Πανεπιστήµ ιο Κρήτης Φιλοσοφική Σχολή Τ µ ή µ α Ιστορίας & Αρχαιολογίας. Περιγραφή Μαθηµ άτων Εαρινού εξαµ ήνου

Transcript

1 Πανεπιστήµ ιο Κρήτης Φιλοσοφική Σχολή Τ µ ή µ α Ιστορίας & Αρχαιολογίας Μαθηµ άτων Εαρινού εξαµ ήνου Ρέθυµ νο, Φεβρουάριος 2011

2 ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ(Εαρινό εξάµηνο ) Τοµέας Αρχαίας και Μεσαιωνικής Ιστορίας Αρχαία Ιστορία (ΑΙΣ) ΑΙΣ 513 Μαρία Πατέρα Εισαγωγή στην ιστορία των αρχαίων ελληνικών πόλεων του 6 ου αιώνα π.χ. µε έµφαση στους πολιτικούς θεσµούς (Π) Ο 6 ος αιώνας είναι µια περίοδος ταραχών και αναστατώσεων, αλλά και εδραίωσης µιας νέας τάξης πραγµάτων που διαφαίνεται µέσα από τους µετασχηµατισµούς των κοινωνιών, το ρόλο των νοµοθετών και των τυράννων, τις πολιτικές µεταρρυθµίσεις κ.α. Θα χρησιµοποιηθούν κυρίως κείµενα από τη αρχαία ελληνική γραµµατεία, αλλά και αρχαιολογικές, εικονολογικές και επιγραφικές µαρτυρίες για την προσέγγιση της ιστορίας των πόλεων και των πολιτευµάτων τους. ΑΙΣ 329 Μαρία Πατέρα Η χρήση των πηγών στη µελέτη του δηµόσιου και του ιδιωτικού βίου των αρχαίων Ελλήνων (Σ) Η ζωή των αρχαίων Ελλήνων της κλασικής εποχής, ιδιωτική και δηµόσια, διαδραµατίζεται µέσα σε ένα πλαίσιο όπου το πολιτικό, το θρησκευτικό, και το κοινωνικό στοιχείο είναι άρρηκτα συνδεδεµένα µεταξύ τους. Μέσα από την εξέταση στοιχείων του πληθυσµού, του δικαίου, της λατρείας και των σηµαντικών στιγµών του ανθρώπινου βίου θα προσεγγίσουµε τον τρόπο ζωής καθώς και ορισµένες αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για τον κόσµο και τη θέση τους σε αυτόν. Βυζαντινή Ιστορία (ΒΙΣ) ΒΙΣ 505 ηµήτρης Κυρίτσης Από τον Ηράκλειο στους Μακεδόνες (επισκόπηση της βυζαντινής ιστορίας από τον έβδοµο έως τον ένατο αιώνα) (Π) Αντικείµενο του µαθήµατος είναι η κρίσιµη περίοδος της µετάβασης από την ύστερη ρωµαϊκή αρχαιότητα σε µία κοινωνία µε χαρακτηριστικές µεσαιωνικές δοµές. Αν και οι µεταβολές που συµβαίνουν κατά την περίοδο αυτή είναι ιδιαίτερα σηµαντικές, οι πηγές που µας επιτρέπουν να τις παρακολουθήσουµε είναι σχετικά πενιχρές (εξ ου και η παραδοσιακή ονοµασία «σκοτεινοί αιώνες», η πληροφόρησή µας έχει εµπλουτιστεί χάρη στην αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών και κυρίως χάρη στα πορίσµατα της αρχαιολογίας. Στο πλαίσιο του µαθήµατος θα εξεταστούν πολιτικά γεγονότα (όπως η εµφάνιση του Ισλάµ και ο αγώνας της Αυτοκρατορίας για επιβίωση, η σλαβική εγκατάσταση και η δηµιουργία του βουλγαρικού κράτους στα Βαλκάνια, η Εικονοµαχία), οι αλλαγές στην κοινωνία και οικονοµία (η εξαφάνιση των πόλεων, η στροφή σε µια αγροτική οικονοµία, η ανάδειξη της οικογένειας). Ιστορία Μέσων Χρόνων (ΙΜΧ) ΙΜΧ 258 Φωτεινή Ντάνου Κρατική συγκρότηση και πολιτική σκέψη στην Αγγλία, 14 ος -16 ος αιώνας (Π) Από τον Εκατονταετή Πόλεµο µέχρι το τέλος της βασιλείας των Τυδώρ (14 ος - 16 ος αιώνας), στο αγγλικό βασίλειο έλαβαν χώρα σηµαντικές αλλαγές που οδήγησαν στην ανάδυση ενός «σύγχρονου» αγγλικού κράτους. Το κράτος αυτό στους αιώνες που

