ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΙΩΑΝΝΑ ΑΣΗΜΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΜΠΟΥΤΣΟΡΑ - ΜΟΡΦΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΥΛΩΝΗ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Δευτέρα 11 Ιουνίου 2018 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΙΩΑΝΝΑ ΑΣΗΜΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΜΠΟΥΤΣΟΡΑ - ΜΟΡΦΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ ΜΥΛΩΝΗ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Δικό μας έργο είναι, είπα εγώ, (εμάς) των ιδρυτών της πόλης, να αναγκάσουμε τις άριστες φύσεις να φτάσουν προς τη γνώση, που προηγουμένως είπαμε ότι είναι η πιο σημαντική, και να δουν δηλαδή το αγαθό και να ανέβουν εκείνη την ανηφορική οδό και όταν, αφού ανέβουν, δουν αρκετά, να μην επιτρέπουμε σ' αυτούς αυτό που τώρα επιτρέπεται. Ποιο ακριβώς; Το να μένουν συνεχώς εκεί, είπα εγώ, και να μη θέλουν πάλι να κατέβουν σ' εκείνους τους δεσμώτες ούτε να συμμετέχουν στους κόπους και στις τιμές (που έχουν καθιερωθεί) από εκείνους, είτε (είναι) ταπεινότερες είτε σπουδαιότερες. Έπειτα (μα πώς), είπε; Θα αδικήσουμε αυτούς και θα τους κάνουμε να ζουν χειρότερα, ενώ είναι δυνατό σ' αυτούς να ζουν καλύτερα; Β1. Η έννοια μέγιστον μάθημα Κατά τον Πλάτωνα η ύψιστη γνώση είναι η θέαση του Αγαθού. Ἀγαθόν : α) το είναι και ό,τι διατηρεί το είναι.

2 β) η τάξη, ο κόσμος και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα. γ) ό, τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη. δ) η ύψιστη αρχή και η πηγή του όντος και της γνώσης. Ο Πλάτωνας δεν δίνει μια σαφή ερμηνεία για τον όρο αυτό, παρά αρκείται σε ορισμένους υπαινιγμούς. Πάντως, ήδη στην αρχαιότητα το Πλάτωνος αγαθόν ήταν παροιμιακή έκφραση για κάτι το ασαφές και σκοτεινό. Πρβλ. Άμφις (στον Διογένη Λαέρτιο ΙΙΙ27): ηττον οιδα τουτ' εγώ, ω δέσποτ' ή τό Πλάτωνος αγαθόν. (Μιλά προφανώς κάποιος δούλος και λέγει στον κύριό του: αυτό το πράγμα το γνωρίζω λιγότερο απ' ό,τι γνωρίζω το Αγαθό του Πλάτωνα, δηλαδή το σκοτεινό αυτό φιλοσόφημα ) Το ἀγαθόν είναι η ύψιστη αξία ( μέγιστον μάθημα ). Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να το προσεγγίσει ( ἀφικέσθαι, ἰδεῖν, ἴδωσι ), αλλά η πορεία προς αυτό είναι δύσκολη και επίπονη ( ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες ). Από την ιδέα του ἀγαθού απορρέουν όλα τα αγαθά. Είναι η αιτία κάθε ορθότητας και ωραιότητας σε όλα τα όντα, γιατί η ιδέα αυτή δημιούργησε το φως στον ορατό κόσμο, ενώ εξουσιάζει το νοητό κόσμο και παρέχει το νου και την αλήθεια σε όποιον θέλει να είναι συνετός. Οι φιλόσοφοι βασιλείς, οι χαρισματικές προσωπικότητες, οι «βέλτιστες φύσεις» είναι αυτές που θα καταφέρουν να προσεγγίσουν και να θεαθούν το Αγαθό, μέσω της παιδείας και της σπουδής της διαλεκτικής, έτσι ώστε, στη συνέχεια, να κατέβουν πάλι πίσω στο σπήλαιο και να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους στους πρώην συνδεσμώτες τους. Β2. Ο νόμος είναι ένας γραπτός κανόνας που θεσπίζεται από το κράτος και ρυθμίζει τις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους και με το κράτος, με στόχο: α) την ομαλή συμβίωση των ανθρώπων και β) την ομαλή λειτουργία της κοινωνίας. Επειδή επιβάλλεται και η τήρησή του είναι υποχρεωτική, ασφαλώς και θα λέγαμε ότι περιορίζει την ατομική ελευθερία, ταυτόχρονα, όμως, την προασπίζει με τους περιορισμούς που θέτει στους άλλους. Ο Πλάτωνας σκιαγραφεί ένα νόμο που αποβλέπει στο καλό και στην ευτυχία του συνόλου και όχι μιας μόνο κοινωνικής ομάδας. Μάλιστα ο νόμος καθορίζει και τις σχέσεις ανάμεσα στους πολίτες, οι οποίοι

