ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ. Μουσικολόγος Εκπαιδευτικός Διδάκτωρ Μηχανικός DSP ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Transcript

1 ΧΟΥΡΔΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Μουσικολόγος Εκπαιδευτικός Διδάκτωρ Μηχανικός DSP ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Αθήνα, Απρίλιος 2014

2 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος... 4 Κεφάλαιο 1. Μουσική Τεχνολογία Ενότητα 1. Τι υπάρχει σήμερα στην Μουσική Τεχνολογία Ενότητα 2. Βασικά χαρακτηριστικά ηχοληψίας Κεφάλαιο 2. PowerPoint Κεφάλαιο 3. Φορητές συσκευές Χρήση στο PowerPoint Χρήση σαν Media Player/Sequencer Χρήση σαν ελεγκτής DAW Εικονικά όργανα DAW Remote Controlling DMX Control Κεφάλαιο 4. Βυζαντινή Μουσική Κεφάλαιο 5. Βίντεο Φάση Capture Φάση Συμπίεσης Φάση Επεξεργασίας Επίλογος Επιλεγμένη Βιβλιογραφία... 23

4 Πρόλογος Στα πλαίσια της κεντρικής επιμόρφωσης του έργου «Αναβάθμιση Μουσικών & Καλλιτεχνικών Σχολείων» πραγματοποίησα εισαγωγική επιμόρφωση στους Σχολικούς Συμβούλους Μουσικής και σε καθηγητές Μουσικών Σχολείων από όλη την Ελλάδα. Η εργασία αυτή περιέχει, συνοπτικά και επιγραμματικά, όλα όσα ανέπτυξα στην επιμορφωτική διαδικασία τα οποία περιλαμβάνονται σε 5 κεφάλαια: Γενικές ιδέες περί μουσικής τεχνολογίας, υπόδειγμα λογισμικού και τεχνικές πειραματικής ηχογράφησης. Τεχνικές κατασκευής PowerPoint. Εφαρμογές φορητών συσκευών στην μουσική τεχνολογία. Δυνατότητες ανάλυσης της Βυζαντινής Μουσικής με ηλεκτρονικά μέσα. Τεχνικές βιντεοσκόπησης και επεξεργασίας βίντεο και πειράματα. Η εργασία αυτή προορίζεται σαν αναφορά για τα επιμορφωμένα στελέχη, ώστε να γίνει πιο εύκολο το έργο τους να επιμορφώσουν στη συνέχεια, στα πλαίσια της Β φάσης επιμόρφωσης του έργου, τους υπόλοιπους καθηγητές στα οικεία σχολεία. Πιστεύω ότι, με τη σωστή επιμόρφωση και επιστημονική καθοδήγηση της Κεντρικής Επιστημονικής Επιτροπής του έργου, αυτό θα ολοκληρωθεί με επιτυχία. Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιστημονικής Επιτροπής του έργου για την συνεργασία τους, τις συμβουλές τους και γενικά τη συμβολή τους σε όλες τις φάσεις του έργου. Χουρδάκης Μιχαήλ. 4

