ΤΕΥΧΟΣ 29 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΠΑΣΧΑ 2012

Transcript

1 ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΤΕΥΧΟΣ 29 ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΠΑΣΧΑ 2012 Ὁ σ τ α υ ρ ὸ ς τ ο ῦ Κ υ ρ ί ο υ ἀ π ο δ ε ι κ ν ύ ε ι μ ι ὰ δ ι α χ ρ ο ν ι κ ὴ ἀ λ ή θ ε ι α. Ἡ ἀ γ ά π η π ρ ο κ α λ ε ῖ φ θ ό ν ο. Ὁ σ π ό ρ ο ς τ ῆ ς Ἀ ν α σ τ ά σ ε ώ ς Τ ο υ κ α ρ π ί ζ ε ι μ έ σ α σ έ ψ υ χ ὲ ς ἀ γ α θ έ ς.

2 Μεγάλο Σάββατο Ἡ κάθοδος τοῦ Χριστοῦ μέχρι τὰ μελαγχολικὰ βασίλεια τοῦ θανάτου Μητροπολίτου Προικοννήσου Ἰωσὴφ Ἡ Ἀκολουθία ἤδη μᾶς ἔδωσε ὄχι μόνον ὅλη τὴν Χάρη ἀλλὰ καὶ ὅλη τὴν χαρά, τὸν καταρτισμὸ τοῦ νοήματος τῶν Ἁγίων Ἡμερῶν. Ἀξιωθήκαμε νὰ προχωρήσουμε λειτουργικῶς μαζὶ μὲ τὸν Κύριο ἀπὸ τὸν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ μέχρι τὸν φρικτὸ Γολγοθὰ καὶ μέχρι τὸν ζωηφόρο καὶ ζωοδόχο Τάφο, τὸν ξένο Τάφο, στὸν ὁποῖο φιλοξενήθηκε τριήμερος. Σημειώνω, αὐτὸν τὸν ξένο Τάφο, γιατί ὁ Κύριος ἦλθε «εἰς τὰ ἴδια καὶ οἱ ἴδιοι Αὐτὸν οὐκ ἐδέχθησαν», ἦλθε στοὺς δικούς Του καὶ οἱ δικοί Του δὲν Τοῦ ἀνοίξανε καὶ ἔμεινε διὰ βίου ἕνας ξένος. Ξένος γιὰ τὸν κόσμο, τὸν ὁποῖο δημιούργησε. Ξένος γιὰ τὸν λαὸ τὸν περιούσιο, τὸν ἀγαπημένο. Ξένος ὥς τὸν θάνατό Του, ποὺ δὲν βρέθηκε οὔτε ἕνας τάφος νὰ ἀνήκει στὸν Ἴδιο γιὰ νὰ Τὸν δεχθεῖ, ἀλλὰ φιλοξενήθηκε στὸν τάφο τοῦ δικαίου Ἰωσὴφ τοῦ Ἀριμαθαίου. Σήμερα ὁ Κύριος ἔχει κατέβει στὰ ταμεῖα τοῦ Ἅδου. Λέει ὁ ἀπόστολος Πέτρος, ὅτι ἐκεῖ κατέβηκε «ἵνα καὶ τοῖς ἐν φυλακῇ πνεύμασι κηρύξῃ». Κατέβηκε μέχρι τὰ ἀμειδῆ, (ἀγέλαστα-μελαγχολικὰ) βασίλεια τοῦ θανάτου, τὰ σκοτεινά, ὅπου δὲν ὑπάρχει χαμόγελο ποτέ, νὰ ἀναζητήσει «παγγενῆ τὸν Ἀδάμ», ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα, ἀπὸ τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας μέχρι καὶ ἐκείνων ποὺ εἶχαν πεθάνει ὥς τὴν ὥρα ἐκείνη. Κατέβηκε μέχρι τὴν Κόλαση καὶ τὴν φώτισε, καὶ μὲ τὴν παρουσία Του ἡ Κόλαση ἔγινε Παράδεισος, καὶ τὰ πνεύματα τὰ κεκοιμημένα τῶν δικαίων ποὺ εἶχαν ξεροσταλιάσει ἀπὸ τὴν προσδοκία Του καὶ ἀπὸ τὴν λαχτάρα Του καὶ ἀπὸ τὸν πόθο τῆς λυτρώσεως, τῆς ζωῆς, τοῦ φωτός, τῆς χαρᾶς, σκίρτησαν καὶ ἀγαλλίασαν. Ὅσο ὁ διάβολος πικραινόταν μαζὶ μὲ τὸ βασίλειό του, δεχόμενος μέσα σ αὐτὸ τὴν παρουσία τοῦ Νικητῆ τῆς ζωῆς, τόσο τὰ πνεύματα τῶν κεκοιμημένων Ἁγίων καὶ Δικαίων χαίρονταν, εὐφραίνονταν, ἀγάλλονταν, ἔσπευδαν νὰ δεχθοῦν τὸν ζωοπάροχο ἀσπασμό, τὸν ὁποῖο τοὺς ἔδινε ὁ Κατελθὼν εἰς τὸν Ἅδη, γιὰ νὰ σώσει μέχρις ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπο. Καὶ μετὰ ἀπὸ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ «πολλὰ σώματα τῶν κεκοιμημένων» ἐκείνων Ἁγίων ἀναστήθηκαν καὶ μπῆκαν στὴν ἁγία πόλη τῶν Ἱεροσολύμων καὶ ἐμφανισθήκανε σὲ πολλούς. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἐπέτρεψε ὁ Θεὸς νὰ γίνει μία μερικὴ ἀνάσταση, ὄχι ὅλων τῶν ἀνθρώπων ἀλλὰ μερικῶν προσφάτως κεκοιμημένων. Ἀνθρώπων, δηλαδή, οἱ ὁποῖοι εἶχαν λίγο καιρό, λίγα χρόνια, ἂν θέλετε, πεθάνει, καὶ τοὺς θυμόντουσαν, τοὺς ξέρανε. Μπορεῖ νὰ εἶχαν πεθάνει πρὶν 20 χρόνια, ἀλλὰ ὑπῆρχαν τόσοι ἄνθρωποι γύρω, οἱ ὁποῖοι θυμόντουσαν ὅτι ὁ Ἠσαΐας ἐκεῖνος, ὁ Ἰακὼβ ἐκεῖνος, ὁ Ζαχαρίας ἐκεῖνος, ἡ Ἐσθὴρ ἐκείνη, ἦταν ὁ γείτονας ποὺ ἔμενε δίπλα, ἦταν ὁ φίλος μας, ἦταν ὁ παππούς μας, ἦταν ὁ θεῖος μας, ἡ μάνα μας, ὁ πατέρας μας, ὁ μεγάλος μας ἀδελφός. Ἦταν εὔκολο νὰ τοὺς ἀναγνωρίσουν, καὶ ἐπέτρεψε ὁ Θεὸς νὰ γίνει αὐτὸ τὸ μεγάλο θαῦμα, γιὰ νὰ μὴν ὑπάρξει τὸ παραμικρὸ περιθώριο ἀμφισβητήσεως ποτέ, ὄχι μόνον τῆς δικῆς Του Ἀναστάσεως, ἀλλὰ καὶ τῆς καθολικῆς ἀναστάσεως ὅλων τῶν νεκρῶν. Πιστεύω ὅτι δὲν τὸν πολυαπασχολεῖ τὸν Χριστό, ὅσον ἀφορᾶ τὸν Ἴδιο, ἂν πιστέψουμε ἢ δὲν πιστέψουμε στὴν Ἀνάστασή Του. Δὲν ἔχει νὰ χάσει ἢ νὰ κερδίσει τίποτε. Τὸν ἀπασχολεῖ καὶ τὸν πολυαπασχολεῖ ὅμως, ἐὰν δὲν πιστέψουμε, διότι ἐμεῖς χανόμαστε, ἐμεῖς μένουμε ἔξω ἀπὸ τὴν Ἄμπελο. Μένουμε ξερὰ κλήματα, τὰ ὁποῖα πρόκειται νὰ κατακαοῦν 2

3 στὸ μὴ σβεννύμενον ποτὲ πῦρ τῆς Κολάσεως. Αὐτὸ τὸν ἐνδιαφέρει. Νὰ μὴ χαθοῦμε. Εἰδ ἄλλως εἴτε πιστέψουμε εἴτε δὲν πιστέψουμε οὔτε δόξα τοῦ προσθέτουμε οὔτε χάρη τοῦ ἀφαιροῦμε, οὔτε τίποτε. Ἀλλὰ γιὰ νὰ πιστέψουμε καὶ τὴν Ἀνάσταση τὴν δική Του καὶ τὴν προσδοκώμενη ἀνάσταση ὅλων μας κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, κατὰ τὴν ὁποία θὰ σημάνει ἡ σάλπιγγα ἡ ἀρχαγγελικὴ καὶ θὰ μᾶς καλέσει. Καὶ θὰ δώσει ἡ γῆ πίσω ὅ,τι εἶχε λάβει, τὸ χῶμα θὰ ἀποδώσει τὸ σῶμα, ἡ φωτιὰ ὅ,τι εἶχε καταλύσει, ἡ θάλασσα ὅ,τι εἶχε καταπιεῖ, τὰ ζῶα ὅ,τι εἶχαν κατασπαράξει. Θὰ ἀποδοθοῦν πίσω τὰ σώματα καὶ ἑνωμένα μὲ τὴ ψυχὴ θὰ ἀναστηθοῦν. Διότι «ἡ ψυχὴ ἅπαξ καὶ ἐγεννήθη δὲν ἀποθνήσκει». Ἄλλος εἶναι ὁ θάνατος τῆς ψυχῆς. Ἡ ψυχὴ δὲν πρόκειται ποτὲ νὰ χάσει τὴν αἴσθηση τοῦ εἶναι, ὅτι δηλαδὴ ὑπάρχει, ἀλλὰ ἔχει δύο δυνατότητες. Ἐκεῖνο τὸ εἶναι νὰ τὸ νιώθει ὡς «εὖ εἶναι» ἢ νὰ τὸ νιώθει ὡς «φεῦ εἶναι». Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὅτι ὅλοι βλέπουν τὸ Θεό. Ὅλοι θὰ βλέπουν τὸ ἄκτιστο Φῶς τῆς θεότητος, ἀλλὰ οἱ μισοὶ θὰ χαίρονται, θὰ ἀγάλλονται, θὰ εὐφραίνονται, θὰ πανηγυρίζουν, θὰ λένε: «εὖ, εὖ, τί ὡραῖα, τί καλά, τί εὐχάριστα, τί χαρὰ εἶναι αὐτή!» Οἱ ἄλλοι μισοὶ θὰ καταλέγονται, θὰ κατακαίονται, θὰ πάσχουν, θὰ ὑποφέρουν, θὰ λένε: «φεῦ, φεῦ, φεῦ!» Δηλαδή: «ὢχ ἀλλοίμονο, ὢχ ἀλλοίμονο, ὢ συμφορά μου!» Εἶναι εὔκολο νὰ τὸ συλλάβουμε λίγο καὶ ἀπὸ μακρυά; Ὅλοι μας περνᾶμε κατὰ καιροὺς μία ἁπλὴ γρίπη, μία ἴωση. Ὅταν ἔχουμε γρίπη ἢ ἴωση καὶ βγοῦμε ἔξω στὸν ἥλιο, δὲν τὸν ἀντέχουμε. Ἀρχίζουμε καὶ φταρνιζόμαστε καὶ βήχουμε καὶ τρέχουν τὰ μάτια μας καὶ ἔρχεται «ρινικὸς κατάρρους», συνάχι, ὅλα αὐτά, καὶ τρέμουμε καὶ λέμε: «ἀμάν, τὸ γρηγορότερο νὰ πάω νὰ κλεισθῶ μέσα νὰ μὴ μὲ βλέπει ὁ ἥλιος». Ὁ ἄλλος ἀπὸ δίπλα ποὺ εἶναι ὑγιὴς χαίρεται καὶ λέει: «ἄ! δόξα σοι ὁ Θεός! τί ὄμορφη μέρα εἶναι αὐτή! ἡλιόκαλη. Νὰ κάτσουμε λίγο στὸν ἥλιο νὰ ζεσταθεῖ τὸ κοκκαλάκι μας, νὰ ἀνασάνουμε, νὰ χαροῦμε!» Δὲν φταίει ὁ ἥλιος. Ὁ ἴδιος εἶναι καὶ γιὰ τὸν ἕνα καὶ γιὰ τὸν ἄλλο. Ἡ γρίπη φταίει. Ἡ γρίπη εἶναι ποὺ διώχνει τὸν ἕνα καὶ τὸν στέλνει μέσα, ἡ ἴωση! Ἔτσι εἶναι καὶ ἐδῶ ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀμετανοησία καὶ ἡ ἀπιστία, ἡ ἀθεΐα. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀσθένεια ποὺ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ μὴν ἀντέχει νὰ βλέπει τὸν νοητὸ Ἥλιο τῆς Δικαιοσύνης καὶ νὰ λέει: «φεῦ, φεῦ», τὴν ὥρα ποὺ ὅλοι οἱ ἄλλοι φωνάζουν: «εὖ, εὖ, τί καλά, τί ὡραῖα». Προσκυνήσαμε λοιπόν, ἀκολουθήσαμε τὸ ξόδι τῆς Ζωῆς, ψάλαμε τὰ λυρικώτατα Ἐγκώμια, τὰ ὁποῖα φέρουν ἔντονη τὴ σφραγίδα τῆς λαϊκῆς ποιήσεως, καὶ μάλιστα -χωρὶς ἴχνος σωβινισμοῦ- τῆς ἑλληνικῆς καρδιᾶς, τῆς ἑλληνικῆς εὐαισθησίας. Ὅλες οἱ ἄλλες ἀκολουθίες ἐνδεχομένως ἀντέχουν ἐξ ἴσου σὲ ὅλες τὶς νοοτροπίες καὶ σὲ ὅλες τὶς ψυχοσυνθέσεις. Τὰ ἐγκώμια ἔχουν αὐτὴ τὴν εὐαισθησία, τὴ λεπτότητα, ὄχι ἁπλῶς 3

