους Τι πρέπει να γίνει Με περιεκτικό τρόπο παρουσιάζονται στη συνέχεια βασικές οδηγίες και αρχές για τις εξωτερικές ξύλινες κατασκευές που αφορούν την τοπική αυτοδιοίκηση: Να τηρούνται οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές, ειδικά στις παιδικές χαρές (είναι υποχρεωτικό) και να χρησιμοποιούνται μόνο εγγυημένα και πιστοποιημένα προϊόντα δομικού ξύλου (με σήμα Ευρωπαϊκής συμμόρφωσης CE). Να εκπαιδευτούν όσοι εργάζονται στον τομέα σχεδιασμού και υλοποίησης έργων ξύλινων κατασκευών (μηχανικοί, τεχνολόγοι, δασολόγοι, γεωπόνοι, εργολάβοι, τεχνίτες). Να γίνεται συχνή συντήρηση και επισκευή των ξυλοκατασκευών. Να χρησιμοποιείται ξύλο εμποτισμένο με υδροδιαλυτά βορικά άλατα (ΟΧΙ αρσενικού και χρωμίου), το οποίο στη συνέχεια να βάφεται με υδροδιαλυτές ακρυλικές βαφές (γνωστές ως ακρυλικές λάκες) ή με ριπολίνες. Να μη χρησιμοποιείται εμποτισμένο ξύλο σε επιφάνειες που έρχονται σε επαφή με τον άνθρωπο (επιτρέπεται μόνο αν είναι επιμελημένα βαμμένο). Να αποφεύγεται η ερυθρελάτη (γνωστή στην αγορά ως λευκό ρουμάνικο ή νορβηγικό έλατο) σε εξωτερικές ξυλοκατασκευές και να προτιμάται το πεύκο που υπάρχει στην ελληνική αγορά, αλλά και η καστανιά, και το κυπαρίσσι που είναι πιο κατάλληλα, αλλά δεν τα βρίσκει κανείς εύκολα στην ελληνική αγορά. Η ελληνική ελάτη μετά από εμποτισμό και επιμελημένη βαφή με λινέλαιο, και υδροδιαλυτές ακρυλικές και αλκυδικές ριπολίνες, έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι αντέχει σε εξωτερικές συνθήκες. Ας μη ξεχνάμε ότι στα περισσότερα σπίτια και κλασσικά καταστήματα, στη διάρκεια του μεσοπολέμου μέχρι και τις δεκαετίες του 1950 και 1960 τα εξωτερικά κουφώματα, μπαλκόνια, χαγιάτια, 25

27 στέγες κ.α. κατασκευάζονταν και από ξύλο ελληνικής ελάτης. Οι κατασκευές αυτές βαμμένες με την κλασική λαδομπογιά σώζονται μέχρι σήμερα. Για τις ξυλοκατασκευές κοντά στη θάλασσα να επιλέγεται ξύλο πεύκου εμποτισμένο με βορικά άλατα σε όλη τη μάζα του σομφού ξύλου (υπό πίεση σε κύλινδρο και όχι με απλή εμβάπτιση σε δεξαμενή που πωλείται στα περισσότερα ξυλεμπορικά), ή από τα τροπικά ξύλα: Iroko, Azobe και το Ipe που δεν χρειάζονται εμποτισμό και υπάρχουν στην ελληνική αγορά. Για τις κατασκευές αυτές πρέπει να γίνεται ενισχυμένη βαφή με λινέλαιο, αλκυδικές ακρυλικές βαφές νερού, εξωτερικού χώρου κατά προτίμηση σε σκούρα απόχρωση. (Πηγή: 26

28 4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΙ ΞΥΛΙΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΣΤΙΣ ΑΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΛΑΣΕΙΣ 4.1 Η εξέλιξη του αστικού περιβάλλοντος Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα η οργάνωση των πόλεων λαμβάνει διαφορετική μορφή καθώς τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα και παράμετροι αλλάζουν. Η μορφή και η έκταση των ακάλυπτων χώρων του αστικού ιστού, η η αξιοποίησή τους με στόχο την μετατροπή τους από κενούς χώρους σε τόπους συγκέντρωσης και συναναστροφής, που καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες των κατοίκων, η διαμόρφωση του χώρου η μορφή το ύφος και τα χρησιμοποιούμενα υλικά δημιουργίας των χρηστικών κατασκευών κατά την διάρκεια των χρόνων λάμβαναν τη μορφή που αντανακλούσε τα πολιτισμικά και τεχνολογικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιόδου. Στην πολεοδομική συγκρότηση των αρχαίων ελληνικών πόλεων, οι συστατικοί πόλοι ήταν η ακρόπολη και η αγορά που εξελίχθηκαν σε θρησκευτικό κέντρο και χώρο πολλαπλών καθημερινών εκδηλώσεων αντίστοιχα. Για τους αρχαίους Έλληνες της προ κλασσικής περιόδου το ενδιαφέρον εστιαζόταν αρχικά, στους εσωτερικούς χώρους. 9 Περί τον 5ο αιώνα π.χ. ο Ιππόδαμος, που θεωρείται και πατέρας της πολεοδομίας, εισήγαγε την ιδέα ότι ένα σχέδιο πόλεως μπορεί να ενσωματώνει μια λογική κοινωνική διάταξη. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του σχεδίου ήταν η εκτεταμένη κεντρική περιοχή, που με μακροχρόνια πρόβλεψη, κρατήθηκε ελεύθερη για να αναπτυχθεί ως δημόσιο κέντρο, η γνωστή «αγορά». Στο «κέντρο βάρους» του όλου συστήματος σχεδίασης διαμορφώνεται ο δημόσιος κοινόχρηστος χώρος της αγοράς και των ιερών Η αγορά ως κεντρικό σημείο της σχεδιασμένης πόλης βρισκόταν όσο το δυνατό στο γεωμετρικό μέσο ή στην περίπτωση πόλεων-λιμανιών κατά μήκος της ακτής και κοντά στις λιμενικές εγκαταστάσεις. Γύρω από αυτή την κεντρική περιοχή αναπτύσσονταν τα οικοδομικά τετράγωνα των περιοχών κατοικίας 10. Η τέλεση πολλαπλών καθημερινών εκδηλώσεων στους χώρους Εικόνα 4-1 Πέτρινες κερκίδες αυτούς δημιούργησε την ανάγκη να τοποθετηθούν κατασκευές όπου θα κάθονταν το πλήθος των ανθρώπων που συμμετείχαν στις εκδηλώσεις. Οι κατασκευές αυτές ονομάζονταν «εξέδρες» αποτελούσαν κλιμακωτές σειρές καθισμάτων που προορίζονταν για θεατές κυρίως σε στάδια ιπποδρόμια κτλ. Στην αρχαία αγορά της Αθήνας οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι εντόπισαν μαρμάρινες βάσεις επί των οποίων τοποθετούνταν ξύλινες τάβλες για να κάθονται οι πολίτες. 9 Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ. Πιτσιάβα - Λατινοπούλου Μ., (2007), «Πόλη και πολεοδομικές πρακτικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη», Αθήνα, εκδόσεις Κριτική, σελ. 28, Βλαστός Α Πολεοδομικός σχεδιασμός για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Αθήνα, εκδόσεις συμμετρία 27

29 Αναμφισβήτητα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι ελεύθεροι χώροι ως βασικά τμήματα του αστικού ιστού χαρακτηρίστηκαν με πολλά ονόματα, ως ανοικτοί υπαίθριοι χώροι, ή ελεύθεροι χώροι, πράσινοι χώροι κλπ. και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του πολεοδομικού ιστού, απαραίτητο για την βιωσιμότητα και την ποιοτική βελτίωση της ζωής των κατοίκων. 4.2 Το αστικό περιβάλλον σήμερα Πολλά από τα προβλήματα της σημερινής μορφής των πόλεων οφείλονται, σύμφωνα με τον καθηγητή του Α.Π.Θ. Νικόλαο Ροδολάκη, σε μεγάλο βαθμό στις περιόδους του εμπορικού καπιταλισμού και της βιομηχανικής επανάστασης. Συγκεκριμένα η σταδιακή συσσώρευση μεγάλων αποθεμάτων εργατικού δυναμικού και η εμφάνιση του εμπορικού καπιταλισμού, έχουν αρκετές επιπτώσεις στη μορφή της πόλης. Την περίοδο αυτή, κάνει την εμφάνισή του το πράσινο στο εσωτερικό των πόλεων, αρχικά με την ύπαρξη κήπων και πάρκων, τα οποία ήταν προσαρτημένα στο παλάτι. Μέχρι τότε, οι κήποι που προορίζονταν για περίπατο, τοποθετούνταν έξω από την πόλη και κανείς δεν είχε σκεφθεί να φυτέψει δέντρα κατά μήκος των δρόμων και γύρω από τις πλατείες. Πλέον «η πόλη αρχίζει σταδιακά να διαστέλλεται, καθώς τα μεσαιωνικά τείχη και τα οχυρωματικά έργα της αναγέννησης υποχωρούν και η πόλη επεκτείνεται, καθώς προσαρτώνται σε αυτή τα προάστια που βρίσκονταν γύρω από αυτήν». 11 Την περίοδο που ακολουθεί ο τομέας της βιομηχανίας αναπτύσσεται ταχύτατα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται περισσότερα πολεοδομικά προβλήματα στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. «Η κοινωνική και πολεοδομική αποδιοργάνωση είχε πλέον φτάσει σε μεγάλο βαθμό, με την έκρυθμη και άναρχη εξάπλωση των πόλεων». 12 Η βιομηχανική πόλη λοιπόν δημιουργεί προβλήματα στις συνθήκες υγιεινής διαβίωσης των κατοίκων λόγω της υπερσυγκέντρωσης του πληθυσμού. Έτσι οι πόλεις άρχισαν να χάνουν και τους λιγοστούς μέσα στον ιστό τους αδόμητους χώρους που με ρυθμό αλλού γρηγορότερο και αλλού αργότερο μετατρέπονταν σε εργοστάσια, λαϊκές κατοικίες, γραφεία, αλλά και επιφάνειες κυκλοφορίας των νέων μέσων μεταφοράς. Το τέλος του 19ου αιώνα και η είσοδος στον 20ο αιώνα γνώρισε τη διατύπωση νέων θεωρητικών απόψεων σχετικά με τη συγκρότηση των πόλεων. Οι νέες συνθήκες εμφανίζουν την τάση του «ρασιοναλισμού» (ορθολογισμού), η οποία πρωτοεμφανίστηκε το Η εφαρμογή του ουσιαστικά, επηρεασμένη και από τις αρχές της Χάρτας της Αθήνας7, έγινε μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, στις περισσότερες από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που πλήγηκαν από τους βομβαρδισμούς. Τα κέντρα των πόλεων αυτών ανοικοδομήθηκαν στα πρότυπα του νέου κινήματος. Τα χαρακτηριστικά του κινήματος είναι η ελεύθερη διάταξη των κτηρίων στο χώρο, με πριμοδότηση του ύψους τους, ώστε να αποδεσμευτεί όσο το δυνατόν περισσότερος κοινόχρηστος χώρος μεταξύ τους και η προσπάθεια σύνθεσης των κτηρίων με τον υπόλοιπο αδόμητο χώρο. 11 Νικόλαος Ροδολάκης, «Από την πολεοδομία χωροταξία στην περιφερειακή ανάπτυξη», Εκδ. Δεδούση, Θεσσαλονίκη Νικόλαος Ροδολάκης, «Από την πολεοδομία χωροταξία στην περιφερειακή ανάπτυξη», Εκδ. Δεδούση, Θεσσαλονίκη

30 «Έτσι, συλλαμβάνεται η ιδέα της «ευήλιας και ευάερης» ή «ακτινοβολούσας» πόλης, η οποία επρόκειτο να θεραπεύσει, κατά τη γνώμη τους, τα προβλήματα που δημιούργησε η έντονη αστικοποίηση λόγω της βιομηχανικής επανάστασης. Στην πόλη αυτή το ρυμοτομικό σχέδιο δεν συγκροτείται από τα γνωστά οικοδομικά τετράγωνα γιατί αυτά θεωρούνται δυσλειτουργικά και, για λόγους καλύτερης λειτουργίας της πόλης, αντικαθίστανται από μεγάλους ελεύθερους ιδιωτικούς και κοινόχρηστους χώρους. Στις ελεύθερες αυτές εκτάσεις ανεγείρονται, χωρίς τις παραδοσιακές ρυμοτομικές και οικοδομικές γραμμές, τεράστια κτιριακά συγκροτήματα με τέτοια θέση ώστε να είναι λειτουργικότερα, ευήλια και ευάερα και τα οποία πλαισιώνουν χώροι πρασίνου». Στην πορεία όμως της ιστορίας και μετά το 1950, οι αρετές του παραδοσιακού δρόμου και του συμβατικού οικοδομικού τετραγώνου επαναδιατυπώνονται. Σήμερα, η νέα αστικότητα εκδηλώνεται με τη δημιουργία αστικών μορφών που ενισχύουν και ευνοούν την γειτονιά, την κοινωνικότητα και την αισθητική. Γίνεται λοιπόν μια προσπάθεια αναζήτησης της κλίμακας της πόλης, μέσα από αναπλάσεις περιοχών με σκοπό την ανάδειξή και την ανάπτυξη τους. Βλέπουμε συνεπώς μέσα από αυτή την εξελικτική διαδικασία των πόλεων και των απόψεων γύρω από τη μορφή και τη λειτουργία τους, ότι οι ελεύθεροι χώροι θεωρούνται αναπόσπαστο στοιχείο του πολεοδομικού ιστού τους και απαραίτητο στοιχείο για την υγεία των κατοίκων. Μάλιστα η συνειδητοποίηση της αξίας των ελεύθερων χώρων στον αστικό ιστό σε συνδυασμό με την γρήγορη ανοικοδόμηση των πόλεων, οδήγησε στην παγίωση των επιφανειών πρασίνου ως μια σημαντική κατηγορία χρήσεων εδάφους στην πόλη. Η συστηματική αντιμετώπισή τους μέσα από πολεοδομικές μελέτες οδήγησε στην κατηγοριοποίηση των σχετικών χώρων ανάλογα με τη θέση και το ρόλο τους στην πόλη και στην διατύπωση σταθεροτύπων όσον αφορά την έκτασή τους, τη διασπορά και την ιεράρχησή τους μέσα στην πόλη. Mε αφορμή τον προβληματισμό για την ανεπάρκεια των υπαίθριων χώρων στις Ελληνικές πόλεις, την κατάληψη του διαθέσιμου δημόσιου χώρου από άλλες χρήσεις και τη φυσική αλλά και σημασιολογική υποβάθμισή του, διερευνώνται τρόποι για την ανάκτηση και αναζωογόνησή του. Στα πλαίσια λοιπόν ενός γενικότερου ενδιαφέροντος για τη σημασία του αδόμητου χώρου εντός του οικοδομικού τετραγώνου καθώς και για τη σχέση του στη συγκρότηση του αστικού χώρου, διερευνώνται τρόποι επαναπροσδιορισμού του, στο ήδη διαμορφωμένο περιβάλλον. Στόχος της αξιοποίησης των ακάλυπτων χώρων, είναι η μετατροπή τους από κενούς χώρους σε τόπους συγκέντρωσης και συναναστροφής καθώς και στην εκμετάλλευσή τους μέσα στο πυκνοδομημένο περιβάλλον Ερευνητική εργασία, Η ανάπλαση των ακάλυπτων των οικοδομικών τετραγώνων ως εργαλείο βελτίωσης του ιστού της πόλης. Φίλη Νίκη Χριστίνα, Πολυτεχνείο Κρήτης 29