5 Κεφάλαιο 1. Μουσική Τεχνολογία. 5

6 Ενότητα 1. Τι υπάρχει σήμερα στην Μουσική Τεχνολογία. Σε γενικές γραμμές, τα προγράμματα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές, είτε μιλάμε για Desktops είτε για φορητές συσκευές, χωρίζονται στις ακόλουθες κατηγορίες: Προγράμματα επεξεργασίας MIDI, είτε πρόκειται για σύνθεση ευρωπαϊκής είτε βυζαντινής. Προγράμματα επεξεργασίας Audio. Προγράμματα επεξεργασίας MIDI + Audio (Sequencer). Προγράμματα αυτόματης σύνθεσης (Εικονικά όργανα) Προγράμματα απομακρυσμένου ελέγχου. Προγράμματα επεξεργασίας βίντεο. Άλλου τύπου προγράμματα. Τα προγράμματα επεξεργασίας MIDI, κατά κανόνα, ασχολούνται με τη σύνθεση και την εκτύπωση παρτιτούρας. Δεν υπάρχει ικανοποιητικό επίπεδο αναπαραγωγής της μουσικής από αυτά δεδομένου του ότι λείπουν τα προγράμματα αυτόματης σύνθεσης (Εικονικά όργανα). Σε γενικές γραμμές τα προγράμματα αυτά είναι εύκολα στη χρήση δεδομένου του ότι οι περισσότεροι μουσικοί έχουν όλες τις γνώσεις παρτιτούρας για να κατασκευάσουν απλές έως σύνθετες μελωδίες. Τα προγράμματα επεξεργασίας Audio ασχολούνται με την ηχογράφηση, επεξεργασία και αναπαραγωγή ήχων στη μορφή ψηφιακού σήματος. Τα προγράμματα αυτά απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις μηχανικής του ήχου και είναι αρκετά δύσκολα στη χρήση απευθύνονται μόνο σε επαγγελματίες του είδους. Τα προγράμματα τύπου sequencer συνδυάζουν τις δύο ανωτέρω κατηγορίες με συνδυασμούς εικονικών οργάνων, ώστε να μπορεί κάποιος να συνθέτει μουσική και παράλληλα να την επεξεργάζεται και σε επίπεδο MIDI και σε επίπεδο Audio. Tα εικονικά όργανα (VSTs) είναι βοηθητικά μη ανεξάρτητα προγράμματα (δουλεύουν σαν plugins μέσα στα sequencer) που χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: Effects, δηλαδή προγράμματα μορφοποίησης ήχου και Synths, δηλαδή προγράμματα παραγωγής ήχου. Υπάρχει μία τεράστια ποικιλία από εικονικά όργανα τα οποία εξομοιώνουν, άλλοτε τέλεια και άλλοτε με ατέλειες τα πραγματικά μουσικά όργανα. H χρήση τους μπορεί να είναι πολύ εύκολη έως πολύπλοκη, ανάλογα το VST. Τα προγράμματα απομακρυσμένου ελέγχου είναι προγράμματα για κινητά τηλέφωνα (ios και Android στην πράξη σήμερα) τα οποία είναι σχεδιασμένα για να ελέγχουν τα Sequencers από μακριά (είτε μέσω Bluetooth, είτε μέσω Wi-Fi). Σε γενικές γραμμές χρησιμοποιούν το σύστημα MIDI έτσι ώστε να είναι κοινή η χρήση τους με όλα τα προγράμματα sequencers (μια που όλα αυτά υποστηρίζουν MIDI). 6

7 Τα προγράμματα επεξεργασίας video συνήθως δεν επεξεργάζονται και ήχο μαζί, αλλά πολλά από τα χαρακτηριστικά που υπάρχουν στον ήχο υπάρχουν και στην επεξεργασία video. Τέλος, υπάρχουν και άλλες κατηγορίες προγραμμάτων (π.χ. Ορθογραφίας, Ορθοφωνίας, Ανίχνευσης Τονικότητας) κλπ τα οποία θα χρησιμοποιήσουμε κατά περίπτωση. Ενότητα 2. Βασικά χαρακτηριστικά ηχοληψίας. Τα βασικά χαρακτηριστικά της ηχοληψίας που περιέγραψα είναι τα παρακάτω: Η έννοια του ψηφιακού σήματος και η κατανόηση εννοιών: o Αναλογικό Ψηφιακό σήμα. Η κατανόηση ότι το ψηφιακό έχει πάντα λιγότερα δείγματα, όμως επιτρέπει παρεμβάσεις (συμπίεση, φιλτράρισμα, αποθήκευση κλπ) και δεν φθείρεται. o Συχνότητα δειγματοληψίας, η κατανόηση του πόσα δείγματα επιλέγουμε για εγγραφή και ότι, όσο πιο πολλά, τόσο καλύτερη η ποιότητα του σήματος. o Θεώρημα Nyquist, η κατανόηση του ότι το όριο του ανθρώπινου αυτιού είναι τα 20 KHz, ότι για το λόγο αυτό επιλέγουμε συχνότητες δειγματοληψίας από Hz/ Hz συνήθως. o Aliasing, δηλαδή το ότι όταν μικραίνει η συχνότητα δειγματοληψίας του ψηφιακού σήματος οι συχνότητες που απορρίπτονται «χτυπάνε» μεταξύ τους. o Clipping, δηλαδή το να υπερβεί ο ήχος τα όρια έντασης. Κάρτες ήχου και απλές διαδικασίες, όπως: o Συνδεσιμότητα (USB/Firewire/Ethernet) o Latency, δηλαδή πόσο αργεί η κάρτα να επεξεργαστεί την εντολή μας. o Είσοδοι / Έξοδοι. o ASIO Driver, δηλαδή η τεχνολογία μείωσης του latency στο ελάχιστο στα Windows. Leveling, δηλαδή το πώς δοκιμάζουμε την μέγιστη και ελάχιστη ένταση του ήχου πριν την ηχογράφηση. Decibel και τα χαρακτηριστικά του: o για ένταση o για πίεση o o o Αύξηση +3 db για διπλασιασμό έντασης Αύξηση +6 db για διπλασιασμό πίεσης Αύξηση +10 db για διπλασιασμό ακουστότητας Βασική επεξεργασία σε επίπεδο χρόνου/έντασης (Time Domain) o Amplification 7

