ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή

Transcript

1 ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Κυριακή 3 Mαΐου 2015 ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΥΤΟΥ Τιμοθέου καί Μαύρας μαρτ., Πέτρου Ἄργους Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΨΑΛΤΗΡΙΟΥ Ὁ 1ος Ψαλμός ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ 1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς ἑρμηνεύσω τόν 1ο ψαλμό. Ὁ ψαλμός αὐτός γράφτηκε στά χρόνια μετά τήν βαβυλώνια αἰχμαλωσία, μετά δηλαδή τό 586 π.χ. Τότε πολλοί Ἰουδαῖοι, ἐπηρεαζόμενοι ἀπό τό ἑλληνικό πνεῦμα, ἄρχιζαν νά φιλελευθεριάζουν καί νά θέλουν νά ἀναμείξουν τόν Μωσαϊκό Νόμο καί τήν προφητική

2 διδασκαλία μέ τήν ἑλληνική φιλοσοφία. Αὐτοί οἱ μοντέρνοι Ἰουδαῖοι, ὅπως φαίνεται ἀπό τόν ψαλμό μας, συγκροτοῦσαν ἰδιαίτερες ὁμάδες καί ἔκαναν διαλέξεις γιά τό κίνημά τους σέ ἰδιαίτερους χώρους. Ἐναντίον αὐτῶν τῶν Ἰουδαίων γράφεται ὁ 1ος ψαλμός καί τούς ἀποκαλεῖ μέ τρεῖς βαρειές ἐκφράσεις. Τούς λέγει «ἀσεβεῖς», «ἁμαρτωλούς» καί, ἀκόμη περισσότερο, τούς ἀποκαλεῖ «λοιμούς», δηλαδή διεφθαρμένους (στίχ. 1). Καί βεβαίως ἦταν μεγάλη ἡ ἁμαρτία τῶν Ἰουδαίων αὐτῶν, γιατί ἤθελαν νά ἀλλοιώσουν τήν πίστη τῶν πατέρων τους, τήν παράδοσή τους, καί νά τήν ἀναμείξουν μέ τήν διδασκαλία τῆς νέας ἐποχῆς τῶν ἑλληνιστικῶν χρόνων. 2. Ὁ Ψαλμωδός μας λοιπόν ἀρχίζοντας τόν ψαλμό του λέγει ὅτι εὐσεβής εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος «οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν» (στίχ. 1). Δέν σκέπτεται, δηλαδή, ὅπως σκέπτονται οἱ μοντέρνοι Ἰουδαῖοι. Καί, ἀκόμη περισσότερο, εὐσεβής εἶναι ἐκεῖνος πού δέν θέλει νά πάει στήν ὁδό πού εἶναι ἡ αἴθουσα, ὅπου συγκεντρώνονται οἱ ἀσεβεῖς μοντέρνοι Ἰουδαῖοι, καί νά καθήσει καί αὐτός ἐκεῖ γιά νά ἀκούσει τήν διδασκαλία τους: «Καί ἐν ὁδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστη καί ἐπί καθέδρᾳ λοιμῶν οὐκ ἐκάθισεν» (στίχ. 1). Εὐσεβής κατά τόν ψαλμό μας εἶναι αὐτός πού δέν συμπορεύεται μέ τό πνεῦμα τῆς νέας ἐποχῆς, ἀλλά κρατάει ἀκέραιη τήν ἱερή παράδοση, χωρίς νά θέλει νά τήν ἀναμείξει μέ φιλοσοφικά διδάγματα. Αὐτός ὁ εὐσεβής ἄνθρωπος εἶναι «μακάριος», λέγει ὁ Ψαλμωδός μας: «Μακάριος ἀνήρ, ὅς οὐκ ἐπορεύθη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν...» (στίχ. 1). 3. Στήν συνέχεια ὁ ἱερός Ψαλμωδός μας λέγει πιό συγκεκριμένα ποιά στάση πρέπει νά κρατοῦν οἱ εὐσεβεῖς στό θέμα πού δημιούργησαν οἱ ἀσεβεῖς μοντέρνοι. Αὐτοί, ὅπως εἴπαμε, ἤθελαν νά ἀναμείξουν τήν ἑλληνική φιλοσοφία μέ τόν παραδοθέντα διά τοῦ Μωυσῆ Νόμο τοῦ Θεοῦ. Ὁ ψαλμός μας λέγει καθαρά: Ὁ εὐσεβής Ἰουδαῖος θά εἶναι προσηλωμένος στόν Νόμο καί μόνο στό Νόμο. Σ αὐτόν θά εἶναι ἡ καρδιά του καί αὐτόν θά ψελλίζει στήν ἡμερονύκτια προσευχή του: «Ἀλλ ἤ ἐν τῷ Νόμῳ Κυρίου τό θέλημα αὐτοῦ καί ἐν τῷ Νόμῳ αὐτοῦ μελετήσει ἡμέρας καί νυκτός» (στίχ. 2). Πέρα ἡ φιλοσοφία καί κάθε ἀνθρώπινο κατασκεύασμα ἀπό τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ. Δέν εἶναι ἀτελής οὔτε ἐλλιπής ὁ θεῖος Νόμος, γιά νά ἔχει ἀνάγκη νά τόν συμπληρώσουμε μέ ἀνθρώπινη σοφία.* 4. Καί τώρα ὁ ποιητής τοῦ ψαλμοῦ παρουσιάζει μέ εἰκόνες τήν εὐτυχία τῶν εὐσεβῶν καί τήν δυστυχία τῶν ἀσεβῶν. Οἱ εὐσεβεῖς, αὐτοί, δηλαδή, πού δέχονται ἀνόθευτο τό θεῖο Νόμο καί προσκολλῶνται σ αὐτόν, παριστάνονται ἐδῶ στόν ψαλμό μας σάν ἕνα δένδρο ἀειθαλές, πού ποτίζεται μέ ἄφθονα νερά καί φέρει τόν καρπό του καί μάλιστα «ἐν καιρῷ αὐτοῦ» (στίχ. 3), στόν κατάλληλο δηλαδή καιρό (στίχ. 3). Πάντοτε, λοιπόν, θά εἶναι εὐτυχισμένος ὁ εὐσεβής, γιατί θά ἔχει τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Δέν θά εἶναι ὅμως * Ἐκεῖνο τό «μελετήσει ἡμέρας καί νυκτός», δέν σημαίνει ἐδῶ νά μελετᾶμε ἐπισταμένως τόν θεῖο Νόμο, γιά νά μάθουμε τήν ἑρμηνεία του, ἀλλά ἐδῶ σημαίνει αὐτό πού ἔκαναν οἱ Ἰουδαῖοι νά ψελλίζουν, νά μουρμουρίζουν στήν προσευχή τους κομμάτια ἀπό τόν Νόμο καθήμενοι μάλιστα ὀκλαδόν καί κάνοντες καί ρυθμικές κινήσεις μέ τό σῶμα τους. Ἔτσι «μουρμουρίζω» ἀποδίδεται στό ἑβραϊκό τό ἀντίστοιχο ρῆμα «χαγά» (hg:h;). Συμβαίνει δέ καί σέ μᾶς τό ρῆμα «μελετῶ» νά ἔχει τήν ἔννοια τοῦ μουρμουρίζω, ὅπως, γιά παράδειγμα, στό ποίημα: «Στῶν Ψαρρῶν τήν ὁλόμαυρη ράχη περπατώντας ἡ δόξα μονάχη μελετᾶ (= μουρμουρίζει) τά λαμπρά παλληκάρια». 2

3 ἔτσι οἱ ἀσεβεῖς, δέν θά εἶναι ἔτσι! «Οὐχ οὕτως οἱ ἀσεβεῖς, οὐχ οὕτως», λέει ὁ Ψαλμωδός. Οἱ ἀσεβεῖς θά μοιάζουν σάν τό ἄχυρο πού τό ἁρπάζει ὁ ἄνεμος καί τό πετάει μακριά (στίχ. 4). Καί τελικά λέγει ὁ ψαλμός μας περί τῶν ἀσεβῶν ὅτι «οὐκ ἀναστήσονται ἐν κρίσει» (στίχ. 5). 5. Ὁ λόγος αὐτός τοῦ ψαλμοῦ ἔχει παρεξηγηθεῖ, γιατί σάν νά λέγει ὅτι δέν πρόκειται νά ἀναστηθοῦν οἱ ἁμαρτωλοί κατά τήν τελική κρίση. Αὐτήν ὅμως τήν πλάνη τήν λέγουν οἱ Χιλιαστές, οἱ Ψευδομάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ. Ἀλλά δέν λέγει αὐτό ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός μας. Τό σωστό νόημα τῆς φράσης «οὐκ ἀναστήσονται ἀσεβεῖς ἐν κρίσει», εἶναι τό ἑξῆς: Στά ἰουδαϊκά δικαστήρια ὁ κατηγορούμενος καθόταν στό ἑδώλιο. Ἄν ἀθωονόταν, σηκωνόταν μέ καύχηση ὄρθιος, γιά νά φανεῖ ὅτι δικαιώθηκε. Ἄν ὅμως ὁ κατηγορούμενος καταδικαζόταν, τότε ἔπεφτε κατά γῆς, δεῖγμα τῆς καταδίκης του. Ὁ στίχος μας λοιπόν θέλει νά πεῖ: Στήν καθημερινή κρίση πού κάνει ὁ Θεός, οἱ ἀσεβεῖς «οὐκ ἀναστήσονται», δέν θά σηκωθοῦν ὄρθιοι, δηλαδή δέν θά ἀθωωθοῦν, ἀλλά θά καταδικασθοῦν. Εἶναι καταδικασμένοι ἀπό τόν Θεό. Καί σάν τοιοῦτοι δέν θά ἀνήκουν στήν «βουλή τῶν δικαίων» (στίχ. 5). Δέν θά εἶναι δηλαδή τότε μέλη τῆς ἱερῆς κοινότητας, μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Καί μέ λίγα λόγια συνοψίζει τέλος ὁ Ψαλμωδός ὅλα ὅσα εἶπε περί τῆς τύχης τῶν εὐσεβῶν καί ἀσεβῶν: «Γινώσκει Κύριος ὁδόν δικαίων καί ὁδός ἀσεβῶν ἀπολεῖται» (στίχ. 6). Τούς εὐσεβεῖς ὁ Θεός τούς «γινώσκει», δηλαδή τούς φροντίζει καί τούς προστατεύει. Οἱ ἀσεβεῖς ὅμως θά καταστραφοῦν. 6. Τό κίνημα τῶν «ἀσεβῶν» τοῦ ψαλμοῦ μας, τούς ὁποίους ὁ Ψαλμωδός ἀποκαλεῖ «λοιμούς» (στίχ. 1), δηλαδή διεφθαρμένους, τό ἐκφράζει ἀκριβῶς ἡ αἵρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Γιατί ὅπως οἱ ἀσεβεῖς Ἰουδαῖοι ἤθελαν νά νοθεύσουν τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ καί νά τόν ἀναμείξουν μέ τήν ἑλληνική φιλοσοφία, ἔτσι καί οἱ ἀσεβεῖς Οἰκουμενιστές, θέλουν νά νοθεύσουν τήν πίστη μας ζευγνύοντάς την μέ τίς πλάνες καί τίς αἱρέσεις, ὅπως μέ τήν αἵρεση τοῦ παπισμοῦ καί τοῦ προτεσταντισμοῦ. Τό δίδαγμα ὅμως καί μήνυμα τοῦ θεοπνεύστου 1ου ψαλμοῦ, πού ἑρμηνεύσαμε, εἶναι νά μένουμε πιστοί στήν παράδοση καί νά μή μετέχουμε στίς συνάξεις αὐτῶν πού θέλουν νά μᾶς τήν ἀλλοιώσουν καί νά ἀποκρούουμε τήν διδασκαλία τους. Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 3

4 PQQQQR Δημητσάνα, Δευτέρα 27 Ἀπριλίου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. Ὁ Ἰακώβ χωρίζεται ἀπό τόν Ἡσαῦ (33,12-17) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Τέλος τῆς συνάντησης: Ὁ Ἡσαῦ ἐπέστρεψε στήν Σηείρ καί ὁ Ἰακώβ ἔφτασε στήν Σοκχώθ, μιά τοποθεσία νότια τοῦ παραπόταμου Ἰαβώκ, ἀριστερά τοῦ Ἰορδάνου. Ἐκεῖ ὁ Ἰακώβ «ἔκανε σκηνές γιά τά κτήνη του» (στίχ ), πράγμα πού σημαίνει μιά ἀρχή σταθερότητας στήν νομαδική ζωή τῶν πατριαρχῶν. Τά δύο ἀδέρφια ξανασυναντήθηκαν στήν Χεβρών, στήν κηδεία τοῦ πατέρα τους Ἰσαάκ (βλ. 35,27-29). Τελειώνει πλέον, ἀπ ἐδῶ καί πέρα, ἡ ἀναφορά στό πρόσωπο τοῦ Ἡσαῦ. Δέν ἀναφέρεται πλέον αὐτός στήν ἱστορία τῆς σωτηρίας. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 33, 12 Καί εἶπε (ὁ Ἡσαῦ): «Ἄς συνεχίσουμε τόν δρόμο μας κατ εὐθεῖαν». α 13 Ἐκεῖνος δέ (ὁ Ἰακώβ) ἀπάντησε: «Ὁ κύριός μου γνωρίζει ὅτι τά παιδιά εἶναι ἀδύνατα καί τά πρόβατά μου καί τά βόδια μου ἔχουν μικρά ἄν τά ἐξαναγκάσω νά προχωρήσουν γρήγορα, ἔστω καί μία ἡμέρα, θά πεθάνει ὅλο τό ποίμνιό μου. 14 Γι αὐτό, ἄς περάσει (παρακαλῶ) ὁ 4