31 4.3 Ο ρόλος των ξύλινων κατασκευών στο αστικό περιβάλλον Στα πλαίσια των όσων προαναφέρθηκαν, η διαμόρφωση ελεύθερων χώρων, που θα καλύπτουν ανάγκες επικοινωνίας των κατοίκων, ψυχαγωγίας κλπ, στα σύγχρονα αστικά κέντρα, αναμφισβήτητα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η τοποθέτηση κατασκευών που θα καλύπτουν τις ανάγκες των χρηστών. Είτε πρόκειται για την δημιουργία χώρου μιας παιδικής χαράς, τη διαμόρφωση μιας πλατείας, ενός άλσους, ενός ακάλυπτου χώρου ή μιας πρασιάς, θα τοποθετηθούν κατασκευές όπως όργανα ψυχαγωγίας των παιδιών, πέργκολες για σκίαση, φράχτες οριοθέτησης χώρων, παγκάκια, τραπεζοπάγκοι, ή άλλα συστήματα και κατασκευές, που συνδυάζουν περισσότερα του ενός χρηστικά στοιχεία. Στη διαδικασία αυτή σημαντικό ρόλο έχουν οι ξύλινες κατασκευές. Οι ασύγκριτες ιδιότητες και τα πλεονεκτήματα του ξύλου όπως προαναφέρθηκε, έχουν καταστήσει τις ξύλινες κατασκευές βασικό συστατικό στοιχείο του αστικού περιβάλλοντος. Η αισθητική που προσδίδει το ξύλο στο χώρο το αρμονικό δέσιμο με άλλα υλικά, η φυσικότητά του καθώς και η ευκολία κατεργασίας του που μας επιτρέπει να αποδώσουμε οποιοδήποτε σχήμα και μορφή επιθυμούμε, σε συνδυασμό με την συνεχή συνειδητοποίηση ότι το ξύλο ως υλικό δεν αποτελεί πλέον προβληματική επιλογή, έχουν οδηγήσει τους υπεύθυνους μελετητές, σε διεθνές επίπεδο, να επιλέγουν στις μελέτες τους τη χρήση του ξύλου στη διαμόρφωση των χώρων και την κατασκευή και τοποθέτηση ξύλινων κατασκευών. Στις κατασκευές αυτές κυρίαρχο ρόλο κατέχει το παγκάκι, σε μια ποικιλία μορφών σχεδίων και εκδοχών. Στην Ελλάδα η τάση αυτή ακολουθεί αργά βήματα και περιορίζεται στην τοποθέτηση κατασκευών (πέργκολες, κιόσκια, παγκάκια, όργανα ψυχαγωγίας παιδικών χαρών κ.λπ.) ενώ πολύ περιορισμένα εκτελούνται παρεμβάσεις επενδύσεων με ξύλο Προϊόντα αστικής καινοτομίας εταιρείες παραγωγής αστικού εξοπλισμού Η τάση αυτή δημιούργησε νέο πεδίο ανάπτυξης επιχειρηματικής δραστηριότητας παραγωγής ειδών αστικής καινοτομίας ( URBAN INNOVATION ) και στον κλάδο του ξύλου. Η παραγωγή αστικού εξοπλισμού απαιτεί βαθιά γνώση και εξειδίκευση στην κατασκευή των προϊόντων αυτών, καθώς απευθύνονται σε ευρύ κοινό και η χρήση τους είναι μαζική. Για το λόγο αυτό οι κατασκευές αυτές θα πρέπει να είναι ανθεκτικές στο χρόνο και να αντέχουν στις καταπονήσεις που δέχονται λόγω της συχνής χρήσης τους. Επιπλέον η σχεδίαση τους θα πρέπει να είναι υψηλής αισθητικής, να δένουν αρμονικά με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται και να καταδεικνύουν την κουλτούρα και τον πολιτισμό του τόπου. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποιες αξιόλογες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή αστικού εξοπλισμού. Streetlife, Ολλανδία Livingreen Design, Σκωτία ZANO, Πολωνία Fel. Group, Νέα Ζηλανδία mmcité, Τσεχία BENKERT BÄNKE, Γερμανία 30

32 Calzolari, Ιταλία AUbrilam, Γαλλία Richter Spielgeräte, Γερμανία EuroPlay NV, Βέλγιο Public Spaces, Ιρλανδία Οι εταιρείες προϊόντων ξύλου που δραστηριοποιούνται στον τομέα παραγωγής ξύλινων προϊόντων αστικού περιβάλλοντος, ανέπτυξαν και συνεχίζουν να αναπτύσσουν, οικογένειες και συστήματα προϊόντων, εξαιρετικής αισθητικής και ποιότητας, όπως οι παρακάτω: Προϊόντα αστικού εξοπλισμού: (Πηγή: Ζαρντινιέρα Κάδοι απορριμμάτων Κάδος ανακύκλωσης Ξαπλώστρα Παγκάκι προστατευτικό δένδρου Σετ κήπου Πάγκος 31

33 Προϊόντα αστικού εξοπλισμού: (Πηγή: Ξαπλώστρα Παγκάκι Καρέκλα Ζαρντινιέρα Σκαμπό Παγκάκι προστατευτικό δένδρου Κάδος απορριμμάτων Παγκάκι planter Παγκάκι planter 32

34 4.4 Το παγκάκι - Ιστορική αναδρομή Το παγκάκι είναι είδος καθίσματος για την εξυπηρέτηση περισσότερων του ενός ατόμων, με συνηθέστερη μορφή τη χωρητικότητα 4 ατόμων. Είναι κατασκευή ευρέως χρησιμοποιούμενη από την εμφάνισή της μέχρι και σήμερα, ιδιαίτερα σε αστικά κέντρα καθώς τοποθετείται τόσο σε υπαίθριους χώρους, πλατείες, πάρκα, παραλίες, παιδικές χαρές, προαύλια δημοσίων κτιρίων, στάσεις, όσο και σε εσωτερικούς χώρους όπου συγκεντρώνονται πλήθη ανθρώπων, όπως σταθμοί μέσων μαζικής μεταφοράς, χώροι αναμονής, κλπ. Πρόγονος του παγκακιού θεωρείται ο πάγκος που αποτελούσε το καθιστικό για το ευρύ κοινό όταν οι καρέκλες προορίζονταν για τους πιο σημαντικούς ανθρώπους, (έτσι επικράτησε ο όρος chairman "πρόεδρος"). Οι πρώτοι τύποι ξύλινων πάγκων ήταν πολύ απλοί, αποτελούνταν από μια σανίδα υποστηριζόμενη από συμπαγή άκρα. Μεταγενέστερες εκδοχές περιλάμβαναν πάγκους με ενωμένα πόδια, παρόμοια με επιμήκη κoινά σκαμνιά, ενώ αργότερα προστέθηκαν πλάτη και πλαϊνά. Κατά το μεσαίωνα το παγκάκια στόλιζαν πάρκα, κήπους, κανάλια και δημόσιους χώρους περιπάτου. Το παγκάκι άρχισε να αποτελεί αρχιτεκτονικό στοιχείο αστικού περιβάλλοντος και να εντάσσεται σ αυτό στη Γαλλία όταν ο Βαρόνος Haussmann και ο αρχιτέκτονάς του Gabriel Davioud τοποθέτησαν στους δρόμους διάφορα έπιπλα εξωτερικού χώρου (κιόσκια, παγκάκια, κολόνες φωτισμού κ.α.) κατασκευασμένα βιομηχανικά με χαρακτηριστικό σχέδιο. Τα παγκάκια είχαν διάταξη μπροστά από τις δεντροστοιχίες και πάνω στα πεζοδρόμια. Το παγκάκι έγινε πιο δημοφιλές με την έλευση των σιδηροδρόμων, καθώς πλήθος ανθρώπων αναγκάζονταν να περιμένουν για τις μετακινήσεις τους. Η άνεση και η ανάπαυση των κουρασμένων ταξιδιωτών αποτέλεσε το βασικό στόχο των κατασκευαστών. Η σχέση του ανθρώπου με το παγκάκι αρχίζει με την εμφάνιση του ανθρώπου στη γή. Στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του έλαβε διάφορες μορφές, και κατασκευάστηκε από πλήθος διαφορετικών υλικών, όπως πέτρα μάρμαρο, μέταλλο, πλαστικό, ξύλο, τσιμέντο κλπ. Με όποιο υλικό και να έχει κατασκευαστεί και όποια μορφή και να έχει, έχει συνδεθεί και συναισθηματικά με τον άνθρωπο, καθώς αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο της κοινωνικοποίησης του ανθρώπου. Έχει συνδεθεί με ιδιαίτερες στιγμές, και έχει αποκτήσει και σημειολογικά χαρακτηριστικά. Η φράση κοιμάται στα παγκάκια είναι χαρακτηριστική και αποτελεί ένα μικρό δείγμα της σπουδαιότητας και της σημασίας του παγκακιού, πέρα από τη χρηστικότητά του. Συνδέεται με την έννοια της μοναξιάς, της μελαγχολίας, της ανάγκης για επικοινωνία, αποτελεί αντίδοτο στην αποξένωση καθώς άγνωστοι άνθρωποι μπορούν να το χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα. Πολλοί τύποι πάγκων κατά τη διάρκεια των χρόνων, έχουν προσφέρει μοναδικούς τρόπους ξεκούρασης και αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. «Τα διαφορετικά υλικά και οι επικρατούσες τάσεις δημιουργούν διαφορετικές κοινωνικές πραγματικότητες». Οι πάγκοι μπορούν είτε να είναι «μοναχικοί ή κοινωνικοί, αποκλειστικοί ή μή αποκλειστικοί». Ενώ συχνά είναι «αόρατοι στο τοπίο», οι δημόσιοι πάγκοι είναι ουσιαστικής σημασίας και μας προσφέρουν τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε ένα τοπίο. 33

35 Τον 14ο αιώνα, οι τοσκάνικοι πάγκοι πολιτών, μήκους περίπου μισού μέτρου χτίστηκαν σε πλατείες, επιτρέποντας τη δημιουργία μικρών δημόσιων χώρων για «θεατρικούς ή δικαστικούς σκοπούς». Τον 18ο και 19ο αιώνα, οι κοινότητες άρχισαν να δημιουργούν τον «ρουστίκ πάγκο των κλαδιών», ο οποίος αντανακλούσε μια «υπερβατική, φυσική φιλοσοφία». Για παράδειγμα, οι «ακατέργαστοι» πάγκοι στο Central Park της Νέας Υόρκης βασισμένοι σε μια «ποιμαντική ιδεολογία». Εικόνα 4-2 Παγκάκια ρουστίκ στο central Park, Nέα Υόρκη Τον 19ο και 20ό αιώνα άρχισαν να παράγονται μαζικά καρέκλες κήπου και δημόσιοι πάγκοι. Ο καναπές του Central Park, ένας από τους πρώτους σχεδιασμένους, στάσιμους δημόσιους πάγκους, κατασκευάστηκε με ένα μίγμα σιδερένιων λαβών με ξύλινες σχάρες. Από τότε, υπήρξε πολλαπλασιασμός "πάγκων ως έπιπλα δρόμου". Η χρήση τους δεν ήταν ιδιαίτερα άνετη γιατί τότε η σκέψη ήταν ότι "πρέπει να κρατάς τη δική σου στάση, να μην στηρίζεσαι στο κάθισμα". Ο 20ος αιώνας, υπήρξε περίοδος διερεύνησης και πειραματισμών για την ανθρώπινη μορφή και τις ιδανικές θέσεις κλίσης. Τα στούντιο επίπλων εξέτασαν την "ελεύθερη εργονομία", διερευνώντας πώς θα μπορούσε να αποδοθεί μια ιδανική μορφή σε ένα έπιπλο από ένα μίγμα από "άκαμπτο τσιμέντο περιτυλιγμένο με ίνες από γυαλί. Διάσημοι σχεδιαστές όπως ο Garrett Eckbo, o Marcel Breuer εισήγαγαν την άποψη περί σύγχρονων τοπίων για ζωή προτείνοντας τη δημιουργία χώρων αναψυχής " με επικράτηση του πράσινου και χρήση πάγκων καρεκλών και ξαπλώστρων. Αυτό το χρονικό διάστημα, οι δημόσιοι πάγκοι είχαν σκόπιμα άβολη μορφή. "Ήταν αποστασιοποιητικά ή αποτρεπτικά έπιπλα." (Πηγή: 34