4 τὴ μεσογειακὴ ἀλλὰ τὴν ἑλληνική! Αὐτὴ τὴ λαχτάρα, τὴ ζεστασιὰ τῆς ἑλληνίδας μάνας! Ὅταν ἀκοῦς τὴν Παναγία μέσα ἀπ αὐτὰ τὰ Ἐγκώμια νὰ θρηνεῖ τὸν Υἱό της, νομίζεις ὅτι εἶναι μιὰ Ρωμηὰ μάνα, ποὺ κλαίει καὶ θρηνεῖ τὸ γιό της. Ἀπὸ κεῖ ἐπηρεασμένος καὶ ὁ Ρίτσος ἔγραψε τὸν «Ἐπιτάφιο» ἔκανε τὴν ὡραία μουσικὴ ἐπένδυση μὲ βάση τὴν ὑμνωδία τῶν Ἐγκωμίων ὁ Θεοδωράκης καὶ οὕτω καθ ἑξῆς, Εἶναι οἱ ὕμνοι αὐτοί, οἱ ὁποῖοι ἀγγίζουν ἰδιαίτερα τοῦ Ἕλληνα Ὀρθόδοξου Χριστιανοῦ τὶς χορδὲς τὶς πιὸ λεπτές τῆς καρδιᾶς του. Συνοδεύσαμε λοιπὸν στὴν τυπικὴ ἐκείνη περιφορὰ τὸ ξόδι τῆς Ζωῆς «ἐπ ἐλπιδι ἀναστάσεως». Ὄχι τῆς δικῆς Του. Αὐτὴν τὴν ἔχουμε σίγουρη. Αὐτὴν τὴν ξέρουμε. Αὐτὴν τὴ γιορτάζουμε 365 ἡμέρες τὸν χρόνο! Κάθε μέρα ἡ Ἐκκλησία οὔτε λησμονεῖ οὔτε παύει νὰ γιορτάζει τὴν Ἀνάσταση. Κηρύσσει Χριστὸν Ἐσταυρωμένο ἀλλὰ καὶ ταυτόχρονα Ἀναστάντα ἐκ τῶν νεκρῶν. Ἤδη ἔχουμε τὴν κατάπαυση τοῦ Μεγάλου Σαββάτου. «Ὑπνεῖ ἡ Ζωὴ» καὶ τὸ βράδυ τὰ σήμαντρα καὶ οἱ καμπάνες θὰ μᾶς συνάξουν νὰ γιορτάσουμε τὴν ἐκ νεκρῶν Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ἂς κάνουμε προσευχὴ νὰ ἑτοιμάσει καὶ τὴ δική μας ἀνάσταση ὁ Κύριος, ἡ ὁποία νὰ εἶναι ἀνάσταση ὄχι εἰς κρίση καὶ κατάκριση ἀλλὰ νὰ εἶναι ἀνάσταση εἰς ζωὴν αἰώνιον καὶ συμβασιλεία μαζί Του, μαζὶ μὲ ὅλη τὴν Παναγία Τριάδα, τὸν ἄναρχο Πατέρα καὶ τὸ συναΐδιον Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, μαζὶ μὲ τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο, μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς Ἁγίους, τοὺς προστάτες τῆς Μονῆς, τὸν ἅγιο Νικόλαο, τὴν ἁγία Ἀναστασία τὴν Ρωμαία, τὸν ἅγιο Γρηγόριο, τὸν προσωπικὸ προστάτη τοῦ καθενὸς Ἅγιο, μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς ἁγίους Ἀγγέλους καὶ τοὺς Ἀρχαγγέλους, καὶ νὰ χαιρόμαστε τὴν μακαρία ἐκείνη χαρὰ τῆς Βασιλείας, ὅπου «ἦχος καθαρὸς ἑορταζόντων καὶ βοώντων ἀπαύστως τό: Κύριε δόξα σοι». (Ὁμιλία στὴν Ἱ.Μ.Ὁσίου Γρηγορίου, Ἁγ. Ὄρους) 4

5 Πάσχα Κυρίου Πάσχα Μοναχοῦ Μωυσέως Ἁγιορείτου Γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ ἑορτάζουμε τὴν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, τὸ Πάσχα τοῦ Κυρίου, τὴν ὁλόφωτη Λαμπρή, τὴ χαρούμενη Πασχαλιά, τὴ μοναδικὴ Αὐτοανάσταση. Τὸ κενὸ μνῆμα δίνει μνῆμες ζωηφόρες. Ἐκκλησίες λαμπροφώτιστες, παπάδες λαμπροφορεμένοι, πρόσωπα ποὺ λαμποκοποῦν. Ὁ ἐθνικός μας ποιητὴς Διονύσιος Σολωμὸς τὰ λέει ὡραῖα: «Χριστὸς Ἀνέστη! Νέοι, γέροι καὶ κόρες, ὅλοι μικροί, μεγάλοι ἑτοιμαστεῖτε. Μέσα στὶς ἐκκλησιὲς τὲς δαφνοφόρες, μὲ τὸ φῶς τῆς χαρᾶς συμμαζωχτῆτε. Ἀνοῖξτε ἀγκαλιὲς εἰρηνοφόρες ὀμπροστὰ στοὺς ἁγίους καὶ φιληθῆτε. Φιληθῆτε γλυκὰ χείλη μὲ χείλη. Πέστε: Χριστὸς Ἀνέστη, ἐχθροὶ καὶ φίλοι». Ἑορτάζεται ἡ τροπαιοφόρα νίκη τῆς ζωῆς κατὰ τοῦ φοβεροῦ θανάτου. Ἡ χάρη καὶ ἡ χαρὰ δὲν ἐξαντλοῦνται στὸ πασχαλινὸ γεῦμα, τὰ κόκκινα αὐγὰ καὶ τὸ ἀρνί. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γεμίζει τὴν καρδιὰ φῶς, τὴν ψυχὴ ἀγαλλίαση, τὸν νοῦ αἰσιοδοξία, τὴ ζωὴ νόημα. Ἡ ἑορτὴ δὲν ὁλοκληρώνεται στὰ πασχαλινὰ ἔθιμα τῆς πατρίδος μας. Ἡ ἑορτὴ εἶναι κυρίως πνευματική. Βιώνεται στὴν ὡραιότατη μεταμεσονύκτια θεία λειτουργία, στὴ θεία μετάληψη, τὴ θεία κοινωνία. Τελείωσε τὸ κατανυκτικὸ Τριώδιο. Ἀρχίζει τὸ πανευφρόσυνο Πεντηκοστάριο. Ξεκινᾶ μιὰ νέα ζωὴ μέσα στὴ μυροβόλα ἄνοιξη. Ὁ κάθε πιστός, κατὰ τὸν κορυφαῖο ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο, ἀποφασίζοντας ἐλεύθερα νὰ μισήσει τὴν ἁμαρτία, ἀφήνεται στὸ καθαρτικὸ λουτρὸ τῆς μετανοίας μὲ γλυκὰ καὶ χαροποιὰ δάκρυα, μὲ καρδιὰ ταπεινωμένη, καὶ συμμετέχει μὲ λαχτάρα, φιλότιμο καὶ μεράκι στὴν ἀναστάσιμη Θεία Εὐχαριστία, κι ἔτσι ἑνώνεται μὲ τὸν ἀναστηθέντα Χριστὸ καὶ ἀναγεννᾶται καὶ θαυματουργά. Εἰσερχόμενος κανεὶς στὸν τάφο τῆς μετανοίας καὶ τῆς ταπεινώσεως, ἀναγκάζει, κατὰ κάποιον τρόπο, νὰ κατεβεῖ ἐκεῖ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ὅπως κατῆλθε στὸν Ἅδη, γιὰ νὰ μᾶς ἀναστήσει καὶ ζωοποιήσει. Μὲ τὸν τρόπο αὐτό, αὐτὸς ποὺ συναντήθηκε μαζί Του παρατηρεῖ ἔκθαμβος τὴ δόξα τῆς ἀναστάσεώς Του. Ἡ ἀνάσταση δηλαδὴ τῆς ψυχῆς εἶναι ἡ μυστικὴ ἕνωση μὲ τὴν ὄντως ζωὴ καὶ ἡ ἀρχὴ μιᾶς καινούργιας ζωῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ Σταυροαναστηθέντι. Ἡ Ἀνάσταση δίνει νέα διάσταση στὴ ζωὴ μας ὅλη. Ἡ Ἀνάσταση δὲν ἐξαντλεῖται σὲ ἐκείνη τὴν ὑπέροχη νύχτα, ἀλλὰ μακραίνει, βαθαίνει καὶ μπορεῖ νὰ βιώνεται καθημερινά, ἐμπειρικὰ καὶ στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὸν πιστὸ καὶ εὐσυνείδητο χριστιανὸ εἶναι βίωμα συνεχὲς ἀπαράμιλλο καὶ ἀνέκφραστο. Ὁ Χριστὸς ἀνασταίνεται ἐντός μας. Μᾶς φωτίζει, μᾶς ἐμπνέει, μᾶς κάνει διαφανεῖς, χριστοφόρους καὶ θεοφόρους. Ἡ θέα τοῦ φωτὸς δὲν τυφλώνει, ἀλλὰ παραμυθεῖ καὶ προβληματίζει αἰσιόδοξα. Τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ μᾶς φωτίζει, μᾶς λαμπρύνει, μᾶς ἀνασταίνει. Ζωοποιεῖ τὴ ναρκωθεῖσα ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες ψυχή μας. Αἰσθανόμεθα ζωηρὰ τὴ χάρη τὴ θαυματουργό. Θεωροῦμε ἐντὸς μας τὸ φῶς τὸ ἀληθινό. Γνωρίζουμε πλέον καλὰ ποιὸς μᾶς ἀνασταίνει καὶ δοξάζει. Κατὰ τὸν μεγάλο Ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστομο, ὁ Χριστὸς ἀναστήθηκε καὶ διέλυσε τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου. Ἐμεῖς ἀνιστάμεθα μὲ τὸ ποὺ ὁ Χριστὸς συνθλίβει τὶς ἁλυσίδες τῶν ἁμαρτιῶν μας. Τὴ νύχτα τῆς Ἀναστάσεως δὲν ἔχει κανεὶς δικαίωμα νὰ κλαίει. Ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ Χριστοῦ ἀνέτειλε δυνατό, ὡραῖο καὶ ἀνεξάντλητο φῶς, ποὺ σφουγγίζει δάκρυα, συγχωρεῖ πταίσματα, σβήνει ἁμαρτίες. Κανένας 5

6 νὰ μὴν ἀπελπίζεται ποτὲ γιὰ τὰ ὅποια ἁμαρτήματά του, ὅσο μεγάλα καὶ νὰ εἶναι. Ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης ἀνέτειλε ἀπὸ τὸ κενὸ μνημεῖο. Τώρα ὑπάρχει διέξοδος, φῶς στὸ τοῦνελ, συγκινητικὴ εὐκαιρία ἀνεφοδιασμοῦ, ἐνισχύσεως κι εὐλογίας. Τὸ Πάσχα δὲν εἶναι μόνο γιὰ διασκέδαση. Εἶναι σημαντικὴ εὐκαιρία φωτός, χάριτος κι ἐλπίδος. Νικηφόροι, χριστοφόροι, φωτοφόροι οἱ χριστιανοί μας, γνωρίζουν πολὺ καλὰ νὰ μὴν ἀγχώνονται, νὰ μὴ βιάζονται, νὰ μὴν παρασύρονται ἀπὸ μάταια λόγια. Καλούμεθα σὲ συνεχῆ ἐπαγρύπνηση πρὸς ἐξαφανισμὸ κάθε ἴχνους ἀπογνώσεως δαιμονοκίνητης. Λέγοντας «Χριστὸς Ἀνέστη» νὰ τὸ ἐννοοῦμε. Νὰ τὸ λέμε καὶ μὲ τὴν καρδιά. Ὁ λαοφίλητος Ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ ἔλεγε καθημερινά, ὁλοχρονὶς σὲ ὅλους: «Χριστὸς Ἀνέστη, χαρά μου». Βίωνε τὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως μέσα του καὶ γι αὐτὸ συνεχῶς ἔλεγε: «Χριστὸς Ἀνέστη, χαρά μου». Ζοῦσε τὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως, ἦταν ἀληθινὰ χαρούμενος, καὶ αὐτὸ διαλαλοῦσε χαρούμενα. Πάσχα σημαίνει πέρασμα. Ἀπὸ τὸ σκοτάδι στὸ φῶς, ἀπὸ τὴν ἁμαρτία στὴν ἀρετή, ἀπὸ τὸν βυθὸ στὴν ἐπιφάνεια. Ὁ καιρὸς εἶναι καλός, ἡ κρίση μεγάλη, τὸ Πάσχα παρόν. Ἀγαπώντας τὸ φῶς, ἀγαποῦμε τὴ διαφάνεια. Ἡ διαφάνεια χαρίζει ἐλευθερία, ἄνεση καὶ ἀληθινὴ χαρά. Πάσχα Κυρίου Πάσχα, θανάτου ἑορτάζουμε, ἄλλης βιοτῆς ἀπαρχή. Σκιρτοῦν οἱ καρδιὲς καὶ φωτίζονται τ ἄφωτα βάθη. 6