5 κύριός μου μπροστά ἀπό τόν δοῦλο του, ὥστε ἐγώ νά μπορῶ νά βαδίζω ἀνάλογα μέ τήν ταχύτητα αὐτῶν πού βαδίζουν μπροστά μου, καί κατά τό βάδισμα τῶν παιδαρίων, μέχρι νά ἔλθω στόν κύριό μου στήν Σηείρ». 15 Καί εἶπε ὁ Ἡσαῦ: «Θά ἀφήσω κοντά σου μερικούς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι μέ συνοδεύουν». Καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Γιατί νά τό κάνεις αὐτό; Ἀρκετό πού βρῆκα τήν εὔνοιά σου, κύριέ μου». 16 Ἔτσι ὁ Ἡσαῦ ξεκίνησε ἐκείνη τήν ἡμέρα γιά νά ἐπιστρέψει στήν Σηείρ. 17 Ὁ δέ Ἰακώβ πῆγε στήν τοποθεσία Σκηνές, β ὅπου ἔκτισε οἰκίες γιά τόν ἑαυτό του καί ἔφτιαξε σκηνές γιά τά κτήνη του. Γι αὐτό τό μέρος αὐτό τό ὀνόμασε Σκηνές. α. Τό ἀντίστοιχο Ἑβρ. ἑρμηνεύουν: «... καί ἐγώ θά προπορεύομαι μπροστά ἀπό σένα». β. Ἑβρ. «Σοκχώθ». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 33, Ὁ Ἰακώβ χωρίζεται ἀπό τόν Ἡσαῦ, γιατί δυσπιστεῖ πρός αὐτόν ἔτσι, τόν ἀφήνει νά πάρει τούς ἐμπροσθίους καί, ἀντί νά τόν ἀκολουθήσει, τοῦ στρέφει τά νῶτα. Ἀκόμη μιά φορά ὁ εὐφυής Ἰακώβ παίζει αὐτόν τόν ἀγροῖκο Ἡσαῦ! 33,14. Εἰς Σηείρ. Βλ. σχόλιο εἰς 32,3. 33,17. Καί Ἰακώβ ἐπαίρει εἰς σκηνάς. Τό Ἑβρ. λέγει «εἰς tkos» («Σουκκώθ»). Ὁ στίχος περιέχει μιά αἰτιολογία τῆς ὀνομασίας Σοκχώθ (tkos ) «παραπήγματα» ἤ «καλύβες» (Ο «Σκηνάς»), μιᾶς τοποθεσίας κειμένης στό Τέλλ Ἀκσάς στήν κοιλάδα τοῦ Ἰορδάνου πλησίον τοῦ Ἰαββώκ. Τό ὄνομα Σοκχώθ σημαίνει κυρίως «καλύβες ἀπό κλαδιά», ὅπως τό ἐξηγεῖ ἡ συνέχεια τοῦ στίχου. Ἄφιξη στή Συχέμ (33,18-20) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ὁ Ἰακώβ ἔφθασε στήν Σαλήμ ἤ στήν Συχέμ, ὅπως τήν λέει τό Ἑβραϊκό κείμενο (στίχ. 19). Ὀνομάστηκε καί «Συχέμ» ἡ πόλη, ἐπειδή κατοικοῦσε σ αὐτήν ὁ Συχέμ, γιά τόν ὁποῖο θά διαβάσουμε στήν ἑπόμενη παράγραφο. Ὁ Ἰακώβ τώρα πέρασε τόν Ἰορδάνη ποταμό καί ὅταν συνῆλθε ἀπό τήν ἀναπηρία του ἐπισκέφθηκε τόν πατέρα του. Γιά νά ἔχει κατοχή ὁ Ἰακώβ στήν περιοχή πού ἦλθε, ἀγόρασε ἕνα τεμάχιο ἀγροῦ ὅπου ἔστησε τήν σκηνή του καί ἀνήγειρε ἕνα θυσιαστήριο στόν Θεό (στίχ ). Ἡ ἀνέγερση αὐτή τοῦ θυσιαστηρίου δήλωνε τήν ὀρθή πίστη του πού διεφύλαξε στήν ξένη χώρα, ὅπως τό δηλώνει τό ὄνομα τοῦ θυσιαστηρίου «Θεός Ἰσραήλ», ἤ, ὅπως τό λέει καθαρώτερα τό Ἑβραϊκό, «Ἔλ Ἐλώχε Ἰσραήλ». Σέ ἀντίθεση μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους τῆς γῆς, πού σ ὅποια χώρα πήγαιναν ἔπαιρναν τό θρήσκευμα τῆς χώρας αὐτῆς, ὁ πατριάρχης μας Ἰακώβ ἐξακολουθεῖ νά πιστεύει τόν Ἴδιο Θεό, τόν Κύριο. 5

6 (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 33, 18 Ἀφοῦ ἐπέστρεψε ὁ Ἰακώβ ἀπό τήν Μεσοποταμία τῆς Συρίας, γ ἔφθασε στήν Σαλήμ, πόλη τῶν Συχεμιτῶν, δ πού εἶναι στήν γῆ Χαναάν καί κατεσκήνωσε μπροστά στήν πόλη. 19 Ἀγόρασε δέ τήν μερίδα τοῦ ἀγροῦ, ὅπου ἔστησε τήν σκηνή του, ἀντί τοῦ ποσοῦ ἑκατό «ἀμνῶν» ε ἀπό τόν Ἐμμώρ, ζ τόν πατέρα τοῦ Συχέμ. 20 Καί ἀνήγειρε ἐκεῖ θυσιαστήριο καί ἐπικαλέστηκε τόν Θεό Ἰσραήλ. η γ. «Ἀπό τήν Παδάν-Ἀράμ», λέει τό Ἑβρ. δ. «Πόλην Συχέμ», λέει τό Ἑβρ. ε. «Ἀργυρίων», μεταφράζουν τό ἀντίστοιχο Ἑβρ. Βλ. σχόλ. ζ. «Ἀπό τούς υἱούς τοῦ Ἐμμώρ», λέει τό Ἑβρ. η. Τό Ἑβρ. λέει: «Καί ἀνήγειρε θυσιαστήριο καί κάλεσε αὐτό Ἔλ-ἐλώχε-Ἰσραήλ». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 33, Ὁ στίχ. 18 εἶναι Ἱερατικός, οἱ στίχ εἶναι Ἐλωχιμικοί. Ἄφιξη στήν Συχέμ. Στήν Συχέμ, ὅπου ἤδη εἶχε φθάσει ὁ Ἀβραάμ (12,6), ὁ Ἰακώβ ἀπέκτησε ἕνα τίτλο γαιοκτήμονος στήν Χαναάν, ὅπως εἶχε κάνει καί ὁ Ἀβραάμ στήν Χεβρών (κεφ. 23). Σ αὐτόν τόν ἀγρό πού ἀγόρασε ὁ Ἰακώβ ἐτάφησαν τά ὀστᾶ τοῦ Ἰωσήφ μεταφερθέντα ἀπό τήν Αἴγυπτο, Ἰησ. Ν. 24,32. Τό πηγάδι τοῦ Ἰακώβ ἦταν γνωστό τήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ (Ἰωαν. 4,6) καί δεικνύεται ἀκόμη καί τώρα. 33,19. Γιά τόν Συχέμ καί τούς υἱούς τοῦ Ἐμμώρ βλ. κεφ. 34. Ἡ ἀξία τοῦ μνημονευμένου ποσοῦ εἶναι ἄγνωστη. Τό ἑβρ. hf;yciq] («κεσιτά»), πού οἱ Ο μεταφράζουν «ἀμνῶν», εἶναι μιά μονάδα πού δέν μπορεῖ νά καθοριστεῖ βλ. Ἰησ. Ν. 24,32. Ἰώβ 42,11. Ὁ βιασμός τῆς Δείνας (34,1-5) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ὅπως λέει ὁ Ἰώσηπος, οἱ Συχεμῖτες εἶχαν μιά γιορτή καί ἡ Δείνα, ἡ μόνη θυγατέρα τοῦ Ἰακώβ, πῆγε στήν γιορτή αὐτή γιά νά δεῖ τίς θυγατέρες τῶν Συχεμιτῶν στόν χορό. Καί τῆς συνέβη τό κακό: Βιάστηκε ἀπό τόν Συχέμ, τό παιδί τοῦ ἄρχοντα τοῦ τόπου Ἐμμώρ (στίχ. 1.2). Ἀπό τόν στίχ. 3, πού λέει ὅτι ὁ Συχέμ «μίλησε στήν καρδιά τῆς κόρης», φαίνεται ὅτι ἡ ἁμαρτία ἔγινε ὄχι χωρίς τήν θέληση τῆς Δείνας. Πάντως ὁ Συχέμ ἦταν ἕτοιμος νά διορθώσει τό ἁμάρτημά του παίρνοντας τήν Δείνα γιά γυναίκα του (στίχ. 4). 6

7 (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 34, 1 Ἡ Δείνα, ἡ κόρη πού γέννησε ἡ Λεία στόν Ἰακώβ, βγῆκε γιά νά γνωρίσει τίς κοπέλλες τῆς περιοχῆς. 2 Καί ὅταν τήν εἶδε ὁ Συχέμ, ὁ υἱός τοῦ Ἐμμώρ τοῦ Εὐαίου, ὁ ἄρχοντας τοῦ τόπου, τήν ἅρπαξε καί κοιμήθηκε μαζί της καί τήν ταπείνωσε. 3 Προσκολλήθηκε δέ ψυχικά στήν Δείνα, τήν θυγατέρα τοῦ Ἰακώβ, ἀγάπησε τήν κόρη καί τῆς μίλησε καρδιακά. 4 Εἶπε δέ ὁ Συχέμ στόν πατέρα του Ἐμ μώρ: «Πάρε τήν κόρη αὐτή γιά γυναίκα μου». 5 Ὁ Ἰακώβ ἄκουσε ὅτι ὁ υἱός τοῦ Ἐμμώρ μόλυνε τήν Δείνα, τήν θυγατέρα του ἀλλά οἱ υἱοί του εὑρίσκοντο ἔξω στόν ἀγρό μέ τά κτήνη καί (γι αὐτό) δέν ἔκανε τίποτα μέχρι νά ἐπιστρέψουν. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 34,1-5. Αὐτό τό κεφ. συνδυάζει μία ἱστορία τῆς οἰκογενείας (ὁ Συχέμ βίασε τήν Δείνα, τήν ζήτησε σέ γάμο, δέχτηκε γι αὐτήν τήν περιτομή, ἀλλά σκοτώθηκε προδοτικά ἀπό τόν Συμεών καί τόν Λευί) καί μία ἱστορία τῶν φυλῶν (γενική γαμική διαθήκη προτεινόμενη ἀπό τόν Ἐμμώρ, τόν πατέρα τοῦ Συχέμ, στούς υἱούς τοῦ Ἰακώβ, πού γίνεται ἀποδεκτή ὑπό τήν συνθήκη τῆς περιτομῆς καί διακόπτεται ἀπό τούς υἱούς τοῦ Ἰακώβ, οἱ ὁποῖοι λεηλατοῦν τό χωριό καί σφάζουν τούς κατοίκους). Ἡ ἀπόδοση στίς δύο πηγές Ἐλωχιμική καί Γιαχβική εἶναι αὐθαίρετη. Αὐτή εἶναι ἡ ἱστορική ἀνάμνηση μιᾶς ἀτυχοῦς ἐπιχειρήσεως ὁρισμένων ἑβραϊκῶν ὁμάδων γιά νά ἐξουσιάσουν τήν περιοχή τῆς Συχέμ κατά τήν πατριαρχική ἐποχή. Πρβλ. 49, ,2. Ὁ Εὐαῖος. ywiji («χιββί»), ἔχει τό Ἑβραϊκό, πού εἶναι ἕνας παλαιός λαός τῆς Χαναάν 10,7. Ἀλλά, πρέπει μᾶλλον νά διαβάσουμε «Χορραῖος» μιά μικρή συνοικία ἑνός λαοῦ, ὄχι σημιτικοῦ, ὁ ὁποῖος προέρχεται ἀπό τόν βορρᾶ οἱ Συχεμῖτες δέν εἶναι Χαναναῖοι, γιατί δέν ἐξασκοῦσαν τήν περιτομή, στίχ. 14 ἑξ. Γαμήλια συνθήκη μέ τούς Συχεμῖτες (34,6-24) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ὁ πατέρας Ἰακώβ καί οἱ υἱοί του ὀργίστηκαν γιά τήν προσβολή πού ἔγινε στήν Δείνα ἀπό τόν Συχέμ, πού ἦταν προσβολή σ ὅλο τό ἔθνος τους (στίχ. 7). Ὁ Συχέμ, ἀλλά καί ὁ πατέρας του Ἐμμώρ, παρεκάλεσαν τόν πατέρα καί τούς ἀδελφούς τῆς Δείνας νά δεχθοῦν νά συνάψουν συγγένεια μαζί τους ἀλλά καί μέ ὅλο τό ἔθνος τους μέ τό νά θελήσουν νά δώσουν τήν Δείνα σέ γάμο μέ τόν Ἐμμώρ καί νά συγκατοικήσουν ἔτσι οἱ δύο λαοί (στίχ. 8 ἑξ.). Στήν πρόταση αὐτή τοῦ Συχέμ καί τοῦ Ἐμμώρ ἀπάντησαν οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ Συμε- 7