3 πρέπει να μεταδίδουν ο ένας στον άλλο την ωφέλεια που μπορεί ο καθένας να συνεισφέρει στο κοινό. Τα μέσα που ο νόμος χρησιμοποιεί για να το πετύχει αυτό είναι η πειθώ και ο εξαναγκασμός. Ταυτόχρονα παρατηρούμε μέσα από το κείμενο ότι ο νόμος προσωποποιείται, γίνεται δηλαδή ένα πρόσωπο, που με το κύρος που διαθέτει αποβαίνει ο κύριος ρυθμιστής τόσο των λειτουργιών του κράτους, όσο και των ενεργειών των πολιτών. Πιο συγκεκριμένα: ενδιαφέρεται για τη συλλογική κοινωνική ευπραγία και όχι για την ευημερία μιας μεμονωμένης κοινωνικής ομάδας (ὅτι νόμῳ...τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι) συναρμόττων τούς πολίτας πειθοῖ τε καί ἀνάγκῃ : η μετοχή παραπέμπει στη γνωστή αντίληψη του Πλάτωνα για την αρμονία σε επίπεδο ψυχής και πόλης, ως αποτέλεσμα της υποταγής του αξιολογικά κατώτερου στοιχείου στο ανώτερο. Με τις δύο δοτικές (πειθοῖ και ἀνάγκῃ) εκφράζονται τα μέσα, θεμιτά και αθέμιτα, για την επίτευξη του στόχου. ποιῶν μεταδιδόναι...δυνατοί ὦσιν ὠφελεῖν : o νόμος συμβάλλει στην ανάδυση της προσωπικής ικανότητας και στην αξιοποίησή της για το συλλογικό συμφέρον. Ο κάθε πολίτης εκτελεί μια εργασία, που συνδυάζεται άριστα με την εργασία των άλλων: καταμερισμός εργασίας---> πολλαπλασιασμός δυνάμεων--->ευημερία συνόλου. Υλοποιείται, έτσι, η πλατωνική ιδέα της δικαιοσύνης, το τά αυτου πράττειν. ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῃ πόλει : ο νόμος είναι υπεύθυνος για την ηθική αγωγή του πολίτη. Χαρακτηριστική είναι η χρήση της πρόθεσης εν στη μτχ ἐμποιῶν, δηλωτική της ποιότητας των πολιτών. οὐχ ἷνα ἀφιῇ...σύνδεσμον τῆς πόλεως : ο νόμος, τέλος, δεν επιτρέπει την απεριόριστη και ανεξέλεγκτη δράση των πολιτών αλλά θέτει συγκεκριμένα όρια, αποκλείοντας έτσι την ασυδοσίαοχλοκρατία. Β3. 1. Κέφαλος 2. τον χορό 3. εκδιώχθηκε κακήν κακώς από το νησί 4. επωμίζονται στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα 5. την Τυραννίδα

4 Β4.α. ἀφικέσθαι ~ ανικανοποίητος εἶπον ~ ρήμα ἰδεῖν ~ ιδέα μεταδιδόναι ~ παράδοση Β4.β. Είναι αγαθός άνθρωπος, με αποτέλεσμα να μπορεί να τον κοροϊδέψει κανείς πολύ εύκολα. Όλο το βράδυ υπέφερε από πολύ δυνατούς πόνους στο στομάχι. Όσο προσπαθούσε να βρει λύση στο πρόβλημά του τόσο εγκλωβιζόταν σ έναν φαύλο κύκλο: πραγματικό αδιέξοδο. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Η ρητορική είναι ανάλογη προς τη διαλεκτική γιατί και οι δύο καταγίνονται με τέτοια περίπου θέματα, τα οποία είναι κατά κάποιο τρόπο κοινά στο να τα γνωρίζουν όλοι ανεξαιρέτως και δεν είναι μέρος καμιάς διακριτής επιστήμης. Γι αυτό το λόγο και μετέχουν με κάποιο τρόπο όλοι και στις δύο πράγματι όλοι μέχρι ενός σημείου επιχειρούν και να εξετάζουν και να λογοδοτούν και να απολογούνται και να κατηγορούν. Από τους περισσότερους, λοιπόν, άλλοι τυχαία κάνουν αυτά ενώ άλλοι από συνήθεια ως αποτέλεσμα άσκησης. Επειδή λοιπόν είναι δυνατόν να κάνουν αυτά και με τους δύο τρόπους, είναι φανερό ότι μπορούν να τα κάνουν και με συγκεκριμένη μέθοδο για ποιο λόγο πράγματι πετυχαίνουν άλλοι από συνήθεια και άλλοι χωρίς σχέδιο, είναι δυνατόν να εξετάσουμε την αιτία του και όλοι πια θα συμφωνούσαν ότι κάτι τέτοιο είναι έργο μιας τέχνης (επιστήμης). Γ2. α. ἀφωρίσθη ὑπόσχες

5 πλείσταις δρώντων β. Τὰ δὲ τοιαῦτα ἤδη πᾶς ἄν ὁμολογήσειε /ὁμολογήσαι τεχνῶν ἔργα εἶναι. Γ3. α. τῇ διαλεκτικῇ: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο «ἀντίστροφος» ἐξετάζειν: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος «ἐγχειροῦσι» (ταυτοπροσωπία) θεωρεῖν: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απροσώπου ρήματος «ἐνδέχεται» (αναγκαστική ετεροπροσωπία) ἔργον: κατηγορούμενο στο «τὸ τοιοῦτον» μέσω του συνδετικού «εἶναι» β. Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εκφέρεται με οριστική καθώς δηλώνει πραγματική αιτία. γ. τῶν πολλῶν : γενική διαιρετική στα «οἱ μὲν» (και «οἱ δὲ») εἰκῇ: δοτικοφανές επίρρημα ως επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα «δρῶσι» ταῦτα: (σύστοιχο) αντικείμενο στο ρήμα «δρῶσι» διὰ συνήθειαν : εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα «δρῶσι»

6 Στο συγκεκριμένο απόσπασμα του διδαγμένου κειμένου των σημερινών θεμάτων καθώς και στις αντίστοιχες ερμηνευτικές παρατηρήσεις κλήθηκαν να απαντήσουν οι μαθητές μας στο τελευταίο επαναληπτικό διαγώνισμα Αρχαίων του φροντιστηρίου μας!