8 o o Fade in / Fade out Compression Βασική επεξεργασία σε επίπεδο συχνότητας/έντασης (Frequency Domain) o Equalization o Φίλτρα Έννοιες συμπίεσης ήχου o Αντιστρέψιμη συμπίεση (π.χ. ZIP/FLAC) o Μη αντιστρέψιμη συμπίεση (π.χ. OGG/MP3). Τα βιβλία που αναφέρω στο παράρτημα είναι ιδανικά για να εμβαθύνει κάποιος σε όλες αυτές τις έννοιες, έννοιες που απαιτούν υψηλή συγκέντρωση, πολύ διάβασμα και αρκετή εξάσκηση για να κατανοηθούν σε βάθος. 8

9 Κεφάλαιο 2. PowerPoint. 9

10 Πριν μερικά χρόνια η παρουσίαση μίας εργασίας συνίστατο απλά στην τοποθέτηση φυλλαδίων πάνω σε ένα επιδιασκόπιο. Σήμερα, τα ηλεκτρονικά μέσα μας παρέχουν πολύ πιο εύκολο και ανέξοδο τρόπο παρουσίασης της εργασίας, αρκεί να είμαστε πλήρως καταρτισμένοι για το πώς θα φτιάξουμε μία επιτυχημένη παρουσίαση. Οι διαθέσιμες τεχνικές διαφέρουν, ανάλογα το είδος της παρουσίασης, αλλά υπάρχουν μερικές γενικές έννοιες/τεχνικές που πρέπει πάντα να εφαρμόζονται. Η σωστή παρουσίαση ενός καλού γεγονότος ισοδυναμεί με την τέχνη επαγγελματικού σερβιρίσματος ενός καλού πιάτου: Αν το σερβίρισμα δεν είναι καλό, τότε η αξία του φαγητού θα μειωθεί. Επομένως πάντα πρέπει να προσέχουμε ώστε η παρουσίαση των έργων μας να έχει την ίδια ποιότητα με αυτά. Σε γενικές γραμμές, μια σωστή παρουσίαση έχει τα εξής χαρακτηριστικά: 1. Είναι οργανωμένη με πρόλογο (πρώτη διαφάνεια), κεφάλαια και επίλογο (τελευταία διαφάνεια). Κάθε κεφάλαιο έχει ξεχωριστό background και μάλιστα σχετικό με το περιεχόμενο (π.χ. αν υπάρχει ένα κεφάλαιο για την αρχαία τέχνη και ένα κεφάλαιο για τη σύγχρονη τέχνη, οι διαφάνειες του πρώτου κεφαλαίου έχουν το ίδιο φόντο, οι διαφάνειες του δευτέρου κεφαλαίου έχουν άλλο φόντο). 2. Το κείμενο στις διαφάνειες είναι μόνο τίτλοι, υπότιτλοι, λέξεις κλειδιά και γενικά προτάσεις χωρίς ρήμα. Όχι ολοκληρωμένες προτάσεις. 3. Μπορεί κάποιος να συμπεράνει, βλέποντας μόνο τη διαφάνεια, περί τίνος πρόκειται (αν υποθέσουμε π.χ. ότι υπάρχει αδυναμία του ομιλητή). 4. Μπορεί κάποιος να συμπεράνει, ακούγοντας μόνο τον ομιλητή, περί τίνος πρόκειται (αν υποθέσουμε π.χ. ότι υπάρχει πρόβλημα στον προβολέα). 5. Οι γραμματοσειρές και τα χρώματα είναι τα ίδια με την ανάλογη περίπτωση σε Word, σε μεγαλύτερο μέγεθος για να είναι εύκολα ορατά στον προβολέα και πάντα η ίδια γραμματοσειρά ανά κεφάλαιο. Επίσης η ίδια στοίχιση σε όλες τις διαφάνειες του κεφαλαίου. 6. Επιπλέον εικόνες στη διαφάνεια πρέπει να είναι απόλυτα στοιχισμένες και, αν είναι δυνατόν, σε μορφή PNG και όχι JPG, και για λόγους ποιότητας αλλά κυρίως για λόγους του alpha background. 7. Επιλέγουμε πάντα γραφικά και γραμματοσειρές που κάνουν antialiasing, δηλαδή τεχνικές βελτιστοποίησης των χρωμάτων. 8. Στοιχίζουμε πάντα τα δεδομένα μας με αόρατους πίνακες. 9. Χρονομετρούμε πάντα την διάρκεια της παρουσίασης. 10. Η κακή χρήση των κινήσεων είναι πολύ συνηθισμένη σε διαφάνειες. Ειδικότερα: a. Δεν βάζουμε κινήσεις που επαναλαμβάνονται συνέχεια, διότι γίνονται κουραστικές (με εξαίρεση κάποιο logo). b. Ομαδοποιούμε τις κινήσεις σε στοιχεία με την ίδια βαρύτητα. Π.χ. αν πρόκειται για ένα κατάλογο με συνταγές, τότε τα υλικά της συνταγής πρέπει να εισαχθούν όλα με την ίδια και ταυτόχρονη κίνηση. c. Δεν βάζουμε κινήσεις μεγάλης διάρκειας, γιατί είναι κουραστικές. d. Φροντίζουμε ώστε οι κινήσεις σε μία διαφάνεια να συμπίπτουν με τον ομιλητή. Για παράδειγμα, αν πρόκειται για ένα κατάλογο με συνταγές και είναι μία διαφάνεια που έχει μέσα το χρόνο ψησίματος, τη γεύση και τα 10