36 4.4.1 Τύποι παγκακιών Οι συνηθέστεροι τύποι παγκακιών (Αλιφέρης 2016) ανάλογα με τον τόπο και τη χρήση τους είναι οι ακόλουθοι: Παγκάκια πάρκου: τοποθετούνται ως καθίσματα σε δημόσια πάρκα και ποικίλλουν στον αριθμό των ατόμων που μπορούν να κάθονται. Παγκάκια κήπου: είναι παρόμοια με τα παγκάκια του δημόσιου πάρκου, αλλά είναι μακρύτερα και προσφέρουν περισσότερα καθίσματα. Παγκάκια για πικ-νικ: Τα παγκάκια αυτά διαθέτουν ενσωματωμένο και τραπέζι. Αυτοί οι τύποι μπορούν να έχουν και πτυσσόμενα τραπέζια, τα οποία διευκολύνουν στη μεταφορά και την αποθήκευση τους. Γραφικά παγκάκια: Αυτός ο τύπος παρέχει ένα άνετο μέσο δίνοντας τη δυνατότητα της περισυλλογής ενός πανέμορφου τοπίου. Παγκάκια«Perch»: βρίσκονται συνήθως σε μέρη με μεγάλη κίνηση για να μπορούν οι άνθρωποι να κάνουν ένα γρήγορο διάλειμμα. Παγκάκια αποθήκευσης: Συνδυασμός καθιστικού χώρου και κουτιού αποθήκευσης, που χρησιμοποιείται συχνά για τη διατήρηση των προμηθειών κηπουρικής ή του εξοπλισμού σχάρας. Παγκάκια χωρίς υποστήριξη πλάτης: είναι ένας τύπος ο οποίος χρησιμοποιείται για καθίσματα σε τραπεζαρίες, αίθουσες σχολείων και δικαστήρια. όπως: Ενώ υπάρχουν κι άλλοι συγκεκριμένοι τύποι πάγκων για εξειδικευμένες χρήσεις Παγκάκι - στασίδι εκκλησίας Πάγκος προπόνησης Παγκάκι «piano» (για ένα άτομο με δυνατότητα ρύθμισης ύψους) Παγκάκι για «φλερτ» ή tête-à-tête Παραδοσιακά παγκάκια Παγκάκι τιμωρίας Κυματιστό παγκάκι Παγκάκι δικαστηρίου Παγκάκι φιλίας (Αλιφέρης 2016) 35

37 4.5 Το παγκάκι στην τέχνη Στη Ζωγραφική: Η ειδική σχέση του παγκακιού με τον άνθρωπο και η σημειολογία που το συνοδεύει ενέπνευσαν έργα διάσημων ζωγράφων που απέδωσαν στον καμβά αριστουργήματα της 7 ης τέχνης, συμπεριλαμβάνοντας το παγκάκι ως χαρακτηριστικό στοιχείο των έργων τους. Εικόνα 4-3 Πίνακας Καμιλ Μονε Σε Παγκακι στον Κηπο, Κλώντ Μονέ Εικόνα 4-4 Παγκάκι σε πίνακα του Ρομπέρ Καμπέν, (1438), Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη 36

38 Εικόνα 4-5 Πίνακας, Φθινοπωρινό τοπίο, Leonid Aftermov Στην Καλλιτεχνική φωτογραφία: Το πλάνο με ένα άδειο παγκάκι στο επίκεντρο του άλλοτε παγωμένου, άλλοτε ανθισμένου, και άλλοτε μελαγχολικού φθινοπωρινού τοπίου, αποτελεί το αγαπημένο θέμα καλλιτεχνικής φωτογράφησης πολλών διάσημων φωτογράφων. Εικόνα 4-6 Εικόνα 4-7 Εικόνα 4-8 Εικόνα 4-9 Εικόνες 4-6,4-7,4-8,4-9: Καλλιτεχνικές φωτογραφίες παγκακιών 37

39 4.5.1 Το παγκάκι ως εικαστική παρέμβαση Σήμερα με την χρήση των νέων υλικών και της ψηφιακής τεχνολογίας είναι δυνατόν να αποδοθούν στα υλικά φόρμες χωρίς να περιορίζουν τη φαντασία του σχεδιαστή. Έτσι το παγκάκι από καθαρά χρηστικό αντικείμενο απέκτησε και τη μορφή αυθύπαρκτης εικαστικής παρέμβασης, παίρνοντας, άλλοτε φουτουριστική, άλλοτε νατουραλιστική, ή όποια άλλη μορφή εμπνευστεί ο σχεδιαστής προσδίδοντας άλλη διάσταση στους χώρους όπου τοποθετείται, όχι απλά ως χρηστικό αντικείμενο αλλά και ως έργο τέχνης. Εικόνα 4-10 παγκάκι φουτουριστικής τεχνοτροπίας Εικόνα 4-11 Εικόνα 4-12 Εικόνα 4-13 Εικόνα 4-14 Εικόνες 4-11,4-12,4-13,4-14: Παγκάκια εικαστικής έκφρασης 38

40 4.5.2 Το παγκάκι στην αστική καινοτομία Σημαντική είναι η συμβολή του παγκακιού στις αστικές αναπλάσεις ως μέρος σύνθετων χρηστικών ή διακοσμητικών κατασκευών. Προσφέρει στους σχεδιαστές τη δυνατότητα να προσδώσουν χρηστικότητα σε παρεμβάσεις όπως ένα προστατευτικό δένδρου, ή να πλαισιώσουν ένα παρτέρι φύτευσης με θέσεις ξεκούρασης, αποτελεί απαραίτητο παρελκόμενο στις στάσεις των μέσων συγκοινωνίας, στις πέργκολες, σε πλατείες, ή ακόμα και ως εικαστική παρέμβαση Παγκάκι ParkedBench, στο Λονδίνο Εικόνα 4-15 Σύνθεση παγκακιού (planter) σε χώρο δύο θέσεων στάθμευσης στο Λονδίνο Σχεδιαστής: WMB studio. Το ParkedBench, έναι ένα φορητό μικρο-πάρκο που αντικαθιστά δύο θέσεις στάθμευσης στο πλαϊ του δρόμου με χώρους γεμάτους με πράσινο. 1 ο βραβείο του διαγωνισμού Fresh Air Squares του 2015, η αρθρωτή αστική παρέμβαση κατασκευάστηκε από υλικά χαμηλού κόστους και εξοπλίστηκε με ποικίλες φυτεύσεις, γλυπτά καθίσματα και οθόνη παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα. (Πηγή: 39

41 Ανάπλαση ταράτσας κτιρίου στη Νέα Υόρκη Εικόνα 4-16 Planters σε ταράτσα κτιρίου στη Νέα Υόρκη Σχεδιαστής: Interior design Μετατροπή ταράτσας κτιρίου σε roofgarden με τοποθέτηση ξύλινων παγκακιών τύπου planters, ιδιαίτερης τεχνοτροπίας και ύφους. (Πηγή: Τραπέζι Πικ νικ, Κλίβελαντ Οχάιο Εικόνα 4-17 Παγκάκι Πικ νικ 100 ατόμων Σχεδιαστής: Mark Reigelman. Ένα αρθρωτό τραπέζι πικ-νικ για 100 άτομα που ονομάζεται The Great Picnic. Βρίσκεται έξω από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Κλίβελαντ, Οχάιο. Το Picnicking έχει θεμελιώδη σημασία για τον εμπλουτισμό του αμερικανικού κοινωνικού 40

42 ιστού και εδώ και δεκαετίες το τραπέζι πικνίκ έχει καθοριστική σημασία για αυτή την αλληλεπίδραση. Σήμερα η απλή και εικονική ξύλινη δομή των τραπεζιών πικνίκ τονίζει τη σύγκλιση των ανθρώπων και των ιδεών. Είναι ένας τόπος όπου η οικογένεια, οι φίλοι και οι άγνωστοι συνορεύουν για να συζητήσουν, να συζητήσουν, να γελάσουν, να φωνάξουν, να φωνάξουν, να ψιθυρίσουν, να υποστηρίξουν, να επικρίνουν και κυρίως να φάνε! Κάθε αρθρωτή μονάδα αποτελείται από φαινομενικά τρία επιμέρους τραπέζια. Κάθε πάγκος και επιφάνεια του τραπεζιού είναι κατασκευασμένα από μια σειρά πιστοποιημένων ξύλων που κυμαίνονται από Heart Pine και Knotty Douglas Fir έως African Mahogany και White Oak. Η ποικιλία των ειδών ξύλου και των διαφορετικων αποχρώσεων αντικατοπτρίζει την έννοια της συμβολής των ταυτοτήτων και των ιδεών που τονίζει ένα τραπέζι πικνίκ (Πηγή: 41

43 4.6 Αναπλάσεις χώρων - Μελέτες περίπτωσης Σε διεθνές επίπεδο, σε αντίθεση με τον Ελλαδικό χώρο, υπάρχουν αξιόλογες περιπτώσεις αστικών αναπλάσεων, στις οποίες το ξύλο κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο, συνδυάζεται αρμονικά με τα άλλα δομικά υλικά και προσδίδει στους χώρους, υψηλή αισθητική, ζεστασιά αλλά και χρηστικότητα. Χαρακτηριστικά δείγματα αποτελούν οι παρακάτω περιπτώσεις Ανάπλαση πρώην χαλυβουργείου stahlhof στο Λουξεμβούργο. Εταιρεία AllesWirdGut Architektur ZT GmbH Wien München Η φιλοσοφία της πρότασης ανάπλασης σύμφωνα με την εταιρεία. Ο κύριος στόχος του σχεδιασμού μας είναι να αφήσουμε τις απόκρυφες ιδιότητες του περασμένου χρόνου να ξαφνιάσουν μέσα από τον επανασχεδιασμό. Οι περιοχές διαβίωσης και τα νέα παρτέρια ομαδοποιούνται σε νησίδες που αφήνουν μεγάλα τμήματα της πλατείας κενά και συγχρόνως χρησιμεύουν ως εστιακά σημεία σε αυτό το κενό. Τα γηρασμένα υλικά όπως το σκυρόδεμα και ο επεξεργασμένος χάλυβας σε συνδυασμό με το ξύλο αναδεικνύουν τις ιδιαίτερες λεπτομέρειες της βιομηχανικής εγκατάστασης και επιτρέπουν στην πατίνα του παρελθόντος να επιστρέψει. (Πηγή: Εικόνα 4-18 Ο υπό ανάπλαση χώρος του παλιού χαλυβουργείου 42

44 Εικόνα 4-19 Διαμόρφωση των παρτεριών με επένδυση ξύλου \ Εικόνα 4-20 Πανοραμική άποψη του χώρου μετά τις παρεμβάσεις. 43

45 Εικόνα 4-21 Επένδυση στοάς με ξύλο Σχόλια Ξεπερνώντας τις όποιες αντιρρήσεις και σχόλια μπορεί διατηρεί κάποιος, αφού το αισθητικό αποτέλεσμα της πρότασης διαπνέεται από τη βόρειας αντίληψης σχετικά ψυχρή αισθητική, παρατηρούμε ότι η χρήση του ξύλου στην ανάπλαση συνδυάζεται αρμονικότατα τόσο με τις πολυκαιρισμένες τσιμεντένιες κατασκευές, όσο και με τα μεταλλικά στοιχεία του παλιού μεταλλωρυχείου. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς την πλήρη αισθητική και χρηστική αναβάθμιση που προσδίδει η επένδυση ξύλου στη στοά της τσιμεντένιας γέφυρας, μετατρέποντάς τη, με την επένδυση ξύλου και την κατασκευή πάγκων, σε ημιυπαίθριο καθιστικό που προκαλεί τον διερχόμενο για μια σύντομη στάση ξεκούρασης. Αξιοσημείωτος είναι επίσης ο τρόπος διατήρησης των παλιών φυτών και ανάδειξης των τσιμεντένιων παρτεριών με το συνδυασμό που επιτυγχάνεται με την επένδυση ξύλου, χωρίς να καλύπτεται ολόκληρη η επιφάνεια του τσιμέντου, και τη μετατροπή των παρτεριών σε παγκάκια. Αξίζει τέλος να σημειώσουμε τη ζεστασιά που προσέδωσε το ξύλο στο άλλοτε ψυχρό περιβάλλον. 44

46 4.6.2 Ανάπλαση πλατείας Place du Rhone, Γενεύη. Σχεδιαστής: Julien Descombes Το 2016 ανοίχθηκε στο κοινό η ανακαινισμένη και επανασχεδιασμένη πλατεία Place du Rhone στη Γενεύη. Στο επίκεντρο του έργου κατασκευής είναι ένας ειδικά διαμορφωμένος στρογγυλός πάγκος με διάμετρο 29 μέτρων, που παρακινεί τους περαστικούς και τους τουρίστες να παραμείνουν και να απολαύσουν τη θέα της λίμνης. Σχεδιασμός κατασκευής, παραγωγή και συναρμολόγηση, BURRI AG από το Glattbrugg στην Ελβετία. Το έργο, δημοπρατήθηκε από τον Δήμο της Γενεύης. Υλικά: Βάση, γαλβανισμένοι σωλήνες χάλυβα. Ξύλο: Ελβετική φλαμουριά. Εικόνα 4-22 Εικόνα 4-23 Εικόνα 4-24 Εικόνες 4-22, : Όψεις της κατασκευής στο χώρο της πλατείας. Σχόλια Αν και περιορισμένης έκτασης παρέμβαση η κυκλική κατασκευή παγκακιού μεγάλων διαστάσεων, αγκαλιάζει ολόκληρη την πλατεία. Η προσθήκη μικρών ξύλινων ζαρντινιέρων με φυτά στο εσωτερικό του χώρου, απαλύνει την ψυχρότητα του τσιμέντου. 45