8 ών καί Λευί «μέ δόλο» (στίχ. 13), ὅτι δέν μπορεῖ νά γίνει αὐτό νά νυμφευθεῖ, δηλαδή, ὁ Συχέμ τήν Δείνα καί νά κατοικήσουν μαζί τους, γιατί αὐτοί εἶναι ἀπερίτμητοι (στίχ ). Ἀπό ὅσα ὅμως γνωρίζουμε δέν ὑπῆρχε ἔθιμο, αὐτόν τόν καιρό τοὐλάχιστον, κατά τῶν ἐπιγαμιῶν μέ μή περιτετμημένα πρόσωπα. Γι αὐτό ὡραῖα σημειώνει ὁ ἱερός συγγραφεύς μας ὅτι οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ μίλησαν «μέ δόλο» στόν Συχέμ καί τόν Ἐμμώρ (στίχ. 13). Ἀλλά καί ὁ Συχέμ καί ὁ Ἐμμώρ σύστησαν στόν λαό τους ἀπό δόλο, πάλι, ἀπό συμφέρον γι αὐτούς, νά κάνουν συμφωνία μέ τόν Ἰακώβ καί τούς υἱούς του καί νά θελήσουν νά περιτμηθοῦν. Γιατί αὐτό θά ἦταν πρός ὄφελός τους, ἀφοῦ ὁ Ἰακώβ δέν εἶναι ἁπλᾶ φιλήσυχος ἄνθρωπος, ἀλλά καί πλούσιος σέ ποίμνια καί ἀγέλες καί θά αὔξαναν ἔτσι τόν πλοῦτο τῆς χώρας τους (στίχ. 23). Οἱ Συχεμῖτες μέ τίς ἰσχυρές αὐτές προτάσεις τοῦ Ἐμμώρ καί τοῦ Συχέμ (βλ ) δέχθηκαν νά περιτμηθοῦν καί περιετμήθησαν (στίχ. 24). Ἀλλά, δέν τούς ὠφέλησε σέ τίποτα ἡ περιτομή, γιατί δέν περιτμήθηκαν ἀπό θεοσέβεια. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 34, 6 Ὁ δέ Ἐμμώρ ὁ πατέρας τοῦ Συχέμ πῆγε στόν Ἰακώβ γιά νά μιλήσει μαζί του. 7 Ὅταν ἐπέστρεψαν ἀπό τόν ἀγρό οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ καί πληροφορήθηκαν αὐτό πού ἔγινε, ὀργίστηκαν οἱ ἄνδρες καί θύμωσαν πολύ γιά τήν προσβολή πού ἐκεῖνος ἔκανε κατά τοῦ Ἰσραήλ, μέ τό νά κοιμηθεῖ μέ τήν θυγατέρα τοῦ Ἰακώβ, πράγμα πού δέν ἔπρεπε νά γίνει. 8 Ὁ δέ Ἐμμώρ εἶπε σ αὐτούς: «Ὁ υἱός μου ὁ Συχέμ ἀγάπησε μέ τήν καρδιά του τήν θυγατέρα σας. Δῶστε την, σᾶς παρακαλῶ, σ αὐτόν γιά γυναίκα. 9 Ἐλᾶτε νά κάνετε γάμους μαζί μας δῶστε μας τίς θυγατέρες σας καί πάρτε τίς θυγατέρες μας γιά τούς ἑαυτούς σας. 10 Καί κατοικῆστε μαζί μας νά ἡ γῆ (μας) εἶναι στήν διάθεσή σας. Μείνετε σ αὐτήν, κάνετε τό ἐμπόριό σας καί ἐγκατασταθεῖτε σ αὐτήν». 11 Εἶπε δέ ὁ Συχέμ πρός τόν πατέρα της (τῆς Δείνας) καί πρός τούς ἀδελφούς της: «Ἄς βρῶ χάρη ἀπό σᾶς καί θά σᾶς δώσουμε ὅ,τι μᾶς ζητήσετε. 12 Αὐξῆστε πολύ τήν προίκα καί θά σᾶς δώσω ὅ,τι ἀκριβῶς μοῦ ζητήσετε ἀρκεῖ νά μοῦ δώσετε τήν κόρη αὐτή γιά γυναίκα». 13 Οἱ δέ υἱοί τοῦ Ἰακώβ ἀπάντησαν στόν Συχέμ καί τόν Ἐμμώρ τόν πατέρα του μέ δόλο, ἐπειδή μόλυναν τήν Δείνα τήν ἀδερφή τους. 14 Εἶπαν, λοιπόν, σ αὐτούς ὁ Συμεών καί ὁ Λευΐ, οἱ ἀδελφοί τῆς Δείνας: «Δέν εἶναι δυνατόν νά κάνουμε αὐτό τό πράγμα καί νά δώσουμε ἔτσι τήν ἀδελφή μας σέ ἄνδρα πού εἶναι ἀπερίτμητος, γιατί θά εἶναι ντροπή γιά μᾶς. 15 Μόνο μέ τόν ἑξῆς ὅρο θά δεχτοῦμε νά συμφωνήσουμε μαζί σας καί νά κατοικήσουμε μέ σᾶς α : Ἄν γίνετε ὅμοιοι μέ μᾶς μέ τό νά περιτμηθοῦν ὅλοι οἱ ἄρρενες. 16 Τότε θά δώσουμε τίς θυγατέρες μας σέ γάμο καί θά πάρουμε τίς δικές σας γιά γυναῖκες μας καί θά κατοικήσουμε μαζί σας καί θά γίνουμε ἕνας λαός. 17 Ἄν ὅμως δέν συμφωνήσετε νά περιτμηθεῖτε, τότε θά πάρουμε τήν θυγατέρα μας καί θά φύγουμε». 18 Ἡ πρόταση αὐτή ἄρεσε στόν Ἐμμώρ καί στόν Συχέμ, τόν υἱό τοῦ Ἐμμώρ. 19 Καί δέν βράδυνε ὁ νέος νά ἐκτελέσει 8

9 τόν ὅρο, γιατί ἀγαποῦσε πολύ τήν θυγατέρα τοῦ Ἰακώβ αὐτός δέ ὁ ἴδιος ἦταν ὁ πιό σπουδαῖος ἀπό ὅλη τήν οἰκογένεια τοῦ πατέρα του. 20 Ἦρθε, λοιπόν, ὁ Ἐμμώρ καί ὁ υἱός του Συχέμ στήν πύλη τῆς πόλης τους καί εἶπαν στούς συμπολῖτες τους: 21 «Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί εἶναι εἰρηνικοί ἄς τούς ἀφήσουμε νά κατοικήσουν μαζί μας στήν χώρα μας καί νά ἐμπορεύονται σ αὐτήν, ἀφοῦ ἡ γῆ μας ἔχει ἀρκετή ἔκταση καί γι αὐτούς ἄς νυμφευθοῦμε τίς θυγατέρες τους καί ἄς δώσουμε σ αὐτούς τίς θυγατέρες μας γιά γάμο. 22 Ἀλλά μέ μιά μόνον προϋπόθεση οἱ ἄν θρωποι αὐτοί θά συμφωνήσουν νά κατοικήσουν μαζί μας, ὥστε νά ἀποτελέσουμε ἕνα λαό: Ἄν περιτμηθοῦμε ὅλοι οἱ ἄρρενες, ὅπως περιτέμνονται καί αὐτοί. 23 Ἔτσι, δέν θά εἶναι πρός ὄφελός μας τά κτήνη τους καί τά ποίμνιά τους καί ὅλα τά ὑπάρχοντά τους; Ἄς συμφωνήσουμε μόνον σ αὐτό μ αὐτούς καί θά κατοικήσουν μαζί μας». 24 Ὅλοι ἐκεῖνοι, πού ἔβγαιναν ἀπό τήν πύλη τῆς πόλης, συμφώνησαν μέ τόν Ἐμ μώρ καί μέ τόν Συχέμ, τόν υἱό του. Καί περιέτεμαν ὅλοι οἱ ἄρρενες τήν σάρκα τῆς ἀκροβυστίας τους. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 34,7. Ἄσχημον ἐποίησε ἐν Ἰσραήλ. Καθιερωμένη ἔκφραση, Δευτ. 22,21. Κριτ. 20,10. Ἰερ. 29,23. Ὁ συγγραφεύς λησμονεῖ ὅτι ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ δέν ὑπάρχει ἀκόμη. 34,12. Ὁ Ἐμμώρ στούς στίχ διαπραγματεύεται γιά τό γενικό συμφέρον τοῦ λαοῦ του (βλ. καί τούς στίχ ). Ὁ ἐρωτευμένος ὅμως Συχέμ δέν σκέπτεται παρά μόνο τόν ἑαυτό του καί τήν γυναίκα πού ἐπιθυμεῖ. 34,20. Πρός τήν πύλη τῆς πόλεως αὐτῶν. Βλ. 19,1. 34,24. Στό τέλος τοῦ στίχ. τό Ἑβρ. ἐπαναλαμβάνει: «Ὅλοι αὐτοί πού δρασκελίζουν τήν πόρτα τῆς πόλεώς τους». Ἡ πρόταση παραλείπεται ἀπό τούς Ο. Δόλια ἐκδίκηση τοῦ Συμεών καί τοῦ Λευί (34,25-31) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Οἱ δύο ἀδελφοί τῆς Δείνας ἀπό τήν ἴδια μητέρα, ὁ Συμεών καί ὁ Λευΐ, ἐκδικήθηκαν τούς Συχεμῖτες γιά τήν ἀτίμωση τῆς ἀδελφῆς τους. Τήν τρίτη ἡμέρα τῆς γενομένης περιτομῆς (πιθανόν τήν νύκτα), τότε πού ἡ φλόγωση καί ὁ πυρετός τῶν περιτμηθέντων ἀνδρῶν ἦταν δυνατός καί οἱ Συχεμῖτες, λοιπόν, ἦταν ἀβοήθητοι, αὐτοί οἱ δυό ἀδελφοί εἰσέβαλαν στίς οἰκίες τους καί θανάτωσαν ὅλους τούς ἄρρενες, ὅπως ἐπίσης καί τόν κύριο ἔνοχο, τόν Συχέμ, μαζί μέ τόν πατέρα του Ἐμμώρ καί ἐλευθέρωσαν τήν ἁρπαγεῖσα ἀδελφή τους Δείνα (στίχ ). Συμπληρώθηκε ὅμως ἡ καταστροφή ἀπό τούς ἄλλους υἱούς τοῦ Ἰακώβ, οἱ ὁποῖοι λεηλάτησαν τήν πόλη καί ἅρπαξαν τούς Συχεμῖτες ὡς αἰχμαλώτους (στίχ ). Δέν ἔπρεπε οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ νά ἐκτραποῦν σέ τέτοια σκληρότητα. Ἡ σφαγή καί ἡ γενική καταστροφή τῶν Συχεμιτῶν ἦταν παράβαση μιᾶς γενομένης συμφω- 9