11 υλικά, τότε η κίνηση/παρουσίαση των υλικών πρέπει να αρχίσει αφού ο ομιλητής έχει τελειώσει την περιγραφή του χρόνου ψησίματος και της γεύσης. 11. Πάντα δοκιμάζουμε την παρουσίαση σε περισσότερους από ένα υπολογιστές. 12. Ποτέ δεν θεωρούμε ότι θα έχουμε διαθέσιμο Internet. Ακόμα και να υπάρχει Internet, δεν μας εξασφαλίζει κανείς ότι το περιεχόμενο που θέλουμε θα είναι διαθέσιμο τη στιγμή που το θέλουμε. Η σωστή εφαρμογή των παραπάνω σημείων μας εξασφαλίζει μία ποιοτική παρουσίαση η οποία θα συμβάλλει πολύ στην προβολή του αντικειμένου που θέλουμε να παρουσιάσουμε. 11

12 Κεφάλαιο 3. Φορητές συσκευές. 12

13 Πριν μερικά χρόνια τα κινητά τηλέφωνα χρησιμοποιούνταν μόνο για να μιλάμε στο τηλέφωνο. Σήμερα είναι πραγματικοί, ολοκληρωμένοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και, αν και δεν συγκρίνονται σε επεξεργαστική ισχύ με τους σταθερούς υπολογιστές, εν τούτοις είναι ικανά να μας λύσουν τα χέρια σε ορισμένες περιπτώσεις. Το λειτουργικό σύστημα των κινητών τηλεφώνων μπορεί να είναι: Symbian Windows Mobile ios Android Windows Phone Το Symbian και το Windows Mobile έχουν πια εξαφανιστεί. Τα τρία τελευταία είναι σήμερα σε χρήση, με επικρατέστερο το Android (περίπου 70% market share) και ακολουθεί το ios με περίπου 22%. Το Windows Phone εξελίσσεται συνεχώς. Η συνδεσιμότητα των τηλεφώνων είναι: USB Bluetooth Wi-Fi Από αυτά, συνιστάται μόνο η χρήση του Wi-Fi καθώς και το USB και το Bluetooth είναι συστήματα περιορισμένης εμβέλειας. Χρήση στο PowerPoint Στο PowerPoint μία φορητή συσκευή χρησιμοποιείται για εναλλαγή διαφανειών. Για αυτή τη δουλειά υπάρχουν βέβαια και εξειδικευμένα εργαλεία, αλλά εάν κάποιος δεν θέλει να αγοράσει μία επιπλέον συσκευή, μπορεί να χρησιμοποιήσει μία εφαρμογή φτιαγμένη για αυτή τη δουλειά. Όλες οι εφαρμογές αυτού του τύπου εξομοιώνουν απλά το μπροστά πίσω για χρήση στις διαφάνειες του PowerPoint. Χρήση σαν Media Player/Sequencer Εάν θέλουμε να ελέγξουμε κάποιο απλό πρόγραμμα αναπαραγωγής όπως το VideoLan Player, τότε μπορούμε να συνδέσουμε το κινητό μας με αυτό το πρόγραμμα, επιτρέποντας απλές λειτουργίες sequencing, όπως start/stop/full screen/subtitles/forward/volume up/volume down/mute κλπ. 13