47 4.6.3 Ανάπλαση πλατείας στο Tournai, Βέλγιο Σχόλια της κατασκευάστριας εταιρείας Λόγω της τεράστιας κλίμακας του έργου Tournai στο Βέλγιο, η διααμόρφωση των σχεδίων μέχρι το στάδιο της κατασκευής ήταν μια πραγματική πρόκληση. Το τελικό προϊόν αποτελούνταν από διαφορετικά μήκη πάγκων πικ-νικ με ενσωματωμένα καθίσματα, το καθένα καμπυλωμένο σε διαφορετική ακτίνα. Κάθε τμήμα χωρίστηκε σε πιο εύχρηστα δομοστοιχεία τα οποία θα μπορούσαν στη συνέχεια να βιδωθούν μαζί. Κατασκευάστηκαν χρησιμοποιώντας μεγάλες καμπυλωμένες βέργες FSC Iroko τοποθετημένες σε πλαίσιο γαλβανισμένου χαλύβδινου σωλήνα. Επειδή κάθε δομοστοιχείο και πλάκα ήταν διαφορετική και το κομμάτι ήταν τόσο μεγάλο, έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε νέες μεθόδους κατασκευής χρησιμοποιώντας ξεχωριστά πρότυπα κοπής με λέιζερ για κάθε σχισμή. Η ακρίβεια και η προσοχή στη λεπτομέρεια ήταν υψίστης σημασίας σε κάθε στάδιο. Υλικά: Γαλβανισμένη χαλυβδοσωλήνα, Ξύλο: IROKO (Πηγή: Εικόνα Οι ξύλινοι πάγκοι πικ νικ Εικόνα 4-26 Σχόλια Η τοποθέτηση των ξύλινων πάγκων πικ νικ άλλαξε την εικόνα της πλατείας και την μετέτρεψε σε χώρο συγκέντρωσης και επαφής των κατοίκων, ενώ η ζεστή αίσθηση που αναδύει το ξύλο αλλάζει την εικόνα του ψυχρού τσιμεντένιου τοπίου Ανάπλαση στο Pavilion Grounds, New Road στο Μπράιτον Σχόλια του κατασκευαστή. Μετατροπή μιας παραδοσιακής σκηνής δρόμου που κυριαρχείται από αυτοκινητιστές σε περιοχή όπου οι πεζοί μπορούν να κινούνται ελεύθερα σε ολόκληρη την περιοχή και να έχουν προτεραιότητα έναντι των οχημάτων. Το Συμβούλιο πραγματοποίησε ευρείες διαβουλεύσεις με τους ντόπιους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας σχεδιασμού, ώστε το πρόγραμμα να βελτιώσει την εμπειρία για όλους τους χρήστες. Η ενσωμάτωση στο σχεδιασμό των ελκυστικών χαρακτηριστικών όπως τα ειδικά καθίσματα σκληρού ξύλου που παρέχονται από το Woodscape καθώς και ο φωτισμός έχουν βελτιώσει την εμπειρία πολλών ανθρώπων που χρησιμοποιούν την περιοχή, παρέχοντας στους θεατές 46

48 και άλλους επισκέπτες μια θέση για ξεκούραση, αντανακλώντας παράλληλα την καλλιτεχνική φύση της περιοχής (Πηγή: Εικόνα 4-27 Εικόνα 4-28 Εικόνες 4-27,4-28: Φωτογραφίες της μεγάλης έκτασης χρήσης ξύλινων κατασκευών Σχόλια Η εικόνα μιλάει από μόνη της. Αξίζει να σχολιαστεί η διαδικασία σχεδιασμού, που προέκυψε μέσα από διαβούλευση με τους χρήστες, αλλά και προφανώς με ειδικούς μηχανικούς (ξύλου) ή σχεδιαστές. 47

49 4.6.5 Σύνδεση γειτονιάς με το παραλιακό μέτωπο στο Aarhus, Δανία Σχεδιαστές: Αρχιτέκτονες GEHL, Anpartsselskabet Kilden & Mortensen Έτος έργου 2017 Σχόλια της κατασκευάστριας εταιρείας Η Bassin, είναι μια νέα γειτονιά με πολλές ιδιαιτερότητες, στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Δανίας. Η σταδιακή ανάπτυξη που θα επιφέρει η ανάπλαση θα «εμφυσήσει τη ζωή στο μέτωπο του λιμανιού,» Η ανάπλαση του υπαίθριου χώρου επτά κτιρίων κατοικιών της περιοχής με τη δημιουργία σειράς χώρων για ψυχαγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της ζώνης της παραλίας, περιλαμβάνουν, πισίνες, θέατρο και καφέ, καθώς και ένα δημόσιο promenad. Εστίες νέων δημόσιων χώρων θα συμπλέκονται σε όλο τον ελεύθερο χώρο, που εκτείνεται προς τον παραλιακό χώρο περιπάτου, θα συνδέουν τους κατοίκους με το λιμάνι. "Με το σχεδιασμό του δημόσιου χώρου ως πρώτο βήμα, το masterplan δημιουργεί μια νέα δυναμική αστική περιοχή. (Πηγή: Εικόνα 4-29 Η προβλήτα με επένδυση ξύλου Εικόνα 4-30 Η προβλήτα με επένδυση ξύλου 48

50 Εικόνα 4-31 Φωτογραφίες της εντυπωσιακής ανάπλασης με ξύλο στο λιμάνι του Aarhus Σχόλια Πρόκειται για μια τεράστιας έκτασης ανάπλαση αστικού περιβάλλοντος, όπου το ξύλο δεσπόζει, είτε ως δάπεδο, είτε με την κατασκευή κερκίδων υπό μορφή πάγκων, ακόμη και δίπλα απο τη θάλασσα. Σημαντικό στοιχείο της περίπτωσης αποτελεί το γεγονός ότι πρόκειται για παραθαλάσσια παρέμβαση, αλλά παρ όλα αυτά οι μελετητές προχώρησαν σε επιλογή του ξύλου για τις κατασκευές. 49

51 4.6.6 Τι ισχύει στο Βόλο Από την έρευνα που πραγματοποίησα στην πόλη του Βόλου, διαπιστώθηκε η υποτυπώδης χρήση του ξύλου στο αστικό περιβάλλον. Περιορίζεται στην τοποθέτηση κάποιων τυποποιημένων παγκακιών, με μεταλλική βάση. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της ανάπλασης της συνοικίας «Παλαιών» Βόλου Το 1984 ξεκίνησε μια προσπάθεια ανάπλασης της συνοικίας αυτής. Το 1985 ο Δήμος Βόλου προκήρυξε πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών για την ανάπλαση της συνοικίας. Η ανάπλαση τελικά έγινε σε περιορισμένη έκταση, αλλά το ενδιαφέρον στοιχείο για την παρούσα εργασία είναι ότι το ξύλο στην διαδικασία αυτής της ανάπλασης περιορίστηκε στην τοποθέτηση λίγων ισχνών παγκακιών ενώ κυριαρχεί το μπετόν. Εικόνα 4-32 Εικόνα 4-33 Εικόνα 4-34 Εικόνες 4-32,4-33,4-34: Από τη συνοικία Παλαιών, του Βόλου. Στο τεράστιου μήκους παραλιακό μέτωπο, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία, ελάχιστη είναι η παρουσία των ξύλινων κατασκευών, οι οποίες πρόσφατα τοποθετήθηκαν, σε μια προσπάθεια του Δήμου και κάποιων επιχειρηματιών της παραλίας, να απαλύνουν την αίσθηση επικράτησης του τσιμέντου, που κυριαρχεί σε όλο το μήκος του παραλιακού μετώπου. Εικόνα 4-35 Ζαρντινιέρες στο παραλιακό μέτωπο Βόλου. 50

52 4.7 Έρευνα αγοράς σε παγκάκια Εικόνα 4-36 Παγκάκι κατασκευασμένο από μάρμαρο, στο Πάρκο Bateria στην πόλη Τορρεμολίνος της Ισπανίας. Εικόνα 4-37 Φουτουριστική σχεδίαση παγκακιού στο Kiev Fashion Park. 51

53 Εικόνα 4-38 Ξύλινο παγκάκι του 13ου αιώνα, τράπεζα Βερολίνου. Εικόνα 4-39 Παγκάκι των Αμερικανικών σιδηροδρόμων του

54 Όνομα: Πάγκος κονσόλα ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: SIR Arne Nilsson ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2010 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο Μαόνι, και Μέταλλο ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Αγγλία Οι κονσόλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεμονωμένα ή σε ομάδες και να σχηματίσουν κύματα ή κύκλους - οι δυνατότητες είναι ατελείωτες. Οι μαλακές γραμμές του Urban προσδίδουν μια πολύ θετική αντίθεση όταν τοποθετούνται σε ένα σκληρό περιβάλλον. Προϊόν που μπορεί να τοποθετηθεί σε εξωτερικούς αλλά και σε εσωτερικούς χώρους, π.χ. σε ένα εμπορικό κέντρο ΠΗΓΗ: Όνομα: Kiss and Ride ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: William Keyser, Jr., ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 1984 ΥΛΙΚΑ: Σφενδάμι, ανοξείδωτος χάλυβας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Alewife T Station, North Cambridge, Cambridge, Massachusetts, USA Παγκάκι με έντονα καμπύλα σχήματα από μασίφ ξύλο με λείες επιφάνειες και στιβαρή κατασκευή που αναδύει την αίσθηση της επικοινωνίας καθώς όλα τα σημεία της κατασκευής δείχνουν να αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται σε μια αέναη κινητικότητα Έχει πρωτότυπο σχέδιο και μεγάλες διαστάσεις ώστε να μπορούν να καθίσουν άνετα αρκετοί χρήστες. ΠΗΓΗ: 53

55 Όνομα: Claro ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: ΥΛΙΚΑ: Καρυδιά ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Αγγλία Παγκάκι χωρίς υποστήριξη πλάτης, με τρεις ξεχωριστές θέσεις,που ενώνονται μεταξύ τουςμε οριζόντιες ξύλινες τραβέρσες Ο πάγκος μπορεί να παραγγελθεί σε σχέδιο 2-5 θέσεων. Φινίρισμα με προστατευτικό βερνίκι με βάση το λάδι. Απλή σχεδίαση με μόνο υλικό το ξύλο καρυδιάς ΠΗΓΗ: Όνομα: Urban Bench with a Planter ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Juampi Sammartino ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2011 ΥΛΙΚΑ: μασίφ ξύλο και μάρμαρο ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Alewife T Station, North Cambridge, Cambridge, Massachusetts, USA Παγκάκι μεγάλων διαστάσεων σε συνδυασμό φύσης και design. Δυναμική κατασκευή από συνδυασμό μασίφ ξύλου και μάρμαρου με έντονο το στοιχείο της κινητικότητας που παραπέμπει σε ροή ποταμού Έχει πολύ ωραίες γραμμές δημιουργική σχεδίασηωκαι ο συνδυασμός των φυτών με το κάθισμα προσφέρει μια ιδιαίτερη αισθητική, αναδεικνύοντας την αισθητική του ξύλου, και το συνδυασμό του με το μάρμαρο. ΠΗΓΗ: 54

56 Όνομα: Chelsea Bench ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: MATTHEW BURT ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 ΥΛΙΚΑ: Δρυς, χάλυβας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Salisbury. Αγγλία Απλή σχεδίαση με αισθητική αξία. Ευχάριστο στη χρήση λόγω της κίνησης στην πλάτη. Παγκάκι από ξύλο. Η ένωση της πλάτης και του καθίσματος γίνεται με ανοξείδωτο χάλυβα δίνοντας μια κίνηση στην πλάτη του καθίσματος Τιμή: για μήκος 1400mm ΠΗΓΗ: Όνομα: Urban Bench Metro40 ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: BMW ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2010 ΥΛΙΚΑ: αλουμίνιο, ξύλο ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Γερμανία Όμορφη σχεδίαση με την υπογραφή της BMW Παγκάκι της συλλογής Metro40 από την BMW Group DesignworksUSA Κατασκευάζεται από αλουμίνιο ή αλουμίνιο με ξύλο, με ή χωρίς πλάτη. ΠΗΓΗ: 55

57 Όνομα: Elodie ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: CITYSI ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2016 ΥΛΙΚΑ: Iroko, χάλυβας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Alewife T Station, North Cambridge, Cambridge, Massachusetts, USA Παγκάκι από δοκίδες ξύλου με χαλύβδινη βάση. Απλή κατασκευή, άνετη, καλαίσθητη ΠΗΓΗ: Όνομα: Chronos bench ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: FACTORY FURNITURE ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2016 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο, χάλυβας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Coleshill, Aγγλία Το CHRONOS BENCH είναι ένα μεταβλητό σύστημα από ευθύγραμμα και καμπύλα τμήματα τα οποία μπορούν να συνδυαστούν και να δημιουργήσουν διάφορες διατάξεις. Η βάση του είναι από ανοξείδωτο ατσάλι και το κάθισμα από ξύλο. Άνετο κάθισμα, απλός αλλά κομψός σχεδιασμός ΠΗΓΗ: 56

58 Όνομα: Spaghetti bench ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Pablo Reinoso ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2006 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο, χάλυβας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Ο σχεδιαστής χρησιμοποιεί τα δημόσια παγκάκια, με λογική περιήγησης ανάμεσα στην τέχνη με μια διαχρονική σχεδιαστική ποιότητα, ως σημείο εκκίνησης για τις προτάσεις του. Τα παγκάκια του Reinoso δίνουν το μήνυμα ότι, αφού έχουν ολοκληρώσει το καθήκον τους ως έπιπλα, θα επανέλθουν σε αναπτυσσόμενα, αναρριχητικά κλαδιά. Διαφορετική πρόταση με αισθητικό ενδιαφέρον. ΠΗΓΗ: Όνομα: Ribbon Bench ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Lambie Chan ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 ΥΛΙΚΑ: Ευκάλυπτος ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Coleshill, Aγγλία Περίτεχνο παγκάκι από μασίφ ξύλο, με χαρακτηριστικό τη βαρύτητα στην έδραση που δίνει η κατασκευή, η οποία διασκεδάζεται από τις ελλειπτικές πλευρές που χωρίς να περιέχουν καμπύλα σχήματα δίνουν την αίσθηση της καμπύλης Απλή σχεδίαση με αισθητική αξία. Ευχάριστο στη χρήση λόγω της κίνησης στην πλάτη. ΠΗΓΗ: 57