10 νίας (βλ. στίχ. 5-24) καί ἀκόμη περισσότερο ἡ διαγωγή τῶν υἱῶν τοῦ Ἰακώβ ἦταν μιά ἱεροσυλία, γιατί μεταχειρίστηκαν τήν ἱερή τελετή τῆς περιτομῆς γιά νά ἐπιδοθοῦν στήν φοβερή σκληρότητά τους. Ὁ πατέρας Ἰακώβ δέν συμφώνησε μέ τήν πράξη αὐτή τῶν παιδιῶν του, γιατί αὐτός ἦταν εἰρηνικός καί ἀκόμη φοβήθηκε μήπως ὁ Θεός ἀποσύρει πλέον τήν προστασία ἀπό πάνω του καί τόν φονεύσουν οἱ ἐπιτόπιοι κάτοικοι (στίχ. 30). Τούς συγκράτησε ὅμως ὁ Θεός ἀπό τό νά ἐπιτεθοῦν ἐναντίον του. Ἀπό τήν ὅλη ἱστορία διδασκόμαστε ὅτι μία ἁμαρτία φέρει τήν ἄλλη: Ἡ περιέργεια καί ἀνυπακοή τῆς Δείνας ἔφερε τήν ἀτίμωσή της. Καί αὐτό ἔγινε αἰτία σκληρῆς ἐκδίκησης, ἀγρίων φόνων ἀπό τούς ἀδελφούς τῆς Δείνας. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 34, 25 Κατά τήν τρίτη δέ ἡμέρα, ὅταν αὐτοί (οἱ Συχεμῖτες ἄρρενες) ἦταν στόν ὀδυνηρό τους πόνο (ἀπό τήν περιτομή), δύο ἀπό τούς υἱούς τοῦ Ἰακώβ, ὁ Συμεών καί ὁ Λευΐ, ἀδελφοί τῆς Δείνας, πῆρε καθένας τό ξίφος του καί μπῆκαν στήν πόλη χωρίς καμμιά ἀντίσταση καί φόνευσαν ὅλους τούς ἄρρενες. 26 Καί τόν Ἐμμώρ καί τόν Συχέμ, τόν υἱό του, τούς ἔσφαξαν. Καί, ἀφοῦ πῆραν τήν Δείνα ἀπό τόν οἶκο τοῦ Συχέμ, ἔφυγαν. 27 Τότε ἦλθαν οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ στούς φονευμένους καί λεηλάτησαν τήν πόλη, στήν ὁποία μίαναν τήν ἀδελφή τους Δείνα. 28 Ἅρπαξαν τά πρόβατά τους, τά βόδια τους καί τούς ὄνους τους καί ὅλα ὅσα ἦταν στήν πόλη καί τούς ἀγρούς. 29 Ἅρπαξαν τούς ἀνθρώπους τους καί ὅλα τά πολύτιμα ἀντικείμενά τους αἰχμαλώτισαν τίς γυναῖκες τους καί πῆραν (γενικά) ὅ,τι ὑπῆρχε στήν πόλη καί μέσα στά σπίτια. 30 Τότε ὁ Ἰακώβ εἶπε στόν Συμεών καί τόν Λευΐ: «Μέ κάνατε μισητό, ὥστε οἱ κάτοικοι τοῦ τόπου (αὐτοῦ), οἱ Χαναναῖοι καί οἱ Φερεζαῖοι, νά μέ θεωροῦν κακοποιό. Ἐγώ δέ ἔχω λίγους ἀνθρώπους καί ἄν αὐτοί συναχθοῦν ἐναντίον μου θά μέ κατασφάξουν καί θά καταστραφῶ καί ἐγώ καί ἡ οἰκογένειά μου». 31 Ἀλλ αὐτοί ἀπάντησαν: «Ἔπρεπε, λοιπόν, τήν ἀδελφή μας νά τήν μεταχειριστοῦν σάν πόρνη;». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 34,25 ἑξ. Τά μετά τήν περιτομή. 34,25. Ὁ Συμεών καί ὁ Λευΐ ἦσαν υἱοί τῆς Λείας, ὅπως ἡ Δείνα. 34, Ἡ ἀποδοκιμασία τοῦ Ἰακώβ προέρχεται ἁπλῶς ἀπό τόν φόβο γιά τίς συνέπειες. Ὁ χαρακτήρας τῶν Συμεών καί τοῦ Λευί καταδικάζεται καί εἰς 49,5 ἑξ. 34,30. Χαναναῖοι καί... Βλ. 13,7. 10

11 Ὁ Ἰακώβ στήν Βαιθήλ (35,1-15) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ὁ Ἰακώβ ἦταν πολύ ταραγμένος καί φοβισμένος ἀπό τά συμβάντα καί γι αὐτό ὁ Θεός, γιά νά τόν τονώσει καί νά τόν ἠρεμήσει, τοῦ ἔδωσε μιά νέα ἀποκάλυψη. Τοῦ ἔδωσε τήν ἐντολή νά μεταβεῖ στήν Βαιθήλ, ἐκεῖ ὅπου παλαιότερα, πηγαίνοντας γιά τήν Μεσοποταμία, εἶχε πάλι μιά ἀποκάλυψη καί ἔκανε τάξιμο νά στήσει ἐκεῖ ἕνα θυσιαστήριο (βλ. 28,20-22). Ἀλλά μόλις τώρα ὁ Ἰακώβ, μετά ἀπό σαράντα τέσσερα χρόνια, θά ἐκπληρώσει τό τάξιμό του καί θά στήσει τό θυσιαστήριο στήν Βαιθήλ (στίχ. 1.7). Γιατί ἀργοπόρησε τόσο; Φαίνεται ὅτι βρῆκε εὐχάριστη καί ἱκανοποιητική διαμονή κοντά στήν Συχέμ καί γι αὐτό ἀργοπόρησε νά ἐκπληρώσει τό τάξιμό του. Τώρα ὅμως πού ὁ Ἰακώβ τό ἐκπληρώνει, γιά τήν πορεία του πρός τήν Βαιθήλ καί γιά τήν ἀνέγερση θυσιαστηρίου ἐκεῖ, φρόντισε νά καθαρίσει τόν οἶκόν του καί τούς οἰκογενεῖς του ἀπό πάντα μολυσμό τῶν εἰδώλων (στίχ. 2.4). Παλαιότερα ὁ τόπος, στόν ὁποῖο ὁ Ἰακώβ τώρα στήνει τό θυσιαστήριο, λεγόταν Λούζ (στίχ. 9) ἀλλά, ἀνανεώνοντας τήν ὀνομασία πού ἔδωσε στόν τόπο κατά τό ὅραμά του, ὅταν πορευόταν στήν Μεσοποταμία (βλ. 28,18.19), τόν ὀνομάζει τώρα «Βαιθήλ», πού σημαίνει «οἶκος Θεοῦ» (στίχ. 7.15). Τότε, ὅταν ὁ Ἰακώβ πήγαινε γιά τήν Μεσοποταμία, εἶδε στήν Βαιθήλ ὅραμα πού τόν διαβεβαίωνε γιά τήν θεία προστασία (28,13-15). Καί τώρα, στήν Βαιθήλ πάλι, ἀνανεώνει ὁ Θεός τήν διαθήκη Του στόν Ἰακώβ, στερεώνοντας σ αὐτόν τό ὄνομα «Ἰσραήλ» καί μεταβιβάζοντας σ αὐτόν τίς ὑποσχέσεις περί ἀναριθμήτων ἀπογόνων καί κατοχῆς τῆς χώρας (στίχ ). Αὐτό εἶναι ἡ ἐπικύρωση στόν Ἰακώβ γιά τήν κληρονομία ὅλων τῶν ὑποσχέσεων καί διαβεβαιώσεων πού δόθηκαν στόν Ἀβραάμ. Καί εἶδε ὁ Ἰακώβ ἀμέσως τήν προστασία τοῦ Θεοῦ: Ἐνῶ, γιά τό ἀδίκημα τῶν υἱῶν του (βλ. 34,25-31), φοβόταν καταδίωξη ἀπό τήν περιοχή τῆς Συχέμ πού διέμενε, ὅμως «ἔπεσε τρόμος τοῦ Θεοῦ στίς γύρω πόλεις, ὥστε δέν καταδίωξαν τούς υἱούς Ἰσραήλ» (στίχ. 5). Στήν περικοπή μας ἐδῶ διαβάζουμε καί γιά τό θάνατο τῆς Δεβώρας, τῆς τροφοῦ τῆς μητέρας του Ρεβέκκας. Ὁ Ἰακώβ πένθησε γι αὐτήν (στίχ. 8). Λέγουν ὅμως ὅτι ὁ κλαυθμός ἐδῶ δέν εἶναι μόνο γιά τήν Δεβώρα ἀλλά καί γιά τήν μητέρα του Ρεβέκκα, γιατί τώρα ἔλαβε εἴδηση γιά τόν θάνατό της. Γι αὐτό, ὅπως λέγεται παρακάτω (στίχ. 27), ὁ Ἰακώβ πῆγε νά ἐπισκεφθεῖ τόν πενθοῦντα πατέρα του Ἰσαάκ στήν Χεβρών. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 35, 1 Εἶπε δέ ὁ Θεός στόν Ἰακώβ: «Σήκω νά ἀνεβεῖς στήν Βαιθήλ καί νά κατοικήσεις ἐκεῖ κατασκεύασε δέ ἐκεῖ θυσιαστήριο στόν Θεό, πού ἐμφανίστηκε σέ σένα, ὅταν ἔφευγες μακρυά ἀπό τόν ἀδελφό σου Ἡσαῦ». 11

12 2 Καί εἶπε ὁ Ἰακώβ στήν οἰκογένειά του καί σ ὅλους ὅσοι ἦταν μαζί του: «Πετάξτε τούς ξένους θεούς, πού ἔχετε μεταξύ σας, καθαριστεῖτε καί ἀλλάξτε τά ροῦχα σας. 3 Ἄς σηκωθοῦμε νά ἀνεβοῦμε στήν Βαιθήλ καί νά κάνουμε ἐκεῖ θυσιαστήριο στόν Θεό, ὁ Ὁποῖος μέ ἐπάκουσε στόν καιρό τῆς θλίψης μου καί ἦταν μαζί μου καί μέ φύλαγε στόν δρόμο πού βάδιζα». 4 Παρέδωσαν, λοιπόν, στόν Ἰακώβ τούς ξένους θεούς πού εἶχαν, ὅπως καί τά σκουλαρίκια πού εἶχαν στά αὐτιά τους ὁ δέ Ἰακώβ τά κατέχωσε στήν δρῦ πού ἦταν στήν Συχέμ καί ἔτσι τά ἐξαφάνισε μέχρι σήμερα (πού γράφονται αὐτά). α5 Ἔπειτα ἔφυγε ὁ Ἰσραήλ (δηλ. ὁ Ἰα κώβ) ἀπό τήν Συχέμ β καί ἔπεσε τρόμος τοῦ Θεοῦ στίς πόλεις τίς γύρω ἀπ αὐ τούς, ὥστε δέν καταδίωξαν τούς υἱούς Ἰσραήλ. γ 6 Ἔφθασε λοιπόν ὁ Ἰακώβ καί ὅλος ὁ λαός, ὁ ὁποῖος ἦταν μαζί του στήν Λουζά, πού εἶναι στήν γῆ Χαναάν καί πού ὀνομάζεται (διαφορετικά) Βαιθήλ. 7 Ἐκεῖ αὐτός οἰκοδόμησε θυσιαστήριο καί ὀνόμασε τόν τόπο Βαιθήλ, δ γιατί ἐκεῖ φανερώθηκε σ αὐτόν ὁ Θεός, ὅταν ἔφευγε μακρυά ἀπό τόν ἀδελφό του Ἡσαῦ. 8 Καί πέθανε ἡ Δεβώρα, ἡ τροφός τῆς Ρεβέκκας, καί τάφηκε πιό κάτω ἀπό τήν Βαιθήλ, κάτω ἀπό τήν βελανιδιά καί κάλεσε ὁ Ἰακώβ τό ὄνομά της «βελανιδιά πένθους». ε 9 Φανερώθηκε δέ πάλι ὁ Θεός στόν Ἰα κώβ στήν Λουζά, ζ μετά τήν ἐπιστροφή του ἀπό τήν Μεσοποταμία τῆς Συρίας η καί τόν εὐλόγησε. 10 Καί τοῦ εἶπε ὁ Θεός: «Τό ὄνομά σου δέν θά εἶναι πιά Ἰακώβ, ἀλλά θά ὀνομάζεται Ἰσραήλ». Καί κάλεσε τό ὄνομά του Ἰσ ραήλ. 11 Εἶπε δέ (ἀκόμη) σ αὐτόν ὁ Θεός: «Ἐγώ εἶμαι ὁ Θεός σου! θ Νά αὐξάνεσαι καί νά πληθύνεσαι ἔθνη καί πλῆθος ἐθνῶν θά προέλθουν ἀπό σένα καί βασιλεῖς θά βγοῦν ἀπό τήν ὀσφῦ σου. 12 Τήν γῆ πού ἔδωσα στόν Ἀβραάμ καί τόν Ἰσαάκ θά τήν δώσω σέ σένα θά εἶναι δική σου καί μετά ἀπό σένα θά τήν δώσω στούς ἀπογόνους σου». 13 Καί ἀνέβηκε ὁ Θεός ἀπ αὐτόν, ἀπό τόν τόπο ὅπου μίλησε μαζί του. 14 Ἔστησε δέ ὁ Ἰακώβ στήλη στόν τόπο ὅπου μίλησε μαζί του ὁ Θεός, στήλη λίθινη ἔκανε σπονδή σ αὐτή καί ἔχυσε πάνω της λάδι. 15 Καί κάλεσε ὁ Ἰακώβ τόν τόπο, ὅπου μίλησε μαζί του ὁ Θεός, Βαιθήλ. α. Ἡ φράση τῶν Ο «καί ἀπώλεσεν αὐτά ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας» λείπει ἀπό τό Ἑβρ. β. Τό Ἑβρ. λέει: «Μετά ἀπό αὐτά ἀναχώρησαν». γ. «Ἀπό τούς υἱούς Ἰακώβ», λέει τό Ἑβρ. δ. Κατά τό Ἑβρ.: «Ἔλ-Βαιθήλ». ε. Κατά τό Ἑβρ.: «Καί ὀνομάστηκε (ἡ δρῦς) Ἀλλών-βαχούθ». ζ. Τό «ἐν Λουζᾷ» τῶν Ο λείπει ἀπό τό Ἑβρ. η. «Ἀπό τήν Παδάν Ἀράμ», λέει τό Ἑβρ. Ὁμοίως καί στήν συνέχεια τοῦ κεφ. θ. Κατά τό Ἑβρ.: «Ἐγώ (εἶμαι) ὁ Θεός ὁ Παντοκράτωρ (Ἔλ-Σαντάγι)». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 35,1-15. Αὐτό τό κεφ. συγκεντρώνει, στήν διαδρομή τοῦ Ἰακώβ μεταξύ Συχέμ καί Χεβρών, παραδόσεις ποικίλλης προελεύσεως. 35,2. Αὐτό ἐδῶ δηλώνει κάτι περισσότερο 12