7 Ἡ κρυψώνα τῆς ἐλευθερίας Μητροπολίτου Νικοπόλεως Μελετίου Καλαμαρᾶ Τήν Μεγάλη Παρασκευή τό βράδυ, ἀρχίζουμε τήν ἀκολουθία μέ ἕνα λίγο παράξενο τροπάριο. Ἕνα τροπάριο, ὄχι πένθιμο, ἀλλά χαρμόσυνο. Ὄχι θρῆνο, ἀλλά δοξολογία! «Θεός Κύριος καί ἐπέφανεν ἡμῖν...». Δηλαδή: Ὁ Θεός φανερώθηκε σέ μᾶς! Ἦρθε στήν γῆ! Καί μᾶς ἔδειξε ὅτι εἶναι: ὁ Ἕνας καί ὁ Μόνος Ἀληθινός Κύριος. Καί τόν δοξάζομε, ὡς Κύριο τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς! Ὅμως, τό τροπάριο δέν ταιριάζει μέ τήν ταφή τοῦ Χριστοῦ. Γιατί, τότε, ὁ Χριστός προτίμησε νά κρυφτῆ! Προτίμησε νά κρύψει, ὄχι μόνο τήν Θεία Του φύση -τήν Θεότητά Του-, ἀλλά καί τήν ἀνθρώπινη φύση Του! Καί τί κρυψώνα διάλεξε; Ἕνα τάφο! Καί ἄφησε, νά Τόν σκεπάσει ὁλόκληρο, ἡ νύχτα τοῦ θανάτου! Γιατί, Κύριε, τέτοιο «κρυφτό»; Γιατί τέτοια πρόκληση στήν λογική μας; Ποιός μπορεῖ τώρα, βλέποντάς Σε «νεκρόν, γυμνόν, ἄταφον», νά σέ δοξάσει «Θεό Ἀληθινό καί Κύριο τῆς Δόξης»; Ποιός μπορεῖ νά πιστέψει, ὅτι Αὐτός, πού τώρα ἑτοιμάζουμε νά κηδέψουμε, εἶναι ὁ Ἕνας τῆς Τριάδος, ὁ Μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ Πατρός, ὁ Κύριος καί κυβερνήτης τοῦ κόσμου; Καί ὅμως, ἡ Ἐκκλησία, μᾶς κρατάει τά μάτια ἀνοιχτά! Καί μᾶς ζητεῖ, νά βλέπωμε, ὅτι ΚΑΙ στόν Σταυρό ΚΑΙ στόν Τάφο, ὁ Χριστός δέν ἔπαψε, οὔτε στιγμή, νά εἶναι Σύνθρονος καί Ὁμοούσιος μέ τόν Θεό Πατέρα. Γι αὐτό κι ἐμεῖς, ἀλλάξαμε τήν ἐπιγραφή, πού ἔβαλαν πάνω στόν Σταυρό Του οἱ σταυρωτές Του! Ἐκεῖνοι ἔγραψαν: «Ἰησοῦς Ναζωραῖος, Βασιλεύς τῶν Ἰουδαίων»! Καί ἐμεῖς τό διορθώσαμε. Καί γράφομε: «Ὁ Βασιλεύς τῆς Δόξης»! Γιατί ὁ Τάφος τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό πιό φωτεινό μέρος τοῦ κόσμου. Πηγή Θείου Φωτός! «Παραδείσου ὡραιότερος ὄντως». Γιατί; Διότι μέσα σ αὐτόν κρύφτηκε ὁ Χριστός γιά μᾶς. Γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει ἀπό τήν φθορά. Ὁ Χριστός, ὑπακούοντας μέχρι θανάτου στό θέλημα τοῦ Πατέρα Του, ταπεινώνεται, ἐξευτελίζεται, βασανίζεται, πεθαίνει. Καί ἐνῶ θά μποροῦσε, νά κάμει μιά θεαματική ἐπίδειξη τῆς θεϊκῆς Του δύναμης, «κρύβει» ἑκούσια τήν Θεία Του δόξα μέσα σέ ἕνα τάφο! Αὐτό ὅμως, τό ἑκούσιο κρύψιμό Του, (ὅπως παρατηρεῖ ὁ κορυφαῖος σύγχρονος θεολόγος ὁ ἀείμνηστος Γεώργιος Φλωρόφσκι) ὁδηγεῖ σέ κάποιες τραγικές ἀποκαλύψεις: Ξεσκεπάζει τό μῖσος καί τήν τύφλωση τοῦ κόσμου. Ξεσκεπάζει τήν ἠλιθιότητα τῆς ἀνθρώπινης κακίας. μας. Ξεσκεπάζει τήν παγωνιά τῶν καρδιῶν Καί πάνω ἀπό ὅλα, ξεσκεπάζει τό μεγάλο ψέμα τῆς δῆθεν «ἐλευθερίας» τοῦ ἀνθρώπου. Μᾶς δείχνει, πόσο νυχτωμένος εἶναι ἐκεῖνος, πού νομίζει, ὅτι ξεγράφοντας τόν Θεό ἀπό τήν ζωή του γίνεται τάχα «αὐτόνομος» καί δῆθεν «ἐλεύθερος»! Ὁ Χριστός ἔρχεται σήμερα, νά μᾶς χαρίσει τήν ὕψιστη καί τέλεια ἐλευθερία: τήν ἐλευθερία ἀπό τά δεσμά τοῦ θανάτου! Ποιός δέν λαχταράει μιά τέτοια ἐλευθερία; Ποιός δέν νιώθει, μπροστά στόν θάνατο, φόβο καί τρόμο; Ποιός δέν καταλαβαίνει ὅτι, μπροστά στόν θάνατο, ψευτοπαλληκαριές δέν περνᾶνε! Ὁ Χριστός ἦταν ὁ μόνος, πού μποροῦσε νά βλέπει τόν θάνατο... ἀφ ὑψηλοῦ! Ὅμως, 7

8 ἀπό ὑπακοή στόν Πατέρα Του, καί γιά χάρη μας, κατέβηκε ὁ Ἴδιος «νά τά βάλει» μέ τόν θάνατο! Νά παλέψει μαζί του! Ἔζησε ὅλη τήν ἀγωνία τοῦ θανάτου στήν μεγαλύτερή της φρίκη! Ἵδρωσε ἱδρῶτα-αἷμα! Καί δείλιασε, σάν ἄνθρωπος! Ἀλλά, ἐνῶ εἶχε τήν ἐλευθερία, νά εἰπῆ στόν Πατέρα Του ἕνα «ὄχι», τελικά ἔφτυσε τό παραμύθι τῆς ἀνθρώπινης «ἐλευθερίας». Καί ὑπόταξε τελείως τό θέλημά Του στό θέλημα τοῦ Θεοῦ Πατέρα Του! Δέχθηκε ἑκούσια, νά πεθάνει γιά μᾶς! Καί ἔτσι ἐπάτησε γιά χάρη μας τόν θάνατο «θανάτῳ θάνατον πατήσας»! Ἔτσι μᾶς δίδαξε ὅτι: ἀληθινά ἐλεύθερος, εἶναι μόνο ὁ ἄνθρωπος πού ξέρει νά λέει συνειδητά στόν Θεό: «γενηθήτω τό θέλημά Σου»! Αὐτή εἶναι ἡ ὕψιστη ἀνθρώπινη ἐλευθερία! Αὐτή εἶναι ἡ μόνη ἄσκηση τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας. Καί μόνο αὐτή, νικάει τόν θάνατο! Ὁ πόνος τῆς Παναγίας (ἀπὸ τὶς σημειώσεις τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ) Ὅταν ἡ ψυχὴ κατέχεται ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, τότε, ὤ, πῶς εἶναι ὅλα εὐχάριστα, ἀγαπημένα καὶ χαρμόσυνα! Ἡ ἀγάπη, ὅμως, αὐτὴ συνεπάγεται θλίψη καὶ ὅσο βαθύτερη εἶναι ἡ ἀγάπη, τόσο μεγαλύτερη εἶναι καὶ ἡ θλίψη. Ἡ Θεοτόκος δὲν ἁμάρτησε ποτέ, οὔτε κἄν μὲ τὸ λογισμό, καὶ δὲν ἔχασε ποτὲ τὴ χάρη, ἀλλὰ καὶ Αὐτὴ εἶχε μεγάλες θλίψεις. Ὅταν στεκόταν δίπλα στὸ Σταυρό, τότε ἦταν ἡ θλίψη Της ἀπέραντη σὰν τὸν ὠκεανό, καὶ οἱ πόνοι τῆς ψυχῆς Της ἦταν ἀσύγκριτα μεγαλύτεροι ἀπὸ τὸν πόνο τοῦ Ἀδὰμ μετὰ τὴν ἔξωση ἀπὸ τὸν Παράδεισο, γιατί καὶ ἡ ἀγάπη Της ἦταν ἀσύγκριτα μεγαλύτερη ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο. Καὶ ἂν ἐπέζησε, ἐπέζησε μόνο μὲ τὴ θεία δύναμη, μὲ τὴν ἐνίσχυση τοῦ Κυρίου, γιατί τὸ θέλημά Του ἦταν νὰ δεῖ ἡ Θεοτόκος τὴν Ἀνάσταση καὶ ὕστερα, μετὰ τὴν Ἀνάληψή Του, νὰ παραμείνει παρηγοριὰ καὶ χαρὰ τῶν Ἀποστόλων καὶ τοῦ νέου χριστιανικοῦ λαοῦ. Ἐμεῖς δὲν φτάνουμε στὸ πλήρωμα τῆς ἀγάπης τῆς Θεοτόκου, καὶ γι αὐτὸ δὲν μποροῦμε νὰ ἐννοήσουμε πλήρως τὸ βάθος τῆς θλίψεώς Της. Ἡ ἀγάπη Της ἦταν τέλεια. Ἀγαποῦσε ἄπειρα τὸν Θεὸ καὶ Υἱό Της, ἀλλ ἀγαποῦσε καὶ τὸ λαὸ μὲ μεγάλη ἀγάπη. Καὶ τί αἰσθανόταν ἄραγε, ὅταν ἐκεῖνοι, ποὺ τόσο πολὺ ἡ ἴδια ἀγαποῦσε καὶ ποὺ τόσο πολὺ ποθοῦσε τὴ σωτηρία τους, σταύρωναν τὸν ἀγαπημένο της Υἱό; Αὐτὸ δὲν μποροῦμε νὰ τὸ συλλάβουμε, γιατί ἡ ἀγάπη μας γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους εἶναι λίγη. Κι ὅπως ἡ ἀγάπη τῆς Παναγίας ὑπῆρξε ἀπέραντη καὶ ἀκατάληπτη, ἔτσι ἀπέραντος ἦταν καὶ ὁ πόνος της ποὺ παραμένει ἀκατάληπτος γιά μᾶς. ( ) Ἡ Θεοτόκος δὲν παρέδωσε στὴ Γραφὴ οὔτε τὶς σκέψεις Της οὔτε τὴν ἀγάπη Της γιὰ τὸν Υἱὸ καὶ Θεό Της οὔτε τὶς θλίψεις τῆς ψυχῆς Της κατὰ τὴν ὥρα τῆς σταυρώσεως, γιατί οὔτε καὶ τότε θὰ μπορούσαμε νὰ τὰ συλλάβουμε. Ἡ ἀγάπη Της γιὰ τὸν Θεὸ ἦταν ἰσχυρότερη καὶ φλογερότερη ἀπὸ τὴν ἀγάπη τῶν Χερουβεὶμ καὶ τῶν Σεραφείμ, καὶ ὅλες οἱ δυνάμεις τῶν ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων ἐκπλήσσονται μὲ Αὐτήν. 8