59 Όνομα: Pacifica Bench ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Forms+Surfaces ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 ΥΛΙΚΑ: Jatoba, χάλυβας ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Παγκάκι από μασίφ ξύλο και βάση από χάλυβα, με προαιρετικούς βραχίονες σε σχήμα "D" που μπορούν να τοποθετηθούν οπουδήποτε στο κάθισμα. Απλή γραμμική σχεδίαση με καμπύλα στοιχεία στη μεταλλική βάση. Μεγάλο κάθισμα με προσαρμοζόμενα στηρίγματα. ΠΗΓΗ: Όνομα: Botanical Twist ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Jangir Maddadi ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2016 ΥΛΙΚΑ:Aνοξείδωτο ατσάλι, ξύλο Robinia (ακακία) ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Παγκάκι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο ατσάλι και πιστοποιημένο ξύλο Robinia, από την PEFC με ενσωματωμένα φώτα, φυτά και σύστημα ποτίσματος. Οι απαλές καμπύλες της κυματιστής σιλουέτας σε συνδυασμό με το ζεστό του ξύλου αυξάνουν την αισθητική του περιβάλλοντος του δημόσιου χώρου που έχει τοποθετηθεί ΠΗΓΗ: 58

60 Όνομα: Vito Selma ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Forms+Surfaces ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 ΥΛΙΚΑ: Bamboo, τεχνόδερμα, αφρολέξ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Το παγκάκι έχει τρείς διαθέσιμες θέσεις, η βάση του είναι κατασκευασμένη από μπαμπούκαι τα καθίσματα από μαξιλάρια επενδεδυμένα με τεχνητό δερμα. Η σχεδίαση του είναι εμπνευσμένη από το σχηματισμό των κυμάτων της θάλασσας Έχει πολύ ωραίες γραμμές και ο πρωτότυπος σχεδιασμός του προσφέρει μια ιδιαίτερη αισθητική. ΠΗΓΗ: Όνομα: SCALLOPED BENCH ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: John Houshmand ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2009 ΥΛΙΚΑ: BLACK WALNUT (μαύρη καρυδιά ΗΠΑ) ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Παγκάκι με έντονα καμπύλα σχήματα και στιβαρή κατασκευή που αναδύει την αίσθηση της επικοινωνίας καθώς όλα τα σημεία της κατασκευής δείχνουν να αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρόνονται σε μια αέναη κινητικότητα Η χρήση μασίφ ξύλου μαύρης καρυδιάς, σκαλιστό χειροποίητο ΠΗΓΗ: 59

61 Όνομα: Παγκάκι μεταβολή ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Φάνος Κατσαρής και Ανδρέας Κυριάκου ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο και μέταλλο ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Λάρνακα, Κύπρος Παγκάκι με αρθρωτή διάταξη, που αναδίδει την αίσθηση της συνεχούς κίνησης και μεταβολής.ο συνδιασμός ξύλου και μετάλλου σε ισορροπία και απόδοση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του κάθε υλικού σε σχέση με τον επιδιωκόμενο στόχο η κατασκευή να αποδίδει την αίσθηση συνεχούς μεταβολής. Το ανωτέρω παγκάκι επιλέχθηκε μεταξύ 20 συμμετεχόντων στον Πρώτο Διαγωνισμό Ψηφιακού Σχεδιασμού και Κατασκευής που διεξήχθη στο Δήμο Λάρνακας και τοποθετήθηκε στην περιοχή Μακένζη έξω από το κτίριο Διευκολύνσεων. ΠΗΓΗ: Όνομα CEKTA WOOD ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Stéphane ChapeletΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2010 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο και μέταλλο ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Τριπλό παγκάκι σε σχήμα αστεριού. Με ξύλο και μέταλλο Η εξαιρετική φινέτσα που επιτυγχάνει ο σχεδιαστής με τις λεπτές γραμμές και την αναλογία μετάλλου και ξύλου, παράγει ένα καλαίσθητο σύνθετο παγκάκι. ΠΗΓΗ: 60

62 Όνομα: Long Bench ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: Nelson Byrd ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2017 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο Ipe ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: Hudson Yard Το έργο σχεδιάστηκε παραμετρικά για τον προσδιορισμό του πάχους του καθίσματος, της απόστασης και της συνολικής μορφής των εξαρτημάτων. Το ψηφιακό μοντέλο υλοποιήθηκε απευθείας σε μια μακέτα πλήρους κλίμακας για να δοκιμαστεί η αποστράγγιση, η συντήρηση, η αντοχή του υλικού και το φινίρισμα. Κατασκευάστηκε σε CNC με 5 άξονες Η απόδοση των αποχρώσεων του ξύλου,αναδεικνύει τη φυσική ομορφιά του. ΠΗΓΗ: Όνομα: Social seating ΣΧΕΔΙΑΣΤΗΣ: ISA architecture office ΈΤΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: 2010 ΥΛΙΚΑ: Ξύλο και μέταλλο ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ: PHILADELPHIA, ΗΠΑ Παγκάκι ξαπλώστρα URBAN, τοποθετημένο σε πάρκο της πόλης, για ξεκούραση και χαλάρωση των επισκεπτών, τοποθετημένο σε σειρά. Η οροφή της κατασκευής προσφέρει μερική σκίαση στους χρήστες. ΠΗΓΗ: 61

63 5. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Η ΣΧΕΔΙΑΣΗ του ΠΑΓΚΑΚΙΟΥ 5.1 Επιλογή πόλεως και σημείου τοποθέτησης Η σχεδίαση αφορά την πόλη του Βόλου και συγκεκριμένα το παραλιακό μέτωπο της πόλης, καθώς αποτελεί το πλέον εμβληματικό σημείο της πόλης, είναι το πλέον πολυσύχναστο σημείο και είναι αυτό που αποτυπώνεται σε κάθε επισκέπτη της πόλης. Η πρόταση η οποία εκτός από το παγκάκι συμπεριλαμβάνει και την σχεδίαση και διαμόρφωση του ήδη υπάρχοντος παρτεριού, και τη σχεδίαση ζαρντινιέρας, με κοινά μορφολογικά στοιχεία, διαμορφώθηκε για ένα συγκεκριμένο σημείο που βρίσκεται μπροστά από το πανεπιστήμιο, οριοθετείται από το μνημείο αγωνιστών εθνικής αντίστασης, το πάρκο Αγίου Κωνσταντίνου, του κορδονιού, και του τέλους της ευθείας του λιμανιού. Το σημείο αυτό παρ ότι αποτελεί το επίκεντρο από όπου διέρχεται μεγάλος αριθμός περιπατητών, φοιτητών, κλπ ουσιαστικά δεν υπάρχει κάποια κατασκευή που να εξυπηρετεί όσους επιθυμούν να καθίσουν. Ωστόσο η πρόταση θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε μεγαλύτερη κλίμακα κατά μήκος του παραλιακού μετώπου, δίνοντας μια διαφορετική αισθητική στο χώρο που κυριαρχείται από μπετό. Εικόνα 5-1 Απουσία καθισμάτων στην προκυμαία του Βόλου Η παρουσία ξύλινων εξωτερικών κατασκευών στην πόλη του Βόλου, εξαντλείται στην παρουσία τυποποιημένων ξύλινων παγκακιών, και σε λίγες ξύλινες κατασκευές για παιδικές χαρές. Το απέραντο παραλιακό μέτωπο της πόλης κυριαρχείται από μπετό και κάποιες μικρές ξύλινες ζαρντινιέρες που τοποθετήθηκαν πρόσφατα, ενώ η ανάρτηση πλαστικών γλαστρών με λουλούδια στις κολώνες φωτισμού και η τοποθέτηση κάποιων μικρών ξύλινων ζαρντινιέρων με φυτά αποτελεί αντιαισθητική παρέμβαση, που δεν ταυτίζεται με το περιβάλλον. Το παγκάκι αποτελεί μια ιδιαίτερα οικεία κατασκευή για τους κατοίκους μιας πόλης. Είναι ιδιαίτερα χρηστική κατασκευή και εξυπηρετεί όλους τους κατοίκους καλύπτοντας πολλές ανάγκες, όπως, μια σύντομη στάση για ξεκούραση, ή σημείο συνάντησης με φιλικά πρόσωπα, αναμονή μέσων μεταφοράς, ψυχαγωγίας,δραστηριοτήτων (διάβασμα, ζωγραφική), γεύματος, πικ-νικ, ύπνου καθώς και αναζήτησης δροσιάς ή ζεστασιάς ανάλογα με την εποχή. Η σχεδίαση των κατασκευών, το ύφος η φόρμα και τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν, πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διαδικασίας εντοπισμού των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής. Να προκύπτουν μέσα από τη διερεύνηση των ιστορικών, γεωγραφικών, πολιτιστικών, κοινωνιολογικών, δημογραφικών δεδομένων της περιοχής, να αποτελούν αισθητική αναβάθμιση του χώρου, οι κατασκευές να είναι χρηστικές και να λαμβάνονται υπ όψη οι καθημερινές συνήθειες των κατοίκων της πόλης. 62

64 5.2 Διαδικασία Brain Storming Προκειμένου να οριοθετηθούν τα σημεία στα οποία θα τοποθετηθούν οι κατασκευές, η έκταση που θα καταλαμβάνουν αλλά και η μορφή της κατασκευής ακολουθήθηκε η διαδικασία του brain storming σε μια προσπάθεια να αποτυπωθούν τα χαρακτηριστικά τόσο του χώρου παρέμβασης, της πόλης του βόλου αλλά και της ευρύτερης περιοχής του νομού Μαγνησίας, η αποτύπωση των οποίων εμφανίζεται στον πίνακα που ακολουθεί. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Alex Faickney Osborn, αντιπρόεδρο της Αμερικανικής διαφημιστικής εταιρίας BBDO, το Ο Osborn χρησιμοποιούσε αυτή τη μέθοδο για να βρίσκει νέα διαφημιστικά για τους πελάτες του. Μία αρκετά κοινή μέθοδος που ακολουθείται για να στηρίξει τον ιδεοκαταιγισμό είναι η δημιουργία ενός νοητικού χάρτη (mind map). Αυτή η μέθοδος προϋποθέτει την ύπαρξη ενός συντονιστή ο οποίος θα τοποθετήσει τις ανοργάνωτες ιδέες των συμμετεχόντων πάνω σε ένα χαρτί ή πίνακα ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκουν κατηγοριοποιώντας τις. (Πηγή: CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CF%8E%CE%BD) Brain Storming Ιστορία - Μυθολογία Γεωγραφία Επιστήμη Ιωλκός Πήλιο Πανεπιστήμιο Ιάσωνας Θάλασσα ΑΣΠΑΙΤΕ Αξιοθέατα Κάστρο Βόλου Ρωμαϊκά Λουτρά Τέχνες - Πολιτισμός Μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας Τσαλαπάτα Εστουδιαντίνα Αργώ Λιμάνι Πάρκο Αναύρου Αθανασάκειο Μουσείο Χρυσόμαλλο Δέρας Κάμπος Ντε Κίρικο Αργοναυτική εκστρατεία Σποράδες Μουσείο πόλης Βόλου Κένταυροι Διμήνι Αγχίαλος Παγασαί Κάρλα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Βόλου Λαογραφικό κέντρο Κίτσου Μακρή Εντομολογικό Μουσείο 63

65 Οικονομία Κοινωνιολογικά Δημογραφικά Σχήματα Τουρισμός Εμπόριο Αγροτικά προϊόντα Ιχθυεμπόριο Βιομηχανική ζώνη Τσιπουράδικα Δημοκρατικό στοιχείο Εργατικοί Αγώνες Πρώτη γυναίκα βουλευτής Θρησκευτικό στοιχείο Ορεινός πληθυσμός Πεδινός πληθυσμός Αστικός πληθυσμός Αλλοίωση από αστυφιλία Φοιτητικός πληθυσμός Καφέ 5.3 Μορφοποίηση συναισθημάτων Από την ανάλυση των δεδομένων που προέκυψαν από τη διαδικασία του Brain Storming, η μορφοποίηση των συναισθημάτων που διεγείρονται συγκεκριμενοποιείται στον πίνακα που ακολουθεί. ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΑ Μπλέ Πράσινο Καφέ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΧΡΩΜΑΤΑ Ψυχρά Θερμά ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΟΡΔΟΝΙ ΛΙΜΑΝΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΛΟΙΑ ΠΑΡΑΛΙΑ 64

66 Συμπεράσματα: Συνοψίζοντας και αποκωδικοποιώντας τα παραπάνω, οι σχηματικές παραστάσεις που δημιουργεί το απίστευτο κάλος της περιοχής το οποίο συνδυάζει όλα τα συστατικά του Ελλαδικού τοπίου, θάλασσα, βουνό, κάμπος, νησιά σαν να διαγράφει έναν νοητό ολοκληρωμένο κύκλο. Η εναλλαγή αυτή προκαλεί την αίσθηση της συνεχούς κίνησης αλλά και της ηρεμίας και γαλήνης που μπορεί να προσφέρει η έντονη εναλλαγή εικόνων και παραστάσεων, εναλλαγή που συντελείται σε ένα περιορισμένο και σχετικά μικρό γεωγραφικό χώρο. Εικόνα 5-2 Παγασητικός κόλπος Οι παραστάσεις που δημιουργούνται από τις άλλες παραμέτρους του brain storming συνοψίζονται ως εξής: Γεωγραφικά επικρατεί το σχήμα του Παγασητικού κόλπου που περικλείεται από τον ορεινό όγκο του Πηλίου αποπνέοντας την αίσθηση της αντίθεσης ύψους βάθους αλλά και την αίσθηση ενός κύκλου που κλείνει στην είσοδο του Παγασητικού κόλπου. Οι οικονομικές δραστηριότητες της περιοχής έχουν μια ισορροπία δραστηριοτήτων σχεδόν σε όλους τους τομείς. Κοινωνιολογικά οι αντιθέσεις κυριαρχούν καθώς η πόλη του Βόλου είναι μια περιοχή με δημοκρατική ιστορία, σημαντικό εργατικό κίνημα με παραδοσιακά μεγάλα ποσοστά της αριστεράς και την ανάδειξη της πρώτης γυναίκας βουλευτή στην Ελλάδα. Δημογραφικά υπάρχει ανομοιογένεια πληθυσμού που αποτελείται από τους ντόπιους Βολιώτες, τους Πηλιορείτες αλλά και από πολύ μεγάλο ποσοστό μετοίκων από τις άλλες Θεσσαλικές πόλεις, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λάρισα αφού ο Βόλος αποτελούσε ανεπτυγμένο αστικό κέντρο. Έντονη παρουσία έχει και το Μικρασιατικό στοιχείο καθώς ο Βόλος αποτέλεσε χώρο υποδοχής προσφύγων από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι και το ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού στην πόλη, που ξεπερνά τους φοιτητές. Ιστορικά η περιοχή διαθέτει πλούσια ιστορία με την μυθολογική Αργοναυτική εκστρατεία και την Αργό, τους κενταύρους του όρους Πηλίου, και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της Ιωλκού, των Παγασών, της Αγχιάλου καθώς και τον προϊστορικό οικισμό Διμηνίου, με το μυθικό πλοίο της Αργούς να κυριαρχεί ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της πόλης. Με βάση τα παραπάνω ερεθίσματα η επιλογή του σημείου όπου θα τοποθετηθεί η κατασκευή μας έπρεπε να συγκεντρώνει τα περισσότερα στοιχεία από τα συμπεράσματα και την ανάλυση του brain storming. 65