13 ἀπό τήν ἀπόρριψη τῶν οἰκειακῶν εἰδώλων, τά ὁποῖα ἔφερε ἡ Ραχήλ (31,19.34). Εἶναι, ὅπως στό Ἰησ. Ν. 24 (πάλι στήν Συχέμ), μία πράξη πίστεως στόν μοναδικό Θεό τοῦ Ἰσραήλ. Καθαρίσθητε... Ὁ καθαρμός καί ἡ ἀλλαγή τῶν ἐνδυμάτων εἶναι μιά προετοιμασία καθαρμοῦ γιά τό προσκύνημα τῆς Βαιθήλ, βλ. Ἐξ. 19,10. 35,4.Τούς θεούς... οἵ ἦσαν ἐν ταῖς χερσίν αὐτῶν. Πρόκειται γιά μικρά εἴδωλα, ἀνάλογα μέ ἐκεῖνα τά ὁποῖα ἔκρυψε ἡ Ραχήλ (βλ. 31,19) καί πού κρατοῦσαν στά χέρια. Τά ἐνώτια...τά δακτύλια καί τά κρεμάμενα σκουλαρίκια δέν τά εἶχαν μόνο ὡς στολίδια, ἀλλά καί ὡς φυλακτά, τά ὁποῖα ἐπίστευαν ὅτι διά μαγείας τούς προσφέρουν προστασία (βλ. Κριτ. 8,26) καί ἀκόμη τά θεωροῦσαν ὡς θεῖα σύμβολα. Τήν ἐν Σικίμοις. Εἶναι ἡ Δρῦς Μορέχ τῆς Συχέμ, βλ. 12,6. Ἡ «δρῦς τοῦ Μορέχ», ἡ μνημονευομένη εἰς Δευτ. 11,30, ταυτίζεται ἴσως μέ τήν «βελανιδιά τῶν μάντεων» τοῦ Κριτ. 9,37. «Μορέχ» δύναται νά σημαίνει «μάντις». 35,6. Γιά τήν Λουζά (Λούζ), ὡς τό παλαιό ὄνομα τῆς Βαιθήλ, μνημονεύεται ἀκόμη εἰς 28,19 (Οὐλαμλούζ). 48,3. Κριτ. 1,23. Ἡ ἀρχή τῆς Βαιθήλ ὡς ἕνα ἰσραηλιτικό ἱερό ἀποδίδεται ἐδῶ στόν Ἰακώβ, ὁ ὁποῖος κτίζει ἕνα θυσιαστήριο, ἀκριβῶς ὅπως εἶχε κάνει ὁ Ἀβραάμ (12,8). Αὐτή ἡ ἀπόδοση τῆς ἀρχῆς τοῦ θυσιαστηρίου στούς δυό μεγάλους Πατριάρχες ὑποδηλώνει τήν μετέπειτα σπουδαιότητά του. 35,7. «Ἔλ Βαιθήλ». Θεός Βαιθήλ ἤ Θεός τῆς Βαιθήλ (βλ. σχόλ. 28,18). Οἱ μεταφράσεις ἔχουν «Βαιθήλ». Ἐφάνη... Τό Ἑβρ. κείμενο, ὅπως τό διορθώνουν, ἔχει τό ρῆμα «ἐφάνη», τοῦ στίχ. μας (Wlg ni «νιγελού»), στόν πληθυντικό ἀριθμό τό «Θεός» (Ἐλωχίμ) πιθανόν νά ἀναφέρεται καί σέ ἄλλα οὐράνια ὄντα τοῦ 28,12. 35,8. Ἡ τροφός τῆς Ρεβέκκας δύσκολα μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι συνόδευε τόν Ἰακώβ αὐτή νοεῖται εἰς 24,59 χωρίς νά μνημονεύεται. Ἄραγε, ἦρθε τόσο μακρυά καί συνόδευσε τόν Ἰακώβ στήν Μεσοποταμία; Εἶναι μᾶλλον μιά λάθος σημείωση πού συνδέθηκε μέ τήν παρούσα διήγηση γιά τήν ἀναφορά τῆς Βαιθήλ. Μερικοί ὑποθέτουν μία σχέση τοῦ φοίνικος τῆς προφήτιδας Δεβώρας (Κριτ. 4,5), κειμένου μεταξύ τῆς Ραμά καί τῆς Βαιθήλ καί τῆς βελανιδιᾶς αὐτοῦ τοῦ στίχου. 35,13. Ἡ ἔκφραση «ἐκ τοῦ τόπου, οὗ ἐλάλησε μετ αὐτοῦ» εἶναι διττογραφία τοῦ ἑπομένου στίχ. Γέννηση τοῦ Βενιαμίν καί θάνατος τῆς Ραχήλ (35,16-20) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ὅταν μετά ἀπό χρόνια θλιβερῆς ἀτεκνίας ἡ Ραχήλ γέννησε τόν πρῶτο της υἱό, τόν Ἰωσήφ, εἶπε: «Ἄς μοῦ δώσει ὁ Θεός καί ἕνα ἄλλο υἱό» (29,24). Καί ἀπόκτησε, πραγματικά, καί ἄλλο υἱό, ἀλλ αὐτός ἦταν Ben-oni, δηλαδή «υἱός ὀδύνης», «θανατηφόρος υἱός», γιατί πέθανε ἡ μητέρα Ραχήλ στήν γέννα του. Καί ὁ πατέρας Ἰακώβ, γιά νά μήν πληγώνεται τό παιδί του μέ τό ὄνομα αὐτό, γιατί θά τοῦ θύμιζε τόν θάνατο τῆς μητέρας του μέ τήν δική του γέννα, τό ὀνόμασε «Βενιαμίν» δηλαδή, παιδί «δεξιοῦ χεριοῦ», ἐπιδέξιο καί πολύτιμο σάν τό δεξί χέρι παιδί. Ἡ Ραχήλ θάφτηκε στήν Βηθλεέμ, ἐκεῖ ὅπου καί 13

14 γέννησε τόν Βενιαμίν (στίχ ), καί ὅλη ἡ γύρω περιοχή ὀνομάστηκε ἀπό τόν τάφο της «Ραχήλ». Ἔτσι, ὅταν ὁ θηριώδης Ἡρώδης ἔσφαξε τά νήπια τῆς Βηθλεέμ, γιά νά θανατώσει τόν Ἰησοῦ Χριστό, ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος εἶπε ὅτι ἡ «Ραχήλ ἔκλαιε τά τέκνα της» (Ματθ. 2,18. Βλ. καί Ἱερ. 38,15). Δηλαδή, ἡ ἐπαρχία Ραχήλ ἔκλαιε τά σφαγέντα παιδιά της. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 35, 16 Ὕστερα ἀπό αὐτά, ἀφοῦ ἀναχώρησε ὁ Ἰακώβ ἀπό τήν Βαιθήλ, ἔστησε τήν σκηνή του πέρα ἀπό τόν πύργο Γαδέρ καί ἐνῶ πλησίαζε στήν Χαβραθά, ἐρχόμενος στήν Ἐφραθᾶ, ι γέννησε ἡ Ραχήλ, ἔχοντας δυστοκία κατά τόν τοκετό. 17 Καί ἐνῶ γεννοῦσε μέ μεγάλη δυσκολία, εἶπε σ αὐτήν ἡ μαία: «Κουράγιο! Γιατί καί τό παιδί σου αὐτό εἶναι ἀγόρι!». 18 Τήν στιγμή δέ πού ἔβγαινε ἡ ψυχή της γιατί πέθαινε τοῦ ἔδωσε τό ὄνομα «Υἱός ὀδύνης» κ ὁ πατέρας του ὅμως τοῦ ἔδωσε τό ὄνομα «Βενιαμίν». 19 Ἔτσι πέθανε ἡ Ραχήλ καί τάφηκε στήν ὁδό τοῦ ἱπποδρόμου Ἐφραθᾶ λ (ἡ πόλη αὐτή εἶναι ἡ Βηθλεέμ). 20 Καί ὁ Ἰακώβ ἔστησε στήλη πάνω στόν τάφο της, ἡ ὁποία ὑπάρχει μέχρι σήμερα καί λέγεται, «Ἡ στήλη τοῦ τάφου τῆς Ραχήλ». μ ι. Τό Ἑβρ. λέει: «Καί ἀνεχώρησαν ἀπό τήν Βαιθήλ καί ἐνῶ ἔμενε λίγο διάστημα γιά νά φθάσουν στήν Ἐφραθά». κ. «Μπέν-ὠνί», κατά τό Ἑβρ. λ. Κατά τό Ἑβρ.: «Στήν ὁδό τῆς Ἐφραθά». μ. Τό Ἑβρ. μετά ἀπό τόν στίχ. 20 προσθέτει ὡς στίχ. 21 τό ἑξῆς: «Ἐγερθείς δέ ὁ Ἰσραήλ ἔστησε τήν σκηνή του πέραν τοῦ Μιγδώλ-ἐδέρ». Πρβλ. στίχ. 16α στούς Ο. Ὁ δέ στίχ. 22 τῶν Ο στό Ἑβρ. ἑνώνεται μέ τόν προηγούμενο στίχ. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 35,16. Ἡ Ἐφραθά ταυτίζεται μέ τήν Βηθλεέμ στόν στίχ. 19 καί στόν 48,7, πού ἀναφέρεται στήν παράγραφό μας βλ. Ρούθ 4,11 καί Μιχ. 5,2. Ἀλλά ἡ Βηθλεέμ ἔλαβε τό ὄνομα τῆς Ἐφραθά, γιατί κατοικήθηκε ἀπό μιά Ἐφραθιτική πατριά, βλ. Α Παραλ. 2, Ρούθ 1,2. Ἡ Βηθλεέμ τοῦ στίχ. 12 εἶναι ἕνα σχόλιο. Ὁ τάφος τῆς Ραχήλ βρισκόταν κανονικά στήν περιοχή τοῦ Βενιαμίν, ὅπου τήν τοποθετεῖ, πραγματικά, τό Α Βασ. 10,2 βλ. καί Ἰερ. 38,15 (Ἑβρ. κεφ. 31). Σ αὐτή τήν περιοχή θά εἴχαμε μία Ἐφραθά πολύ παλαιά καί ξεχασμένη. 35,18. Τό ὄνομα τοῦ υἱοῦ, ὅπως δίνεται ἀπό τήν Ραχήλ, δέν εἶναι εὐοίωνο (yni/a B, [«μπέν ὠνί»], «υἱός τῆς θλίψης μου»), ἀλλά γρήγορα ἀλλάσσεται ἀπό τόν Ἰακώβ σέ ὄνομα πολύ εὐοίωνο: ymiy:n bi [«βινγιαμίν»], δηλαδή, «υἱός τῆς δεξιᾶς χειρός μου», ἀφοῦ ἡ δεξιά πλευρά θεωρεῖται τόπος τιμῆς, ἤ ὅπως ἑρμηνεύει ὁμοίως ὁ R. de 14

15 Vaux (εἰς La Sainte Bible), «fils de la droite = fils de bon augur». Υἱός τῆς δεξιᾶς = υἱός καλῆς εὐχῆς. 35,20. Ἡ ἀνέγερση τῆς ἐπιτυμβίου στήλης πιθανόν συνοδεύτηκε καί ἀπό ἄλλες ἐπιθανάτιες τελετές (βλ. στίχ. 14). Τέτοιες τελετές, πού ἐξασκοῦντο εὐρέως, ἀποθαρρύνθηκαν ἀργότερα λόγω τοῦ δυνατοῦ τῆς ἀναμείξεώς τους μέ εἰδωλολατρικά στοιχεῖα. Αἱμομιξία τοῦ Ρουβήν (35,21) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ὁ πρωτότοκος υἱός τοῦ Ἰακώβ, ὁ Ρουβήν, διέπραξε αἱμομιξία: Κοιμήθηκε μέ τήν Βαλλά, τήν δούλη τῆς Ραχήλ καί παλλακή τοῦ πατέρα του (στίχ ). Ἡ αἱμομιξία προκαλεῖ ἀποτροπιασμό καί στούς εἰδωλολάτρες ἀκόμη, ὡς μή φυσική (Α Κορ. 5,1. Λευιτ. 18,8). Τό ἁμάρτημα αὐτό τοῦ Ρουβήν πλήγωσε τόν πονεμένο γιά τόν θάνατο τῆς ἀγαπητῆς του Ραχήλ πατέρα Ἰακώβ καί τό θυμόταν μέχρι τήν ὥρα τοῦ θανάτου του (βλ. 49,3-4). Ἄς προσέξουμε ὅτι ὁ Ρουβήν δέν πρόσβαλε τήν Ζελφά, τήν δούλη τῆς δικῆς του μητέρας Λείας, ἀλλά πρόσβαλε τήν Βαλλά, τήν δούλη τῆς Ραχήλ. Βλέπουμε ὅτι ἡ ἀντιζηλία τῶν δύο ἀδελφῶν, Λείας καί Ραχήλ, ἦρθε καί στά παιδιά τους. Γιά τό ἁμάρτημά του αὐτό ὁ Ρουβήν στερήθηκε τά πρωτοτόκιά του. Τό δεύτερο καί τρίτο παιδί, ὁ Συμεών καί ὁ Λευΐ, ἔχασαν καί αὐτοί τά πρωτοτόκια μέ τήν ἀποτρόπαια πράξη τους στά Σίκιμα, ὅπως εἴδαμε (βλ. κεφ. 34). Καί τά τρία παιδιά, λοιπόν, τῆς Λείας ἔχασαν τά πρωτοτόκιά τους. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 35, 21 Ὅταν κατοικοῦσε ὁ Ἰσραήλ σ ἐ κείνη τήν γῆ, πῆγε ὁ Ρουβήν καί κοιμήθηκε μέ τήν Βαλλά, τήν παλλακή τοῦ πατέρα του Ἰακώβ. Τό ἔμαθε αὐτό ὁ Ἰσραήλ καί τοῦ φάνηκε πολύ κακό. ν ν. Ἡ φράση τῶν Ο «καί πονηρόν ἐφάνη ἐναντίον αὐτοῦ» λείπει ἀπό τό Ἑβρ. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 35,21. Ἡ τόσο σύντομη καί ἀτελής μνεία τοῦ ἁμαρτήματος τοῦ Ρουβήν προετοιμάζει τήν καταδίκη του ὑπό τοῦ Ἰακώβ εἰς 49,3-4 γιά τό ἁμαρτημά του αὐτό ὁ Ρουβήν ἔχασε τά δικαιώματα τοῦ πρωτοτόκου. Στήν ἀρχή τοῦ στίχ. λέγει τό Ἑβρ.: «Ὕστερα ἀπό 15

16 αὐτά ὁ Ἰσραήλ ἀναχώρησε καί ἔστησε τήν σκηνή του πέρα ἀπό τό rd<[e ld g mi («Μιγντάλ Ἕδερ»)» Ἡ τοποθεσία Mιγδάλ Ἕδερ (πύργος τοῦ ποιμνίου) θεωρεῖται ὡς ἄγνωστη ὑπῆρχε σ αὐτήν ἕνας πύργος πού προστάτευε τό ποίμνιο. Οἱ δώδεκα υἱοί τοῦ Ἰακώβ (35,22-26) Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἀφοῦ ἀναφέρθηκε ἡ γέννηση τοῦ τελευταίου υἱοῦ τοῦ Ἰακώβ, τοῦ Βενιαμίν, ὁ ἱερός συγγραφεύς ἀνακεφαλαιώνει τώρα καί δίνει ἕνα κατάλογο τῶν δώδεκα υἱῶν τοῦ Πατριάρχου. Ἕνα ἐρώτημα: Γιατί λέγεται ἐδῶ ὅτι οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ γεννήθηκαν στήν Μεσοποταμία, ἀφοῦ ὁ Βενιαμίν γεννήθηκε στήν Βηθλεέμ; (35,16) Σ αὐτό μποροῦμε νά ἀπαντήσουμε ὅτι αὐτό λέγεται μέ μιά γενικότητα, ἐπειδή οἱ ἄλλοι του υἱοί γεννήθηκαν στήν Μεσοποταμία ἀλλά καί ὁ Βενιαμίν πού γεννήθηκε στήν Βηθλεέμ πιθανόν νά συνελήφθη στήν Μεσοποταμία. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 35, 22 Οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ ἦταν δώδεκα. 23 Οἱ υἱοί τῆς Λείας ἦταν: Ὁ πρωτότοκος τοῦ Ἰακώβ Ρουβήν, ὁ Συμεών, ὁ Λευί, ὁ Ἰούδας, ὁ Ἰσσάχαρ, ὁ Ζαβουλών. 24 Οἱ υἱοί τῆς Ραχήλ ἦταν: Ὁ Ἰωσήφ καί ὁ Βεμιαμίν. 25 Οἱ υἱοί τῆς Βαλλᾶς, τῆς δούλης τῆς Ραχήλ, ἦταν: ὁ Δάν καί ὁ Νεφθαλείμ. 26 Οἱ υἱοί τῆς Ζελφᾶς, τῆς δούλης τῆς Λείας, ἦταν: Ὁ Γάδ καί ὁ Ἀσήρ. Αὐτοί εἶναι οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ, πού γεννήθηκαν σ αὐτόν στήν Μεσοποταμία τῆς Συρίας. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 35, Ὁ ἱερατικός κατάλογος τῶν δώδεκα υἱῶν τοῦ Ἰακώβ εἶναι σέ γενική συμφωνία μέ τά κεφ Ὁ κατάλογος προέρχεται ἀπό ἱερατικό συγγραφέα, πού πρῶτα ἀριθμεῖ τούς υἱούς τῶν συζύγων καί μετά τούς υἱούς τῶν παλλακίδων. Ἄς συγκρίνουμε τήν διήγηση μέ τήν περικοπή 29,31-30,24 καί ἄς παρατηρήσουμε ὅτι ἡ γέννηση τοῦ Βενιαμίν, πού ἀναφέρεται στήν προηγούμενη διήγηση, λέγεται ἐδῶ ὅτι ἔγινε στήν Μεσοποταμία. 16

17 Θάνατος τοῦ Ἰσαάκ (35,27-29) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Σάν τόν Ἀβραάμ (25,8) καί ὁ Ἰσαάκ τελείωσε τήν ζωή του μέ εἰρήνη, μέ μιά βαθμιαία ἐξασθένηση τῶν φυσικῶν του δυνάμεων, «πρεσβύτερος καί πλήρης ἡμερῶν» (στίχ. 29). Ὁ θάνατός του ἀναμενόταν πρίν ἀπό σαράντα χρόνια (βλ. 27,41), ἀλλά παρατάθηκε ἡ ζωή του γιά νά δεῖ τόν Ἰακώβ ἐπιστρέφοντα στήν Χαναάν καί συμφιλιωμένο μέ τόν Ἡσαῦ. Πραγματικά, βλέπουμε καί ἐδῶ τούς δύο ἀδελφούς συμφιλιωμένους καί θάπτοντας μαζί τόν πατέρα τους (στίχ. 29). (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 35, 27 Ἦρθε δέ ὁ Ἰακώβ στόν πατέρα του Ἰσαάκ στήν Μαμβρῆ, στήν πόλη τῆς πεδιάδας ξ (δηλαδή τήν Χεβρών), στήν χώρα Χαναάν, ο ὅπου εἶχαν παροικήσει ὁ Ἀβραάμ καί ὁ Ἰσαάκ. 28 Ὁ Ἰσαάκ ἦταν ἑκατόν ὀγδόντα χρόνων 29 ἀλλά ἐκπνεύσας πέθανε, καί προσετέθη στόν λαό του, γέροντας μέ πολλά χρόνια ζωῆς. Τόν ἔθαψαν δέ οἱ υἱοί του, ὁ Ἡσαῦ καί ὁ Ἰακώβ. ξ. «Στήν Κιριάθ-Ἀρβά», λέει τό Ἑβρ. ο. Τό «ἐν γῇ Χαναάν» λείπει ἀπό τό Ἑβρ. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 35, Τέλος τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσαάκ, κατά τήν Ιερατική παράδοση, ἡ ὁποία παρέτεινε μέχρις ἐδῶ τήν ζωή τοῦ Πατριάρχου (βλ. 27,1-2) καί ἡ ὁποία ταυτίζει τήν Μαμβρῆ μέ τήν Χεβρών ἀπό ἀντίδραση κατά τῆς λατρείας πού ἐγίνετο ἐκεῖ, βλ. σχόλιο εἰς 13,18, καί κρύπτει τήν διαφορά μεταξύ Ἰακώβ καί Ἡσαῦ, βλ. 36,6 ἑξ. καί ἤδη 27,46-28,2. Οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἡσαῦ (36,1-43) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Τό κεφάλαιο αὐτό συνίσταται κατά βάση ἀπό καταλόγους ὀνομάτων τῶν ἀπογόνων τοῦ Ἡσαῦ (στίχ. 9-14) καί τοῦ Χορραίου Σηείρ (στίχ ), τῶν κατοίκων τοῦ ὄρους Σηείρ. Γιατί δίδεται ἐδῶ ἡ γενεαλογία τῶν Χορριτῶν; Σέ κάποια ἐκστρατεία στήν χώρα τοῦ Σηείρ ὁ Ἡσαῦ ἔλαβε γιά γυναίκα του τήν θυγατέρα ἑνός ἐκ τῶν ἐκεῖ ἀρχόντων (ἡ Ὀλιβεμά, στίχ. 2, ἦταν Χορρίτισσα γυναίκα) καί ἀπό αὐτή ἀπέκτησε ἀρχοντικά δικαιώματα 17

18 στήν χώρα. Καί ἐπειδή κατοίκησε ὁ Ἡσαῦ μεταξύ τῶν Χορριτῶν ὡς ὑπερισχύων καί ἐπειδή συγχωνεύτηκαν, ὡς φαίνεται, οἱ Ἐδωμῖτες (υἱοί τοῦ Ἡσαῦ) μέ τούς Χορρῖτες μέ κατάκτηση (Δευτ. 2,12.22), γι αὐτό καί στό κεφάλαιό μας ἀναφέρεται καί ἡ γενεαλογία τῶν Χορριτῶν. Φαίνεται πάντως ὅτι οἱ Χορρῖτες ἦταν μιά ἀδύναμη ἰθαγενής φυλή, γι αὐτό καί παραλείφθηκαν ἀπό τόν πίνακα τῶν λαῶν τοῦ κεφ. 10 τῆς Γενέσεως. Ἀριθμοῦνται στό κεφάλαιό μας ἐδῶ οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἡσαῦ (στίχ. 9-19) γιά νά δειχθεῖ ὅτι ἡ εὐλογία πού δόθηκε στόν Ἡσαῦ ἀπό τόν πατέρα του Ἰσαάκ δέν ἦταν χωρίς ἀποτέλεσμα. Γιά τήν εὐλογία αὐτή ὁ Θεός ἔδειξε ἔλεος καί στόν Ἡσαῦ, γιατί τόν ἔκανε πατέρα καί θεμελιωτή ἑνός σημαντικοῦ ἔθνους, τῶν Ἐδωμιτῶν (στίχ ). (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 36, 1 Αὐτοί εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἡσαῦ, τοῦ γνωστοῦ ὡς Ἐδώμ: 2 Ὁ Ἡσαῦ νυμφεύτηκε Χαναναῖες γυναῖκες τήν Ἀδά, θυγατέρα τοῦ Αἰλώμ τοῦ Χετταίου, τήν Ὀλιβεμά, θυγατέρα τοῦ Ἀνά, τοῦ υἱοῦ τοῦ Σεβεγών τοῦ Εὐαίου, 3 καί τήν Βασεμάθ, τήν θυγατέρα τοῦ Ἰσμαήλ, ἀδελφή τοῦ Ναβαιώθ. 4 Ἡ Ἀδά γέννησε σ αὐτόν τόν Ἑλιφάς, ἡ Βασεμάθ γέννησε τόν Ραγουήλ 5 καί ἡ Ὀλιβεμά γέννησε τόν Ἰεούς, τόν Ἰεγλόμ καί τόν Κορέ αὐτοί ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Ἡσαῦ, πού γεννήθηκαν σ αὐτόν στήν γῆ Χαναάν. 6 Πῆρε δέ ὁ Ἡσαῦ τίς γυναῖκες του, τούς υἱούς του καί τίς θυγατέρες του, ὅλα τά μέλη τῆς οἰκογενείας του, ὅλα τά ὑπάρχοντά του, ὅλα τά κτήνη καί ὅλα γενικά ὅσα εἶχε ἀποκτήσει στήν γῆ Χαναάν καί ἔφυγε ἀπό τήν γῆ Χαναάν, μακρυά ἀπό τόν ἀδελφό του Ἰακώβ. 7 Τά ὑπάρχοντά τους ἦταν πολλά, ὥστε δέν μποροῦσαν νά ζήσουν καί οἱ δυό μαζί καί ἡ γῆ στήν ὁποία ζοῦσαν ὡς πάροικοι δέν μποροῦσε νά τούς χωρέσει λόγω τῶν πολλῶν τους ὑπαρχόντων. 8 Κατοίκησε, λοιπόν, ὁ Ἡσαῦ στό ὄρος τοῦ Σηείρ ὁ Ἡσαῦ εἶναι γνωστός ὡς Ἐδώμ. 9 Αὐτοί εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἡσαῦ, τοῦ προγόνου τῶν Ἐδωμιτῶν στό ὄρος Σηείρ. 10 Αὐτά εἶναι τά ὀνόματα τῶν υἱῶν τοῦ Ἡσαῦ: Ὁ Ἑλιφάς, ὁ υἱός τῆς Ἀδᾶς, τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ, καί ὁ Ραγουήλ, ὁ υἱός τῆς Βασεμάθ, τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ. 11 Οἱ υἱοί τοῦ Ἑλιφάς ἦταν: Ὁ Θαιμάν, ὁ Ὡμάρ, ὁ Σωφάρ, ὁ Γοθώμ και ὁ Κενέζ. 12 Ἡ Θαμνά ἦταν παλλακή τοῦ Ἑλιφάς, τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἡσαῦ, καί γέννησε στόν Ἑλιφάς τόν Ἀμαλήκ. Αὐτοί ἦταν οἱ ἔγγονοι τῆς Ἀδᾶς, τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ. 13 Αὐτοί ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Ραγουήλ: Ὁ Ναχόθ, ὁ Ζαρέ, ὁ Σομέ καί ὁ Μοζέ αὐτοί ἦταν οἱ ἔγγονοι τῆς Βασεμάθ, τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ. 14 Αὐτοί ἦταν οἱ υἱοί τῆς Ὀλιβεμᾶς, τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ, τῆς θυγατέρας τοῦ Ἀνά, τοῦ υἱοῦ τοῦ Σεβεγών αὐτή γέννησε στόν Ἡσαῦ τόν Ἰεούς, τόν Ἰεγλόμ καί τόν Κορέ. 15 Αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες τῶν ἀπογόνων τοῦ Ἡσαῦ: Οἱ υἱοί τοῦ Ἑλιφάς, τοῦ πρωτοτόκου τοῦ Ἡσαῦ ὁ ἡγεμόνας Θαιμάν, ὁ ἡγεμόνας Ὡμάρ, ὁ ἡγεμόνας Σωφάρ, ὁ ἡγεμόνας Κενέζ, 16 ὁ ἡγεμόνας Κορέ, ὁ ἡγεμόνας Γοθώμ, ὁ ἡγεμόνας Ἀμαλήκ. Αὐτοί ἦταν οἱ ἡγε- 18

19 μόνες πού γεννήθηκαν ἀπό τόν Ἑλιφάς στήν γῆ τῆς Ἰδουμαίας αὐτοί ἦταν οἱ ἔγγονοι τῆς Ἀδᾶς. 17 Καί αὐτοί ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Ραγουήλ, τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἡσαῦ: Ὁ ἡγεμόνας Ναχώθ, ὁ ἡγεμόνας Ζαρέ, ὁ ἡγεμόνας Σομέ, ὁ ἡγεμόνας Μοζέ. Αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες πού γεννήθηκαν ἀπό τόν Ραγουήλ στήν γῆ Ἐδώμ αὐτοί ἦταν οἱ ἔγγονοι τῆς Βασεμάθ τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ. 18 Καί αὐτοί ἦταν οἱ υἱοί τῆς Ὀλιβεμᾶς τῆς γυναίκας τοῦ Ἡσαῦ: Ὁ ἡγεμόνας Ἰεούλ, ὁ ἡγεμόνας Ἰεγλόμ, ὁ ἡγεμόνας Κορέ. Αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες πού γεννήθηκαν ἀπό τήν Ὀλιβεμά, τήν θυγατέρα τοῦ Ἀνά, τήν γυναίκα τοῦ Ἡσαῦ. 19 Αὐτοί ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Ἡσαῦ καί αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες τους. Αὐτοί εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἐδώμ. 20 Αὐτοί εἶναι οἱ υἱοί τοῦ Σηείρ τοῦ Χορραίου, πού κατοικοῦσε στήν χώρα: Ὁ Λωτάν, ὁ Σωβάλ, ὁ Σεβεγών, ὁ Ἀνά, 21 ὁ Δησών, ὁ Ἀσάρ καί ὁ Ρισών α αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες τῶν Χορριτῶν, τῶν υἱῶν τοῦ Σηείρ στήν γῆ Ἐδώμ. 22 Οἱ δέ υἱοί τοῦ Λωτάν ἦταν ὁ Χορρί καί ὁ Αἰμάν καί ἡ ἀδελφή τοῦ Λωτάν ἦταν ἡ Θαμνά. 23 Οἱ δέ υἱοί τοῦ Σωβάλ ἦταν οἱ ἑξῆς: Ὁ Γωλάμ, ὁ Μαναχάθ, ὁ Γαιβήλ, ὁ Σωφάρ καί ὁ Ὡμάρ. β 24 Οἱ ἑξῆς ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Σεβεγών: Ὁ Ἀϊέ καί ὁ Ἀνά αὐτός ὁ Ἀνά εἶναι ἐκεῖνος πού βρῆκε τόν Ἰαμείν γ στήν ἔρημο, ἐνῶ ἔβοσκε τούς ὄνους τοῦ πατέρα του Σεβεγών. 25 Οἱ ἑξῆς ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Ἀνά: Ὁ Δησών καί ἡ Ὀλιβεμά, ἡ θυγατέρα τοῦ Ἀνά. 26 Καί οἱ υἱοί τοῦ Δησών ἦταν οἱ ἑξῆς: Ὁ Ἀμαδά, ὁ Ἀσβάν, ὁ Ἰθράν καί ὁ Χαρράν. 27 Οἱ υἱοί τοῦ Ἀσάρ ἦταν οἱ ἑξῆς: Ὁ Βαλαάμ, ὁ Ζουκάμ καί ὁ Ἰουκάμ. 28 Καί οἱ ἑξῆς ἦταν οἱ υἱοί τοῦ Ρισών: Ὁ Ὧς καί ὁ Ἀράν. 29 Οἱ ἡγεμόνες τῶν Χορραίων ἦταν οἱ ἑξῆς: Ὁ ἡγεμόνας Λωτάν, ὁ ἡγεμόνας Σωβάλ, ὁ ἡγεμόνας Σεβεγών, ὁ ἡγεμόνας Ἀνά, 30 ὁ ἡγεμόνας Δησών, ὁ ἡγεμόνας Ἀσάρ καί ὁ ἡγεμόνας Ρισών. Αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες τῶν Χορραίων στίς ἡγεμονίες τους στήν γῆ τοῦ Ἐδώμ. δ 31 Οἱ βασιλεῖς πού βασίλεψαν στήν γῆ Ἐδώμ, προτοῦ ἀκόμα οἱ Ἰσραηλῖτες ἀποκτήσουν βασιλέα εἶναι οἱ ἑξῆς: 32 Βασίλεψε στήν Ἐδώμ ὁ Βαλάκ, ε ὁ υἱός τοῦ Βεώρ, καί τό ὄνομα τῆς πόλης τους ἦταν Δενναβά. 33 Πέθανε δέ ὁ Βαλάκ καί τόν διαδέχτηκε ὁ Ἰωβάβ, ὁ υἱός τοῦ Ζαρά ἀπό τήν Βοσόρρα. 34 Πέθανε ὁ Ἰωβάβ καί τόν διαδέχτηκε ὁ Ἀσώμ ἀπό τήν χώρα Θαιμανών. 35 Πέθανε ὁ Ἀσώμ καί τόν διαδέχτηκε ὁ Ἀδάδ, ὁ υἱός τοῦ Βαράδ, ὁ ὁποῖος νίκησε τούς Μαδιανῖτες στήν πεδιάδα Μωάβ τό ὄνομα τῆς πόλης του ἦταν Γετθαίμ. ζ 36 Πέθανε ὁ Ἀδάδ καί τόν διαδέχτηκε ὁ Σαμαδά ἀπό τήν Μασεκκά. η 37 Πέθανε ὁ Σαμαδά καί τόν διαδέχτηκε ὁ Σαούλ ἀπό τήν Ροωβώθ, ἡ ὁποία βρίσκεται κοντά στόν ποταμό. 38 Πέθανε ὁ Σαούλ καί τόν διαδέχτηκε ὁ Βαλαεννών, ὁ υἱός τοῦ Ἀχοβώρ. 39 Πέθανε ὁ Βαλαεννών, ὁ υἱός τοῦ Ἀχοβώρ, καί τόν διαδέχτηκε ὁ Ἀράδ, ὁ υἱός τοῦ Βαράδ τό ὄνομα τῆς πόλης του ἦταν Φογώρ θ καί τό ὄνομα τῆς γυναίκας του ἦταν Μετεβεήλ, ἡ θυγατέρα τοῦ Ματραΐθ, τοῦ υἱοῦ τοῦ Μαιζοώβ. 40 Τά ὀνόματα τῶν ἡγεμόνων τοῦ Ἡσαῦ κατά τίς φυλές τους καί κατά τούς τόπους τους, κατά τίς χῶρες τους καί κατά τά ἔθνη τους εἶναι τά ἑξῆς: Ὁ ἡγεμόνας Θαμνά, ὁ ἡγεμόνας Γωλά, ι ὁ ἡγεμόνας Ἰε θέρ, κ 41 ὁ ἡγεμόνας Ὀλιβεμάς, ὁ ἡγεμόνας Ἡ λάς, ὁ ἡγεμόνας Φινών, 42 ὁ ἡγεμόνας Κενέζ, ὁ ἡγεμόνας Θαιμάν, ὁ ἡγεμόνας Μαζάρ, 43 ὁ ἡγεμόνας 19

20 Μαγεδιήλ, ὁ ἡγεμόνας Ζαφωίν. λ Αὐτοί ἦταν οἱ ἡγεμόνες τοῦ Ἐδώμ, δηλαδή τοῦ Ἡσαῦ, τοῦ προγόνου τῶν Ἐδωμιτῶν, καταταγμένοι κατά τούς τόπους τῆς κατοικίας τους στήν χώρα τους. α. «Δισάν», λέει τό Ἑβρ. Ὁμοίως καί παρακάτω. β. Κατά τό Ἑβρ. τά ὀνόματα εἶναι: «Ἀλβάν καί Μαναχάθ καί Ἐβάλ καί Σεφώ καί Ὠνάμ». γ. «Εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος βρῆκε θερμά ὕδατα», λέει, κατά μία ἑρμηνεία, τό Ἑβρ. δ. «Στήν γῆ Σηείρ», λέει τό Ἑβρ. ε. «Ὁ Βελά», λέει τό Ἑβρ. ζ. «Ἀβίθ», λέει τό Ἑβρ. η. Κατά τό Ἑβρ.: «Ὁ Σαμλά ἀπό τήν Μαρσεκά». θ. Κατά τό Ἑβρ.: «Καί βασίλευσε ἀντ αὐτοῦ ὁ Χαδδάρ τό δέ ὄνομα τῆς πόλεώς του (ἦταν) Παού». ι. «Ἀλβά», λέει τό Ἑβρ. κ. «Ἰεθέθ», λέει τό Ἑβρ. λ. «Ἰράμ», λέει τό Ἑβρ. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) Τό κεφ. 36 εἶναι πολύ περιπεπλεγμένο. Περιέχει ἕξι διαφορετικούς καταλόγους (στίχ καί 40-43) πού, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, ἀποδίδονται στήν Ἱερατική πηγή (ὁ Von Rad ἀποδίδει στήν Ἱερατική παράδοση τούς τρεῖς πρώτους καταλόγους καί τόν τελευταῖο), ἀλλά ὅλοι οἱ κατάλογοι ἀντανακλοῦν προέλευση ἀπό παλαιές πηγές. Tό κεφ. συγκεντρώνει παραδόσεις (ἤ ἔγγραφα), προελεύσεως ἰσραηλιτικῆς ἤ ἐδωμιτικῆς, τά ὁποῖα ἀφοροῦν στούς ἀπογόνους τοῦ Ἡσαῦ. 36,1-5: Γυναῖκες καί παιδιά τοῦ Ἡσαῦ στήν Χαναάν. Στό ἑξῆς δέν θά γίνει πιά λόγος περί τοῦ Ἡσαῦ καί ἡ Γένεση σταματᾶ ἐδῶ τίς πληροφορίες πού ἀφοροῦν στήν καταγωγή του (ὅπως γιά τούς ἀδελφούς τοῦ Ἰσαάκ, 25, ). Τό κεφάλαιό μας ἐδῶ συνοψίζει τίς παραδόσεις (ἤ τά ἔγγραφα) γιά τήν καταγωγή τοῦ Ἰσραηλίτου (στίχ. 1-5) ἤ τοῦ Ἐδωμίτου (στίχ ἤ 15-39) χωρίς νά ἀσχοληθεῖ νά τίς ἐναρμονίσει μεταξύ τους ἤ μέ αὐτήν πού προηγήθηκε. Ἔτσι τά ὀνόματα τῶν γυναικῶν τοῦ Ἡσαῦ στούς στίχ. 2-3 δέν ἀνταποκρίνονται μέ ἐκεῖνα πού δόθηκαν εἰς 26,34 καί 28,9. 36,2. «Υἱός τοῦ Γιβεών τοῦ Χορρίτη», κατά τίς μεταφράσεις καί τόν στίχ. 20 «κόρη τοῦ Γιβεών τοῦ Χιββίτη» κατά τό Ἑβρ. Διορθώνουν ὁμοίως τό «κόρη» σέ «υἱό» στόν στίχ ,6-8: Μετανάστευση τοῦ Ἡσαῦ. Ἡ Ἱερατική παράδοση ἡ ὁποία ἀποσιωπεῖ τήν διαμάχη Ἰακώβ καί Ἡσαῦ (βλ. σχόλ. 35,27-28), ἐξηγεῖ ἐδῶ τόν χωρισμό τους, ὅπως αὐτόν πού ἔγινε γιά τόν Ἀβραάμ καί τόν Λώτ, καί σχεδόν μέ τήν ἴδια φρασεολογία. 36,6. «Χώρα τῆς Σηείρ» Συρ. «χώρα» Ἑβρ. 36,9-14: Ἀπόγονοι τοῦ Ἡσαῦ στήν Σηείρ. Παρατηροῦμε ὅτι, ἄν ἀποκλείσουμε τόν παράνομο Ἀμαλήκ, ἔχουμε δώδεκα ὀνόματα, ὅπως γιά τόν Ἰσραήλ, 35,22β-26, καί γιά τόν Ἰσμαήλ, 25, ,15-19: Οἱ ἀρχηγοί τοῦ Ἐδώμ. Ὁ κατάλογος αὐτός εἶναι παράλληλος πρός τόν προηγούμενο μέ κάποιες ἐλαφρές παρεκκλίσεις (ὁ Θαιμάν εἶναι ἐδῶ υἱός τῆς Ἀδᾶς). Ἀποδίδεται στήν Ἱερατική πηγή, ἀλλά ἡ πρωταρχική του προέλευση εἶναι πιθανόν Ἐδωμιτική. Ἡ ἑβραϊκή λέξη πwla («ἀλλούφ»), πού χρησιμοποιεῖται ἐδῶ γιά τούς «ἡγεμόνες», ἁρμόζει μόνο γιά τούς Ἐδωμῖτες (καί Χορρῖτες) ἀρχηγούς (βλ. στίχ καί Ἐξ. 15,15). 20

21 36,15. Τό Ἑβρ. προσθέτει ἐδῶ «ὁ ἀρχηγός Κορά». 36,20-30: Ἀπόγονοι τοῦ Σηείρ τοῦ Χορραίου. Κατάλογος χορριτῶν φυλῶν, παλαιῶν κατοίκων τῆς χώρας Σηείρ, τῶν ὁποίων τά ὀνόματα προέρχονται ἀπό τόν πρόγονό τους. Οἱ Χορρῖτες (βλ. σχόλ. Δευτ. 2,12) εἶναι οἱ ἀρχαῖοι κάτοικοι τῆς γῆς τῆς Σηείρ, τῶν ὁποίων τό ὄνομα εἶναι αὐτό τοῦ προγόνου τους. Αὐτοί ἐκτοπίστηκαν ἀπό τούς Ἐδωμῖτες (Δευτ. 2,12.22). Ὅμως εἶναι καλύτερα νά ποῦμε ὅτι τά χωρία αὐτά ὑπαινίσσονται μία μείξη φυλῶν, ἡ ὁποία βεβαιώνεται ἀπό τόν ἐδῶ κατάλογο. Ἀξίζει νά σημειωθεῖ τό ὅτι ξανασυναντοῦμε τά ὀνόματα Θαμνά (Ἑβρ. [n:m]ti [«Τιμνά»], στίχ. 22) καί Ολιβεμά (Ἑβρ. hm;b;ylih a; [«Ἀχολιβαμά»], στίχ. 25). Ἡ Θαμνά τοῦ στίχ. 22 εἶναι ἡ παλλακίδα τοῦ Ἐλιφάς, στίχ. 12. Ἡ Ὀλιβεμά τοῦ στίχ. 25 εἶναι μιά ἄλλη γυναίκα τοῦ Ἡσαῦ, στίχ ,31-39: Οἱ Ἐδωμῖτες βασιλεῖς. Ὁ κατάλογος αὐτός ἐπαναλαμβάνεται καί εἰς Α Παραλ. 1, Εἶναι ἕνα παλαιό ἔγγραφο, πού ἀριθμεῖ τούς Ἐδωμῖτες βασιλεῖς ἀπό τόν Βαλάκ, ὁ ὁποῖος, ἴσως, εἶναι ὁ σύγχρονος τοῦ Μωυσέως βασιλεύς, Ἀριθμ. 20,14, μέχρι τόν Hadad, πού πρέπει νά εἶναι ὁ ἐνθρονισθείς ἀπό τόν Δαυΐδ βασιλεύς, Β Βασ. 8, Κανείς ἀπό αὐτούς τούς βασιλεῖς δέν εἶναι υἱός τοῦ προηγουμένου του καί ἡ πρωτεύουσα ἀλλάζει μέ τούς βασιλεῖς. Ἔνδειξη αὐτό περί μιᾶς αἱρετῆς βασιλείας ἤ διαδοχικῆς ἐπικράτησης διαφόρων φυλῶν. Πολλά ἀπό τά ὀνόματα εἶναι ἀραβικά καί μαρτυροῦν τήν ἀνάμειξη τῶν αἱμάτων στήν Ἐδώμ. 36,31. Ὁ στίχ. μπορεῖ νά μεταφραστεῖ ὅτι σημαίνει πώς αὐτοί οἱ βασιλεῖς ἐβασίλευσαν προτοῦ ὁ Ἰσραήλ νά ἔχει ἕνα βασιλέα (πρίν, δηλαδή, ἀπό τόν Σαούλ) ἤ προτοῦ Ἰσραηλίτης βασιλεύς νά βασιλεύσει ἐπί τῆς Ἐδώμ (δηλαδή, πρό τοῦ Δαυΐδ, βλ. Β Βασ. 8,14). 36,39. «Χαντάντ» Α Παραλ. 1,50 καί μεταφράσεις «Χαδάρ» Ἑβρ. 36,40-43: Οἱ Ἐδωμῖτες ἡγεμόνες. Ἡ τελευταία αὐτή παράγραφος, ὅπως φαίνεται ἀπό τό ὕφος της, μᾶς ἐπανασυνδέει μέ τήν Ἱερατική πηγή. Ὁ κατάλογος ἐπαναλαμβάνεται εἰς Α Παραλ. 1,51 ἑξ. Μερικά ὀνόματα παριστάνονται στούς καταλόγους τῶν στίχ (οἱ γυναῖκες Θαμνά καί Ὀλιβεμά γίνονται «ἡγεμόνες»), ἄλλα ὀνόματα εἶναι νέα καί, κατά τήν παρατήρηση εἰς στίχ. 40, φαίνονται νά εἶναι τοπωνύμια. xxxxxxxxxx Δημητσάνα, Παρασκευή 1 Μαΐου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. 21

22 IV. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΩΣΗΦ (37,1-50,26) Ὁ Ἰωσήφ καί οἱ ἀδελφοί του (37,1-11) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Τά γεγονότα πού περιγράφονται στό κεφάλαιο ἐδῶ ἔλαβαν χώρα ἕντεκα περίπου χρόνια μετά τήν ἐπιστροφή τοῦ Ἰακώβ ἀπό τήν Χαρράν, ὅταν αὐτός θά ἦταν σέ ἡλικία 108 ἐτῶν (βλ. 30,25 καί 27,1). Στήν παράγραφό μας ἐδῶ βλέπουμε ὅτι οἱ υἱοί τοῦ Ἰακώβ ζηλοφθόνησαν τόν Ἰωσήφ γιά τίς ἑξῆς αἰτίες: (α) Ἀνέφερε στόν πατέρα Ἰακώβ κάποια κακή διαγωγή τους (στίχ. 2β κατά τό Ἑβρ.). (β) Γιατί ὁ Ἰακώβ ἀγαποῦσε αὐτόν περισσότερο ἀπό αὐτούς καί τό ἐξεδήλωσε μάλιστα αὐτό κάνοντάς του ἕνα ποικιλόχρωμο χιτώνα (στίχ. 3.4). Καί (γ) ζηλοφθόνησαν τόν Ἰωσήφ γιά τά ὄνειρα πού εἶδε καί μάλιστα τά ἀνακοίνωσε ἐσήμαιναν δέ τά ὄνειρα αὐτά τήν μελλοντική ἀνάδειξή του, τήν ὑπεροχή του ἀπό ὅλη του τήν οἰκογένεια (στίχ ). Ἀπό τά ἐδῶ ὄνειρα τοῦ Ἰωσήφ βλέπουμε ὅτι, ὅπως ὁ Θεός μιλοῦσε παλαιά στόν Ἀβραάμ, στόν Ἰσαάκ καί στόν Ἰακώβ, ἔτσι ἄρχισε νά μιλάει καί στόν πατριάρχη Ἰωσήφ ἀπό μικρό ἀκόμα, γιατί τόν βρῆκε ἀντάξιό τους. Ὁ Ἰωσήφ μισήθηκε ἀπό τά ἀδέλφια του λόγω τῆς ἀρετῆς του. Πραγματικά, ἡ τιμή τῆς ἀρετῆς προκαλεῖ ἔχθρα. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 37, 1 Κατοίκησε δέ ὁ Ἰακώβ στήν γῆ ὅπου εἶχε ζήσει ὁ πατέρας του σάν πάροικος, στήν γῆ Χαναάν. 2 Ἡ ἱστορία τῆς οἰκογένειας τοῦ Ἰακώβ εἶναι ἡ ἑξῆς: Ὁ Ἰωσήφ, νέος, σέ ἡλικία δέκα ἑπτά ἐτῶν, ποίμαινε τά πρόβατα τοῦ πατέρα του μέ τούς ἀδελφούς του, τούς υἱούς τῆς Βαλλᾶς καί τούς υἱούς τῆς Ζελφᾶς, τῶν γυναικῶν τοῦ πατέρα του ἀνέφεραν ὅμως (οἱ ἀδελφοί) στόν πατέρα τους Ἰσραήλ μιά κακή συκοφαντία γιά τόν Ἰωσήφ. α 3 Ὁ δέ Ἰακώβ β ἀγαποῦσε τόν Ἰωσήφ περισσότερο ἀπό ὅλους τούς ἄλλους υἱούς του, γιατί ἦταν υἱός πού γεννήθηκε στήν γεροντική του ἡλικία τοῦ ἔκανε μάλιστα ποικιλόχρωμο χιτώνα. 4 Ὅταν εἶδαν οἱ ἀδελφοί του ὅτι ὁ πατέρας τους ἀγαπᾶ τόν Ἰωσήφ περισσότερο ἀπό ὅλους τούς υἱούς του, τόν μίσησαν καί δέν μποροῦσαν νά τοῦ ποῦν τίποτε τό φιλικό. 5 Εἶδε δέ ὁ Ἰωσήφ ὄνειρο, τό ὁποῖο διηγήθηκε στούς ἀδελφούς του. γ 6 Τούς εἶπε: «Ἀκοῦστε ὄνειρο πού εἶδα: 7 Ἔβλεπα ὅτι ἐδένατε δεμάτια στό μέσον τοῦ χωραφιοῦ καί τό δικό μου δεμάτι σηκώθηκε καί στάθηκε ὄρθιο, ἐνῶ τά δικά σας δεμάτια περιστράφηκαν 22