9 «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι...» π. Ἐμμανουὴλ Νιράκη «Ἑορτή τῶν ἑορτῶν» καὶ «πανήγυρις τῶν πανηγύρεων» εἶναι γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ἡ «μία τῶν Σαββάτων» δὲν εἶναι ἁπλὰ ἡ ἀφετηρία μιᾶς καινούριας ἑβδομάδας, ἀλλὰ τὰ ἐγκαίνια τῆς νέας κτίσεως, ἡ ἀρχὴ ἑνὸς καινούριου κόσμου. Ἡ Κυριακή τῆς Ἀνάστασης τοῦ Κυρίου μας εἶναι ὁ ἀργαλιὸς ποὺ πάνω του ὑφαίνει ἡ Ἐκκλησία μας ὁλόκληρη τὴ λατρεία της. Γι αὐτὸ κάθε Κυριακὴ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γιορτάζει, τὴν Ἀνάστασή Του ψέλνει καὶ προσκυνᾶ. «Ἀνάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι...» ψάλλομε σὲ κάθε εὐχαριστία τῆς Κυριακῆς, γινόμενοι ἔτσι μυστικὰ θεατὲς καὶ ὁμολογητὲς τῆς Ἀνάστασής Του. Στὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τοῦ Σαββάτου τοῦ Λαζάρου, ὑπάρχει ἕνας συγκλονιστικὸς διάλογος ἀνάμεσα στὸν Ἰησοῦ καὶ τὴν ἀδελφή τοῦ Λαζάρου τὴ Μάρθα. Εἶναι τέτοια ἡ θλίψη καὶ ἡ στεναχώρια της ποὺ λέει στὸν Κύριο «Κύριε, εἰ ἦς ὧδε, ὁ ἀδελφός μου οὐκ ἂν ἐτεθνήκει». Καὶ ὁ Κύριος τῆς ἀπαντᾶ: «ἐγὼ εἰμὶ ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἄν ἀποθάνῃ, ζήσεται καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα πιστεύεις τοῦτο;». (Ἰωάν.39-44). Ἡ ἐρώτηση αὐτὴ τοῦ Κυρίου μας, ἐπαναλαμβάνεται διαχρονικὰ σὲ κάθε πιστό, σὲ κάθε χριστιανό ποὺ ἀναζητᾶ ἐναγωνίως λύση καὶ διέξοδο στὰ ποικιλόμορφα προβλήματά του. Ὁ ἴδιος βέβαια μᾶς ἀπέδειξε μὲ λόγια καὶ μὲ ἔργα ὅτι εἶναι ἡ Ζωὴ καὶ ἡ Ἀνάσταση. Ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ νὰ ἐμψυχώσει τὸν ἄνθρωπο. Ἔτσι ἡ ἀνθρώπινη φύση δὲν ἔγινε ἁπλῶς οἰκεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ἀνυψώθηκε στὴ θεότητα. Καὶ ἀκριβῶς στὴν ἀνύψωση αὐτή, οἱ πατέρες μας διαβλέπουν τὴν οὐσία καὶ τὸ μυστήριο τῆς σωτηρίας μας. «Σώζεται ὅ,τι ἑνώνεται μὲ τὸ Θεό ὅ,τι δὲν ἑνωθεῖ μαζί Του δὲν σώζεται» λέγει χαρακτηριστικὰ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ἐνανθρώπησε λοιπὸν γιὰ νὰ πεθάνει καὶ ἔτσι νὰ μᾶς καταστήσει κληρονόμους τῆς αἰώνιας Ζωῆς. Ἡ σωτηρία καὶ ἡ ἀπολύτρωση τοῦ ἀνθρώπινου γένους, ἔπρεπε νὰ εἶναι νίκη ἐπὶ τοῦ θανάτου. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἀνέλαβε τὸ σῶμα μας γιὰ νὰ μᾶς ἀπαλλάξει ἀπ τὴ φθορὰ τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Ὁ Θεὸς σαρκώθηκε, γιὰ νὰ θεοποιήσει τὴ σάρκα. Ὑπέστη τὴ σάρκωση καὶ τὸ θάνατο γιὰ νὰ νικήσει τὴ θνητότητα καὶ τὴ φθορά. Ὁ θάνατός Του ἔγινε ἡ δική μας ἀνάσταση καὶ νίκη ποὺ κερδήθηκε ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ. Καταθέτει τὴ Ζωή Του γιὰ νὰ ζωοποιήσει τὴ δική μας. Πεθαίνει, μὰ μὲ τὸ θάνατό Του σκορπᾶ ἁπλόχερα τὴ Ζωή. Ἐνταφιάζεται μὰ ἡ γῆ ἀδυνατεῖ νὰ τὸν κρατήσει μέσα της. Κατεβαίνει στὰ σκοτεινὰ ὑπόγεια τοῦ Ἅδη καὶ εὐθὺς αὐτὰ φωτίζονται καὶ καταυγάζονται ἀπ τὸ δικό του ἄσβεστο φῶς. Καὶ ὅλα αὐτὰ γιατί ὁ θάνατός Του δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα φυσικῆς-σωματικῆς ἀδυναμίας ἢ βιολογικῆς νομοτέλειας, ἀλλὰ ἡ ἀπὸ καταβολῆς κόσμου ἀπόφαση τοῦ Θεοῦ νὰ ἀπαλλάξει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ βάρη τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου. Ἦταν ἡ ἀναγκαιότητα τῆς Θείας Ἀγάπης. «Ἐγὼ εἶμαι ὁ πρῶτος, γιατί ὑπάρχω ἀϊδίως, καὶ ὁ ἔσχατος, γιατί θὰ εἶμαι πάντοτε. Εἶμαι αὐτὸς ποὺ ζεῖ διαρκῶς, γιατί ἡ ζωή μοῦ ἀνήκει. Ἔγινα νεκρὸς καὶ πέθανα γιὰ τὴ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Ἐγὼ κρατῶ στὰ χέρια μου τὰ κλειδιὰ τοῦ Ἅδη, γιατί μὲ τὸ θάνατό μου κατέλυσα τὴν ἐξουσία του» (Ἀποκ. α 17-18). Τὴν ἀπάντηση στὴν ἐρώτηση πρὸς τὴ Μάρθα «πιστεύεις τοῦτο;» τὴν ἔδωσε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος λίγες μέρες ἀργότερα. Ἡ Ἀνάστασή του δὲν εἶναι ἕνα ὑπερβατικὸ ὅραμα ἢ ψευδαίσθηση, 9

10 οὔτε βέβαια ἀποτέλεσμα κάποιου μαγικοῦ γιὰ νὰ καταπλήξει τοὺς ἀδαεῖς καὶ ἀφελεῖς. Εἶναι ἡ εἴσοδος τῆς αἰώνιας ζωῆς στὴν ἀνθρώπινη πραγματικότητα. Εἶναι ἡ εἰσόρμηση τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ γιὰ νὰ ἐκπληρώσει τὰ ὄνειρα καὶ τοὺς ὁραματισμοὺς τῆς ἀνθρωπότητας. Τὸ ἀναστημένο Σῶμα Του εἶναι ἡ δική μας φύση ἐλεύθερη καὶ ἀποδεσμευμένη πλέον ἀπὸ κάθε περιορισμὸ καὶ καταναγκασμό. Τὸ ἀναστημένο Σῶμα Του ἔχει σάρκα καὶ ὀστᾶ, ἀλλὰ δὲν παίρνει ζωὴ ἀπ τὶς βιολογικὲς λειτουργίες, γιατί ζεῖ καὶ ὑπάρχει χάρη στὴν προσωπικὴ σχέση καὶ ἐπαφὴ μὲ τὸ Θεό, ποὺ μόνη αὐτὴ τὸ συγκροτεῖ καὶ τὸ ζωοποιεῖ. Τὸ ἀναστημένο Σῶμα Του μᾶς διδάσκει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀντλεῖ τὴν ὕπαρξή του ἀπ τὸ Θεό, δὲν πεθαίνει, ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ ζεῖ μαζί Του εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Τὸ ἀναστημένο Σῶμα Του εἶναι ἡ ἀπόδειξη ὅτι ὁ θάνατος δὲν εἶναι πλέον ὁ μισητὸς ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀπολύτρωσις τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι οὔτε ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, οὔτε ἡ «καταλλαγὴ» καὶ συμφιλίωσή του μὲ τὸ Θεό. Εἶναι ἡ ἀποδέσμευση ἀπ τὴ φθορὰ καὶ τὸ θάνατο. Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἀνέλαβε τὸ σῶμα μας, γιὰ νὰ τὸ ἀφθαρτοποιήσει καὶ νὰ τὸ ζωοποιήσει μὲ τὴν Ἀνάστασή Του. Καὶ ὅπως χαρακτηριστικὰ λέγει ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος στὸν Περὶ Ἐνανθρωπήσεως λόγο του «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο, γιὰ νὰ ἀπαλείψει τὴ φθορὰ τῆς ἀνθρώπινης φύσης. Ὁ θάνατος ὅμως δὲν καταργεῖται μὲ τὴν παρουσία τῆς ζωῆς στὸ θνητὸ σῶμα, ἀλλὰ μᾶλλον μὲ τὸν ἑκούσιο θάνατο τῆς Ἐνσάρκου Ζωής». Τὸ βράδυ τῆς Ἀναστάσεως μὲ ὅλη τὴ δύναμη τῆς ψυχῆς μας ψάλλομε στὸ νικητὴ τῆς Ζωῆς «Χριστὸς Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν θανάτῳ θάνατον πατήσας...» καὶ ἔτσι ὁμολογοῦμε ὅτι εἶναι ὁ ἑκούσιος θάνατος τοῦ Ἑνός, ποὺ εἶναι ὁ Ἴδιος ἡ Αἰώνια Ζωή. Νίκησε τὴ φθορὰ καὶ τὸ θάνατο γιατί ποτὲ δὲν ὑπέστη τὰ ὀλέθρια ἀποτελέσματα τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου. Ἡ ἀπάντησή μας στὴν ἐρώτησηπρόσκληση τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ πρέπει νὰ εἶναι πειστικὴ καὶ ἀποτελεσματική. Αὐτὸς μᾶς ἀπάλλαξε ἐλεύθερα ἀπ τὰ δεσμὰ τοῦ θανάτου. Ἀλλὰ ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν καὶ ἡ μακαρία θέα καὶ ἕνωση μὲ τὸν Χριστό, προϋποθέτουν τὴ δική μας θέληση καὶ ἄρα παρέχονται μόνο σὲ ὅσους τὸ ἐπιθυμοῦν. Ὁ Θάνατος καὶ ἡ Ἀνάστασή Του προσφέρουν τὴν ἀθανασία καὶ τὴν ἀφθαρσία σὲ ὅλους, ἀκριβῶς μὲ τὸν ἴδιο τρόπο, ἐπειδὴ ὅλοι ἔχουμε τὴν ἴδια φύση μὲ τὸν Ἰησοῦ. Κανεὶς ὅμως δὲν ἐξαναγκάζεται νὰ τὴν ἐπιθυμήσει. Ἡ Ἀνάστασή Του εἶναι κοινὸ δῶρο καὶ ἀγαθὸ γιὰ ὅλους, ἡ εὐλογία καὶ ἡ χάρη ὅμως θὰ δοθεῖ μόνο σὲ ὅσους ἐπιθυμοῦν τὴν συνανάσταση μαζί Του. Γιὰ ὅσους παραμένουν στὸ σκοτάδι καὶ ἔχουν ἀποκλείσει τὴ ζωὴ τους ἀπ τὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἀνάστασή Του μοιάζει ἀνωφελὴς καὶ ἀδικαιολόγητη. Ὅσοι ὅμως ἀποδέχονται ἐλεύθερα τὴν Ἀνάστασή Του ὡς πηγὴ ζωῆς καὶ ἐγγύηση τῆς δικῆς τους ἀνάστασης καὶ ὡς ἀρραβώνα μὲ τὴν αἰωνιότητα, αὐτοὶ ἤδη ἀπὸ σήμερα πολιτεύονται στὴν ἀνατολὴ τῆς νέας Ζωῆς ποὺ νεοποιεῖ τοὺς γηγενεῖς». Τὸ πιστεύεις τοῦτο ἀδελφέ μου; Μιὰ φιλικὴ γωνιὰ στὸ διαδίκτυο μοιραστεῖτε την μαζί μας 10

11 Πρώτη ἡ Θεοτόκος εἶδε τὸν Ἀναστάντα Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ Μυροφόρες εἶναι οἱ γυναῖκες ποὺ ἀκολουθοῦσαν τὸ Κύριο μαζὶ μὲ τὴ Μητέρα του, ἔμειναν μαζί της κατὰ τὴν ὥρα τοῦ σωτηριώδους πάθους καὶ φρόντισαν νὰ ἀλείψουν μὲ μύρα τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου. Ὅταν δηλαδὴ ὁ Ἰωσὴφ καὶ ὁ Νικόδημος ζήτησαν κι ἔλαβαν ἀπὸ τὸ Πιλᾶτο τὸ δεσποτικὸ σῶμα, τὸ κατέβασαν ἀπὸ τὸ σταυρό, τὸ περιέβαλαν σὲ σινδόνια μαζὶ μὲ ἐκλεκτὰ ἀρώματα, τὸ τοποθέτησαν σὲ λαξευτὸ μνημεῖο κι ἔβαλαν μεγάλη πέτρα πάνω στὴ θύρα τοῦ μνημείου, παρευρίσκονταν θεωρώντας κατὰ τὸν εὐαγγελιστὴ Μᾶρκο ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνὴ καὶ ἡ ἄλλη Μαρία ποὺ καθόταν ἀπέναντι τοῦ τάφου. Ἄλλη Μαρία ἐννοοῦσε ὁπωσδήποτε τὴ Θεομήτορα. Δὲν παρευρίσκονταν μόνο αὐτές, ἀλλὰ καὶ πολλὲς ἄλλες γυναῖκες, ὅπως ἀναφέρει καὶ ὁ Λουκᾶς. Ἡ ἀνάσταση τοῦ Κυρίου εἶναι ἀνανέωση τῆς ἀνθρώπινης φύσεως καὶ ἀνάπλαση καὶ ἐπάνοδος πρὸς τὴν ἀθάνατη ζωὴ τοῦ πρώτου Ἀδὰμ ποὺ καταβροχθίσθηκε ἀπὸ τὸ θάνατο λόγω τῆς ἁμαρτίας καὶ διὰ τοῦ θανάτου ἐπανῆλθε πρὸς τὴ γῆ ἀπὸ τὴν ὁποία πλάσθηκε. Ὅπως λοιπὸν ἐκεῖνον στὴν ἀρχὴ δὲν τὸν εἶδε κανεὶς ἄνθρωπος νὰ πλάττεται καὶ νὰ παίρνει ζωή, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχε κανεὶς ἄνθρωπος ἐκείνη τὴν ὥρα, μετὰ δὲ τὴ λήψη τῆς πνοῆς ζωῆς μὲ θεῖο ἐμφύσημα πρώτη ἀπὸ ὅλους τὸν εἶδε μιά γυναίκα, γιατί μετὰ ἀπὸ αὐτὸν πρῶτος ἄνθρωπος ἦταν ἡ Εὔα. Ἔτσι τὸν δεύτερο Ἀδάμ, δηλαδὴ τὸ Κύριο, ὅταν ἀναστήθηκε ἀπὸ τοὺς νεκρούς, κανεὶς ἄνθρωπος δὲν τὸν εἶδε, ἀφοῦ δὲν παρευρισκόταν κανεὶς δικός του καὶ οἱ στρατιῶτες ποὺ φύλαγαν τὸ μνῆμα ταραγμένοι ἀπὸ τὸ φόβο, εἶχαν γίνει σὰν νεκροί, μετὰ δὲ τὴν ἀνάσταση πρώτη ἀπ ὅλους τὸν εἶδε μία γυναίκα. Ὑπάρχει κάτι συνεσκιασμένο ἀπὸ τοὺς εὐαγγελιστές, τὸ ὁποῖο θὰ ἀποκαλύψω στὴν ἀγάπη σας. Πραγματικὰ πρώτη ἀπ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ὅπως ἦταν σωστὸ καὶ δίκαιο, εἶδε τὸν ἀναστάντα καὶ ἀπόλαυσε τὴν ὁμιλία του καὶ ἄγγισε τὰ ἄχραντα πόδια του, ἔστω καὶ ἂν οἱ εὐαγγελιστὲς δὲν τὰ λέγουν φανερά, μὴ θέλοντας νὰ φέρουν ὡς μάρτυρες τὴ μητέρα, γιὰ νὰ μὴ δώσουν ἀφορμὴ ὑποψίας στοὺς ἀπίστους. Ἐπειδὴ τώρα ὁμιλῶ πρὸς πιστοὺς θὰ διευκρινήσω τὰ σχετικά. Ἀφοῦ λοιπὸν οἱ μυροφόρες ἑτοίμασαν τὰ μύρα καὶ τὰ ἀρώματα, κατὰ τὴν ἐντολή, τὸ Σάββατο ἡσύχασαν. Ὁ Λουκᾶς ἀναφέρει: «Τὴ πρώτη τῆς ἑβδομάδος, ὄρθρο βαθύ, ἦρθαν στὸ μνῆμα, ἡ Μαρία Μαγδαληνή, ἡ τοῦ Ἰακώβου, ἡ Ἰωάννα καὶ ἄλλες μαζί τους.» Ὁ Ματθαῖος λέγει: «ἀργὰ τὸ Σάββατο, ξημερώνοντας τὴν πρώτη τῆς ἑβδομάδος καὶ δυὸ μυροφόρες προσῆλθαν.» Ὁ Ἰωάννης λέγει: «Τὸ πρωΐ, ἐνῶ ἦταν σκοτεινὰ καὶ ἦταν μόνο ἡ Μαρία Μαγδαληνή». Ἐνῶ ὁ Μᾶρκος ἀναφέρει: «Πολὺ πρωΐ τῆς πρώτης ἑβδομάδος καὶ ἦταν τρεῖς οἱ προσερχόμενες μυροφόρες.» Πρώτη τῆς ἑβδομάδος ποὺ ἀναφέρουν ὅλοι οἱ εὐαγγελιστὲς εἶναι ἡ Κυριακή. Ἀργὰ τὸ βράδυ, ὄρθρο βαθύ, πολὺ πρωΐ καὶ πρωΐ σκοτεινὰ ἀκόμη, ὀνομάζουν τὸ χρόνο γύρω ἀπὸ τὸν ὄρθρο, ἀνάμικτο ἀπὸ φῶς καὶ σκοτάδι. Φαίνονται βέβαια νὰ διαφωνοῦν κάπως οἱ εὐαγγελιστὲς μεταξὺ τους τόσο γιὰ τὴν ὥρα, ὅσο καὶ γιὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν γυναικῶν. Οἱ μυροφόρες ἦταν πολλὲς καὶ ἦλθαν στὸν τάφο ὄχι μία φορά, ἀλλὰ καὶ δυὸ καὶ τρεῖς φορές, συντροφιὰ μέν, ἀλλ ὄχι οἱ ἴδιες. Κατὰ τὸν ὄρθρο μὲν ὅλες, ἀλλ ὄχι τὸν ἴδιο χρόνο ἀκριβῶς. 11