14 Χρήση σαν ελεγκτής DAW Πρόκειται για την κύρια χρήση των φορητών συσκευών. Προτού δούμε τις δυνατότητες, πρέπει να κάνουμε μία μικρή εισαγωγή στα εικονικά όργανα. Εικονικά όργανα Τα εικονικά όργανα (VSTs) είναι προγράμματα για σταθερούς υπολογιστές τα οποία χωρίζονται σε 2 βασικές κατηγορίες: Effects, δηλαδή που δέχονται είσοδο audio και βγάζουν επίσης audio. Instruments, δηλαδή που δέχονται είσοδο MIDI και βγάζουν έξοδο audio. Άλλοι τύποι, όπως εικονικά όργανα που βγάζουν MIDI ή ταυτόχρονα MIDI και audio, κλπ. Τα εικονικά όργανα ανήκουν στην κατηγορία των Effects, όταν μεταμορφώνουν τον ήχο που τους δίνεται σαν είσοδο. Για παράδειγμα, ένα Reverb VST δέχεται ήχο και βγάζει ήχο που έχει εφαρμοστεί πάνω του Reverb. Τα instruments είναι εικονικά όργανα που δέχονται εντολές MIDI (π.χ. νότες) και παράγουν ήχο με σκοπό να εξομοιώσουν πραγματικά όργανα. Τα instruments έχουν πραγματικά εξομοιώσει με πολύ μεγάλη ποιότητα δεκάδες χιλιάδες πραγματικά όργανα, ενώ χρησιμοποιούνται ευρέως και στην παραγωγή ηχητικών εφέ. Όλα τα εικονικά όργανα έχουν παραμέτρους που εξειδικεύουν τη συμπεριφορά τους. Για παράδειγμα ένα Compressor VST θα έχει μία παράμετρο για το πόσο απότομα θα γίνει το compression (γνωστό και ως Attack). Αυτή η παράμετρος μπορεί να είναι σταθερή, στις περισσότερες όμως περιπτώσεις είναι σε χρήση μέσω των λεγόμενων καμπυλών αυτοματισμού, δηλαδή μέσω των προγραμμάτων Sequencers. DAW Remote Controlling Αφού μελετήσαμε την χρησιμότητα των εικονικών οργάνων, μπορούμε τώρα να χρησιμοποιήσουμε φορητές συσκευές για τον έλεγχό τους. Η χρήση ειδικού λογισμικού μας επιτρέπει: Διαδικασίες sequencing, π.χ. Start/stop/full screen/subtitles/forward/volume up/volume down/mute. Record arm/disarm για να χρησιμοποιούμε αυτόματα τα track μας ανάλογα την θέση μας. Fader control για όλα τα faders, π.χ. Volume, Fade, Pan κλπ. 14

15 Automation Curve handler σε VST. Δηλαδή να μπορούμε να ελέγχουμε παραμέτρους ενός VST με το κινητό τηλέφωνο. Automatic Learning, δηλαδή να μπορούμε να «μαθαίνει» το πρόγραμμα τι ελεγκτή θα χρησιμοποιήσει με ένα απλό άγγιγμα. Αυτές όλες βέβαια οι εντολές πρέπει να εκτελούνται σε πραγματικό χρόνο, ιδίως στο live. Κατά συνέπεια, είναι, όπως είδαμε, απαραίτητη η χρήση του Wi-Fi. DMX Control Σαν τελευταίο βήμα μπορούμε να προσθέσουμε τη χρήση φορητών συσκευών για τον απομακρυσμένο έλεγχο φώτων DMX. Το DMX μοιάζει με τις γραμμές αυτοματισμού των VST, επιτρέποντας στην εφαρμογή να ελέγχει τα χρώματα, την περιστροφή και την φωτεινότητα των φώτων που υποστηρίζουν DMX. 15

16 Κεφάλαιο 4. Βυζαντινή Μουσική. 16

17 Η εξέλιξη της Βυζαντινής Μουσικής είναι πολύ αργή, τεχνολογικά, σε σχέση με την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής. Τούτο οφείλεται κυρίως στους παρακάτω λόγους: Στο ότι η Βυζαντινή Μουσική χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά σε εκκλησιαστικούς ύμνους και παραδοσιακά τραγούδια, κάτι άγνωστο σε χώρες με τεχνολογικό υπόβαθρο. Στο ότι η Βυζαντινή Σημειογραφία είναι σχετική και το μέλος είναι πιο πολύ θέμα ερμηνείας, παρά σημειογραφίας. Τούτο σημαίνει ότι, πολύ δύσκολα θα μπορεί να γίνει σωστή ερμηνεία από ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή. Στο ότι τα βυζαντινά σύμβολα είναι πολλά και δυσνόητα. Στην επιμονή ορισμένων λειτουργών της Βυζαντινής Μουσικής ότι αυτή είναι εξολοκλήρου παραδοσιακή και, επομένως, σύμφωνα με την γνώμη τους, δεν έχει θέση η τεχνολογία σε αυτή. Παρόλα αυτά, στην επιμόρφωση, σας παρουσίασα μέρος της έρευνάς μου για την Βυζαντινή Μουσική, η οποία περιλαμβάνει: Γραφή της Βυζαντινής Μουσικής Μετατροπή της Βυζαντινής Μουσικής σύμφωνα με σύμβολα που έχω επινοήσει για να μπορεί να διδαχτεί σωστά με ευρωπαϊκή. Αναπαραγωγή της Βυζαντινής Μουσικής με βυζαντινά ηχομόρια με τη βοήθεια εικονικών οργάνων. Οπτική αναγνώριση βυζαντινών χαρακτήρων με Νευρωνικά Δίκτυα. Αναγνώριση και καταγραφή βυζαντινής μελωδίας που ψάλλεται από κάποιον ψάλτη. Δεν ξέρω το κατά πόσο αυτές οι πειραματικές τεχνολογίες θα είναι εφικτό να βρίσκονται σύντομα σαν εργαλεία στα μουσικά σχολεία, όμως το γεγονός ότι, έστω και σε πειραματικό στάδιο, γίνεται μία έρευνα στην ηλεκτρονική ανάλυση της Βυζαντινής Μουσικής, 17

