ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Transcript

1 Β ΓΕΛ 29 / 04 / 2018 ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ὃ νῦν ἐπιτρέπεται». Αυτό εδώ δεν είναι λογικό, είπα εγώ, και αναγκαίο (συμπέρασμα) απ όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως, ότι δηλαδή ούτε οι απαίδευτοι και όσοι δεν έχουν γνωρίσει την αλήθεια θα μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουν ικανοποιητικά μία πόλη, ούτε αυτοί που αφήνονται να απασχολούνται ως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία, οι πρώτοι γιατί δεν έχουν στη ζωή τους έναν σκοπό, στον οποίο σκοπεύοντας πρέπει να κάνουν όλα ανεξαιρέτως όσα τυχόν κάνουν και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή, και οι δεύτεροι επειδή με τη θέλησή τους δε θα αναμειχθούν στην πρακτική ζωή, επειδή νομίζουν ότι έχουν εγκατασταθεί στα νησιά των μακάρων, ενώ ακόμη είναι ζωντανοί; Αλήθεια, είπε. Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πολιτείας (είναι) να αναγκάσουμε τα πιο ξεχωριστά πνεύματα να επιδοθούν στο μάθημα το οποίο προηγουμένως είπαμε ότι είναι το σπουδαιότερο, και να δουν δηλαδή το αγαθό και να ανεβούν εκείνη την ανηφορική οδό, και αφού ανεβούν και το δουν αρκετά, να μην επιτρέπουμε σε αυτούς αυτό που τώρα (τους) επιτρέπεται. Β1. Ποιους θεωρεί ο Πλάτωνας ακατάλληλους να διοικήσουν την πολιτεία και για ποιους λόγους; (Μονάδες:15) Θέμα της πλατωνικής Πολιτείας είναι η δικαιοσύνη στο πλαίσιο της λειτουργίας της ιδεώδους πολιτείας και στο συγκεκριμένο απόσπασμα εξετάζονται οι απαίδευτοι και οι πεπαιδευμένοι με κριτήριο την καταλληλότητά τους για τη διακυβέρνηση της πολιτείας. Οι απαίδευτοι είναι σαφώς ακατάλληλοι να κυβερνήσουν, γιατί τους λείπει το βασικό προσόν της παιδείας («ἀληθείας ἀπείρους»). Επιπλέον, οι τυχαίοι και αφιλοσόφητοι πολιτικοί δεν υπηρετούν Σελίδα 1 από 5

2 στη ζωή τους έναν υψηλό σκοπό, για να ρυθμίζουν προσηλωμένοι σε αυτόν, όλες τις πράξεις τους είτε αυτές αφορούν τον ιδιωτικό είτε το δημόσιο βίο τους («τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν καὶ δημοσίᾳ»). Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το προσωπικό τους συμφέρον. Αναλαμβάνουν, λοιπόν, την εξουσία, για να αποκτήσουν προβολή, χρήμα και δόξα. Έχοντας, όμως, τέτοιους ταπεινούς στόχους, δεν μπορούν να ασκήσουν την εξουσία με αίσθημα ευθύνης ούτε να διαχειριστούν τις υποθέσεις της πόλης με γνώμονα το κοινό συμφέρον, ώστε να διασφαλίσουν την ευημερία του συνόλου των πολιτών. Αντιθέτως ο εἷς σκοπός που έχουν οι φύλακες της πολιτείας είναι να υπηρετήσουν πιστά και ανιδιοτελώς την πόλη ολόκληρη. Αλλά και οι πεπαιδευμένοι («τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους») δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της πολιτείας, γιατί θέλουν να μένουν μόνιμα στο χώρο των θεωρητικών