67 5.4 Σημείο τοποθέτησης Ο χώρος που επιλέχτηκε για την τοποθέτηση του παγκακιού είναι το Λιμάνι του Βόλου, στο σημείο που οριοθετείται νοητά από το Πανεπιστήμιο του Βόλου, το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης, τον εμβληματικό Ναό του Αγίου Κωνσταντίνου, την εσοχή στη θάλασσα Κορδόνι ενώ είναι ακριβώς στο κέντρο του παραλιακού μετώπου της πόλης. Εικόνα 5-3 Παραλία Βόλου Το λιμάνι του Βόλου αποτελεί μια φυσική πύλη και είναι από τα μεγαλύτερα και ασφαλέστερα της Ελλάδος. Στο λιμάνι αυτό που άλλοτε ήταν η μοναδική διέξοδος των εμπορευμάτων προς τη Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία χρωστάει ο Βόλος εκείνης της εποχής τη μεγάλη του ανάπτυξη και οικονομική άνθηση. Ο κεντρικός προβλήτας, εκεί που σήμερα αράζουν τα υδροπτέρυγα (ιπτάμενα δελφίνια) και τα καράβια για τα νησιά των Βορείων Σποράδων, διαπλατύνθηκε από το και επισκευάστηκε στα μεταπολεμικά χρόνια Γραφικότατος είναι και κυματοθραύστης στα ανατολικά του λιμανιού, ξεκινάει από του Παπαστράτου και τελειώνει στο Φανάρι απέναντι από τα Πευκάκια, έχει μήκος μέτρα και κατασκευάστηκε ανάμεσα στα Σημαντικό ρόλο στην επιλογή του σημείου έχει το γεγονός ότι οριοθετείται από: Το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης με ότι αυτό συμβολίζει. Το νεοκλασικό κτίριο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Τον εμβληματικό ιερό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου. Το Πάρκο του Αγίου Κωνσταντίνου, και του Αναύρου, που είναι το σημείο όπου τερματίζει η απέραντη ευθεία των καφέ και των τσιπουράδικων. Αποτελεί το πλέον πολυσύχναστο σημείο της πόλης. Εικόνα 5-4 Η θέα από τυο σημείο τοποθέτησης Είναι το σημείο όπου αρχίζει η τεράστια προβλήτα του ενός χιλιομέτρου μέσα στη θάλασσα που σε προκαλεί να την περπατήσεις περνώντας από την τοξωτή γέφυρα ακριβώς πίσω από το μνημείο Εθνικής Αντίστασης, να φτάσεις στο τέρμα της ως μια τάση φυγής αλλά αναγκαστικά θα επιστρέψεις στο σημείο εκκίνησης. Το σημείο αυτό έχει επίσης οπτική επαφή με τον ορεινό όγκο του Πηλίου. Είναι το σημείο όπου τερματίζει η βόλτα των περιπατητών στην μεγάλη ευθεία του λιμανιού και αρχίζει η πορεία επιστροφής. 66

68 Εικόνα 5-5 Πανοραμική άποψη του σημείου τοποθέτησης. Είναι το σημείο όπου μπορείς να ατενίζεις την αναχώρηση επιστροφή των καραβιών της γραμμής Σποράδες Βόλος. Είναι το σημείο όπου συνυπάρχουν οι πολυτελείς θαλαμηγοί και κότερα με τα βαρκάκια τύπου μπανιέρας, ως μια αντίθεση που έχει βρει τη δική της ισορροπία. Συνυπάρχουν οι μηχανότρατες και τα επαγγελματικά καΐκια με τους ψαράδες ακτής με τα καλάμια και τις πετονιές. Είναι το σημείο όπου συνυπάρχουν οι έχοντες την οικονομική δυνατότητα να διασκεδάζουν καταναλώνοντας πανάκριβα εδέσματα, αλλά και το σημείο όπου ακριβώς δίπλα ψυχαγωγούνται απολαμβάνοντας τον περίπατό τους δίπλα στη θάλασσα οι οικονομικά αδύναμοι. Είναι το σημείο όπου γειτνιάζει η πυκνή δόμηση που εμποδίζει την ορατότητα, με το τεράστιο πάρκο του Αγίου Κωνσταντίνου, και του Αναύρου αλλά και ακριβώς απέναντι αρχίζει το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας. Εικόνα 5-6 Παγκάκι στην παραλία του Βόλου τη δεκαετία Εικόνα 5-7 Εικόνα

69 Εικόνα 5-9 Εικόνα 5-10 Εικόνες 5-7,5-8,5-9,5-10: Φωτογραφίες του περιβάλλοντος χώρου που θα τοποθετηθούν τα παγκάκια Είναι χαρακτηριστικό ότι στο χώρο δεν υπάρχει ούτε ένα παγκάκι, με αποτέλεσμα οι πολίτες να κάθονται στα μαρμάρινα κράσπεδα του μνημείου (Εικόνα 5-10). Το κοντινότερο παγκάκι στο σημείο βρίσκεται σε απόσταση 30 μέτρων. 2η Πρόταση για τοποθέτηση του παγκακιού, στο Μουσείο της Αργούς. Έμβλημα της πόλης του Βόλου αποτελεί η Αργώ το μυθικό πλοίο της Αργοναυτικής εκστρατείας, σχήμα που αποτελεί και το λογότυπο του Δήμου Βόλου. Στα σχέδια του Δήμου Βόλου έχει ενταχθεί η ανέγερση μουσείου σε κεντρικό σημείο της πόλης όπου θα στεγαστεί το αντίγραφο του μυθικού πλοίου που κατασκευάστηκε, και πραγματοποίησε ένα μέρος του πλού της Αργοναυτικής εκστρατείας. Η προτεινόμενη κατασκευή θα μπορούσε να ενταχθεί στα σχέδια και να τοποθετηθεί στον περιβάλλοντα χώρο του μουσείου όταν αυτό ολοκληρωθεί. Εικόνα 5-11 Εικόνα 5-12 Εικόνα 5-13 Παγκάκι πρόταση για το μουσείο Εικόνα 5-14 Εικόνα 5-15 Η Αργώ εν πλώ Εικόνες 5-11,5-12,5-14:: Σχεδια του μουσείου Αργώ 68

70 Πηγή: Εννοιολογικός Χάρτης (Mind Map) Αφού επιλέχθηκε το σημείο όπου θα τοποθετηθεί η κατασκευή, ακολουθήθηκε η διαδικασία του Mind Map, προκειμένου να καταγραφούν και επιλεγούν τα στοιχεία εκείνα που πρέπει να ενταχθούν στη διαδικασία σχεδίασης, τα οποία συνοψίζονται στον εννοιολογικό χάρτη που ακολουθεί. Από την ταξινόμηση και αξιολόγηση των στοιχείων του Εννοιολογικού Χάρτη επιλέχθηκαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά που θα πρέπει να διαθέτει η κατασκευή. Παγκάκι εξωτερικού χώρου Κύριο υλικό κατασκευής: ξύλο Βάση υποστήριξης: μέταλλο ή μπετόν Η σχεδίαση θα πρέπει να συνδυάζει τα τοπολογικά, ιστορικά, μορφολογικά και εννοιολογικά χαρακτηριστικά της τοποθεσίας. Να είναι απλή κατασκευή εργονομική, ευχάριστης οπτικής. Συνδυασμός γραμμικής και καμπυλοειδούς φόρμας. Να είναι μια πρωτότυπη σχεδιαστικά πρόταση. Να παραπέμπει και να συνδέεται σημειολογικά σε εμβληματικά χαρακτηριστικά της πόλης. Ή να εκπέμπει κάποιου είδους μήνυμα που να έχει σχέση με την πόλη ή το σημείο τοποθέτησης. 69

71 5.6 Πηγές έμπνευσης εννοιολογικών χαρακτηριστικών Πηγές έμπνευσης των εννοιολογικών χαρακτηριστικών, αποτέλεσαν τόσο η γεωγραφική - τοπολογική μορφολογία, τοπίου και κτισμάτων, όσο και τα διακοσμητικά χαρακτηριστικά στοιχεία, όπως του σκάφους της Αργούς, που κοσμούν την πόλη του Βόλου, τα οποία και αντιστοιχήθηκαν σε σχήματα, που απορρέουν, από την απλοποίηση των μορφών. 70

72 Αντιστοιχίσεις ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ - ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΑ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΧΡΩΜΑΤΑ 71

73 5.7 Πρόχειρες ιδέες Σκίτσα Έχοντας ολοκληρώσει την μεθοδολογία, ανάλυσης και εντοπισμού των δεδομένων που απαιτούνται για της σχεδίαση της κατασκευής, και αξιοποιώντας τα δεδομένα αυτά, ακολούθησε η δημιουργία προσχεδίων, και ο πειραματισμός με μορφές και φόρμες που θα μπορούσε να έχει το παγκάκι και οι συνοδές κατασκευές, στο σημείο τοποθέτησης. Αποτυπώνεται με απλά σκίτσα η διαδικασία από την απλοποίηση των φορμών στη σταδιακή μορφοποίηση διάφορων τύπων πάγκου, ούτως ώστε να αποκτήσουν διακριτά μορφολογικά χαρακτηριστικά και μέσα από τη διαδικασία αξιολόγησης των προσχεδίων να προκύψουν οι επικρατέστερες προτάσεις και η τελική επιλογή. 1. Προσχέδια βασισμένα στην κυματοειδή μορφή που απορρέει από τον κυματισμό της θάλασσας και το καμπύλο ανάγλυφο του Πηλίου. Χαρακτηριστικό μορφολογικό στοιχείο οι λεπτές φόρμες. 72

74 2. Προσχέδια με καμπύλες γραμμές με έμφαση στις επιφάνειες. 73

75 3. Προσχέδια με έμφαση στις επιφάνειες και καμπύλωση του υλικού κατασκευής. 4. Προσχέδια κυματοειδούς μορφής με έμφαση σε μασίφ επιφάνειες και συνδυασμό μετάλλου και ξύλου. 5. Προσχέδια με έμφαση σε λεπτά στοιχεία κατασκευής καμπυλωμένα και μεταλλική βάση. 74

76 6. Προσχέδια οριοθέτησης του σημείου, με χρήση περιμετρικού τοιχίου μπετόν, ή με συνδυασμό ζαρντινιέρας με επένδυση ξύλου. 7. Προσχέδιο που συνδυάζει τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και παραπέμπει στη σημειολογία του συμβόλου YIN YANG. 8. Προσχέδιο που συνδυάζει καμπύλα και γραμμικά στοιχεία, σε διακριτική απλότητα σχεδίασης. 75

77 9. Παγκάκι απομίμηση βάρκας. 10. Παγκάκι ενιαίο με καμπύλωση, με έμφαση στην ενιαία επιφάνεια. 11. Παγκάκι από ξύλο και μεταλλική βάση, διακριτικός συνδυασμός καμπύλων και ευθειών. 76

78 12. Παγκάκι ζαρντινιέρα, με καμπύλες γωνίες. 77

79 5.8 Σχεδίαση επικρατέστερων ιδεών Από τα προσχέδια επιλέχθηκαν ως οι πλέον επικρατέστερες ιδέες για το επόμενο στάδιο της περεταίρω επεξεργασίας, βελτίωσης, αναζήτησης εναλλακτικών σχεδίων και σχεδίασης με Η/Υ οι ιδέες 4 η, 7 η, και 8 η. Κατά τη σχεδίαση λήφθηκαν υπ όψη οι παρακάτω περιορισμοί. Α) Περιορισμοί που δεν επιδέχονται διαπραγμάτευση. Κυρίαρχο υλικό ξύλο, άνω της μέσης πυκνότητας και φυσικής αντοχής. Η μορφή να είναι σημειολογική. Να τηρεί τους κανόνες ανθρωπομετρίας. Αντοχή σε θλιπτικές δυνάμεις περίπου 500 kg. Να μπορεί να παραχθεί σε μαζική βιομηχανική παραγωγή. Β) Περιορισμοί που επιδέχονται διαπραγμάτευση. Υλικό βάσης παγκακιού. Κόστος κατασκευής. Μορφή κατασκευής. Χρώμα κατασκευής. Κάθισμα μονής ή διπλής κατεύθυνσης. 78

80 5.8.1 Ιδέα 1 η : Η μορφή του είναι εμπνευσμένη από το σχήμα του Παγασητικού, περιέχει δε στοιχεία από το brain storming που προηγήθηκε και η ισορροπία που αποπνέει η περιοχή της Μαγνησίας και ιδιαίτερα του Βόλου, οι έντονες αντιθέσεις, η οικονομική και η κοινωνιολογική χαρτογράφηση της περιοχής σχηματοποιούνται σε μια κατασκευή βασισμένη στο σύμβολο YIN YANG που με τη σημειολογία του αποδίδει απόλυτα και ανταποκρίνεται στον αρχικό στόχο της εργασίας. Τα υλικά κατασκευής είναι: Για το δάπεδο όπου θα τοποθετηθεί, μάρμαρο. ΟΙ βάσεις στήριξης θα είναι από ΙΝΟΞ. Τα καμπύλα στοιχεία του καθίσματος και της πλάτης θα εναλλάσσονται από ξύλα διαφορετικής απόχρωσης, αποδίδοντας με τη χρωματική αντίθεσή τους την απαιτούμενη από το σύμβολο αντίθεση. Η κατασκευή επιδέχεται πολλές τροποποιήσεις. 79