3 εξετάζουµε αγωνιζόταν διαµορφώσει την ιδιαίτερη φυσιογνωµία του, να αποκρυσταλλώσει και να διασφαλίσει την αγγλική του ταυτότητα. Κατά τη διάρκεια του 13 ου αιώνα, εντάσεις που ανέκυπταν µεταξύ των τοπικών βαρόνων και του Άγγλου βασιλιά έδωσαν αφορµή για να αναδυθεί η ιδέα της διακυβέρνησης µε τη συναίνεση των κυβερνωµένων. Αυτή η ιδέα της «συναινετικής διακυβέρνησης» αποτέλεσε βασική πολιτική αρχή για τη διαµόρφωση αυτού που µεταγενέστεροι νοµοµαθείς και πολιτικοί στοχαστές θα αποκαλούσαν dominium politicum et regale «επικράτεια πολιτική και βασιλική» (John Fortescue 15 ος αιώνας) ή «µικτή µοναρχία» (Thomas Smith και John Aylmer 16 ος αιώνας). Στην Αγγλία η πολιτική ισχύς µοιραζόταν ανάµεσα στο βασιλιά και στους πιο ισχυρούς από τους υπηκόους του. Ο «βασιλιάς (ή η βασίλισσα)- στο- Κοινοβούλιο» υπήρξε ένα συλλογικό πολιτικό σώµα από όπου πήγαζε κάθε εξουσία. Η πολιτική αρχή της συλλογικής αν και µοναρχικής- διακυβέρνησης που ξεκίνησε στο µεσαίωνα έφτασε στο αποκορύφωµά της τον αιώνα της Μεταρρύθµισης (16 ος αι), όταν ο Ερρίκος ο 8 ος Τυδώρ χρειάστηκε τη συνδροµή του κοινοβουλίου του για να διακόψει τους δεσµούς του µε τη Ρώµη, έχοντας τους υπηκόους του στο πλευρό του. Όταν αργότερα οι Στιούαρτ (17 ος αι.) επιχείρησαν να ανατρέψουν την πολιτική αρχή της συλλογικής διακυβέρνησης και να κυβερνήσουν ως απόλυτοι µονάρχες αγνοώντας το Κοινοβούλιο, η Αγγλία οδηγήθηκε σε επανάσταση στη διάρκεια της οποίας ο βασιλιάς, Κάρολος ο 1 ος, εκτελέστηκε ως «προδότης και εχθρός του έθνους του». ΙΜΧ 352 Φωτεινή Ντάνου Η απόσχιση της Αγγλίας από την Παποσύνη: από τον αντικληρικαλισµό του ύστερου µεσαίωνα στη Μεταρρύθµιση (Σ) Στη διάρκεια του Μεγάλου Σχίσµατος της δυτικής Χριστιανοσύνης ( ) η Παποσύνη κατηγορήθηκε από λαϊκούς και κληρικούς διανοητές για διαφθορά, απληστία και ανικανότητα να υπηρετήσει τις πραγµατικές πνευµατικές ανάγκες των χριστιανών. Στη διάρκεια του 14 ου και του 15 ου αιώνα, µεταρρυθµιστικά κινήµατα, τα οποία αντιµετωπίστηκαν από τις επίσηµες εκκλησιαστικές αρχές ως «αιρέσεις», επιτέθηκαν εναντίον των καταχρήσεων, της σιµωνίας και της πώλησης συγχωροχαρτιών από την καθολική εκκλησία. Τα κινήµατα αυτά έδιναν έµφαση στην εσωτερικότητα της πίστης και στην ανάγνωση της Βίβλου στην καθοµιλουµένη, ενώ ταυτόχρονα καταδίκαζαν την εµπλοκή του πάπα στα εσωτερικά ζητήµατα των κρατών. Στην Αγγλία το µεταρρυθµιστικό κίνηµα των Λολλαρδών στηρίχθηκε στα διδάγµατα του θεολόγου καθηγητή του πανεπιστηµίου της Οξφόρδης John Whyclif. Οι Λολλαρδοί εξέφρασαν έντονα τη διάθεσή τους για αποµάκρυνση από την παπική εκκλησία και τις πρακτικές της, ακολουθώντας ένα αποκαθαρµένο χριστιανικό δόγµα που βασιζόταν στις Γραφές. Έτσι, το κίνηµα των Λολλαρδών, σε συνδυασµό µε τον αντικληρικαλισµό του µεσαίωνα, προετοίµασαν το έδαφος για την εισαγωγή της Προτεσταντικής Μεταρρύθµισης στο αγγλικό βασίλειο και τη θέσπιση της βασιλικής «Πρωτοκαθεδρίας» στην Εκκλησία της Αγγλίας. Τέλος, από τις έριδες µεταξύ των κοσµικών ηγεµόνων και των παπών στη διάρκεια του µεσαίωνα αλλά και από τις θρησκευτικές διαµάχες ανάµεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς αργότερα στην κρίση της Μεταρρύθµισης το 16 ο αιώνα, αναδύθηκαν νέες ιδέες διακυβέρνησης και ιδανικά περί κοινοπολιτείας που καθόρισαν στα χρόνια που ακολούθησαν την ατζέντα της πολιτικής αντιπαράθεσης στη αγγλική δηµόσια ζωή.

4 ΙΜΧ 251 Ελένη Σακελλαρίου Κοινωνία, ιδεολογία και πολιτική στη δυτική Ευρώπη κατά τον κεντρικό Μεσαίωνα (Π) Αντικείµενο του µαθήµατος αυτού είναι η θεσµική εξέλιξη αλλά και η πολιτική ιδεολογία της δυτικής Ευρώπης από τις αρχές του 11ου ως τα τέλη του 13ου αιώνα. Στην αρχή της υπό εξέταση περιόδου, στη δυτική Eυρώπη γινόταν αποδεκτή, στο θεωρητικό επίπεδο, µια παγκόσµια αρχή (αυτοκρατορία/εκκλησία), ενώ στην πράξη η πολιτική εξουσία δεν ήταν αποτελεσµατική παρά µόνο στο τοπικό επίπεδο, αυτό της τοπικής ηγεµονίας ή των αυτόνοµων κοινοτήτων. Στο τέλος της περιόδου έχουν εµφανιστεί πλέον τα χαρακτηριστικά εκείνα που θα διακρίνουν τη δυτική Eυρώπη και κατά τους νεότερους χρόνους. Mέσα από µια διαδικασία αναβίωσης της ρωµαϊκής νοµικής παράδοσης και ανασυγκρότησης της κρατικής εξουσίας και της δηµόσιας σφαίρας, και µέσα από µια διαρκή διαπραγµάτευση µεταξύ κρατικής εξουσίας και ηγετικών κοινωνικών οµάδων, θα µορφοποιηθούν οι κρατικοί εκείνοι σχηµατισµοί που, παρόλο που διατηρούν ακόµα τα µεσαιωνικά χαρακτηριστικά τους, θα αποτελέσουν τους προδρόµους των εθνικών κρατών. Mε τη βοήθεια της µελέτης της µεσαιωνικής πολιτικής σκέψης αλλά και των ερµηνευτικών τάσεων της νεότερης και σύγχρονης ιστοριογραφίας, διερευνάται η πορεία που οδήγησε σε αυτήν τη βαθιά µεταβολή. ΙΜΧ 341 Ελένη Σακελλαρίου Ο ύστερος µεσαίωνας. Κρίση και αναδιάρθρωση (Σ) Το σεµινάριο αυτό εξετάζει όλες της πτυχές της λεγόµενης «κρίσης του ύστερου µεσαίωνα». Από τα τέλη του 13ου αιώνα, βαριά σύννεφα µαζεύονται πάνω από τη δυτική Ευρώπη: άνοδος των τιµών, υπερθέρµανση της οικονοµίας, εξαθλίωση των αγροτών, δυσµενείς κλιµατικές αλλαγές, καταστροφική θνησιµότητα υπό το φάσµα του Μαύρου Θανάτου, συρρίκνωση του διεθνούς εµπορίου, εισοδηµατική κρίση για τους µεγάλους γαιοκτήµονες, εξεγέρσεις στην ύπαιθρο και τις πόλεις, νέα πολεµικά µέτωπα, θεσµική αδυναµία στο κρατικό επίπεδο, κρίση στην παπική εκκλησία, νέες θρησκευτικές ανησυχίες. Μέχρι το τέλος του 15ου αιώνα, ωστόσο, η Ευρώπη έχει µεταµορφωθεί. Παρατηρείται αναδιάρθρωση του πρωτογενούς και δευτερογενούς τοµέα της οικονοµίας, θεσµική θωράκιση των αναδυόµενων εδαφικών κρατών, δηµογραφική αύξηση και αστικοποίηση, έµφαση στην πανεπιστηµιακή παιδεία, αµφισβήτηση των παραδοσιακών εκκλησιαστικών θεσµών και θρησκευτικών αξιών. Τελικά η κρίση, και η ριζική αναδιάρθρωση που η ίδια προκαλεί, οδηγούν στο τέλος του µεσαίωνα και εισάγουν τους νεότερους χρόνους.