18 Κεφάλαιο 5. Βίντεο. 18

19 Φάση Capture Στην φάση καταγραφής της φωτογραφίας/video, τα παρακάτω θα πρέπει να τονιστούν: Ανάλυση, δηλαδή τα MPixels της φωτογραφίας. Ισχύουν τα ίδια με το θεώρημα Nyquist παραπάνω. Focus, δηλαδή το κατά πόσο ο φακός μπορεί να εστιάζει αυτόματα ή χειροκίνητα και σε τι αποστάσεις. ISO, δηλαδή η ευαισθησία του αισθητήρα. Όσο πιο μεγάλη τόσο πιο πολύς θόρυβος σχηματίζεται, ανάλογα και την ποιότητα της φωτογραφικής μηχανής. Όσο πιο μικρό τόσο περισσότερο φως χρειάζεται για να γίνει η λήψη. EXIF, δηλαδή η δυνατότητα να αποθηκεύεται GPS πληροφορία στη λήψη. SD Card class, δηλαδή η ταχύτητα της κάρτας SD (class >= 8) για να μπορεί να αποθηκεύονται τα δεδομένα στην ταχύτητα που πρέπει. Aspect Ratio, δηλαδή την αναλογία των πλευρών της λήψης, συνηθισμένη μορφή 16:9. Η γνώση των παραπάνω βοηθάει στο να κάνουμε καλύτερη λήψη των φωτογραφιών και των βίντεο μας. Φάση Συμπίεσης Υπάρχουν 2 είδη συμπίεσης, η αντιστρέψιμη και η μη αντιστρέψιμη. 1.Αντιστρέψιμη Συμπίεση (Lossless) Δηλαδή αν το Α συμπιεστεί στο Β με την διαδικασία συμπίεσης, τότε το Β μπορεί με την διαδικασία αποσυμπίεσης να ξαναγίνει Α ακριβώς. Παράδειγμα: =. Η αντιστρέψιμη συμπίεση συναντάται πολύ συχνά κυρίως εκτός μουσικής. Είναι βασικό χαρακτηριστικό στην χρήση Η/Υ και Internet, το γνωστό μας ZIP. Εάν για παράδειγμα, θέλω να στείλω ένα πρόγραμμα σε κάποιον και το στείλω με αντιστρέψιμη συμπίεση, αυτός θα είναι σε θέση να το αποσυμπιέσει και να καταλήξει ακριβώς στο σημείο που βρισκόταν. Τι κερδίζω? Χωρητικότητα και ταχύτητα, αφού για λιγότερα δεδομένα χρειάζομαι λιγότερο χρόνο αποθήκευσης και μετάδοσης. Με τον ίδιο τρόπο γίνεται και η Αντιστρέψιμη Συμπίεση στην Μουσική, με την διαφορά ότι τα ψηφιακά δεδομένα της μουσικής (Samples) δεν συμπιέζονται ικανοποιητικά. Έτσι με την Αντιστρέψιμη Συμπίεση, δεν κερδίζεται πολύ μουσική χωρητικότητα και μας είναι άχρηστη. 19