12 Ὅπως ἐγὼ ὑπολογίζω καὶ συνάγω ἀπὸ ὅλους τούς εὐαγγελιστές, πρώτη ἀπ ὅλους ἦλθε στὸν τάφο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἡ Θεοτόκος, ἔχοντας μαζί της τή Μαγδαληνὴ Μαρία. Τὸ συμπεραίνω ἀπὸ τὸν εὐαγγελιστὴ Ματθαῖο. Γιατί λέγει, «ἦλθε ἡ Μαγδαληνὴ Μαρία καὶ ἡ ἄλλη Μαρία», ποὺ ἦταν ὁπωσδήποτε ἡ Θεομήτωρ, «γιὰ νὰ δοῦν τὸν τάφο. Καὶ ἔγινε μεγάλος σεισμός, γιατί ἄγγελος Κυρίου ἦλθε, σήκωσε τὴ μεγάλη πέτρα ἀπὸ τὸ μνημεῖο καὶ κάθησε πάνω της. Ἦταν ἡ μορφή του σὰν ἀστραπὴ καὶ τὸ ἔνδυμά του λευκὸ σὰν χιόνι καὶ ἀπὸ τὸ φόβο τους ταράχθηκαν οἱ φύλακες καὶ ἔγιναν σὰν νεκροί». Νομίζω ὅτι γιὰ τὴ Θεοτόκο ἀνοίχθηκε ὁ ζωηφόρος τάφος (γιατί γι αὐτὴ πρώτη καὶ μέσω αὐτῆς ἔχουν ἀνοιχθεῖ σ ἐμᾶς ὅλα, εἴτε στὸν οὐρανὸ εἴτε στὴ γῆ) γι αὐτὴν ἄστραψε ὁ ἄγγελος νὰ δεῖ τὸν ἄδειο τάφο καὶ τὸ μέγα θαῦμα τῶν ἐνταφίων χωρὶς τὸν ἀναστάντα Κύριο. Καὶ προφανῶς ὁ εὐαγγελιστὴς αὐτὸς ἄγγελος ἦταν ὁ Γαβριήλ, ποὺ ἀνάφερε τὴν ἀνάσταση δείχνοντας τὸ κενὸ μνημεῖο καὶ λέγοντας στὶς μυροφόρες νὰ τὴν ἀναγγείλουν στοὺς μαθητές. Καὶ τότε «ἐξῆλθαν μὲ φόβο καὶ χαρὰ μεγάλη». Ἐγὼ νομίζω καὶ πάλι ὅτι τὸν φόβο ἔχει ἀκόμη ἡ Μαρία Μαγδαληνὴ καὶ οἱ ἄλλες γυναῖκες, ἐνῶ ἡ Θεομήτωρ ἀπέκτησε τὴ μεγάλη χαρά, γιατί κατενόησε τὰ χαρμόσυνα λόγια τοῦ ἀρχαγγέλου τὰ ὁποῖα πίστευσε καὶ ἀπὸ τὰ τόσα ἀξιόπιστα γεγονότα, τοῦ σεισμοῦ, τῆς μετάθεσης τοῦ λίθου, τοῦ ἄδειου τάφου, τῶν ἄλυτων ἐνταφίων, ἀδειανῶν ἀπὸ τὸ σῶμα. Καὶ τέλος πρώτη ἡ Θεοτόκος ἀναγνώρισε τὸν ἀναστάντα καὶ προσέπεσε στὰ πόδια του καὶ ἔγινε ἀπόστολος πρὸς τοὺς Ἀποστόλους, ὅταν ἐπιστρέφοντας ἐμφανίσθηκε ὁ Ἰησοῦς στὶς μυροφόρες, λέγοντας τό: «Χαίρετε». 12

13 Ζῶ ἐν Χριστῷ σημαίνει ζῶ πέραν τοῦ θανάτου. Olivier Clement Ἀπό τό χριστιανισμό μαθαίνουμε ὅτι τό πρόσωπο ἀνάλογα μέ τήν πίστη του ἀδράχνεται σέ μία μεγάλη ἀναστάσιμη κίνηση. Στήν εὐχαριστηριακή καρδιά τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καί στήν πνευματική «καρδιά» κάθε πιστοῦ, ὁ Χριστός ἐξακολουθεῖ νά νικᾶ τό θάνατο. Ἔτσι, ἡ ἀνθρωπότητα καί, δι αὐτῆς, τό σύμπαν εἰσάγονται σέ μία πελώρια μεταμόρφωση: τήν ὁποία ἡ ἁγιότητα προλαμβάνει καί σπεύδει στήν ὁλοκλήρωσή της. Γιατί, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καί συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν [...] ἐλευθερωθήσεται ἀπό τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τήν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ» (Ρωμ. 8,18-22). Ὅταν κάποιος ἀγαπᾶ, ὅταν ἀγάπησε ἔστω καί γιά μία στιγμή, ξέρει πώς κανείς δέν εἶναι ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά τό ποτήριο τῆς εὐχαριστίας, ὅπου ὑπεραφθονοῦν οἱ θεῖες ἐνέργειες «ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς», Ὁ ἅγιος εἶναι ὁ ἄλλως ζῶν, πού δρασκέλισε ἤδη τό θάνατο καί μεταλαμβάνει τήν Ἀνάσταση. Στήν παλαιοχριστιανική ἐποχή, οἱ ἄνθρωποι ὀνόμαζαν ἕναν μεγάλο πνευματοφόρο ὡς ἕναν ἀναστημένο. Καί ὁ λαός χαρακτήριζε τούς χριστιανούς, ὅταν ὁ διωγμός ηὔξανε τό μαρτύριο, ὡς «ἐκείνους πού δέν φοβοῦνταν τό θάνατο». Ἔτσι, ὁ θάνατος ἄλλαξε σημασία. Δέν εἶναι πιά τεῖχος τῆς ἀγωνίας, ἀλλά, διαμέσου τῆς ἀδημονίας πού ἐξομοιώνεται μ ἐκείνη τοῦ Χριστοῦ, ὑπόσχεται εἰρήνη. «Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τήν ἐμήν δίδωμι ὑμῖν», λέει ὁ Χριστός, «εἰρήνην τήν πάντα νοῦν ὑπερέχουσαν»,«οὐ καθώς ὁ κόσμος δίδωσιν»: μία εἰρήνη πού δέν εἶναι πιά ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. Τό νά ζεῖ κανείς ἐν Χριστῷ σημαίνει νά ζεῖ πέραν τοῦ θανάτου, νά κάνει νά βλασταίνει μέσα του τό «σῶμα τῆς δόξης». Στήν Κωνσταντινούπολη, ὅταν πάρει κανείς τήν ἀρχαία «Μέση Ὁδό», φτάνει στά προάστια, στή μικρή ἐκκλησία τῆς χώρας, δηλαδή τῶν ἀγρῶν, οἱ ὁποῖοι ἄρχιζαν ἀπό κεῖ. Σ ἕνα εὐρύχωρο πλαϊνό παρεκκλήσι, τό ὕστερο Βυζάντιο πού βάδιζε πρός τό θάνατο, ἔγραψε γιά μᾶς τό μήνυμά του: στήν τοιχογραφία τῆς ἁψίδας, ὁ Χριστός κατεβαίνει στόν Ἅδη γιά νά τόν συντρίψει εἶναι λαμπροφορεμένος, ἀλλά δέν βρίσκεται πιά ἐπί τοῦ ὄρους τῆς Μεταμορφώσεως, εἶναι στόν ἴδιο τό βυθό τῆς ἀγωνίας καί τῆς σκοτεινῆς ἀσφυξίας. Τό ἕνα του πόδι, μέ μία ἀπίστευτη βία, θραύει τά «κλεῖθρα τοῦ κόσμου τούτου». Τό ἄλλο πόδι, σέ μία κίνηση χοροῦ, σάν σέ κολύμπι, ἀρχίζει τήν ἄνοδο, ὅπως ὁ βουτηχτής πού, ἀφοῦ ἄγγιξε τό βυθό, τόν «χτυπᾶ» γιά ν ἀνέβει ξανά στόν ἀέρα καί τό φῶς. Ἀλλά ὁ ἀέρας καί τό φῶς εἶναι Ἐκεῖνος: «σήμερον μετ ἐμοῦ ἔσει ἐν τῷ παραδείσῳ» μπόρεσε νά πεῖ, τήν ὥρα τῆς σταυρώσεως, στό ληστή πού ξεψυχοῦσε δίπλα του. Ὁ ἀέρας καί τό φῶς εἶναι ἡ ἀκτινοβολία τοῦ προσώπου του πού ἀστράφτει ἀπό τό Πνεῦμα. Καί νά ἡ ἀπελευθερωτική χειρονομία: κάθε χέρι τοῦ Χριστοῦ πιάνει ἀπό τόν καρπό τοῦ χεριοῦ (καί ὄχι ἀπό τήν παλάμη, ἡ σωτηρία εἶναι προπάντων ἕνα δῶρο καί ὄχι μία διαπραγμάτευση) τόν Ἄνδρα καί τή Γυναίκα, καί τούς πετᾶ ἔξω ἀπ τά μνήματά τους. Κανένα καθρέφτισμα: κάθε πρόσωπο εἶναι ἄπειρο καί σ αὐτή τήν τέχνη τά σώματα δέν ρίχνουν σκιά. Καμιά μετενσάρκωση: κάθε πρόσωπο εἶναι μοναδικό. Καμιά σύγχυση: κάθε πρόσωπο εἶναι ἕνα μυστικό. Κανένας χωρισμός: ὅλα τά πρόσωπα εἶναι φλόγες τῆς ἴδιας Φωτιᾶς. Καί ὁ σκοπός δέν εἶναι ἡ ἀθανασία τῶν ψυχῶν ἀθάνατες, εἶναι ἤδη καί στόν Ἅδη, σ αὐτόν τόν ἀθάνατο θάνατο πού συνιστᾶ ἡ ἀγωνία: κάθε πρόσωπο εἶναι ἐκ τῆς γῆς, ἀλλ αὐτή ἡ γῆ εἶναι καμωμένη ἀπ τόν οὐρανό. 13