5 Τοµέας Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων Ιστορία Νεοτέρων Χρόνων (ΙΝΧ) ΙΝΧ 338 Έφη Αβδελά Προφορική ιστορία (Σ) Το σεµινάριο αποσκοπεί να εξοικειώσει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές µε την προφορική ιστορία τόσο ως µέθοδο όσο και ως σώµα πηγών. Η προφορική ιστορία είναι µέθοδος για την ιστορική έρευνα η οποία στηρίζεται στην τεχνική συλλογής προφορικών µαρτυριών. Εποµένως η προφορική ιστορία παράγει η ίδια τις πηγές της. Αυτό θέτει µια σειρά σηµαντικά ζητήµατα που αφορούν, ανάµεσα σε άλλα: Τι είδους ιστορικά ερωτήµατα µπορούν να απαντηθούν µε αυτού του είδους τα τεκµήρια; Κατά πόσο τα προφορικά τεκµήρια επαρκούν στην ιστορική έρευνα; Πότε οι προφορικές µαρτυρίες είναι αξιόπιστες; Πώς επιλέγονται οι άνθρωποι που θα µιλήσουν για το παρελθόν τους; Ποια είναι η διαφορά ανάµεσα στην αφήγηση ζωής και στην προφορική µαρτυρία; Πώς επιδρά στην προφορική αφήγηση η σχέση αφηγητή και ερευνητή; Ποιος είναι ο ρόλος της µνήµης στην προφορική µαρτυρία; κ.ά. Στο σεµινάριο θα εξεταστούν τα παραπάνω ζητήµατα και θα συζητηθούν παραδείγµατα ιστορικών µελετών που έχουν στηριχθεί σε προφορικά τεκµήρια. ΙΝΧ 171 Γιάννης Κοκκινάκης Η εκβιοµηχάνιση στις ΗΠΑ, 19 ος -20 ός αιώνας (Π) Στα 1830 η βιοµηχανική παραγωγή των ΗΠΑ αντιστοιχούσε στο 2,4% της παγκόσµιας παραγωγής βιοµηχανικών προϊόντων. Στα 1913 το ποσοστό αυτό είχε πλέον εκτοξευθεί στο 32%. Ποιες ήταν οι συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα αυτή η εντυπωσιακή βιοµηχανική ανάπτυξη στη διάρκεια του 19 ου και στις αρχές του 20 ου αιώνα; Ζητήµατα όπως η εισαγωγή των εργαλειοµηχανών, η σύνδεση της βιοµηχανίας µε τη γεωργία, η εκµηχάνιση και αυτοµατοποίηση, ο ρόλος του κράτους, η δασµολογική και νοµισµατική πολιτική, η συµβολή του ξένου κεφαλαίου, η άνοδος των µονοπωλίων κλπ. θα επιχειρηθούν να ενταχθούν σ ένα εξηγητικό πλαίσιο που θα λαµβάνει υπόψη τις συνέπειες των εξελίξεων αυτών στην κοινωνία των ΗΠΑ και στη θέση της στον κόσµο. ΙΝΧ 129 Χρήστος Λούκος Ακµή και παρακµή µιας νησιωτικής πόλης: Η Ερµούπολη τον 19ο και 20ο αιώνα (Π) Επιχειρείται να δοθεί µια συνολική εικόνα για την Ερµούπολη και κυρίως να ερµηνευθεί η καταπληκτική ανάπτυξή της στις τέσσερις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού κράτους και η µετέπειτα παρακµή της. 1. Emile Kolodny, «Ερµούπολις-Σύρος. Γέννησις και εξέλιξις µιας ελληνικής νησιωτικής πόλεως», Επετηρίς Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών τ. 8 (1969), σ William H. Sewell, Jr, Structure and mobility. The men and women of Marseille, , Cambridge University Press, Βασίλης Καρδάσης, Σύρος. Σταυροδρόµι της Ανατολικής Μεσογείου ( ), Αθήνα, ΜΙΕΤ, Χρήστος Λούκος, Πεθαίνοντας στη Σύρο τον 19ο αιώνα. Οι µαρτυρίες των διαθηκών, Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Χριστίνα Αγριαντώνη ηµήτρης ηµητρόπουλος (επιµ.), Σύρος και Ερµούπολη. Συµβολές στην ιστορία του νησιού, 15ος-20ός αι., Αθήνα, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ΕΙΕ, 2008

6 ΙΝΧ 162 Χρήστος Λούκος Κοινωνίες σε κρίση (Π) Σε περίοδο κρίσης (σιτοδεία, επιδηµία, πόλεµοι, πολιορκίες, ξενική κατοχή, κοινωνικές, πολιτικές και οικονοµικές κρίσεις κλπ.) δοκιµάζονται οι κοινωνικές σχέσεις, η ικανότητα των ποικίλων ηγεσιών, η αλληλεγγύη των ανθρώπων για τον συνάνθρωπο, οι κυρίαρχες αξίες κλπ. Τα συναφή θέµατα διερευνώνται σε παραδείγµατα από την ελληνική αλλά και την ιστορία άλλων λαών.