20 2.Μη Αντιστρέψιμη Συμπίεση (Lossy) Δηλαδή αν το Α συμπιεστεί στο, τότε το Β δεν μπορεί να ξαναγίνει ακριβώς Α. Παράδειγμα: Έστω ότι το αποτέλεσμα μιας πράξης είναι 5, Από αυτόν τον αριθμό, κόβουμε τα πολλά δεκαδικά ψηφία και κρατάμε μόνο τα 2: 5,24. Τι καταφέραμε; Έναν αριθμό που είχε πάρα πολλά δεκαδικά ψηφία, τον συμπιέσαμε σε 3 ψηφία μόνο. Είναι η συμπίεση αναστρέψιμη; Όχι διότι το 5,24 δεν είναι ακριβώς το ίδιο με το 5, Όμως, με πολύ ελάχιστη διαφορά που δε μας ενοχλεί, θεωρούμε το 5, ίσο με 5,24, κάτι που μας διευκολύνει πολύ στους υπολογισμούς μας. Η μη αντιστρέψιμη συμπίεση συνήθως δε χρησιμοποιείται στα αρχεία μας, διότι εάν ένα πρόγραμμα που θέλουμε να στείλουμε σε έναν φίλο μας, το συμπιέσουμε με απώλειες, τότε αυτός δε θα μπορεί να το επαναφέρει και έτσι θα του είναι άχρηστο. Στην μουσική έγινε η πιο σοβαρή εφαρμογή του MP3. To MP προέρχεται από την λέξη MPEG (Moving Picture Experts Group), το οποίο μέχρι σήμερα έχει αρκετές εκδόσεις: Το MPEG 1 που αφορά στην συμπίεση ήχου. Χωρίζεται σε 3 ξεχωριστά επίπεδα (layers), και όταν λέμε MP3 εννοούμε ακριβώς το MPEG 1 Layer 3. (και όχι το MPEG 3 που νομίζουν μερικοί) Το MPEG 2 αφορά στην συμπίεση εικόνας και είναι ένας ανάλογος αλγόριθμος που χρησιμοποιείται σήμερα στα DVD. To MPEG 4 είναι η εξέλιξη του MPEG 2 που αποδίδει 6 φορές καλύτερη περίπου συμπίεση από το MPEG 2, στην εικόνα. Το MPEG 4 / AVC H.264, που είναι η τελευταία έκδοση του MPEG 4. Σε αυτήν βασίζονται αυτή τη στιγμή όλα τα videos στο YouTube, το Blu-ray, καθώς και οι νεότερες φωτογραφικές μηχανές. Φάση Επεξεργασίας Χρησιμοποιώντας τώρα το Handbrake για να πάρουμε ένα video και να το ανεβάσουμε στο YouTube παρατηρούμε τα εξής: Μέσα στην SD κάρτα τα βίντεο αποθηκεύονται συνήθως σαν αρχεία MTS/TS. Output τύπος θα χρησιμοποιήσουμε το MP4. To MKV είναι ένας νεότερος τύπος που επιτρέπει εισαγωγή υποτίτλων, διαφορετικών ήχων ανά γλώσσα κλπ που αυτή τη στιγμή δεν μας χρειάζεται. Το μέγεθος της ανάλυσης πρέπει να είναι γενικώς σε Aspect Ratio 16:9 (Anamorphic: Strict) Crop (κόψιμο άκρων) δε χρειάζεται να κάνουμε εκτός αν έχουμε μόνιμο εμπόδιο λήψης σε κάποιο σημείο της κάμερας. 20

21 Φίλτρα του Handbrake (Deinterlace, Decomb, Denoise, Detelecine) κατά κανόνα δεν μας χρειάζονται, δεδομένου ότι τα βίντεο που συνήθως χρειάζονται τέτοια φίλτρα προέρχονται από αναλογικές λήψεις. Σε περίπτωση που το βίντεό μας έχει θόρυβο λόγω υψηλού ISO, μπορεί να μας βοηθήσει το denoise. Συμπιεστή video χρησιμοποιούμε πάντα h.264. H ποιότητα σε bitrate κανονίζει το πόσα bits ανά frame θα χρησιμοποιεί το video. Εδώ το αποτέλεσμα εξαρτάται από το τι είδους βίντεο έχουμε τραβήξει και πόσες μετακινήσεις κάνουμε, πάντως σε γενικές γραμμές μία τιμή average bitrate γύρω στα 3000 Kbps δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Στον ήχο χρησιμοποιούμε πάντα AAC το οποίο είναι συμβατό και ανώτερο από το MPEG 1/III, και δεν απαιτεί άδεια χρήσης. To τελικό αποτέλεσμα θα διαρκέσει χρόνο ανάλογα με το πόσο γρήγορος είναι ο υπολογιστής μας. Το τελικό μέγεθος αρχείου όμως θα είναι πολύ μικρότερο από το αρχικό και τώρα μπορούμε άνετα να το ανεβάσουμε στο YouTube. 21