14 Ἡ πασχάλια χαρά ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ τ. 29 (ΠΑΣΧΑ 2012) Μητροπολίτου Κάλλιστου Γουέαρ Τό Πάσχα, ἡ γιορτή τῆς Ἀνάστασης τοῦ Σωτῆρος, εἶναι, πάνω ἀπ ὅλα μιὰ γιορτή μεγάλης χαρᾶς. Ὅταν ὁ ἀναστημένος Χριστός συναντᾶ τίς μυροφόρες καθώς φεύγουν ἀπό τό μνῆμα, τό πρῶτο πράγμα πού τούς λέει εἶναι ἡ λέξη «Χαίρετε». Ὅσον ἀφορᾶ σ αὐτή τήν πασχάλια χαρά, τρία σημεῖα ἔχουν ἰδιαίτερη ἀξία: εἶναι χαρά προσωπική, εἶναι χαρά συμπαντική καί εἶναι χαρά εὐχαριστιακή. Τό Πάσχα εἶναι μιὰ χαρά προσωπική. Ἔτσι καταπῶς τό βεβαιώνουμε στόν πασχάλιο κανόνα τῆς ἀναστάσιμης ἀκολουθίας: «Χθές συνεθαπτόμην σοι, Χριστέ, συνεγείρομαι σήμερον ἀναστάντι σοι». Ὁ θάνατος τοῦ Σωτῆρος, ἡ Ταφή καί ἡ Τριήμερος Ἀνάστασή Του, δέν ὑπάρχουν γιά νά τά ἀτενίζουμε ἁπλά ὡς συμβάντα τοῦ ἀπώτερου παρελθόντος, ἀλλά γιά νά τά βιώνει ὁ καθένας μας ὡς τεκταινόμενα μέσα στήν ἴδια του τή ζωή. Ὑπάρχουν γιά νά εἶναι ἄμεσα καί προσωπικά. Ἐγώ σταυρώνομαι μέ τό Χριστό, ἐγώ θάβομαι μαζί Του καί εἶμαι ἐγώ πού ἀνασταίνομαι ἐκ νεκρῶν μαζί μέ Ἐκεῖνον. Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ταυτόχρονα καί ἡ ἀνακαίνιση ἡ δική μου, ἡ ἐπαναδημιουργία μου. Εἶναι εὐλογημένοι ὅσοι τό αἰσθάνονται αὐτό στήν καρδιά τους τή νύχτα τῆς Ἀναστάσεως! Τό Πάσχα εἶναι μιὰ χαρά συμπαντική. Οἱ ἀκτίνες τοῦ ἀναστάσιμου φωτός διεισδύουν σ ὁλόκληρη τήν κτίση. Μέσα ἀπό ἐμᾶς, τούς ἀνθρώπους, ἡ πασχάλια χαρά κοινωνεῖται στό κόσμο τῆς φύσης στά ζῶα, στόν ἀέρα, στό νερό, σέ καθετί πού ἔρχεται στή ζωή τήν ἄνοιξη. Καί πάλι, ὁ ἀναστάσιμος κανόνας τονίζει ἐμφατικά αὐτό τό στοιχεῖο «Οὐρανοί μέν ἐπαξίως εὐφραινέσθωσαν, γῆ δέ ἀγαλλιάσθω, ἑορταζέτω δέ κόσμος, ὁρατός τε ἅπας καί ἀόρατος Χριστός γάρ ἐγήγερται». Στήν Ὀρθόδοξη Ρωσία, ὑπῆρχε κάποτε τό ἔθιμο -μπορεῖ καί νά ἐπιβιώνει μέχρι σήμερα σέ κάποιες περιοχέςνά σταματᾶνε οἱ ἀγρότες, γυρίζοντας ἀπό τήν ἀναστάσιμη ἀκολουθία καί κρατώντας τό ἅγιο φῶς, στούς στάβλους τῶν ζώων, καί νά ψέλνουν τόν ἀναστάσιμο ὕμνο στά ἄλογα καί τά κοπάδια «Χριστός ἀνέστη ἐκ νεκρῶν». Δέν ὑπῆρχε τίποτα τό γλυκερό σ αὐτό ἦταν μία ἀναγνώριση τῆς ζωντανῆς ἀλήθειας. Οἱ ἄνθρωποι δέν σώζονται ἀπό τόν κόσμο, ἀλλά μαζί μέ τόν κόσμο. Εὐλογημένοι εἶναι αὐτοί πού κατά τή διάρκεια τῆς ἀναστάσιμης νύχτας εἰσέρχονται σέ ἕνα μεταμορφωμένο κόσμο! Τό Πάσχα εἶναι ἐπίσης μιὰ χαρά εὐχαριστιακή. Ὁ Κύριος δέν ἀποσύρθηκε ἀπό ἀνάμεσά μας κατά τήν Ἀνάληψη, ἀλλά μᾶς ἄφησε τή Θεία Εὐχαριστία ὡς ἕνα διαρκῆ δεσμό. Τρώγοντας τόν οὐράνιο Ἄρτο καί πίνοντας ἀπό τό Ποτήριο τῆς ζωῆς, ἑνωνόμαστε, ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ, μέ τόν ἀναστημένο καί δοξασμένο Χριστό. Γιά νά παραπέμψουμε γιά μία ἀκόμη φορὰ στόν ἀναστάσιμο: «ὦ Πάσχα τό μέγα, καί ἱερώτατον Χριστέ, ὦ σοφία καί Λόγε, τοῦ Θεοῦ καί δύναμις, δίδου ἡμῖν ἐκτυπώτερον, σοῦ μετασχεῖν, ἐν τῇ Ἀνεσπέρῳ ἡμέρᾳ τῆς βασιλείας σου». Ἡ πασχάλια χαρά σχετίζεται ἄμεσα μέ τή χαρά τῆς Κοινωνίας. Δεχόμενοι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ στήν Εὐχαριστία, συμμετέχουμε ἀπό τώρα στό Μεσσιανικό Δεῖπνο, πού θά γευτοῦμε «ἐκτυπώτερον» κατά τήν «ἀνέσπερη ἡμέρα» τῆς οὐράνιας Βασιλείας. Τό Πάσχα εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀφετηρία, ὁ διαφανής καί ἀμετάθετος ἐγκαινιασμός αὐτῆς τῆς «ἀνέσπερης ἡμέρας». Κι εἶναι πραγματικά εὐλογημένοι ἐκεῖνοι πού, καθώς λαμβάνουν τή Θεία Κοινωνία τό βράδυ τῆς Ἀναστάσεως, βιώνουν τήν παρουσία τῆς ἐρχόμενης Βασιλείας! 14

15 Πραγματική κι ὅμως παράδοξη! Τό Πάσχα, ἡ νίκη τοῦ Σωτήρα καταπάνω στό θάνατο, εἶναι τό κέντρο ὅλης μας τῆς λατρείας, τό θεμέλιο ὅλης τῆς ἐλπίδας καί τῆς χαρᾶς μας. Ἄν ὁ Ἰησοῦς δέν ἀναστήθηκε πραγματικά ἀπό τούς νεκρούς, τότε, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὅλη μας ἡ πίστη εἶναι «ματαία» (Α Κόρ. 15,17) κι ἐμεῖς οἱ χριστιανοί «ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώπων» (Α Κόρ. 15,19). Χωρίς τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει ζωντανή Χριστιανοσύνη. Οἱ εὐαγγελικές ἀναφορές στήν Ἀνάσταση ἐπιμένουν ἰδιαίτερα σέ δύο σημεῖα. Καταρχάς, τονίζουν ἐμφατικά τήν πραγματικότητά της. Μετά τήν Ἀνάστασή Του, ὁ Χριστός δέν ἐμφανίστηκε ἁπλά, σάν σέ ὅραμα, στούς μαθητές Του, ἀλλά τούς κατέστησε ὁλότελα σαφές ὅτι ἦταν παρών γιά μία ἀκόμη φορὰ μέ τό πραγματικό -φυσικό Του σῶμα τό ἴδιο σῶμα πού προσηλώθηκε καί πέθανε πάνω στό Σταυρό. Ἐκεῖνο τό δειλινό τῆς πασχάλιας ἡμέρας, τό πρῶτο πράγμα πού κάνει, ἀφοῦ τούς ἀπευθύνει τόν χαιρετισμό Του, εἶναι νά τούς δείξει τίς πληγές στά χέρια καί τήν πλευρά Του. Μιὰ ἑβδομάδα μετά, ξαναεμφανίζεται καί λέει στό Θωμᾶ: «φέρε τόν δάκτυλόν σου ὧδε καί ἴδε τάς χεῖράς μου, καί φέρε τήν χεῖρά σου καί βάλε εἰς τήν πλευράν μου, καί μή γίνου ἄπιστος, ἀλλά πιστός» (Ἰωάν. 20,27). Οἱ μαθητές καλοῦνται νά μήν ἔχουν τήν παραμικρή ἀμφιβολία πώς τό σῶμα τοῦ Πάθους στό Γολγοθᾶ καί τό σῶμα τῆς Ἀνάστασης, πού τώρα ἀντικρίζουν μπροστά τους, εἶναι ἕνα καί τό αὐτό. Ὁ ἀναστημένος Σωτήρας δέν εἶναι ἄσαρκο πνεῦμα «ψηλαφήσατέ με καί ἴδετε», τούς λέει, «ὅτι πνεῦμα, σάρκα καί ὀστέα οὐκ 15

16 ἔχει καθώς ἐμέ θεωρεῖτε ἔχοντα καί λαβὼν ἐνώπιον αὐτῶν ἔφαγε» (Λουκ. 24, 39-43). Τά Εὐαγγέλια δέν ἀφήνουν χῶρο γιά καμιά ἀμφισημία: ἡ Ἀνάσταση εἶναι πραγματική. Ὅμως τήν ἴδια στιγμή, ὑπάρχει μιὰ παραδοξότητα, ἕνα μυστήριο γύρω ἀπό τό σῶμα τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ. Περνᾶ μέσα ἀπό κλειστές θύρες (Ἰωάν. 20,19). Μετά τήν Ἀνάσταση, οἱ μαθητές δέν ἀναγνωρίζουν ἀμέσως τόν Ἰησοῦ στή λίμνη τῆς Τιβεριάδας (Ἰωάν. 21,4) οὔτε ὁ Λουκᾶς καί ὁ Κλεόπας στό δρόμο πρός Ἐμμαούς (Λουκ. 24,16). Ἔχει τό ἴδιο σῶμα πού εἶχε καί πρίν, κι ὡστόσο εἶναι διαφορετικό, διότι τώρα εἶναι «σῶμα πνευματικόν» (Α Κόρ. 15,44), Αὐτό δέν σημαίνει πώς τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ μετά τήν Ἀνάσταση εἶναι, ὑπό μία ἔννοια, μή πραγματικό ἤ ἐξαϋλωμένο. Ὄχι: παραμένει ἕνα ὁλότελα φυσικό σῶμα, ἀποτελούμενο ἀπό ὕλη. Ὅμως ἡ ὑλικότητά του ἔχει πλέον μεταμορφωθεῖ ἀπό τή δύναμη τοῦ Πνεύματος, καί ὑπ αὐτή τήν ἔννοια, ἔχει ἀπελευθερωθεῖ ἀπό τούς περιορισμούς πού ὑφίστανται συνήθως τά σώματά μας. Διαθέτει ἐλαφράδα, ἄνωση καί ἐλευθερία ἰδιότητες πού τά σώματα τῶν δικαίων θά ἀποκτήσουν κατά τή γενική ἀνάσταση τῶν ἐσχάτων, ἀλλά πού ἐμεῖς πρός τό παρόν δυσκολευόμαστε νά φανταστοῦμε. Ὅμως, παρότι θαυμαστά μεταμορφωμένο, παραμένει τό ἴδιο μέ πρίν, ἕνα φυσικό σῶμα. Ἄς μήν χάνουμε τήν εὐκαιρία, σέ κάθε πασχάλια γιορτή, νά ἐκδηλώνουμε τήν πίστη μας στήν πραγματικότητα τῆς ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασης τοῦ Σωτῆρος, νά ἀνοίγουμε κάθε φορὰ τά μάτια μας ἐκστατικά ἐνώπιον τοῦ ἀναστημένου σώματός Του, καί νά κοιτᾶμε μπροστά προσδοκώντας τή δική μας μελλοντική ἀνάσταση τῶν ἐσχάτων. Τρία δῶρα καί μία ἀποστολή Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Κύριός μας, εἰσέρχεται μετά τήν Ἀνάσταση, κεκλεισμένων τῶν θυρῶν, καί ἐμφανίζεται, «οὔσης ὀψίας», στούς μαθητές Του. Κομίζει στούς Ἀποστόλους τρία δῶρα, καί σέ ἀνταπόδοση τούς δίνει τήν ἐντολή ἤ τούς παραγγέλλει νά φέρουν εἰς πέρας μία ἀποστολή. Ποιά εἶναι αὐτά τά τρία ἀναστάσιμα δῶρα καί ποιά ἡ ἀποστολή ποὺ τά συνοδεύει; Τό πρῶτο δῶρο εἶναι τό δῶρο τῆς Εἰρήνης; «Ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς καί ἔστη εἰς τό μέσον, καί λέγει αὐτοῖς εἰρήνη ὑμῖν» (Ἰωάν. 20,19). Ἡ εἰρήνη σημαίνει μία αἴσθηση κατεύθυνσης: Ὄχι τήν ἀπουσία πειρασμῶν καί ἀγώνα -αὐτά συνεχίζονται μέχρι τέλους τῆς ζωῆς μας- ἀλλά τήν ἀπουσία ἐκείνης τῆς σύγχυσης, τῆς παραζάλης καί τῆς ἀβεβαιότητας, πού κάνουν τόν ἄνθρωπο νά παραλύει. Τέτοια ἦταν ἡ κατάσταση τῶν μαθητῶν. Ὅταν εἶδαν τόν Κύριό τους νά πεθαίνει στό Σταυρό, ἀπογοητεύτηκαν βαθιά καί τράπηκαν σέ φυγή, ὅπως τά πρόβατα χωρίς ποιμένα. Δέν εἶχαν ἰδέα τί θά ἔπρατταν στή συνέχεια. Ὅμως τώρα πού συνάντησαν τόν ἀναστημένο Σωτήρα, ἔχουν πλέον μέσα τους εἰρήνη. Ἔχουν μία αἴσθηση προσανατολισμοῦ καί ξέρουν πού πηγαίνουν. Τό δεύτερο δῶρο εἶναι τό δῶρο τῆς Χαρᾶς: «ἐχάρησαν οὖν οἱ μαθηταί ἰδόντες τόν Κύριον» (Ἰωάν. 20,20). Ἡ ἀπόγνωση πού ἔνιωσαν οἱ μαθητές ὅταν εἶδαν τόν Χριστό σταυρωμένο μετατράπηκε τώρα σέ ἀγαλλίαση. Συντετριμμένοι προηγουμένως, ζαρωμένοι ἀπό τό φόβο πίσω ἀπό κλειδωμένες πόρτες, μεταμορφώνονται ἔξαφνα ἀπό μία μεγάλη χαρά. Τό τρίτο δῶρο εἶναι τό σημαντικότερο ὅλων, εἶναι ἡ δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: «Ἐνεφύσησε καί λέγει αὐτοῖς λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον» (Ἰωάν. 20,22). Προεξοφλώντας τήν πληρέστερη ἀποκάλυψη κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, ὁ ἀναστημένος Χριστός καθιστᾶ τοὺς Ἀποστόλους «πνευματοφόρους». Αὐτό, ἀπό μία ἄποψη, μπορεῖ κανείς νά τό δεῖ ὡς τό πλήρωμα τοῦ σκοποῦ τῆς Ἐνσάρκωσης: ὅπως βεβαιώνουν οἱ Πατέρες, «ὁ Λόγος ἐνσαρκώθηκε γιά νά μπορέσουμε ἐμεῖς νά ἀξιωθοῦμε τό Ἅγιο Πνεῦμα». Ὅπως λέει καί ὁ Βλαδίμηρος Λόσκυ: «Ἡ παρουσία τοῦ 16