7 Τοµέας Ανατολικών και Αφρικανικών Σπουδών Τουρκολογία (ΤΟΥ) ΤΟΥ 145 Αντώνης Αναστασόπουλος H Oθωµανική Αυτοκρατορία και η κοινωνία της στο σχήµα της σχέσης «Ανατολής- ύσης» (Π) Στόχος του µαθήµατος είναι λειτουργήσει ως ερέθισµα για να προσεγγίσουν οι φοιτητές µε κριτικό τρόπο το δίπολο «Ανατολή- ύση» και να προβληµατιστούν σχετικά µε τις ρίζες του, τις σκοπιµότητες που εξυπηρέτησε και εξυπηρετεί, τα όρια και τις αδυναµίες του. Οι παραδόσεις θα επικεντρωθούν στην καθιερωµένη απεικόνιση της «µουσουλµανικής» Οθωµανικής Αυτοκρατορίας ως «Ανατολής» και της «χριστιανικής» Ευρώπης (µε τα όχι τόσο σαφή όριά της) ως «ύσης». Σε αυτό το πλαίσιο θα εξετάσουµε καταρχάς «δυτικές» θεωρήσεις του οθωµανικού κράτους και της οθωµανικής κοινωνίας, καθώς και οθωµανικές θεωρήσεις της «ύσης», αλλά και της «Ανατολής», λαµβάνοντας υπόψη και το ποιοι ήταν οι φορείς των πληροφοριών αυτών. Θα αναλύσουµε επίσης πώς η ιστοριογραφία του 20 ού και του 21 ου αιώνα έχει προσεγγίσει την Οθωµανική Αυτοκρατορία ως κρατικό και κοινωνικό σχηµατισµό και πού την τοποθετεί σε σχέση µε εξελίξεις στον ευρωπαϊκό κόσµο. Άλλα θέµατα τα οποία θα καλυφθούν είναι ο οριενταλισµός στην τέχνη, αλλά και η µορφή µε την οποία αυτός εκδηλώνεται ακόµα στις µέρες µας. Edward D. SAID, Οριενταλισµός, µτφρ. Φώτης Τερζάκης, Νεφέλη Αθήνα 1996 Maria TODOROVA, Βαλκάνια: η δυτική φαντασίωση, µτφρ. Ιουλία Κολοβού, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 2000 Φωτεινή ΤΣΙΜΠΙΡΙ ΟΥ και ηµήτρης ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ (επιµ.), Οριενταλισµός στα όρια: από τα οθωµανικά Βαλκάνια στη σύγχρονη Μέση Ανατολή, Κριτική, Αθήνα 2008 Suraiya FAROQHI, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία και ο κόσµος γύρω της, µτφρ. Γιάννης Καραχρήστος, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2009 Έλλη ΣΚΟΠΕΤΕΑ, Η ύση της Ανατολής. Εικόνες από το τέλος της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Γνώση, Αθήνα 1992 Martin W. LEWIS και Kären E. WIGEN, The Myth of Continents: A Critique of Metageography, University of California Press, Μπέρκλι 1997 John M. MACKENZIE, Orientalism: History, Theory, and the Arts, Manchester University Press, Μάντσεστερ 1995 Aslı ÇIRAKMAN, From the Terror of the World to the Sick Man of Europe : European Images of Ottoman Empire and Society from the Sixteenth Century to the Nineteenth, Peter Lang, Νέα Υόρκη 2002 Virginia H. AKSAN, An Ottoman Statesman in War and Peace: Ahmed Resmi Efendi, , E.J. Brill, Λονδίνο-Νέα Υόρκη-Κολονία ιάγραµµα παραδόσεων 1 η παράδοση: Εισαγωγικές παρατηρήσεις Το σχήµα «Ανατολής- ύσης». 2 η παράδοση: Φορείς πληροφοριών µεταξύ οθωµανικής επικράτειας και χριστιανικής Ευρώπης. 3 η παράδοση: υτικές αντιλήψεις για την Οθωµανική Αυτοκρατορία (15 ος 17 ος αι.). 4 η παράδοση: υτικές αντιλήψεις για την Οθωµανική Αυτοκρατορία (τέλη 17 ου αρχές 19 ου αιώνα). 5 η παράδοση: υτικές αντιλήψεις για την Οθωµανική Αυτοκρατορία (19 ος αρχές 20 ού αιώνα). 6 η παράδοση: Ο οθωµανικός κόσµος στη δυτική τέχνη. 7 η παράδοση: Οθωµανικές αντιλήψεις για τη «ύση» (15 ος 17 ος αι.). 8 η παράδοση: Οθωµανικές αντιλήψεις για τη «ύση» (18 ος µέσα 19 ου αιώνα). 9 η παράδοση: Οθωµανικές αντιλήψεις για τη «ύση» η ένταξη στη ύση και η έννοια του εκσυγχρονισµού ιδεολογικά ζητήµατα (µέσα 19 ου αρχές 20 ού αιώνα) (γενική επισκόπηση).

8 10 η παράδοση: Οθωµανικές αντιλήψεις για τη «ύση» η ένταξη στη ύση και η έννοια του εκσυγχρονισµού ιδεολογικά ζητήµατα (µέσα 19 ου αρχές 20 ού αιώνα) (η περίπτωση του Αµπντουλχαµίτ Β ). 11 η παράδοση: «Αναγνώσεις» της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας κατά τον 20 ό και 21 ο αιώνα («ανατολικός δεσποτισµός», «ασιατικός τρόπος παραγωγής», «αυτοκρατορία της πρώιµης νεότερης περιόδου», η θέση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας στο πλαίσιο της συζήτησης περί αυτοκρατοριών) (α µέρος). 12 η παράδοση: «Αναγνώσεις» της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας κατά τον 20 ό και 21 ο αιώνα («ανατολικός δεσποτισµός», «ασιατικός τρόπος παραγωγής», «αυτοκρατορία της πρώιµης νεότερης περιόδου», η θέση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας στο πλαίσιο της συζήτησης περί αυτοκρατοριών) (β µέρος). 13 η παράδοση: Η εικόνα του ισλάµ σήµερα και η αντίθεση Ανατολής- ύσης: η δύναµη των στερεοτύπων. ΤΟΥ 222 Ηλίας Κολοβός Όψεις του οθωµανικού πολιτισµού (Π) Παράδοση: ευτέρα, 11:30-14:30 Ώρες συνεργασίας (γραφείο αρ. 61): Τρίτη: 11:30-14:30 Επικοινωνία: Η παράδοση έχει στόχο να εξετάσει την οθωµανική κοινωνία µέσα από τη θρησκεία, το βιβλίο και τις τέχνες, τις εορτές, αλλά και τη διατροφή, τον καφέ και τον καπνό. Ως βάση για την περιήγηση στον οθωµανικό πολιτισµό θα µελετηθούν σηµαντικοί θεσµοί της οθωµανικής οικονοµικής και κοινωνικής ιστορίας, όπως τα βακουφικά ιδρύµατα. Μεθοδολογικά, θα επιχειρήσουµε στο πλαίσιο της παράδοσης να συνεξετάσουµε την συµβολή των διαφορετικών θρησκευτικών και γλωσσικών οµάδων της οθωµανικής κοινωνίας, του παλατιού, της πόλης και της υπαίθρου, αλλά και των φύλων στις ποικίλες εκφράσεις της οθωµανικής πολιτισµικής παραγωγής. Suraiya Faroqhi, Κουλτούρα και καθηµερινή ζωή στην Οθωµανική Αυτοκρατορία: Από τον Μεσαίωνα ως τις αρχές του 20ού αιώνα, Αθήνα 2000 [DR432.F b]. Μαρίνος Σαρηγιάννης, Η απόλαυση στην οθωµανική Κωνσταντινούπολη, Αθήνα 2003 [DR432.S ] Ralph Hattox, Coffee and Coffeehouses: The Origins of a Social Beverage in the Medieval Near East, Seattle 1988 [GT2919.M628 H ] Πλήρες διάγραµµα των παραδόσεων και βιβλιογραφία θα διανεµηθεί µε την έναρξη των µαθηµάτων. ΤΟΥ 327 Ηλίας Κολοβός Οι πόλεις στης Οθωµανική Αυτοκρατορία (Σ) Παράδοση: Τρίτη, 17:30-20:30 Ώρες συνεργασίας (γραφείο αρ. 61): Τρίτη: 11:30-14:30 Επικοινωνία: kolovos@phl.uoc.gr Στο σεµινάριο, αφού εξεταστούν κριτικά οι έννοιες της «ισλαµικής» και της «οθωµανικής» πόλης, θα επιχειρήσουµε να µελετήσουµε συγκριτικά τα τυπολογικά χαρακτηριστικά και τις ιδιαιτερότητες των πόλεων στην Οθωµανική Αυτοκρατορία. Κάθε φοιτητής/φοιτήτρια θα κληθεί να διαλέξει, να µελετήσει και να παρουσιάσει συνοπτικά την ιστορία µιας πόλης, στα Βαλκάνια, στη Μικρά Ασία ή στις αραβικές επαρχίες, µέσα από την οικονοµική της ζωή, τα κοινωνικά δεδοµένα, αλλά και την πολιτισµική της παραγωγή. Ιδιαίτερη έµφαση θα δοθεί στη µελέτη των θεσµών που