22 Επίλογος Το επιμορφωτικό υλικό, το οποίο παρουσίασα, πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την δεύτερη φάση επιμόρφωσης, διαρκείας 30 ωρών, από τους Σχολικούς Συμβούλους και καθηγητές πολλαπλασιαστές. Δεδομένου του γεγονότος ότι τα περισσότερα θέματα Μουσικής Τεχνολογίας που ανέπτυξα απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις καθώς και τεχνολογικό υπόβαθρο (Μαθηματικά Πληροφορική Φυσική), πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία στην σωστή και σε βάθος επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που θα συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, προκειμένου αυτοί να είναι σε θέση α) να κατανοήσουν σωστά τα μυστικά της Μουσικής Τεχνολογίας και β) να μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν μαζί με τους μαθητές τους, έτσι ώστε να παραχθεί έργο και, τελικά, να γίνουν πραγματικότητα οι στόχοι της Πράξης. Για το σκοπό αυτό προτείνω ενδεικτικά την παρακάτω σειρά μαθημάτων: Αφιέρωση το πολύ 2 ωρών σε θέματα μουσικής σημειογραφίας σε υπολογιστή. Σε γενικές γραμμές οι εκπαιδευτικοί που θα προσληφθούν στα πλαίσια της Πράξης έχουν γενικές γνώσεις πάνω σε θέματα μουσικής σημειογραφίας και έχουν χρησιμοποιήσει, έστω και στοιχειωδώς, προγράμματα όπως το Finale ή το Sibelius. Ακόμα και να μην τα έχουν χρησιμοποιήσει, τα προγράμματα αυτά είναι μάλλον εύκολα στη χρήση: Οι λειτουργίες τους είναι πρακτικά προφανείς. Αφιέρωση τουλάχιστον ωρών επιμόρφωσης στη θεωρία της μουσικής τεχνολογίας και συγκεκριμένα: o Κατανόηση βασικών χαρακτηριστικών (ψηφιακό σήμα, ένταση, διάρκεια, συχνότητα). o Κατανόηση δεδομένων ηχοληψίας (db, compressor, fader, sequencing) o Κατανόηση βασικών αρχών επεξεργασίας σήματος (Φίλτρα, NoiseReduction κλπ). o Κατανόηση εξοπλισμού και χαρακτηριστικών τους (Μικρόφωνα, Ηχεία, κλπ). Αφιέρωση τουλάχιστον ωρών πρακτικής εφαρμογής των ανωτέρω. Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι, με το σωστό προγραμματισμό και εκτέλεση του συνόλου της επιμορφωτικής διαδικασίας το όλο έργο θα στεφθεί με απόλυτη επιτυχία. 22

23 Επιλεγμένη Βιβλιογραφία Chourdakis, Michael, και Charalampos Spyridis. «Time domain pitch recognition.» 4th International Conference of Sound and Music Computing. Lefkada, Crockford, Douglas. Javascript: The Good Parts. O'Reilly Media, Dahlin, Mike. Giving a Conference Talk (2006). Finkelstein, Ellen, και Pavel Samsonov. PowerPoint for Teachers: Dynamic Presentations and Interactive Classroom Projects. Jossey-Bass, Gervais, Rod. Home Recording Studio: Build it Like the Pros. 1. Cengage Learning, Huber, David Miles, και Robert E. Runstein. Modern Recording Techniques. 7. Focal Press, Izhaki, Roey. Mixing Audio: Concepts, Practices and Tools. 1. Focal Press, Katz, Bob. Mastering Audio: The Art and the Science. 2. Focal Press, Owsinski, Bobby. The Recording Engineer's Handbook. 3. Cengage Learning PTR, Senior, Mike. Mixing Secrets for the Small Studio. 1. Focal Press, Wempen, Faithe. PowerPoint Advanced Presentation Techniques. Wiley, Χουρδάκης, Μιχαήλ. «Αυτόματη καταγραφή μελωδίας σε Μουσική Σημειογραφία - Παιδαγωγικές Εφαρμογές (Δ.Δ.).» Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αθήνα, «Η Ερευνητική Εργασία σε 3 βήματα: Τεχνικές Συγγραφής, Τεχνικές Παρουσίασης, και Παρουσίαση Πρωτότυπου Λογισμικού για την ηλεκτρονική διαχείριση του «Project».» Η εκπαίδευση στην εποχή των ΤΠΕ. Αθήνα, Χουρδάκης, Μιχαήλ, και Χαράλαμπος Σπυρίδης. «Βυζαντινή Μουσική και Πληροφορική: Σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας με τη βοήθεια του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή.» 1ο Συμπόσιο Σπουδαστών Βυζαντινής Μουσικής. Αιγάλεω, «Ηλεκτρονική Ανάλυση Βυζαντινής Μουσικής.» 5ο Παγκόσμιο Συνέδριο Βυζαντινής Μουσικολογίας. Αθήνα,