81 5.8.2 Ιδέα 2η: ια πιο αφαιρετική μορφή της πρώτης ιδέας με λιγότερους όγκους και πιο διακριτική εκπομπή μηνύματος. Η κατασκευή μπορεί να στηριχθεί απ ευθείας στο χώρο χωρίς να χρειάζεται διαμόρφωση του δαπέδου. Οι βάσεις στήριξης παραμένουν από ΙΝΟΞ. Τα καμπύλα στοιχεία του καθίσματος και της πλάτης θα εναλλάσσονται από ξύλα διαφορετικής απόχρωσης, αποδίδοντας με τη χρωματική αντίθεσή τους την απαιτούμενη από το σύμβολο αντίθεση.. Τα στοιχεία της πλάτης εδώ είναι από ΙΝΟΞ πιο λεπτής διατομής. Το μήνυμα που εκπέμπεται βασίζεται και εδώ στο σύμβολο YIN YANG χωρίς άμεση οπτική παραπομπή. Περικλείει όμως τη βασική έννοια των αντιθέσεων και την κυκλικότητα ενώ η αντίθετη φορά καθίσματος των δύο χρηστών εξισορροπείται από το ενδιάμεσο άνοιγμα που δημιουργείται από την αντίθετη φορά της πλάτης, διασφαλίζοντας την δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας, ενώ η καμπυλότητα των καθισμάτων είναι τέτοια που επιτρέπει και την οπτική επαφή των χρηστών. 80

82 5.8.3 Ιδέα 3 η : Ι Η τρίτη ιδέα προέκυψε για να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση και να γίνουν πιο διακριτά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του σημείου τοποθέτησης. Σημειολογικά οι ευθύγραμμες σανίδες του καθίσματος και τα καμπύλα στοιχεία της βάσης παραπέμπουν στην μεγάλη ευθεία του παραλιακού μετώπου και στο θαλάσσιο κυματισμό, ενώ παραπέμπει και στο σχήμα του μυθικού πλοίου της Αργούς. Έμμεση παραπομπή στο σχήμα YIN YOUNG. 81

83 5.8.4 Ιδέα 4η: Ένα διαφορετικό παγκάκι σε ενδιάμεση μορφή παγκάκι πολυθρόνα ξαπλώστρα. Η μορφή του είναι εμπνευσμένη όπως και των άλλων προτάσεων ιδεών από τα ίδια χαρακτηριστικά και μορφολογικά δεδομένα, εμπεριέχει τα ζητούμενα στοιχεία που τέθηκαν από την αρχή, για την επιλογή του χώρου και της μορφολογίας. 82

84 5.8.5 Ιδέα 5η: Μια διαφορετική προσέγγιση καθώς η κατασκευή αποπνέει ένα διαφορετικό πνεύμα που παραπέμπει την σχεδίαση επίπλου και προσιδιάζει σε εικαστικό έργο περισσότερο, ωστόσο σχεδιαστικά βρίσκεται εντός του πλαισίου του προτζεκτ εκπληρώνοντας όλες τις απαιτήσεις. Μορφολογικά παραπέμπει πιο άμεσα στο μυθικό πλοίο της Αργούς. 83

85 5.8.6 Ιδέα 6 η : Μια πρόταση, που σχεδιαστικά είναι πιο οικεία στην οπτική επαφή καθώς προσομοιάζει με το σχήμα που έχουμε συνηθίσει να έχουν τα παγκάκια. Ωστόσο τα καμπύλα στοιχεία στα άκρα του καθίσματος διαφοροποιούν σχεδιαστικά την κατασκευή και προσδίδουν μια διαφορετική αισθητική αντίληψη. Η σημειολογική παραπομπή στο σχήμα της Αργούς είναι και εδώ ευδιάκριτη, χωρίς ωστόσο να είναι ιδιαίτερη χτυπητή. Οι βάσεις στήριξης επιλέχθηκε να είναι διακριτικές για να μην προσδίδουν περισσότερο όγκο στην κατασκευή. 84

86 5.9 Επιλογή τελικής σχεδιαστικής πρότασης Η 6 η ιδέα επιλέχθηκε για την επόμενη φάση του αναλυτικού σχεδιασμού είναι εμπνευσμένη από το μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας και πιο συγκεκριμένα από το σχήμα του μυθικού πλοίου Αργώ που κατείχε πρωταγωνιστικό ρόλο στο μύθο.ομοιώματα δε της Αργούς κοσμούν πολλά σημεία της πόλης του Βόλου. Σύμφωνα με το μύθο, η ναυπήγηση της Αργούς έγινε με αίτημα του Ιάσονα από την Ιωλκό του Βόλου, που έφτασε μέχρι τον Εύξεινο Πόντο για να πάρει το χρυσόμαλλο δέρας. Η Αργώ της οποίας ο τύπος είναι Μονήρη Πεντηκόντορος ιστιοφόρο πολεμικό, έχει ένα χαρακτηριστικό καμπύλο σχήμα το οποίο αποτυπώνεται στη σχεδίαση του καθίσματος της κατασκευής μας. Εικόνα 5-16; Το αντίγραφο της Αργώ 85

87 5.10 Διαδικασία Σχεδίασης Αισθητικός σχεδιασμός: Κατά τη διαδικασίια σχεδίασης της κατασκευής σημαντικό μέλημα υπήρξε η πρόνοια η κατασκευή να διαθέτει υψηλή αισθητική και να συνδυάζει τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία που προέκυψαν από την αντίστοιχη μελέτη, ούτως ώστε να δένει αρμονικά και σημειολογικά με το χώρο και να είναι ευχάριστη στους χρήστες. Λειτουργικός (εργονομικός) σχεδιασμός: Το σημείο τοποθέτησης του παγκακιού απαιτεί την τοποθέτηση εργονομικού παγκακιού αφού θα χρησιμοποιείται όχι απλά για στάση, αλλά και για ξεκούραση και χαλάρωση. Έτσι η κατασκευή επανασχεδιάστηκε προκειμένου η πλάτη να αποκτήσει εργονομικά χαρακτηριστικά, έτσι ώστε το κάθισμα να είναι άνετο και ξεκούραστο, λαμβάνοντας υπόψη τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά, ύψος καθίσματος, βάθος καθίσματος, ύψος πλάτης, κλίση πλάτης. Κατασκευαστική μελέτη: Στην διαδικασία της κατασκευαστικής μελέτης οι διατομές των μερών της κατασκευής ο τρόπος συνδεσης των μερών της κατασκευής, όπου ισομοιράζονται οι ασκούμενες τάσεις, καθώς και οι μεταξύ τους αποστάσεις, επιλέχθηκαν ούτως ώστε η κατασκευή να είναι ασφαλής και ανθεκτική σε καταπόνηση από τη χρήση. Οι συνδέσεις τύπου μόρσου-εγκοπής που σχεδιάστηκαν είναι οι ενδεικνυόμενες για ξύλινες κατασκευές εξωτερικού χώρου. Βελτιώσεις τροποποιήσεις αρχικού σχεδίου Από την επιλογή της τελικής ιδέας και κατά τη διαδικασία σχεδίασης, η πρόταση υποβαλλόταν σε συνεχή αξιολόγηση και διαδικασία εφαρμογής βελτιωτικών παρεμβάσεων έτσι ώστε το τελικό προίόν να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές και τις απαιτήσεις που έχουν τεθεί. Επανασχεδιασμός και αντικατάσταση βάσης. Σχήμα: Η αρχική βάση Σχήμα: Η νέα βάση Η αρχική σχεδίαση προέβλεπε την σχεδίαση παγκακιού στάσης. Έπειτα από την μελέτη και επιλογή του σημείου τοποθέτησης, κρίθηκε ότι το παγκάκι στάσης δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των χρηστών καθώς το σημείο τοποθέτησης προσφέρεατι για ξεκούραση και παραμονή των χρηστών προκειμένου να απολαύσουν τη θέα, να ξεκουραστούν ή να χαλαρώσουν. 86

88 Επιπλέον η βάση που σχεδιάστηκε αρχικά κρίθηκε ότι δεν ανταποκρίνεται στις αισθητικές απαιτήσεις του προϊόντος, γι αυτό και σχεδιάστηκε νέα μεταλλική βάση με υλικό INOX, ώστε να αναδεικνύεται η σχέση θερμού και ψυχρού που προέκυψε από τη διαδικασία Μορφοποίησης Συναισθημάτων, ενώ παράλληλα αναδεικνύει τη δυνατότητα αρμονικού συνδυασμού του ξύλου που είναι το βασικό υλικό της κατασκευής με το μέταλλο. Επανασχεδίαση των καμπύλων στοιχείων του καθίσματος Σχήμα: Κάθισμα με μεγάλη καμπυλότητα Σχήμα: Μικρότερη ακτίνα καμπυλότητας Διαπιστώθηκε ότι στο αρχικό σχέδιο τα καμπύλα πλαϊνά στοιχεία του καθίσματος είχαν μεγάλη καμπυλότητα με αποτέλεσμα να μειώνονται οι θέσεις καθίσματος, επανασχεδιάστηκε και βελτιώθηκε η καμπυλότητα. Επανασχεδίαση πέλματος βάσης Σχήμα: Το αρχικό πέλμα βάσης Σχήμα: Το νέο πέλμα βάσης Το πέλμα της νέας βάσης επανασχεδιάστηκε επίσης προκειμένου να αποκτήσει κυματοειδή μορφή που συνάδει με τη φιλοσοφία της κατασκευής. Προσθήκη 6 ης τραβέρσας πλάτης Προστέθηκε και 6 η τραβέρσα στην πλάτη του καθίσματος, έτσι ώστε να μειωθεί το κενό μεταξύ των τραβερσών. 87

89 Κατάταξη της κατασκευής σε κλάση χρήσης: Η κατασκευή κατατάσσεται στην ΚΛΑΣΗ 3.2 (use-class, ΕΝ 335) όπου κατατάσσονται οι ολικώς ακάλυπτες κατασκευές που δεν ακουμπούν στο έδαφος, βρέχονται και υγραίνονται συχνά, ενώ η υγρασία του ξύλου σε αρκετές περιπτώσεις (συχνά, δηλ. αρκετές ημέρες του έτους) ξεπερνά το επίπεδο του 20%. Επιπροσθέτως το ξύλο θα κινδυνεύει από έντονη γήρανση, από την επίδραση του ανέμου από την ακτινοβολία UV τις έντονες εναλλαγές υψηλών και χαμηλών θερμοκρασιών, και την ιδιαίτερη επίδραση της θαλάσσιας αύρας από τα άλατα νατρίου, ιωδίου που «διαβρώνουν» όλα τα υλικά. Κλιματικές συνθήκες του Βόλου Το κλίμα της περιοχής του Βόλου έχει τα χαρακτηριστικά του μεσογειακού κλίματος των παραθαλασσίων περιοχών της Θεσσαλίας με επιρροή από το Όρος Πήλιο. Με ετήσιες διαφορές μεταξύ μεγίστης και ελαχίστης θερμοκρασίας άνω των 30 βαθμών Κελσίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 14,4 βαθμοί Κελσίου. Ο μέσος όρος υψηλής θερμοκρασίας ετησίως είναι 20,2 βαθμοί Κελσίου, ενώ ο μέσος όρος χαμηλής θερμοκρασίας ετησίως είναι 9,9 βαθμοί Κελσίου. Ρεκόρ αρνητικής θερμοκρασίας βαθμοί Κελσίου. Μήνας Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μάι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Μέγιστη θερμοκρασία ( C) Ελάχιστη θερμοκρασία ( C) Βροχόπτωση (mm) Ρεκόρ θερμοκρασίας ( C) Πίνακας κλιματικών συνθηκών της πόλης του Βόλου το έτος (Πηγή: 88

90 5.11 Περιγραφή της κατασκευής Εργονομικά στοιχεία: Διαστάσεις: Μήκος: mm, Συνολικό ύψος: 940 mm, Βάθος: 610 mm Ύψος επιφάνειας καθίσματος από το έδαφος: 435 mm Το συνολικό βάθος καθίσματος είναι 450 χιλιοστά. Το οφέλιμο βάθος καθίσματος είναι 415 χιλιοστά. Το ύψος της πλάτης από την επιφάνεια καθίσματος είναι 535 χιλιοστά. Η κατασκευή είναι τύπος παγκακιού ξεκούρασης, και διαθέτει εργονομική καμπύλη πλάτη, με κλίση 15%, ενώ το σημείο επαφής της πλάτης του χρήστη με την πλάτη του καθίσματος βρίσκεται σε ύψος 187 χιλιοστών από την επιφάνεια του καθίσματος. Συνδεσμολογία ξύλινων στοιχείων: Το εμπρόσθιο τμήμα της κατασκευής αποτελείται από 3 στοιχεία τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με διάταξη μόρσουεγκοπής, η διατομή των καμπύλων και της ενδιάμεσης τραβέρσας σύνδεσης, είναι 80Χ100 χιλιοστά. Για να συνδεθούν οι 5 τραβέρσες της επιφάνειας καθίσματος, (διατομής 40Χ40 χιλιοστά), που ολοκληρώνουν το κάθισμα, με τα καμπύλα στοιχεία έχουν προβλεφθεί εγκοπές (μορσότρυπες) όπου θα συγκολληθούν τα πριστά. 89