ενασχολήσεων. Δε θέλουν οι ίδιοι να αναμειχθούν στα κοινά και πρακτικά προβλήματα της ζωής, αν και έχουν τις απαραίτητες γνώσεις («τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι»). Αντίθετα προτιμούν να ζουν στη μακαριότητα των πνευματικών τους αναζητήσεων και αδιαφορούν για την εξουσία και για τις τιμές των συμπολιτών τους, είτε αυτές είναι μικρότερες είτε σημαντικότερες. Και αυτό, γιατί γνωρίζουν ότι μία τέτοια ενσυνείδητη ενασχόλησή τους συνεπάγεται θυσίες, αγώνες και κόπους, γιατί έχουν να αντιπαλέψουν τα πάθη, τα συμφέροντα και τις κακίες των ανθρώπων. Έτσι, δε θέλουν να κατέλθουν στον πολιτικό στίβο. Μάλιστα, αυτή η επίμονη απροθυμία τους να συμμετέχουν στην ενεργό πολιτική ζωή παρουσιάζεται από τον Πλάτωνα αρχικά με μία παρομοίωση: οι πεπαιδευμένοι φιλόσοφοι πιστεύουν ότι ζουν στα νησιά των μακάρων, ενώ είναι ακόμη ζωντανοί («ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι»). Στη συνέχεια δηλώνεται και με την πρόθεση «κατά» του απαρεμφάτου «καταμένειν» (αντί του απλού «μένειν») εκφράζοντας έτσι με έντονο τρόπο την επιθυμία των φιλοσόφων να απέχουν από τον πολιτικό στίβο, αλλά και με τις δύο αλλεπάλληλες αρνήσεις «μὴ ἐθέλειν / μηδὲ μετέχειν». Β2. Να εντοπίσετε στο κείμενο τους όρους που χρησιμοποιεί ο Πλάτωνας για να χαρακτηρίσει το ἀγαθό, την πορεία του προς αυτό και την προσέγγισή του. Τι φανερώνουν για τη φύση του ἀγαθοῦ; (Μονάδες:15) Το ἀγαθὸν κατέχει κυρίαρχη θέση στο όλο φιλοσοφικό οικοδόμημα του Πλάτωνα, χωρίς όμως ο φιλόσοφος να δίνει σε κανένα σημείο του έργου του σαφή ερμηνεία ενός από τους βασικότερους όρους του φιλοσοφικού του συστήματος. Γι αυτό, ήδη από την αρχαιότητα, είχε δημιουργηθεί σύγχυση και απορία για το πώς αντιλαμβανόταν ο ίδιος ο φιλόσοφος την έννοια αυτή. Μπορούμε, όμως, να συμπεράνουμε ότι «ἀγαθόν» είναι: α) το εἶναι και ό,τι το διατηρεί, β) η τάξη, ο κόσμος και η ενότητα που διαπερνά και συνέχει την πολλαπλότητα, γ) ό,τι παρέχει την αλήθεια και την επιστήμη. Σελίδα 2 από 5

3 Η έκφραση «αὐτὸ τὸ ἀγαθόν» φαίνεται να δηλώνει την ύψιστη αρχή και την πηγή του όντος και της γνώσης. Πάντως, η παροιμιακή φράση «Πλάτωνος ἀγαθόν» χρησιμοποιούνταν συχνά στην αρχαιότητα, για να δηλώσει κάτι σκοτεινό και ασαφές! Στο κείμενό μας, για να χαρακτηρίσει ο Πλάτωνας το αγαθό και την πορεία για την προσέγγισή του, χρησιμοποιεί τις ακόλουθες λέξεις: ἀφικέσθαι, μάθημα, μέγιστον, ἰδεῖν, ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, ἴδωσι. Οι λέξεις αυτές δηλώνουν ότι το ἀγαθὸν είναι η μεγαλύτερη αξία («μέγιστον μάθημα»), αφού αυτό πρέπει να κατακτήσουν οι άνθρωποι και κυρίως όσοι πρόκειται να αναλάβουν τη διακυβέρνηση της πολιτείας. Η κατάκτηση της ύψιστης γνώσης του «αγαθού» είναι βέβαια μία εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία, όπως δηλώνουν οι λέξεις «ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες». Προϋποθέτει μία δύσκολη, ανηφορική πορεία πνευματικών και προσωπικών θυσιών, το τέλος της οποίας όμως ανταμείβει τον πνευματικά και ηθικά αναγεννημένο απελευθερωμένο δεσμώτη φιλόσοφο. Στο σημείο αυτό πρέπει να προσθέσουμε ότι στον Πλάτωνα αρκετά συχνά χρησιμοποιούνται με τη μεταφορική τους σημασία οι λέξεις «άνω» και «ἀνάβασις», όταν ο φιλόσοφος αναφέρεται στην παιδεία και στα αγαθά που απορρέουν από αυτήν. Ωστόσο, οι εξαιρετικά προικισμένες προσωπικότητες («τὰς βελτίστας φύσεις») μπορούν να προσεγγίσουν την ανώτατη γνώση του «αγαθού», όχι βέβαια, με τις αισθήσεις τους, αλλά με την καθαρή νόηση. Αυτό γίνεται φανερό με τις λέξεις «ἀφικέσθαι, ἰδεῖν, ἴδωσι». Και οι τρεις αυτοί ρηματικοί τύποι καθώς ανήκουν σε αόριστο χρόνο, ο οποίος δηλώνει κάτι το στιγμιαίο πιστοποιούν ότι η προσέγγιση της ιδέας του «αγαθού» είναι εφικτή. Άρα, κατανοούμε ότι πρόκειται για μία κλιμακούμενη ανοδική πορεία, η οποία οδηγεί στην ολοένα υψηλότερη γνώση και διάπλαση ενός ανώτερου ήθους. Β3. Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες: 1. Δύο συγγενείς του Πλάτωνα, ο Κριτίας και ο Γλαύκων, ανήκαν στην ηγετική ομάδα των ολιγαρχικών. Λάθος 2. Η διαίρεση των τάξεων στην πλατωνική πολιτεία είναι τριμερής. Σωστό 3. Οι φύλακες επίκουροι αναλαμβάνουν τη διακυβέρνηση ολόκληρης της πολιτείας. Λάθος 4. Ο δεύτερος κύκλος εκπαίδευσης των φυλάκων περιλαμβάνει κυρίως τη μουσική αγωγή. Λάθος 5. Οι φιλόσοφοι βασιλείς δε διαθέτουν προσωπική περιουσία. Σωστό Β4. Να βρείτε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία έχει ετυμολογική συγγένεια καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής που σας δίνονται: ικέτης, αποτέλεσμα, λογική, υπομονή, βαθμός, καθηγητής, συνδετήρας, προφήτης, σχεδόν, ντροπή. ικέτης: ἱκανῶς (ή: ἀφικέσθαι) αποτέλεσμα: τέλους λογική: προειρημένων Σελίδα 3 από 5

4 υπομονή: καταμένειν βαθμός: ἀναβῆναι (ή: ἀνάβασιν, ἀναβάντες, καταβαίνειν) καθηγητής: ἡγούμενοι συνδετήρας: δεσμώτας προφήτης: ἔφαμεν σχεδόν: ἔχουσιν (ή: μετέχειν) ντροπή: ἐπιτροπεῦσαι (ή: ἐπιτρέπειν, ἐπιτρέπεται) Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (Μονάδες:20) Αλλά και σε αυτό μου δίνουν οι Αθηναίοι την εντύπωση ότι δεν σκέπτονται σωστά, ότι δηλαδή στις πόλεις που στασιάζουν εκλέγουν τους χειρότερους. Αυτοί (οι Αθηναίοι) κάνουν αυτό με σχέδιο (σκόπιμα). Γιατί αν προτιμούσαν τους καλύτερους, θα υποστήριζαν εκείνους που δεν έχουν τις ίδιες απόψεις με αυτούς. Γιατί σε καμία πόλη οι καλύτεροι (πολίτες) δε διάκεινται ευνοϊκά απέναντι στον λαό (δήμο), αλλά σε κάθε πόλη το χειρότερο στοιχείο είναι ευνοϊκό στον λαό (δήμο), επειδή οι όμοιοι είναι ευνοϊκοί στους ομοίους τους. Γι αυτούς τους λόγους, λοιπόν, οι Αθηναίοι επιλέγουν αυτά που τους ταιριάζουν. Ενώ κάθε φορά που επιχείρησαν να