9 συνέδεαν τις πόλεις µε την οθωµανική κεντρική εξουσία ή τις αποµάκρυναν από αυτή. Eldem, Εdhem, Daniel Goffman και Bruce Masters, The Ottoman City Between East and West: Aleppo, Izmir, and Istanbul, Κέµπριτζ: Cambridge University Press, 1999 [DS99.A56 E ]. Abu-Lughod, Janet, The Islamic City Historic Myth, Islamic Essence, and Contemporary Relevance, International Journal of Middle East Studies, 19 (1987) [Βιβλ. ΙΜΣ]. Bierman, Irene A., Rifa at A. Abou-El-Haj και Donald Preziosi, The Ottoman City and Its Parts: Urban Structure and Social Order, Νέα Υόρκη: Aristide D. Caratzas, [ΝΑ 9229 Ο ]. Todorov, Nikolai, Η βαλκανική πόλη 15ος-19ος αιώνας : κοινωνικο-οικονοµική και δηµογραφική ανάπτυξη, µετάφρ. Έφη Αβδελά, Γεωργία Παπαγεωργίου, Αθήνα: Θεµέλιο, 1986 [ HT145.B3 T b]. Inalcik, Halil, Capital Formation in the Ottoman Empire, The Journal of Economic History, 19 (1969), [«Σχηµατισµός κεφαλαίου στην Οθωµανική Αυτοκρατορία», ελληνική µετάφρ. Ντόρας Μαµαρέλη στο Σπύρος Ασδραχάς (επιµ.), Η οικονοµική δοµή των βαλκανικών χωρών στα χρόνια της οθωµανικής κυριαρχίας, ιε - ιθ αι., Αθήνα: Μέλισσα, 1975, ] (Βιβλ. Παν. HC401.O ). Πλήρης βιβλιογραφία θα διανεµηθεί µε την έναρξη του σεµιναρίου. ΤΟΥ 246 Αλέξανδρος Λάµπρου Η Τουρκία στο Β' µισό του 20 ου αιώνα (Π) Αντικείµενο της παράδοσης είναι η ιστορία της ηµοκρατίας της Τουρκίας στο δεύτερο µισό του 20 ου αιώνα. Μετά το τέλος του Β Παγκοσµίου Πολέµου θεµελιώδεις αλλαγές λαµβάνουν χώρα στο πολιτικό και οικονοµικό σύστηµα αλλά και στις εξωτερικές σχέσεις της ηµοκρατίας της Τουρκίας. Οι αλλαγές αυτές συνεχίζονται και τη δεκαετία του 1950, κατά τη διάρκεια της οποίας αρχίζει η µαζική µετανάστευση µεγάλου µέρους του αγροτικού πληθυσµού στα αστικά κέντρα και το εξωτερικό, φαινόµενο το οποίο αυξάνεται τις επόµενες δεκαετίες και οδηγεί σε τεράστια δηµογραφική αλλαγή. Παράλληλα την ίδια περίοδο αυξάνεται ο ρόλος του στρατού στην πολιτική, οικονοµική και κοινωνική ζωή της χώρας µε τις στρατιωτικές επεµβάσεις του 1960, 1971, 1980, και Οι εξελίξεις αυτές συντελούν στο µετασχηµατισµό του πολιτικού καθεστώτος, της κοινωνίας και οικονοµίας της χώρας, όπως είχαν διαµορφωθεί κατά την περίοδο του µεσοπολέµου. Σκοπός του µαθήµατος είναι η παρουσίαση της ιστορίας της Τουρκικής ηµοκρατίας και του µετασχηµατισµού της στο Β µισό του 20 αιώνα. ΤΟΥ 338 Αλέξανδρος Λάµπρου Ιδεολογικά ρεύµατα στην Οθωµανική Αυτοκρατορία και την Τουρκία, 19 ος - 20 ος αιώνας (Σ) Σκοπός του σεµιναρίου είναι η µελέτη των κυρίαρχων ιδεολογικών ρευµάτων που σηµάδευσαν αλλά και συνδέθηκαν µε τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα στην Οθωµανική Αυτοκρατορία και τη ηµοκρατία της Τουρκίας. Έµφαση θα δοθεί στην παρουσίαση και ανάλυση των πολιτικών ιδεολογιών, των πολιτικών και κοινωνικών φορέων καθώς και των βασικών εκπροσώπων τους. Στο σεµινάριο θα καλυφθούν µία σειρά από ιδεολογικά ρεύµατα, από τον Οθωµανισµό της περιόδου των Μεταρρυθµίσεων (Τανζιµάτ ) και τον Ισλαµισµό της περιόδου του Αβδούλχαµίτ του Β, µέχρι τον Παντουρκισµό και τον Τουρκικό εθνικισµό της Νεοτουρκικής περιόδου, τον

10 Κεµαλισµό του µεσοπολέµου αλλά και το πολιτικό Ισλάµ και τον Κουρδικό εθνικισµό µετά το Η µελέτη των ιδεολογικών αυτών σχηµάτων καθώς και των πολιτικών και κοινωνικών τους φορέων προσφέρει µία ενδιαφέρουσα και ταυτόχρονα αναγκαία οπτική για τη µελέτη της σύγχρονης Τουρκίας.

11 Τοµέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης Προϊστορική Αρχαιολογία (ΠΑΡ) ΠΑΡ 109 Νένα Γαλανίδου Εισαγωγή στην εθνοαρχαιολογία (Π) Στόχος του µαθήµατος αυτού είναι να εισάγει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες στους βασικούς ορισµούς, θεωρητικές αναφορές και µεθοδολογικά εργαλεία της εθνοαρχαιολογίας. Μέσα από την εξέταση επιµέρους εθνοαρχαιολογικών µελετών που πραγµατοποιήθηκαν σε κοινότητες κυνηγών/τροφοσυλλεκτών και γεωργών/ κτηνοτρόφων του Β και Ν ηµισφαιρίου θα συζητηθεί η αµφίδροµη σχέση της προϊστορικής αρχαιολογίας µε την εθνοαρχαιολογία. Ειδική αναφορά θα γίνει σε έρευνες πεδίου που πραγµατοποιήθηκαν στους: Nukak που ζουν στην Αµαζονία, στο τροπικό δάσος της Κολοµβίας και τους Awá της Βραζιλίας Βουσµάνους που ζουν στη Ναµίµπια και Μποτσουάνα της Αφρικής και Hadza της Τανζανίας Mentawui της Ινδονησίας Nunamiut της Αλάσκας και Khanty της Σιβηρίας Ιθαγενείς της Αυστραλίας και των νησιών των Στενών του Τόρρες Himba της Ναµίµπια Ποµάκους της Θράκης, Σαρακατσάνους και Βλάχους Οι εθνοαρχαιολογικές µελέτες που θα συζητηθούν θα εξετασθούν σε σχέση µε τα παρακάτω ερωτήµατα: Πώς διαµορφώνεται µια αρχαιολογική θέση και ποιοι παράγοντες καθορίζουν το πού και το πώς θα επιλέξει το χώρο εγκατάστασής της µια κοινότητα; Ποιες είναι οι στρατηγικές επιβίωσης και πώς αυτές συνδέονται µε άλλες πλευρές της ζωής µιας οµάδας; Πώς οργανώνεται η κοινωνική ζωή των µελών της κοινότητας και πώς η οργάνωση αυτή αποτυπώνεται στον υλικό πολιτισµό που αφήνει πίσω της; Ποιες είναι οι κοινωνικές κατηγορίες µιας οµάδας και τα στοιχεία της ταυτότητάς τους, οι σχέσεις των δύο φύλων, ο καταµερισµός της εργασίας και πώς όλα αυτά εγγράφονται στον υλικό τους πολιτισµό; Υλικά και τεχνολογικός εξοπλισµός και η δυνάµει αρχαιολογική ορατότητά τους. ΠΑΡ 332 Νένα Γαλανίδου Νεολιθική Ελλάδα (Σ) Στόχος του σεµιναρίου είναι η εξοικείωση των φοιτητών/τριών µε το Νεολιθικό Πολιτισµό της Ελλάδας από την Κρήτη µέχρι τη Βόρεια Ελλάδα. Αυτό θα πραγµατοποιηθεί µέσα από την πραγµάτευση ειδικών θεµάτων της Νεολιθικής αρχαιολογίας που εγγράφονται στην ιστορία και θεωρία της έρευνας, στη µελέτη και δηµοσίευση των αρχαιολογικών θέσεων και τεκµηρίων (κεραµική, ειδωλοπλαστική, εργαλειοτεχνίες, σπόροι και οστά), και σε σύγχρονες διεπιστηµονικές προσεγγίσεις µέσα από την αρχαιοµετρία και τη γενετική. Θα εξετασθούν κεντρικές έννοιες της εξηµέρωσης των άγριων καρπών και ζώων και της µετάβασης στο Νεολιθικό τρόπο παραγωγής και ερµηνείες του χαρακτήρα της ανθρώπινης εγκατάστασης στο Ελλαδικό τοπίο και των κοινωνικών, οικονοµικών και συµβολικών δραστηριοτήτων των πρώτων αγροκτηνοτροφικών κοινοτήτων που έζησαν σε αυτό.

12 ΠΑΡ 191 Άρτεµις Καρναβά Οικονοµία και κοινωνική οργάνωση στην Κρήτη κατά τη 2η χιλιετία π.χ. (Π) Το κεντρικό θέµα της παράδοσης θα είναι ο ανακτορικός πολιτισµός της Κρήτης, που αναπτύχθηκε στο µεγαλύτερο µέρος της 2ης χιλ. π.χ. Μέσω της εξέτασης των αρχαιολογικών δεδοµένων (αρχιτεκτονικής-τοπογραφίας, κεραµεικής, µεταλλοτεχνίας, µικροτεχνίας κλπ.), αλλά και των δεδοµένων των πηγών (των κειµένων σε κρητική ιερογλυφική, σε Γραµµική Α και σε Γραµµική Β) θα περιγραφεί η οικονοµία της παλαιοανακτορικής, νεοανακτορικής και µετα-ανακτορικής προϊστορικής Κρήτης, καθώς και οι ερευνητικές προτάσεις που αφορούν στην κοινωνική οργάνωση των αντίστοιχων εποχών. Κλασική Αρχαιολογία (ΚΑΡ) ΚΑΡ 106 Αµαλία Αβραµίδου Μυθολογία και τέχνη - Απεικονίσεις θεών και ηρώων στην Αρχαία Ελλάδα (Π) ευτέρα 14:30-17:30 µµ Ώρες συνεργασίας: ευτέρα 12:00-14:00 και µε ραντεβού Γραφείο 44, Εmail: aavramid@yahoo.com Η αρχαία ελληνική µυθολογία χαρακτηρίζεται από πληθώρα επεισοδίων µε θεούς και ήρωες σε πρωταγωνιστικούς ρόλους: συχνά συµµετέχουν σε επικές συγκρούσεις, επιτελούν υπεράνθρωπους άθλους, και εµπλέκονται σε ερωτικές περιπέτειες. Θεοί, ηµίθεοι και ήρωες συνέβαλαν µε την πλούσια µυθολογία τους στη δηµιουργία µιας ποικιλόµορφης εικονογραφίας. Σε αυτήν την παράδοση θα εξετάσουµε τα πιο χαρακτηριστικά µυθολογικά επεισόδια που συναντά κανείς στην αρχαία ελληνική τέχνη (π.χ. αγγειογραφία, πλαστική, µεταλλοτεχνία) και θα ερευνήσουµε τους λόγους επιλογής των συγκεκριµένων θεµάτων ανάλογα µε το αντικείµενο/κτήριο το οποίο κοσµούν, την τεχνοτροπία τους και τις κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες στις οποίες εντάσσονται. Αν και τα αρχαιολογικά ευρήµατα θα αποτελέσουν τον κορµό της µελέτης µας, η συµβολή των αρχαίων πηγών είναι άκρως απαραίτητη. Θεµατικές Ενότητες Οι Θεοί του Ολύµπου: µια πρώτη γνωριµία Θεοί του Κάτω Κόσµου (Πλούτωνας, Περσεφόνη, Εκάτη, Ερµής Ψυχοποµπός) Μυθικές µάχες: Τιτανοµαχία, Γιγαντοµαχία Ερωτικές περιπέτειες ( ίας, Ποσειδώνας, Ήφαιστος, Αφροδίτη) και µήνις θεών (Άρτεµις, Απόλλων) ιόνυσος Άθλοι ηρώων (Ηρακλής, Θησέας, Ιάσονας) Ερωτικές περιπέτειες ηρώων (Πηλέας, Θησέας, Ηρακλής) Επικοί ήρωες (Αχιλλέας, Αίαντας, Οδυσσέας) Ειδικές περιπτώσεις: θεοί και ήρωες προστάτες της Αθήνας Θεοί, ήρωες και θέατρο Προτεινόµενα εγχειρίδια: - Carpenter, T Τέχνη και µύθος στην αρχαία Ελλάδα. Επιµέλεια/µετάφραση: Σ. Κόρτη-Κόντη. Αθήνα: Επίκεντρο. [N7760.C ] - Simon, E Οι Θεοί των Αρχαίων Ελλήνων. Επιµέλεια/µετάφραση: Σ. Πινγιάτογλου. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. [BL782.S b] Χρήσιµες ιστοσελίδες: (για άρθρα και βιβλιογραφία) (προσοχή! εν είναι επιστηµονικό, αλλά παρέχει αρκετά καλές περιλήψεις και εικόνες)

13 (επιλέξτε «ταινιοθήκη», «τίτλοι» για αφιερώµατα σε χώρους, συλλογές, ήρωες κ.α.) *Κακριδής, Ι Ελληνική Μυθολογία (5 τόµοι). Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. [BL780.E ] *Myth into art: poet and painter in classical Greece / H.A. Shapiro./London; New York: Routledge, [NK4645.S ] *Schefold, K Die Sagen von den Argonauten, von Theben und Troia in der klassischen und hellenistischen Kunst. Munich: Hirmer. [N7760.S ] *Gods and heroes in late archaic Greek art / Karl Schefold with the assistance of Luca Giuliani; translated by Alan Griffiths. Cambridge [England]; New York: Cambridge University Press, [N7760.S ] *Die Göttersage in der klassischen und hellenistischen Kunst / Karl Schefold; unter Mitarbeit von Franz Jung. München: Hirmer; [N5633.S ] *Die Urkonige, Perseus, Bellerophon, Herakles und Theseus in der klassischen und hellenistischen Kunst / Karl Schefold, Franz Jung. München: Hirmer, c1988. [N5613.S ] *The Trojan War in ancient art / Susan Woodford. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press, c1993. [NK4645.W ] *Myth and epos in early Greek art: representation and interpretation / by Gudrun Ahlberg-Cornell. Jonsered: Paul Astroms Forlag, [N5320.S78 v.100] *The heroes of the Greeks / C. Kerenyi; translated by H. J. Rose, with 76 plates. [BL782.K ] *Μύθος και νόηµα / Claude Levi-Strauss; µετάφρ. Βαγγέλης Αθανασόπουλος. Αθήνα: Καρδαµίτσα, [GN362.L b] *Myth and society in ancient Greece / Jean-Pierre Vernant; translated by Janet Lloyd. New York: Zone Books, [DF78.V ] *Myth, religion, and society: structuralist essays / by M. Detienne... [et al.]; edited by R. L. Gordon. Cambridge [Eng.]; New York: Cambridge University Press, [BL790.M89] ΚΑΡ 358 Αµαλία Αβραµίδου Τέρατα και υβριδικές µορφές στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία (Σ) Τρίτη 11:30-14:30 µ.µ. Ώρες συνεργασίας: ευτέρα 12:00-14:00 και µε ραντεβού Γραφείο 44, Εmail: aavramid@yahoo.com Από τις πιο γνωστές τερατόµορφες µυθολογικές υπάρξεις ως τις ανώνυµες υβριδικές µορφές, η ελληνική αγγειογραφία παρουσιάζει µια απίστευτη ποικιλία στην εικονογραφία τους. Ζωόµορφα και µεικτά πλάσµατα, άλλοτε λιγότερο, άλλοτε περισσότερο τροµακτικά, απεικονίζονται σε πάρα πολλές παραστάσεις είτε µεµονωµένα είτε ως µέλος µιας ευρύτερης σύνθεσης. Μορφές, όπως η Γοργώ, η Σκύλλα και η Χάρυβδη, οι Σειρήνες, ο Κέρβερος, ο Ιππαλεκτρύων, ο Τυφώνας, γρύπες, σφίγγες και πληθώρα φτερωτών µορφών (Νίκες, Έρωτες, Ύπνος και Θάνατος) κοσµούν τα αγγεία της αρχαϊκής και κλασσικής εποχής. Το σεµινάριο αυτό επιχειρεί να εντοπίσει την προέλευση αυτών των µορφών, τη σχέση τους µε την Ανατολή και τη διάδοσή τους. Επίσης, θα εξετάσουµε τον συµβολισµό τους, τη

14 σχέση εικονογραφίας και σχήµατος/χρήσης των αγγείων, τον τόπο εύρεσής τους και τις κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες στις οποίες εντάσσονται. ΚΑΡ 174 Παυλίνα Καραναστάση Ρωµαϊκά αυτοκρατορικά πορτρέτα. Εικονογραφία και ερµηνεία (Π) Θέµα της παράδοσης είναι τα ρωµαϊκά αυτοκρατορικά πορτρέτα, µια από τις πλέον σηµαντικές κατηγορίες της ρωµαϊκής πλαστικής από τον 1 ο αι. π. Χ. έως και τις αρχές του 4 ου αι. µ. Χ. Τα έργα αυτά (προτοµές, αγάλµατα, ανάγλυφες παραστάσεις, νοµίσµατα) αποτελούν το κυριότερο µέσο προβολής των ρωµαίων αυτοκρατόρων και παρέχουν πληροφορίες για τον ρόλο τους στη ρωµαϊκή κοινωνία, εικονογραφώντας τις ηγεµονικές «αρετές» και τις πολιτικές τους αντιλήψεις. Συγχρόνως παρέχουν πολύτιµες µαρτυρίες για τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που επήλθαν από την εποχή του Αυγούστου έως την εποχή του µεγάλου Κωνσταντίνου. Σηµαντική, τέλος, υπήρξε η επίδραση της αυτοκρατορικής εικονογραφίας στα πορτρέτα των ιδιωτών, τα οποία µε τη σειρά τους, ανάλογα µε τον βαθµό εικονογραφικής συγγένειας µε το αυτοκρατορικό πορτρέτο, αντικατοπτρίζουν τον «βαθµό επιτυχίας» της πολιτικής του εκάστοτε αυτοκράτορα. N. H. Ramage & A. Ramage, Ρωµαϊκή Τέχνη. Από τον Ρωµύλο έως τον Κωνσταντίνο (University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2000) P. Zanker, Ο Αύγουστος και η δύναµη των εικόνων (Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2006) J. Fejfer, Roman portraits in context (Berlin 2008) C. B. Rose, Dynastic Commemoration and Imperial Portraiture in the Julio-Claudian Period. Cambridge Studies in Classical Art and Iconography (Cambridge 1997) G. Lahusen, Römische Bildnisse. Auftraggeber, Funktionen, Standorte (Darmstadt 2010) C.H. Hallett, The Roman nude. Heroic portrait statuary 200 B.C. - A.D (Oxford 2005) P. Stewart, Statues in Roman society. Representation and response (Oxford 2003) D. E. E. Kleiner, Roman Sculpture (Yale Publications in the History of Art) (1994) F. Johansen. Roman Portraits I-III. Ny Carlsberg Glyptotek, (Copenhagen, ) Α. Alexandridis, Die Frauen des römischen Kaiserhauses. Eine Untersuchung ihrer bildlichen Darstellung von Livia bis Iulia Domna. (Mainz 2004) Ιστορία Τέχνης της ύσης (ΙΤ ) ΙΤ 110 Τιτίνα Κορνέζου Το πορτρέτο στην ευρωπαϊκή ζωγραφική (15 ος - 18 ος αι.) (Π) Αντικείµενο του µαθήµατος αποτελεί η µελέτη της ευρωπαϊκής προσωπογραφίας, δηλαδή των καλλιτεχνικών αναπαραστάσεων της ανθρώπινης µορφής από τις απαρχές του είδους κατά τον 15 ο αιώνα έως και τον 18 ο αιώνα. Η ανάπτυξη της καλλιτεχνικής προσωπογραφίας σχετίζεται άµεσα µε την ανάδυση της έννοιας του εξατοµικευµένου υποκειµένου στις ευρωπαϊκές κοινωνίες της πρώιµης νεότερης εποχής. Ο ρόλος του πορτρέτου στα διάφορα ιστορικά περιβάλλοντα, οι χρήσεις του από άτοµα ή κοινωνικές οµάδες, από την κοσµική ή θρησκευτική εξουσία, οι αντιλήψεις περί ζωγραφικής κάθε ιστορικής περιόδου και οι συνθήκες της καλλιτεχνικής δηµιουργίας συµβάλλουν στη διαµόρφωση των βασικών τύπων της προσωπογραφίας και των ειδικών µορφολογικών χαρακτηριστικών της. Στόχος του µαθήµατος είναι η µελέτη των µορφολογικών και εικονογραφικών στοιχείων του πορτρέτου στην ιστορική του διαδροµή. Τα έργα τέχνης που παρουσιάζονται