91 Η σταθερότητα και αντοχή του καθίσματος διασφαλίζεται καθώς με τη χρήση της κατάλληλης κόλλας στις συνδέσεις μόρσου-εγκοπής, η επιφάνεια του καθίσματος καθίσταται συμπαγής και ανθεκτική σε δυνάμεις θλίψης και εφελκυσμού. Οι 5 τραβέρσες της πλάτης της κατασκευής είναι διατομής 40Χ40 χιλιοστά. Η συναρμολόγηση των ξύλινων εξαρτημάτων στη μεταλλική βάση, είναι ιδιαίτερα εύκολη, και η σύνδεσή τους επιτυγχάνεται με τη χρήση βιδών ΙΝΟΧ μετρικού πάσου, στρογγυλής κεφαλής, και περικόχλιου κλειστού τύπου με στρογγυλό τελείωμα για αποφυγή τραυματισμών. Σχήμα: Βίδα μετρικού πάσου Εικ. Περικόχλιο κλειστου τύπου Μεταλλική βάση Τα τρία στοιχεία της βάσης ενώνονται μεταξύ τους με οριζόντια μπάρα στο πίσω μέρος του καθίσματος, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η σταθερότητα και η αντοχή της κατασκευής. Η βάση κατασκευάζεται από σωλήνα βαρέως τύπου διατομής Φ60 και μπορεί να είναι από INOX ή χαλυβδοσωλήνα ηλεκτροστατικής βαφής. Αφού βιδωθούν τα ξύλινα στοιχεία της κατασκευής στη μεταλλική βάση που σχεδιάστηκε το παγκάκι είναι έτοιμο για τοποθέτηση.. Η στήριξη στο έδαφος γίνεται σε τρία σημεία με τα πέλματα τα οποία βιδώνουν σε βάσεις μπετού στο έδαφος Επιλογή είδους ξύλου Η επιλογή της ξυλείας πρέπει να γίνεται βάση των προτύπων, ΕΝ 350/2016 (κλάση ανθεκτικότητας) και ΕΝ 338/2016 (κλάση αντοχής μηχανικών φορτίων). Το πρώτο πρότυπο διαχωρίζει τα διάφορα είδη ξύλου σε πέντε κλάσεις σύμφωνα με τη φυσική τους ανθεκτικότητα, που στην πράξη προσδιορίζει την αντοχή που παρουσιάζει κάθε είδους ξύλο στους βιολογικούς κινδύνους. Το δεύτερο πρότυπο έχει να κάνει με τις μηχανικές ιδιότητες που παρουσιάζει η ξυλεία. Οι επιλογές μας θα πρέπει να είναι από τα παρακάτω είδη. Tροπικά είδη που χαρακτηρίζονται από μεγάλη φυσική ανθεκτικότητα Ξυλεία με εφαρμογή προστατευτικού εμποτισμού με χημικές ενώσεις αμφιβόλου ασφάλειας για το περιβάλλον, εξασφαλίζοντας όμως μεγαλύτερη αντοχή (Κωνσταντάκος και Τσαλίκης 2012) Ξυλεία που έχει υποστεί χημική και θερμική τροποποίηση, η οποία είτε θερμικά είτε χημικά επεμβαίνει στη χημική σύσταση του ξύλου βελτιώνοντας έτσι κάποιες ιδιότητές για την αποφυγή σημαντικών αλλοιώσεών του. Η μέθοδος αυτή έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια καθώς δίνει πιο αξιόπιστα και οικολογικά προϊόντα (Κωνσταντάκος και Τσαλίκης 2012). Προϊόντα ξύλου όπως το αντικολλητό το οποίο προέρχεται από στρώσεις ξυλόφυλλων που συγκολλώνται μεταξύ τους έτσι ώστε οι ίνες του να διασταυρώνονται και το OSB. 90

92 Έτσι για την επιλογή του κατάλληλου είδους ξύλου της κατασκευής και λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η κατασκευή κατατάσσεται στην κλάση χρήσης 3.2 πρέπει να επιλεγεί και το κατάλληλο είδος ξύλου. Με βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκαν τα παρακάτω σενάρια: Πιθανά σενάρια επιλογής ξύλου: Αποκλειόμενα είδη ξύλου. Α: Λόγω ακαταλληλότητας Απορρίπτονται ως επιλογή η οξιά, το έλατο, το σφενδάμι, η ερυθρελάτη, η καρυδιά, το πεύκο, η λεύκη, ο φράξος κ.α., δεδομένου ότι σε τέτοιες ξυλοκατασκευές τα είδη αυτά δεν έχουν υψηλή φυσική (βιολογική) ανθεκτικότητα και αντοχή στις υγρασίες. Β: Λόγω υψηλού κόστους Αντίθετα υπάρχουν πολλά τροπικά ανθεκτικά είδη ξύλου, ιδανικά για τέτοιου είδους κατασκευές, όπως Teak, Iroko, dark red Meranti-Balau, ή η ακακία και το κυπαρίσσι, τα οποία όμως είναι απαγορευτικά λόγω υψηλού κόστους ή/και, μη εύκολης διαθεσιμότητας. 1ο Σενάριο Φθηνή επιλογή: Εμποτισμένη πεύκη. Η τιμή της κυμαίνεται στα 400 /m3, ωστόσο θα επιβαρυνθεί επιπλέον με το κόστος βαφής της. Ίσως όμως, να μην αποτελεί τη σωστή επιλογή για το Βόλο. 2o Σενάριο: Ενδιάμεσο κόστος: Oregon pine ή Καστανιά. Διαθέσιμα είδη μεσαίου κόστους, είναι η καστανιά πλατύφυλλο είδος μέτριας πυκνότητας βρίσκεται στην 2η κατηγορία του πίνακα κλάσης ανθεκτικότητας. Είναι εύκολα διαθέσιμο στην ελληνική αγορά από το Πήλιο, ή/και τη Χαλκιδική. Η τιμή του στην αγορά είναι περίπου 800 /m3. 3ο Σενάριο: Ακριβές επιλογές: Λευκή Δρυς, Ιρόκο ή Μαόνι/Mahogany (Sapele, Sipo) Τελική επιλογή Όπως έχει προεκταθεί, η κατασκευή προορίζεται να τοποθετηθεί στο πλέον πολυσύχναστο σημείο του παραλιακού μετώπου της πόλης του Βόλου, που αποτελεί και την βιτρίνα της πόλης, κατά συνέπεια η επιλογή του είδους που θα χρησιμοποιηθεί δεν θα πρέπει να περιορίζεται ασφυκτικά από τον παράγοντα του κόστους. Έτσι από τις ανωτέρω επιλογές για την προτεινόμενη κατασκευή προτείνεται η χρήση ξύλου ποιοτικών χαρακτηριστικών από το επίπεδο της λευκής Δρυός και ανωτέρω (ποιοτικά). Ως πρώτη επιλογή, προτείνεται η χρήση του Mahogany (Sipo-Sapele). Ωστόσο λόγω υψηλού κόστους που αποτρέπει τους αρμόδιους των δήμων να το επιλέξουν, η χρήση ξύλου Καστανιάς αποτελεί μια πολύ καλή επιλογή. Άλλος σημαντικός λόγος επιλογής της καστανιάς είναι ότι το Πήλιο είναι περιοχή όπου ευδοκιμεί η καστανιά, η οποία με κατάλληλη ξήρανση και φινίρισμα, θα μπορούσε να υποστηρίξει δομικά και να προσδώσει υψηλή αισθητική στην προτεινόμενη κατασκευή. Η ξυλεία καστανιάς να είναι από ώριμα άτομα, με πολύ σκούρο εγκάρδιο ξύλο (αποκλειστικά). 91

93 6. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ 92

94 93

95 94

96 95

97 96

98 97

99 98

100 99

101 100

102 101

103 102

104 103

105 104

106 105

107 106

108 107

109 108

110 109

111 6.1 Στάδια παραγωγής εξαρτημάτων Η παραγωγή των μερών της κατασκευής, απαιτεί ιδιαίτερη κατεργασία για την κατασκευή των καμπύλων στοιχείων. Τα 5 στοιχεία της πλάτης του καθίσματος είναι ίδιας διατομής και μήκους. Τα 5 στοιχεία της βάσης του καθίσματος είναι ίδιας διατομής, διαφέρουν ως προς το μήκος. Όλες οι ακμές των ξύλινων στοιχείων της κατασκευής θα υποστούν επεξεργασία φιλεταρίσματος. ΕΞΑΡΤΗΜΑ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΔΙΑΛΟΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΞΥΛΕΙΑΣ ΚΑΜΠΥΛΟ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ Για την κατασκευή των καμπύλων απαιτείται η κατά πλάτος συγκόλληση δύο ξυλοπλακών, πλάτους 250 χιλιοστών. ΚΟΠΗ ΤΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΣΤΟ ΔΙΣΚΟΠΡΙΟΝΟ ΞΕΧΟΝΔΡΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΤΟΜΗ ΣΤΟΝ ΞΕΧΟΝΔΡΙΣΤΗΡΑ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ CNC ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΟΡΣΟΤΡΥΠΩΝ ΚΑΙ ΦΙΛΕΤΑΡΙΣΜΑ ΑΚΜΩΝ ΤΡΙΨΙΜΟ ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ ΤΡΑΒΕΡΣΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΚΑΜΠΥΛΩΝ ΚΟΠΗ ΠΡΙΣΤΩΝ ΣΤΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΜΗΚΟΣ ΣΤΟ ΔΙΣΚΟΠΡΙΟΝΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΝΙΑΣ ΓΩΝΙΑΣ ΞΕΧΟΝΔΡΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΤΟΜΗ ΣΤΟΝ ΞΕΧΟΝΔΡΙΣΤΗΡΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΟΡΣΩΝ ΣΤΗΝ ΞΕΜΟΡΣΑΡΙΣΤΡΑ ΦΙΛΕΤΑΡΙΣΜΑ ΑΚΜΩΝ ΣΤΗ ΣΒΟΥΡΑ ΤΡΙΨΙΜΟ ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΑΒΕΡΣΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΤΩΝ ΚΑΜΠΥΛΩΝ ΝΑ ΔΙΕΚΠΑΙΡΕΩΝΕΤΑΙ ΣΕ ΦΡΕΖΑ CNC ΓΙΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕ ΤΑ ΚΑΜΠΥΛΑ 110

112 ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΘΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΗΣ ΚΟΠΗ ΠΡΙΣΤΩΝ ΣΤΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΜΗΚΟΣ ΣΤΟ ΔΙΣΚΟΠΡΙΟΝΟ. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΛΑΝΙΑΣ ΓΩΝΙΑΣ. ΞΕΧΟΝΔΡΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΤΟΜΗ ΣΤΟΝ ΞΕΧΟΝΔΡΙΣΤΗΡΑ. ΦΙΛΕΤΑΡΙΣΜΑ ΑΚΜΩΝ ΣΤΗ ΣΒΟΥΡΑ ΤΡΙΨΙΜΟ ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ Μεταλλική βάση: Η βάση αποτελείται από τρία όμοια στοιχεία και μία οριζόντια τραβέρσα. Κάθε στοιχείο κατασκευάζεται από μεταλλικό σωλήνα βαρέως τύπου, και συγκολλάται σε κυκλική μασίφ βάση (πέλμα) Φ 300Χ45, η οποία φέρει 4 τρύπες για το βίδωμα στο δάπεδο. Στο κέντρο της βάσης συγκολλάται κάθετος σωλήνας Φ60, μήκους 300 χιλιοστών. Τρία τεμάχια σωλήνα Φ60Χ930 mm, κουρμπάρονται σύμφωνα με το κατασκευαστικό σχέδιο και συγκολλούνται στο κάθετο στοιχείο του πέλματος. Στη συνέχεια, ανοίγονται οι τρύπες όπου θα βιδωθούν τα ξύλινα στοιχεία. Οι τρείς κάθετες βάσεις συγκολλούνται και συνδέονταιμε την οριζόντια δοκό. 111

113 7. ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ 7.1 Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις Η δυνατότητα που παρέχει η ψηφιακή τεχνολογία να σχεδιάζονται τρισδιάστατα ψηφιακά μοντέλα, και να αποδίδονται σε αυτά οι πραγματικές διαστάσεις, να δημιουργεί αντίγραφο του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με τη δυνατότητα να αποδώσει στο αντικείμενο, διαφορετικά υλικά και να χρησιμοποιήσει διάφορα είδη φωτισμού για τα σχεδιαζόμενα αντικείμενα συμπληρώνει το οπλοστάσιο του σχεδιαστή. Στα φωτορεαλιστικά σχέδια του παγκακιού, που παρατίθενται, επιβεβαιώνονται τα ανωτέρω αναγραφόμενα. Εικόνα 7-1 Άποψη του παγκακιού με ένα είδος ξύλου,. Εικόνα 7-2 Άποψη του παγκακιού με χρήση δύο ειδών ξύλου 112

114 Εικόνα 7-3 Εικόνα 7-4 Το παγκάκι με χρήση ενός είδους ξύλου, επάνω και δύο ειδών ξύλου κάτω. 113

115 Εικόνα 7-5 Οπίσθια όψη Εικόνα 7-6 Πάνοψη 114

116 Εικόνα 7-7 Πρόοψη σε εξωτερικό περιβάλλον Εικόνα 7-8 Πρόοψη σε εξωτερικό περιβάλλον 115

117 Εικόνα 7-9 Πλάγιες όψεις Εικόνα 7-10 Πλάγιες όψεις 116

118 Εικόνα 7-11 Επάνω ο χώρος χωρίς το παγκάκι. Κάτω το παγκάκι στο χώρο που έχει επιλεγεί να τοποθετηθεί. Εικόνα 7-12 Επάνω το παγκάκι στο χώρο που έχει επιλεγεί να τοποθετηθεί, κάτω ο χώρος όπως είναι σήμερα. 117

119 Εικόνα 7-13 Το παγκάκι σε άλλο σημείο του ίδιου χώρου Εικόνα 7-14 Το είδος παγκακιού που είναι τοποθετημένα στην παραλία του Βόλου. 118

120 7.2 Παιχνίδι φαντασίας Η στοχευμένη σχεδίαση ενός προϊόντος, υπόκειται σε διάφορους περιορισμούς, η φαντασία του σχεδιαστή ωστόσο δεν εγκλωβίζεται σε περιορισμούς και όταν βρει την ευκαιρία εκφράζεται και καμιά φορά το αποτέλεσμα εκπλήσσει, ελπίζω οι παρακάτω προτάσεις ιπτάμενου πάγκου με planter να κριθούν επιεικώς. 119