17 Ἁγίου Πνεύματος μέσα μας -προσωπική καί ἀναφαίρετη στόν καθένα μας- εἶναι τό θεμέλιο ὅλης τῆς χριστιανικῆς ζωῆς». Αὐτό εἶναι τό τριπλό δῶρο τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ: Εἰρήνη, Χαρά καί Ἅγιο Πνεῦμα. Ὅμως τά δῶρα ὑπάρχουν πάντα γιά νά μοιράζονται μέ τούς ἄλλους καί νά γίνονται χρήσιμα γιά τό καλό τῶν ἄλλων γι αὐτό καί τό τριπλό δῶρο κουβαλᾶ μαζί του καί μία πρόσκληση ἀποστολῆς. «Καθώς ἀπέσταλκέ με ὁ πατήρ, κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς» (Ἰωαν. 20, 21): ἡ Εἰρήνη, ἡ Χαρά καί ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνεπάγονται τό στάλσιμο τῶν Ἀποστόλων σέ μία ἀποστολή. Πρέπει νά προεκτείνουν τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ στό χρόνο καί τό χῶρο, φέρνοντας τό δικό Του μήνυμα συγχωρήσεως στούς ἀπεγνωσμένους καί ἐξουθενωμένους. Ἐνδυναμώθηκαν διά τοῦ Πνεύματος γιά νά κομίσουν μαρτυρία: «ὑμεῖς δέ ἐστε μάρτυρες τούτων» (Λουκ. 24,48). Κι ὡστόσο, ὁ Κύριος, καθώς προσφέρει τά τρία δῶρα Του καί ἐμπιστεύεται στούς Ἀποστόλους ἕνα ἔργο, κάνει καί κάτι ἄλλο: «Ἔδειξεν αὐτοῖς τάς χεῖρας καί τήν πλευράν» (Ἰωάν, 20,20). Γιατί; Δέν χωρᾶ καμία ἀμφιβολία πώς νά τούς διαβεβαιώσει πώς αὐτός πού στέκεται μπροστά τους εἶναι πράγματι Ἐκεῖνος ὁ Ἴδιος, ἀναστημένος ἀπό τούς νεκρούς μέ τό ἴδιο φυσικό σῶμα πού ὑπέφερε πάνω στό Σταυρό. Ὅμως ὑπάρχει σίγουρα κι ἕνας βαθύτερος λόγος. Ἄν ὁ Σωτήρας τούς δείχνει τά πέντε στίγματα τῶν πληγῶν τοῦ Πάθους, νωπά ἀκόμα στή σάρκα Του, εἶναι γιά νά τούς καταστήσει σαφές πώς μόνο ἕνας τρόπος ὑπάρχει νά ἐκπληρώσουν μέ ἐπιτυχία τήν ἀποστολή πού τούς παρέδωσε. Κι αὐτός ὁ τρόπος εἶναι νά Τόν ἀκολουθήσουν στό δρόμο τοῦ Σταυροῦ, νά μοιραστοῦν μαζί Του τήν οὐσιαστική αὐτοπροσφορά Του, νά βαστάξουν «ἐν τῷ σώματι, τά στίγματα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ» (Γαλ. 6,17). «Ὑμεῖς ἐστε μάρτυρες τούτων» (Λουκ. 24,48): ὅσο ὁ καθένας μας γίνεται μάρτυρας, δηλαδή σύνπάσχει καί σύν-μαρτυρεῖ μαζί μέ τό Χριστό, ὅσο εἴμαστε ἐκτεθειμένοι, ἀνοιχτοί στό πόνο τῶν διπλανῶν μας, τόσο θά μποροῦμε κι ἐμεῖς νά εἴμαστε ἀληθινοί ἀπόστολοι. Στίς βιτρίνες τῶν γραφείων κηδειῶν ὑπάρχει κάποιες φορές ἡ ἐπιγραφή «Δεχόμαστε παραγγελίες στεφάνων ἤ σταυρῶν». Ὅμως στή πραγματικότητα δέν ὑπάρχει δυνατότητα ἐπιλογῆς μεταξύ τῶν δύο: δέν μποροῦμε νά φορέσουμε τό στεφάνι τῆς ἀναστάσιμης νίκης, ἄν δέν σηκώσουμε μαζί μέ τό Χριστό τό Σταυρό. Κατά τό Μεσαίωνα, τά «πασχάλια μνήματα», οἱ κατασκευές δηλαδή ἐκεῖνες πού ἑτοιμάζονταν γιά νά στολίσουν κάθε Πάσχα τούς ἀγγλικούς ναούς, ἔφεραν πάνω τους τήν ἐπιγραφή «Vincit qui patitur» «Αὐτός πού πάσχει νικᾶ». Αὐτό συνέβη μέ τό Σωτήρα μας καί αὐτό πρέπει νά συμβεῖ καί μέ μᾶς. Ἄς βαστάξουμε λοιπόν στό σῶμα μας τά στίγματα τοῦ σταυρωθέντα Ἰησοῦ, καί στή συνέχεια, μέ τή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, θά μοιραστοῦμε μαζί μέ τούς ἄλλους τήν Εἰρήνη καί τή Χαρά τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ! 17

18 Τὸ ἐσφαγμένον ἀρνίον Παναγιώτη Νέλλα Ἡ Θ. Λειτουργία ἀναπαριστᾶ, δηλαδὴ κάνει ἀληθινὰ καὶ πραγματικά, ἐκ νέου παροῦσα καὶ ἐνεργητικὴ ἀνάμεσά μας, τὴ θυσία, τὸ σταυρό, τὸ θάνατο, τὴν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου... Ἔτσι μᾶς κάνει ἐμᾶς σήμερα νὰ γινόμαστε ἀληθινὰ καὶ πραγματικὰ σύγχρονοι τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ μὴν ὑστεροῦμε σὲ τίποτε, ὅταν μετέχουμε στὴ Θ. Εὐχαριστία, ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Κυρίου, οἱ ὁποῖοι ἔλαβαν μέρος στὸ Μυστικὸ Δεῖπνο. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο σήμερα, Μεγάλη Παρασκευή, ἡ Ἐκκλησία μας ἀναπαριστᾶ τὰ Πάθη, τὸν Σταυρό, τὴν Ταφὴ τοῦ Κυρίου. Πηγαίνοντας ἔτσι στὸν Ἐπιτάφιο, πηγαίνουμε ἀληθινὰ καὶ πραγματικὰ σὲ μία κηδεία. Πηγαίνουμε στὴν κηδεία τοῦ Χριστοῦ, τοῦ «ἐσφαγμένου ἀρνίου». Τὸ «ἐσφαγμένον ἀρνίον» εἶναι ὁ ποιμήν. Αὐτὸ δείχνει τὴν πραγματικὴ ἀγάπη. Ὅποιος ἀγαπάει δὲν συμβουλεύει ἁπλά, δὲν διορθώνει, δὲν τιμωρεῖ, παίρνει ἐπάνω του τὰ λάθη τοῦ ἀγαπημένου του. Ἡ ἀγάπη εἶναι συμμετοχὴ στὴ ζωὴ τοῦ ἄλλου, ἔξοδος ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας, θυσία. Ἡ δεύτερη διάσταση εἶναι ὅτι ὁ Νυμφίος Χριστὸς τελεῖ τοὺς γάμους Του μὲ τοὺς ἀνθρώπους ὡς «ἀρνίον ἐσφαγμένον». Γάμος εἶναι ἡ θυσία. Ἡ θυσία ὄχι τῶν ἄλλων ἀλλὰ ἡ δική Του. Ἡ νυμφικὴ παστὰς τοῦ Χριστοῦ εἶναι ὁ Σταυρός Του. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος χρησιμοποιεῖ μιὰ πολὺ ἐκφραστικὴ εἰκόνα γιὰ νὰ δείξει αὐτὴ τὴν πραγματικότητα. Ἦταν, λέει, ἡ ἀνθρωπότητα μεμνηστευμένη μὲ τὸν Χριστὸ στὸν Παράδεισο. Ἀλλὰ ἀντὶ νὰ δεχθεῖ νὰ ὁδηγηθεῖ στοὺς γάμους μὲ τὸν Χριστό, ἐγκατέλειψε τὸν Χριστό. Ἐξεπόρνευσε, κυλίστηκε στὸ βοῦρκο τῆς ἁμαρτίας. Καὶ ὁ Χριστός, σὰν μανικὸς ἐραστὴς τῆς ἀνθρωπότητας, ἔψαξε νὰ τὴ βρεῖ, τὴ ζήτησε, ἔφθασε στὸ καταγώγιο ποὺ βρισκόταν καὶ ὅταν παρουσιάστηκε μπροστά της δὲν παρουσιάστηκε σὰν Θεός, δυνατός, ἀλλὰ σὰν ἁπλὸς κοινὸς ἄνθρωπος. Γιὰ νὰ μὴν τρομάξει ὅταν τὸν δεῖ ἤ γιὰ νὰ μὴν ντραπεῖ. Καὶ δὲν τῆς ζήτησε τὸ λόγο, τί ἔκανες, γιατί ἔφυγες ἤ πῶς κατάντησες ἔτσι, ἀλλὰ ἁπλὰ τὴν πῆρε, τὴν καθάρισε, τὴν ξαναομόρφηνε, τὴν ξαναστόλισε καὶ γιὰ νὰ μὴ τοῦ φύγει πάλι τὴν ἔκανε σάρκα Του, σῶμα Του. Αὐτὸ εἶναι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Τὸ σῶμα τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας χρησιμοποιεῖ μία ἐξ ἴσου ἐκφραστικὴ εἰκόνα. Ὁ Θεός, λέει, δημιούργησε ὅλο αὐτὸ τὸ μεγαλειῶδες σύμπαν, τ ἀστέρια καὶ τοὺς γαλαξίες, ὅλη αὐτὴ τὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴ φόρεσε σὰν στολίδι, ὅπως οἱ θερμοὶ τῶν ἐραστῶν στολίζονται γιὰ νὰ συγκινήσουν τοὺς ἀγαπημένους τους. Ἀλλὰ ὅταν οἱ ἄνθρωποι δὲν συγκινήθηκαν καὶ δὲν ἀνταποκρίθηκαν σ αὐτὴ τὴν ἀγάπη καὶ ἔφυγαν μακριά του, ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος. Τοὺς πλησίασε πιὰ σὰν ἄνθρωπος. Καὶ τοὺς γιάτρεψε ὅταν ἦταν ἄρρωστοι, τοὺς τάϊσε ὅταν ἦταν πεινασμένοι, τοὺς εὐεργέτησε μὲ κάθε τρόπο μήπως καὶ τοὺς συγκινήσει. Ἀλλὰ καὶ ὅταν πάλι δὲν συγκινήθηκαν, ὁ Χριστὸς ἀνέβηκε πάνω στὸ Σταυρό, ἄνοιξε τὴν ἀγκαλιά του καὶ σ αὐτὴ τὴν κατάντια ποὺ ἤτανε μὲ τὰ αἵματα νὰ τρέχουνε ἀπὸ τὰ χέρια, ἀπὸ τὸ μέτωπο, μὲ σφαγμένη τὴν καρδιά, στέκεται ἐκεῖ μήπως καὶ τὸν λυπηθοῦν καὶ τὸν ἀγαπήσουν. Αὐτὸ εἶναι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Καὶ αὐτὸ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν τρίτη διάσταση, στὸ γεγονὸς δηλαδὴ ὅτι ὁ Θεὸς ἦρθε στὴ γῆ καὶ ἔζησε ὅπως ζοῦμε ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, δούλεψε, κουράστηκε, ἐγκαταλείφθηκε ἀπὸ τοὺς δικούς του, βρέθηκε μέσα στὴ μοναξιά, στὴν ἔσχατη ἀπελπισία, στὴν προδοσία, ἔτσι ὥστε νὰ μὴν ὑπάρχει τίποτα, καμμιὰ συνθήκη δική μας, κανένας πόνος ποὺ νὰ μὴν τὸν ἔχει περάσει. Καὶ «ἐπὶ γῆς κατῆλθε ἵνα σώσῃ Ἀδὰμ καὶ ἐν γῇ μὴ εὑρηκώς», ὅπως ψέλνουμε σήμερα στὴν Ἐκκλησία, «μέχρις Ἅδου κατελήλυθε ζητῶν». Καὶ κατέβηκε στὸν Ἅδη. Καὶ παραμένει ὡς «ἐσφαγμένον ἀρνίον» εἰς τοὺς αἰῶνες. 18