15 αναλύονται εικονογραφικά και στιλιστικά και εξετάζονται σε στενή σύνδεση µε το ιστορικό και πολιτισµικό πλαίσιο κάθε περιόδου καθώς και µε τα µεγάλα ευρωπαϊκά στυλ. - A. Beyer, Portraits: A History, H. Abrams, Νέα Υόρκη, R. Brilliant, Portraiture, Reaktion Books, Λονδίνο, M. Pointon, Hanging the head: portraiture and social formation in eighteenth century England, Yale University press, E. Pommier, Ιl ritratto: storia e teoria del Rinascimento al età de Lumi, Einaudi, Tορίνο, J. Pope-Hennessy, The portrait in the Renaissance, The A.W. Mellon Lectures in Fine Arts, Princeton University press, A. Riegl, The group portraiture of Holland, Paul Getty Publications, Λος Άντζελες, N. Schneider,The Art of the Portrait, Taschen, Κολονία, S. West, Portraiture, Oxford History of Art series, Oxford University Press, ΙΤ 347 Τιτίνα Κορνέζου Η αυτοπροσωπογραφία (15 ος -18 ος αι.) (Σ) Το σεµινάριο εστιάζει στη µελέτη της αυτοπροσωπογραφίας από τον 15 ο αιώνα έως και τον 18 ο αιώνα. Η αυτοπροσωπογραφία συνιστά ειδική θεµατική κατηγορία η οποία απαντά στην καλλιτεχνική παραγωγή των περισσοτέρων ζωγράφων της περιόδου αυτής. Άλλοτε ως ένα είδος αυτοβιογραφίας, κάποτε ως µέσον πειραµατισµού, ή ως σήµα κατατεθέν του καλλιτεχνικού ύφους του ζωγράφου, η αυτοπροσωπογραφία δεν εµπεριέχει απλώς τη σχέση του δηµιουργού της µε το είδωλό του, αλλά και τις σχέσεις του µε την κοινωνία στην οποία ανήκει, καθώς τα έργα αυτά συχνά εµπλέκονται στις διαδικασίες συγκρότησης της κοινωνικής ταυτότητας του καλλιτέχνη. Στην κατεύθυνση αυτή, το σεµινάριο επιδιώκει να διερευνήσει τα πολλαπλά µηνύµατα που φέρουν τα έργα αυτά σε συνάρτηση µε τα ιδιαίτερα πολιτισµικά και ιστορικά περιβάλλοντα στα οποία φιλοτεχνούνται. ΙΤ 231 Ευγένιος Ματθιόπουλος Η τέχνη στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέµου: (Π) Στόχος του µαθήµατος είναι να παρουσιάσει τις εξελίξεις στην ελληνική τέχνη κατά τα χρόνια του µεσοπολέµου. Την πρόσληψη των νεωτερικών αναζητήσεων από το Παρίσι τη διαµόρφωση του ιδεολογήµατος της «ελληνικότητας» και των εκφράσεών του από τους Έλληνες καλλιτέχνες. Εθνική Πινακοθήκη, 100 χρόνια. Τέσσερις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής, επιµέλεια Μαρίνα Λαµπράκη-Πλάκα, ΕΠΜΑΣ, Αθήνα Αντώνης Κωτίδης, Μοντερνισµός και «Παράδοση» στην ελληνική τέχνη του µεσοπολέµου, Θεσσαλονίκη, University Press, Ε.. Ματθιόπουλος, «Οι εικαστικές τέχνες κατά την περίοδο », στον συλλογικό τόµο: Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, επιµέλεια Χρήστος Χατζηιωσήφ, τ. Α 2, Αθήνα, εκδόσεις Βιβλιόραµα, [2000], σ Ε.. Ματθιόπουλος, «Οι εικαστικές τέχνες κατά την περίοδο », στον συλλογικό τόµο: Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, επιµέλεια Χρήστος Χατζηιωσήφ, τ. Β 2, Αθήνα, εκδόσεις Βιβλιόραµα, 2003, σ E.D. Matthiopoulos, «La Réception de l expressionnisme en Grèce, dans les trois premières décennies du ΧΧe siècle», στον συλλογικό τόµο: Expressionnisme(s) et

16 avant-gardes, επιµέλεια Isabelle Krzywkowski και Cécile Millot, Παρίσι, εκδόσεις L Improviste, 2007, σ ΙΤ 324 Ευγένιος Ματθιόπουλος Η ιστορία της Ελληνικότητας στο πεδίο των εικαστικών τεχνών (Σ) Στόχος του σεµιναρίου είναι να εισαγάγει τους φοιτητές στην ιστορία του ιδεολογήµατος της «ελληνικότητας» στο πεδίο των εικαστικών τεχνών, στους τρόπους δηλαδή που οι καλλιτέχνες προσέλαβαν τις εθνοκεντρικές θεωρίες και προσπάθησαν να τις εκφράσουν µέσα από τα έργα τους, καθώς και στον συναφή ιδεολογικά αισθητικό και τεχνοκριτικό λόγο που υποστήριζε δηµόσια και ανατροφοδοτούσε θεωρητικά και ηθικά τις αναζητήσεις τους. Εθνική Πινακοθήκη, 100 χρόνια. Τέσσερις αιώνες ελληνικής ζωγραφικής, επιµέλεια Μαρίνα Λαµπράκη-Πλάκα, ΕΠΜΑΣ, Αθήνα 1999 Nicos Hadjinicolaou, Theophilos, Kontoglou, Ghika, Tsarouchis : four painters of 20th century Greece, London, Wildenstein, Αντώνης Κωτίδης, Μοντερνισµός και «Παράδοση» στην ελληνική τέχνη του µεσοπολέµου, Θεσσαλονίκη, University Press, Ε.. Ματθιόπουλος, «Οι εικαστικές τέχνες κατά την περίοδο », στον συλλογικό τόµο: Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, επιµέλεια Χρήστος Χατζηιωσήφ, τ. Β 2, Αθήνα, εκδόσεις Βιβλιόραµα, 2003, σ Ε.. Ματθιόπουλος, «Οι εικαστικές τέχνες κατά την περίοδο », στον συλλογικό τόµο: Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, επιµέλεια Χρήστος Χατζηιωσήφ - Προκόπης Παπαστράτης, τ. Γ 2, Αθήνα, Βιβλιόραµα, 2007, σ E.D. Matthiopoulos, «La Réception de l expressionnisme en Grèce, dans les trois premières décennies du ΧΧe siècle», στον συλλογικό τόµο: Expressionnisme(s) et avant-gardes, επιµέλεια Isabelle Krzywkowski και Cécile Millot, Παρίσι, εκδόσεις L Improviste, 2007, σ