υποστηρίξουν τους αρίστους, (αυτό) δεν τους ωφέλησε, αλλά μέσα σε λίγο χρόνο ο λαός (ο δήμος) της Βοιωτίας υποδουλώθηκε άλλοτε όταν υποστήριξαν τους καλύτερους από τους Μιλησίους, μέσα σε λίγο χρόνο, αφού επαναστάτησαν (οι άριστοι από τους Μιλησίους), έσφαξαν τους δημοκρατικούς άλλοτε όταν επέλεξαν τους Λακεδαιμόνιους αντί για τους Μεσσηνίους, μέσα σε λίγο χρόνο οι Λακεδαιμόνιοι, αφού κατατρόπωσαν τους Μεσσηνίους, άρχισαν πόλεμο εναντίον των Αθηναίων. Γ2. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: ὀρθῶς: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό: ὀρθότατα ταῖς πόλεσι: την αιτιατική ενικού αριθμού: τὴν πόλιν γνώμῃ: την αιτιατική πληθυντικού αριθμού: τὰς γνώμας τοὺς βελτίους: το επίρρημα στο θετικό βαθμό: εὖ ταῦτα: τη γενική πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος: τούτων ᾑροῦντο: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή: αἱροῦ γιγνώσκοντας: το γ ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα: γνώσεται ἐπεχείρησαν: τον ίδιο τύπο στην ευκτική (απαιτούνται και οι δύο τύποι): ἐπιχειρήσαιεν / ἐπιχειρήσειαν συνήνεγκεν: το β πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα στην ενεργητική φωνή: συμφέρητε καταστρεψάμενοι: τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο: κατεστραμμένοι Σελίδα 4 από 5

5 Γ3. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους και να αναφέρετε τον όρο που προσδιορίζουν: μοι, τοῖς ὁμοίοις, εὖνοι, αἱρεῖσθαι, διὰ ταῦτα. μοι: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο δοκοῦσι τοῖς ὁμοίοις: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο εὖνοι εὖνοι: κατηγορούμενο στο οἱ ὅμοιοι μέσω του συνδετικού ρηματικού τύπου εἰσὶ (Μονάδες: 5) αἱρεῖσθαι: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ἐπεχείρησαν / Ἀθηναῖοι: υποκείμενο και του ρήματος και του απαρεμφάτου ταυτοπροσωπία διὰ ταῦτα: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο αἱροῦνται Γ4. «Εἰ μὲν γὰρ ᾑροῦντο τοὺς βελτίους, ᾑροῦντ ἂν οὐχὶ τοὺς ταὐτὰ γιγνώσκοντας σφίσιν αὐτοῖς»: να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο (μονάδες 2) και να αναγνωρίσετε το είδος του (μονάδα 1). Υπόθεση: Εἰ ᾑροῦντο (εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου) Απόδοση: ᾑροῦντ ἄν (δυνητική οριστική) (Μονάδες: 3) Είδος υποθετικού λόγου: Απλός, ανεξάρτητος υποθετικός λόγος που δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού Γ5. Να αναγνωρίσετε το είδος (μονάδα 1) και το συντακτικό ρόλο (μονάδα 1) της παρακάτω δευτερεύουσας πρότασης: «Ὁποσάκις δ ἐπεχείρησαν αἱρεῖσθαι τοὺς βελτίστους». (Μονάδες: 2) «Ὁποσάκις δ ἐπεχείρησαν αἱρεῖσθαι τοὺς βελτίστους»: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση κρίσεως λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κύριας πρότασης οὐ συνήνεγκεν και δηλώνει το σύγχρονο. Σελίδα 5 από 5