19 Δέν φθάνουμε στό ἄπειρο προσθέτοντας ἀριθμούς! π. Δημητρίου Στανιλοάε Στό λόγο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, πού διαβάζουμε τή νύχτα τῆς Ἀναστάσεως, ἀκοῦμε: «Μηδείς θρηνήτω πτωχείαν, ἐφάνη γάρ ἡ κοινή Βασιλεία. Μηδείς ὀδυρέσθω πταίσματα, συγγνώμη γάρ ἐκ τοῦ τάφου ἀνέτειλε. Μηδείς φοβείσθω θάνατον, ἠλευθέρωσε γάρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος». Ὅπως, λοιπόν, πρίν ἀπό τήν Ἀνάσταση ἡ ζωή ὅλων εἶχε ἕνα ἀνολοκλήρωτο νόημα, ἔτσι τώρα ἡ Ἀνάσταση γεμίζει τούς πάντες καί τά πάντα μέ φῶς καί χαρά, γιατί, ὅταν ἕνα μόνο μέρος τοῦ κόσμου ἀποκτᾶ τό πλῆρες νόημά του, αὐτό τό πλῆρες νόημα ἐκπέμπεται στά πάντα. Μέ τήν Ἀνάσταση μιᾶς μονάχα ὕπαρξης -τοῦ ἀνθρώπου Χριστοῦ- ὁ χρόνος, πού ξετυλίγεται μέσα στά σκοτάδια τῆς ἐπανάληψης τῆς σύνθεσης καί τῆς χωρίς νόημα ἀποσύνθεσης, ἔγινε χρόνος, πού ὁδεύει πρός τήν ἀνάσταση καί τήν αἰώνια ζωή τό φῶς πού ἔφερε στήν ἀνθρωπότητα ὁ Χριστός δείχνει τό στόχο, πρός τόν ὁποῖο ὁ χρόνος ὁδηγεῖ ὅλα ὅσα ζοῦν μέσα στό χρόνο. Ὁλόκληρος ὁ χρόνος κι ὁλόκληρος ὁ κόσμος δέν φαντάζουν πιά σάν ἀδιάκοπη ροή ἀνάμεσα στίς γεννήσεις καί στούς θανάτους, ἀλλά σάν μιὰ πραγματικότητα φωτισμένη ἀπό νόημα, σάν μιὰ ὁδός πρός τήν ἀνακεφαλαίωση τῶν πάντων μέσα στήν Ἀνάσταση καί τήν αἰώνια καί πλήρη ζωή, σάν παραμονές τῆς μεγάλης δίχως τέλος γιορτῆς. Ὅλες οἱ μέρες τοῦ χρόνου, τῆς χρονιᾶς ὁλόκληρης ἀποτελοῦν γιορτές ἤ σταθμούς μιᾶς πορείας πού φέρνει προοδευτικά στή μεγάλη γιορτή, τήν τελική καί αἰώνια. Τό φῶς τῆς αἰώνιας γιορτῆς ρίχνει τίς ἀκτίνες του σ ὅλες τίς μέρες. Ἤ μ ἄλλα λόγια, ὅλες οἱ μέρες τοῦ χρόνου ἀποτελοῦν προεόρτια, πού μᾶς προετοιμάζουν προοδευτικά γιά τήν ἔσχατη Κυριακή, γιά τήν αἰώνια ζωή μέσα στό φῶς, πού ἀποκαλύφθηκε μέ τήν Ἀνάσταση, ἔτσι ὅπως οἱ μέρες τῆς ἑβδομάδας, οἱ μέρες οἱ ἀφιερωμένες στούς ἁγίους, ἀποτελοῦν προπαρασκευαστικές γιορτές γιά τή συνάντηση μέ τό Χριστό, πού συμβολίζει καί προεικονίζει ἡ Κυριακή ἡμέρα. Ἔτσι, ὅπως ἡ χαρά τῆς Ἀνάστασης ξεπερνᾶ κάθε χαρά καί σκεπάζει κάθε λύπη, τό φῶς της ξεπερνᾶ ὅλα τά φῶτα, πού γεννᾶ ἡ σκέψη καί ἡ φυσική φαντασία τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή ὅλες οἱ φιλοσοφικές ἐξηγήσεις γιά τήν ὕπαρξη καί ὅλες οἱ ὀμορφιές, πού ἀνακαλύπτει μέσα της ἡ καλλιτεχνική φαντασία. Μά ξεπερνᾶ ἀκόμη καί τά ἀτελῆ φῶτα τῆς Ἀποκάλυψης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Στή Παλαιά Διαθήκη μία πύρινη στήλη ὁδηγοῦσε ἀπό τήν ἐπίγεια σκλαβιά σέ μία ἐπίγεια ἐξωτερική ἐλευθερία καί ὁ Μωϋσῆς γνωστοποιοῦσε τίς βουλές τοῦ Θεοῦ, πού ἔμενε κρυμμένος μέσα στό γνόφο. Μέ τήν Ἀνάσταση ὁ ἴδιος ὁ Ἥλιος τῆς ὕπαρξης φανερώθηκε ὁλόλαμπρος καί φώτισε ἄπλετα τή δημιουργία ὁλόκληρη, ὁδηγώντας ἤδη ἀπό τούτη τήν ἐπίγεια ζωή στό ξεπέρασμά της, στήν πληρότητα τῆς ζωῆς. «Ἀντί στύλου πυρός, δικαιοσύνης ἀνέτειλεν Ἥλιος ἀντί Μωϋσέως Χριστός, ἡ σωτηρία τῶν ψυχῶν ἡμῶν» (Θεοτοκίον Κυριακῆς τοῦ Πάσχα). Ἔχει λεχθεῖ σωστά πώς ἡ Καλή Ἀγγελία, τό Εὐαγγέλιο τῶν χριστιανῶν, συμπυκνώνεται στό ἄγγελμα τῆς Ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ, ὡς τό θεμέλιο τῆς βεβαιότητας ὅτι καί ἐμεῖς θά ἀναστηθοῦμε. Καί μόνο αὐτό νά εἶχε φέρει στόν κόσμο ὁ χριστιανισμός, θά εἶχε προσφέρει ἄπειρα περισσότερα, ἀπ ὅλα ὅσα πρόσφεραν στό κόσμο ὅλες οἱ ἀνθρώπινες προσπάθειες σ ὅλες τίς ἐποχές. Γι αὐτό οἱ Ἀπόστολοι εἶδαν σάν ἀποστολή τους τή μαρτυρία γιά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ (Πράξ. 1,22). Ἀναμφίβολα αὐτό τό ἄγγελμα ὑπῆρξε τό κατ ἐξοχήν «καλό» ἄγγελμα. Ὄχι γιατί ἀναγγελλόταν ἡ ἀνάσταση ἑνός κοινοῦ ἀνθρώπου, γιατί δέν θά μποροῦσε 19

20 νὰ θεμελιωθεῖ ἡ ἐλπίδα ὅλων στό γεγονός τῆς ἀνάστασης ἑνός κοινοῦ ἀνθρώπου. Μία τέτοια ἀνάσταση δέν θά ἦταν μιὰ ἀνάσταση γιά πάντα μέσα στήν πληρότητα τῆς θείας ζωῆς, ἀλλά μιὰ ἐπανάληψη τῆς ζωῆς στήν κατάσταση τοῦ παρόντος, ἤ σέ μιὰ κάπως διαφορετική κατάσταση, ἀλλά ὁπωσδήποτε σχετική. Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ὑπῆρξε τό κατ ἐξοχήν καλό Ἄγγελμα, γιατί ἦταν ἡ ἀνάσταση Ἐκείνου πού, ὄντας ἄνθρωπος, ἦταν καί Θεός καί ὡς Θεός μπορεῖ νά μᾶς κάνει μετόχους στήν ἀνάστασή Του. Γιατί ἡ δική μας μελλοντική ἀνάσταση, θεμελιωμένη πάνω στή δική Του, θά εἶναι μετοχή στήν ἀνθρώπινη ζωή Του, ὑψωμένη ὥς τή ζωή τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ, ἑπομένως στόν ὕψιστο καί ἀπόλυτο βαθμό της. Οἱ Ἀπόστολοι, μαρτυρώντας τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, μαρτυροῦσαν τήν ἀνάσταση τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε, γιατί μαρτυροῦσαν ὅλα τά σημεῖα καί τούς λόγους, μέ τά ὁποῖα ὁ ἴδιος ὁ Χριστός φανέρωσε τή θεότητά Του, στή διάστημα τῆς ἐπίγειας ζωῆς Του, ἀφοῦ ἔζησαν κοντά Του «ἐν παντί χρόνῳ ἐν ᾧ εἰσῆλθε καί ἐξῆλθε ἐφ ἡμᾶς» (Πράξεις 1,21). Μονάχα αὐτή ἡ ἀνάσταση μποροῦσε νά εἶναι ἡ ἀνάσταση μέσα στήν πληρότητα τῆς ζωῆς καί μονάχα αὐτή θεμελιώνει ἤ ταυτίζεται μέ τή χαρά πού πληροῖ τά πάντα. Οἱ γυναῖκες φεύγουν ἀπ τό μνῆμα ὄχι μόνο γεμάτες χαρά, ἀλλά καί τρέμοντας ἀπό φόβο. Γιατί ἡ χαρά τους συνέχεται ἀπό τήν αἴσθηση τοῦ μυστηρίου, ἀπό τήν αἴσθηση ὅτι μέσα στήν κατάσταση τῆς ὕπαρξής μας, ξεπηδάει μία ἐντελῶς διαφορετική κατάσταση. Ἡ χαρά τους δέν εἶναι μιὰ συνηθισμένη χαρά, μιὰ χαρά πού ἀφήνει τόν ἄνθρωπο μέσα στά ὅρια τῆς συνηθισμένης ζωῆς του. Ὁ Χάιντεγγερ κάνει διάκριση ἀνάμεσα στό «φόβο» (furcht) γιά κάτι πού ἀνήκει στόν κόσμο, καί στόν τρόμο (angst) μπροστά στή θάνατο πού θέτει τέρμα στήν ὕπαρξή μας, μέσα στό κόσμο. Ἡ χαρά πού ἔνιωσαν οἱ γυναῖκες στό ἄγγελμα τῆς ἀνάστασης τοῦ Κυρίου εἶναι ἀνάμεικτη μ ἕνα τέτοιο τρόμο, πού τίς ἔθετε μπροστά σέ μία κατάσταση τῆς ὕπαρξης πέρα ἀπό τά ὅρια τοῦ κόσμου. Ἀλλά αὐτός ὁ τρόμος δέν τίς συνέθλιψε, γιατί δέν προερχόταν ἀπό ἕνα αἴσθημα κενοῦ, χάους, ἀλλά ἦταν τρόμος μέσ στή χαρά, γιατί τόν προξενοῦσε ἡ αἴσθηση πώς μιὰ ἄλλη ὕπαρξη ἀναβλύζει, πού ἡ πληρότητά της ξεπερνᾶ τή συνηθισμένη ὕπαρξη. «Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἀρχή μιᾶς νέας ἄφθαρτης ζωῆς» ψάλλει ἡ Ἐκκλησία τή Μεγάλη Πέμπτη. Ἀλλά ἡ ὕπαρξη στήν πληρότητά της δέν κλείνει μέσα της μόνο μιὰ πληρότητα χαρᾶς, ἀλλά καί μιὰ πληρότητα φωτός. Μιὰ ὕπαρξη πού ἔχει ὅρια, περιορίζει τή γνώση τοῦ νοήματός της. Ἐξάλλου, ἕνας τρόπος ὕπαρξης περιορισμένος, δέν μπορεῖ νά ξεπεράσει τά ὅριά του, προοδεύοντας σταδιακά δέν μπορεῖ ἑπομένως νά φθάσει οὔτε στή γνώση τοῦ πλήρους νοήματός της, οὔτε στό πλῆρες φῶς μέ μιὰ τέτοια πρόοδο. Δέν φθάνει κανείς στό ἄπειρο προσθέτοντας ἀριθμούς. Δέν μποροῦμε νά φθάσουμε τήν πληρότητα ζωῆς καί ἑπομένως τήν πληρότητα χαρᾶς καί φωτός, παρά μόνο μ ἕνα ἅλμα, πού ἐμεῖς δέν μποροῦμε νά τό πραγματοποιήσουμε ἀλλά πού τό πραγματοποιεῖ ὁ Θεός, πού κάνει τήν ὕπαρξή μας νά μετέχει διά τῆς χάριτος στή ζωή Του. ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ Περιοδική ἔκδοση Ι.Ν. Ἁγ.Ζώνης ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΑΘΗΝΩΝ Ἐκδότης: Ι.Ν. Ἁγ.Ζώνης Ὑπεύθυνος: Ἀρχιμ. Ἄνθιμος Ἠλιόπουλος Ἁγίας Ζώνης 27Α, ΑΘΗΝΑ τηλ.: ΠΑΣΧΑ 2012, Ἀριθ. Φυλ. 29 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ - ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΔΕΚΤΕΣ Στοιχειοθεσία: "Ἁγία Ζώνη" Τυπογραφική Παραγωγή: ΛΥΧΝΙΑ, ΥΙΟΙ Θ. ΒΓΟΝΤΖΑ Α.Ε. Ἀνδραβίδας 7, Χαμόμυλο ΑΧΑΡΝΩΝ τηλ.: