Emma Hoe. Caller: Emma help me to pull these weeds. Emma Hoe. Caller: Emma work harder than two grown men. Emma Hoe.

Transcript

1 Μουσικά Λαϊκά Ρεύµατα: Μια κοινωνιολογική προσέγγιση των συνθηκών εµφάνισής τους και των στίχων τους. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ:ΤΣΑΚΥΡΗ ΜΑΓ Α ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ:ΤΖΕΛΕΠΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ: ΣΙ ΕΡΗ ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΑ ΧΑΛΙΟΥΛΙΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑ 1

2 Εισαγωγή Μπλουζ Ο όρος µπλουζ αναφέρεται στο φωνητικό και οργανικό µουσικό ιδίωµα που εκφράζεται µε << µπλου νότες>> (blue notes). Βασίζεται στην µουσική που έφεραν µαζί τους οι σκλάβοι από τη δυτική Αφρική στην Αµερική, µετά το τέλος του αµερικάνικου εµφυλίου πολέµου,κατά τον 18 ο αιώνα. Ακόµα και τώρα παραµένει ένα από τα πιο σηµαντικά µουσικά είδη που µε το µουσικό του ρυθµό και το βαθύ νόηµα των στίχων κατάφερε,µε αποφασιστικό ρόλο, να επηρεάσει τη γέννηση και την εξέλιξη των επόµενων µουσικών ρευµάτων. Γέννηση Την εποχή του 17 ου αιώνα οι Αµερικάνοι είχαν µεγάλη ανάγκη από εργατικά χέρια λόγο της ανάπτυξης µεγάλων αγροκτηµάτων και οι µαύροι ήταν η εύκολη λύση καθώς οι πρώτοι τους αγόραζαν σε πλειστηριασµούς µε χαµηλό κόστος. Έτσι οι νέγροι δούλευαν ατελείωτες ώρες κάνοντας βάρβαρες και σκληρές εργασίες, χωρίς να έχουν κανένα δικαίωµα ως εργαζόµενοι. Μέσα σε αυτόν το ασφυκτικό κλοιό που αναγκάζονταν να ζει η µαύρη φυλή της Αµερικής, ήταν φυσικό να χρειάζονταν κάποιο δικό τους τρόπο ψυχαγωγίας και επικοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο γεννήθηκε το µπλουζ από απλούς ανθρώπους οι οποίοι ήθελαν να ξεχάσουν τις συνθήκες καταπίεσης όπου 2

3 ήταν αναγκασµένοι να βιώνουν και να κάνουν τις δύσκολες ώρες εργασίας πιο υποφερτές. Η γέννηση και η ανάπτυξη των µπλουζ προέκυψε µέσα από τα δυο κοινωνικά προβλήµατα της εποχής, την δουλεία και τον ρατσισµό. ΔΟΥΛΕΙΑ Η δουλεία στη Βόρεια Αµερική πρωτοεµφανίστηκε το 1619 όταν ολόκληρη η χώρα των Ηνωµένων πολιτειών αποτελούνταν από τεράστιες εκτάσεις ακαλλιέργητης γης, οι οποίες χρειάζονταν πολλά εργατικά χέρια για να καλλιεργηθούν. Στα πρώτα χρόνια η εργασία ήταν ελεύθερη και για να δουλέψει κάποιος έπρεπε να υπογράψει συµβάσεις εργασίας µε συγκεκριµένες αµοιβές. Αργότερα όµως κατά το δεύτερο µισό του 17 ου αιώνα η ανάπτυξη των µεγάλων αγροκτηµάτων,τα έλη που έπρεπε να αποξηρανθούν και ν αποδοθούν στις καλλιέργειες και οι δρόµοι που έπρεπε να κατασκευαστούν,απαιτούσαν ολοένα και µεγαλύτερο αριθµό εργατικών χεριών. Έτσι δουλέµποροι άρχισαν να φέρνουν καραβάνια µαύρων δούλων από την Αφρική κάτω από αφάνταστα αντίξοες συνθήκες, µε αποτέλεσµα πάνω από 30 εκατοµµύρια µαύροι να βρουν τραγικό θάνατο στον δρόµο προς την Αµερική. Οι µαύροι φτάνοντας στην Αµερική ήρθαν αντιµέτωποι µε πολλές δυσκολίες όπως ήταν η καθηµερινή σκληρή δουλειά, η ανάµνηση των αγαπηµένων προσώπων που άφησαν πίσω αλλά και η κακοµεταχείριση από τους αφέντες τους. Θέλοντας να ξεπεράσουν τις δυσκολίες αυτές, οι σκλάβοι στράφηκαν προς τη µουσική και συγκεκριµένα προς το τραγούδι. Το τραγούδι έγινε γι αυτούς η µόνη παρηγοριά που είχαν καθώς µέσα από αυτό εξέφραζαν τα βάσανα και τα συναισθήµατα τους, µιλούσαν για τις δυσκολίες της ζωής και εκτόνωναν τον πόνο τους. 3

4 Ένα τραγούδι σύµβολο αποτελεί το <<Hoe Emma Hoe >>. Το τραγούδι αυτό είναι ένα work song( εργατικό τραγούδι )το οποίο δηµιουργήθηκε από τους µαύρους σκλάβους κατά τη διάρκεια της εργασίας τους στις φυτείες. Μέσα από αυτό το τραγούδι βλέπουµε τις διαταγές που δίνει ο αφέντης σε µια κοπέλα για το πόσο βαθιά πρέπει να σκάψει και πόσο σκληρά πρέπει ακόµα να δουλέψει. Caller: Hoe Emma Hoe, you turn around dig a hole in the ground, Hoe Caller: Emma, you from the country. Caller: Emma help me to pull these weeds. Caller: Emma work harder than two grown men. Αυτό το τραγούδι αποτελείτε από ενθαρρυντικούς στίχους, που µέσα από αυτούς προσπαθεί να υπενθυµίζει στους σκλάβους ότι δε πρέπει να σταµατήσουν να δουλεύουν και πως δεν έχουν περιθώρια για ξεκούραση. Τραγούδια σαν αυτό βοηθούσαν τους σκλάβους να ανταπεξέρχονται στις καθηµερινές δυσκολίες της ζωής. 4

5 Ρατσισμός Η µακρά παράδοση καταπίεσης και σκλαβιάς επηρέασε τόσο την ίδια την αυτοεικόνα για το τι τους αξίζει στη ζωή, όσο και την αντίληψη των λευκών προς αυτούς που θεωρούσαν πια δεδοµένο ότι είναι όντα προς εκµετάλλευση. Ειδικά στο Νότο η δουλεία αντιµετωπιζόταν σαν κάτι φυσιολογικό και όπως είναι φυσικό το ίδιο και οι διακρίσεις. Καθώς λοιπόν περνούσαν τα χρόνια τα στερεότυπα έγιναν ρατσιστικές προκαταλήψεις. Οι έγχρωµοι της Αµερικής δεν αντιµετωπίζονταν ως ισότιµα όντα µε τους λευκούς αλλά ως κατώτεροι, τιποτένιοι, µιαροί και άξιοι µόνο για εκµετάλλευση καταπίεση και βασανιστήρια. Οι συνθήκες διαβίωσης τους ήταν άθλιες, η επιβίωση τους ήταν αµφίβολη(στερούνταν ακόµα και τη στοιχειώδη σίτιση), άντρες και γυναίκες βασανίζονταν φριχτά ανάλογα µε τις διαθέσεις αµόρφωτων και φοβικών κοινωνιών. Οι δε γυναίκες έπεφταν θύµατα βιασµού, το ίδιο και τα παιδιά.η νοµοθεσία και τα δικαστήρια αντιµετώπιζαν πάντα µε προκατάληψη τους νέγρους και πολύ συχνά κατηγορούνταν για εγκλήµατα που δεν είχαν διαπράξει, µόνο και µόνο επειδή ήταν τα εύκολα θύµατα. ε γίνονταν δεκτοί στα σχολεία και σε καµία περίπτωση ούτε είχαν επαγγελµατικές ευκαιρίες. Οι κύριες εργασίες στις οποίες µπορούσαν να απασχοληθούν ήταν κατώτερες και χειρωνακτικές, καθώς τους θεωρούσαν ανίκανους για οτιδήποτε άλλο.κάτω από τέτοιες συνθήκες εκείνο που κατάφερε να δέσει την κοινότητα των µαύρων ήταν η ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο που αφήνονταν πια στα χέρια του Θεού και εκδηλωνόταν στο µοναδικό µέρος επιτρεπόµενων συναθροίσεων που ήταν οι εκκλησίες τους. Από τα spirituals λοιπόν που υµνούσαν το Θεό και την αγάπη του Χριστού φτάνουµε στα µπλουζ που τραγουδούν τον πόνο, την αδικία, το µαρτύριο της καθηµερινής ζωής την πίκρα για τα βάσανα και την απώλεια των αγαπηµένων. Αρχικά οι περισσότεροι µουσικοί ήταν φυσικά αυτοδίδακτοι και αξιοποιούσαν όχι µόνο µουσικά όργανα, αλλά οτιδήποτε µπορούσαν να µεταχειριστούν για να δώσει ήχο. Με τον καιρό παίρνοντας στα χέρια τους άλλος µια παλιά κιθάρα και άλλος ένα µπάντζο άρχισαν να διαµορφώνουν ένα νέο µουσικό είδος. 5

6 << Bourgeois>> - Lead belly Ο Lead belly ήταν ένας µαύρος τραγουδιστής της µπλουζ µουσικής, του οποίου τα τραγούδια είχαν ως κύριο θέµα το ρατσισµό µεταξύ λευκών και µαύρων. Στο τραγούδι του bourgeois που σηµαίνει αστική τάξη ο τραγουδιστής ορίζει ως θέµα του τραγουδιού µια ιστορία,µέσα από την οποία διακρίνεται ο φυλετικός ρατσισµός. Το τραγούδι αποτελεί µια προσωπική εµπειρία του τραγουδιστή καθώς µιλάει για ένα βράδυ όπου εκείνος και η γυναίκα του πήγαν στην Ουάσιγκτον για να µείνουν σπίτι ενός οικογενειακού τους φίλου. Εκείνο το βράδυ ο Lead belly άκουσε τον φίλο του να τσακώνετε µε την κυρία που έµενε στο κάτω διαµέρισµα για την παραµονή εκείνου και της γυναικάς του. Η κυρία απείλησε ότι αν έµεναν οι δυο µαύροι εκεί, θα έπαιρνε την αστυνοµία. Αυτή την ακραία και ταπεινωτική εµπειρία περιγράφει ο µαύρος τραγουδιστής µέσα από το τραγούδι του. And everywhere we went people turned us down = Όπου και αν πηγαίναµε η άνθρωποι µας απέρριπταν. Από αυτούς τους στίχους φαίνεται η απόρριψη που βίωναν οι µαύροι όπου και αν πήγαιναν. We heard the white man say n I don t want niggers up there: Ακούσαµε τον λευκό άντρα να λέει δε θέλουµε νέγρους εδώ πέρα. Οι λευκοί άνθρωποι δε δέχονταν µαύρους γύρω τους γι αυτό απαγόρευαν τις εισόδους βάζοντας ενδείξεις όπως Απαγορεύεται η είσοδος των µαύρων>> Επίσης σε αυτό το στίχο βλέπουµε τον λευκό άντρα να αποκαλεί το µαύρο << νέγρο >>. Νέγρος είναι µια λέξη που έχει υιοθετηθεί από όταν οι µαύροι ήταν δούλοι και έχει µέχρι και σήµερα υποτιµητική σηµασία. I don t wanna be mistreated by no bourgeoisie: ε θέλω να µε κακοµεταχειριστεί καµία αστική τάξη. Βλέπουµε το προαίσθηµα του τραγουδιστή για το τι θα επακολουθήσει. ηλαδή λόγω του χρώµατος του θα βιώσει την άνιση και άδικη µεταχείριση από τους λευκούς. Home of the brave land of the free: Πατρίδα της γενναιότητας, γη της ελευθερίας. Ένας ειρωνικός στίχος διότι η Αµερική για τους µαύρους ήταν τότε µια φυλακή καθώς αναγκάζονταν να δουλεύουν ατελείωτες ώρες χωρίς κανένα δικαίωµα ελευθερίας. White folks in Washington they know how to call a colored man a nigger just to him bow: Οι λευκοί λαοί στην Ουάσιγκτον ξέρουν να φωνάζουν έναν έγχρωµο άντρα νέγρο, απλά για να τον δουν να προσκυνάει. Χρήση υποτιµητικών όρων και συµπεριφοράς που υποδηλώνουν υποτέλεια από τη φυλή των µαύρων. Σε αυτή τη φράση φαίνεται καθαρά ο φυλετικός ρατσισµός. 6

7 Εξέλιξη Τα µπλουζ του 20 ου αιώνα Μετά από τόσα χρόνια καταπίεσης, ρατσιστικών συµπεριφορών και στιγµατισµού, η κοινότητα των µαύρων περιθωριοποιήθηκε. ηµιουργούνται τα γκέτο, κλειστές, δηλαδή, κοινότητες ανθρώπων που πρέπει να αποµονωθούν από το υπόλοιπο σύνολο, γιατί δεν ταιριάζουν µε τους υπόλοιπους και τους απειλούν. Οι µαύροι πια, ζουν αποµονωµένοι και µέσω της µουσικής τους εκφράζουν ξανά τις νέες µεταβαλλόµενες συνθήκες ζωής τους. Με ιδιαίτερο τρόπο και εντελώς διαφορετική χροιά φωνής, ρυθµό και µέτρο, τα µπλουζ είναι µια µουσική που µοιάζει µε κλάµα όλο παράπονο, µ ένα κόµπο στο λαιµό. Μια πολύ συνηθισµένη τάση του σύγχρονου µπλουζ είναι τα τραγούδια για την αγάπη, την ανεκπλήρωτη συνήθως, προς µια γυναίκα. Συχνά επίσης εκφράζουν την ανυποµονησία να γυρίσουν στην οικογένεια τους, να γλιτώσουν από τη φυλακή, να µπορέσουν να εργαστούν και να ζήσουν χωρίς βάσανα. Πολύ διαδεδοµένα,µπλουζ τραγούδια, τα οποία αποτελούν ειδική κατηγορία, είναι αυτά που αφορούν το θάνατο και τα τραγουδούσαν σε κηδείες. Τα µπλουζ για τους µαύρους δεν ήταν απλά τραγούδια αλλά ήταν το συναίσθηµα και η ίδια η αλήθεια. υστυχώς, βέβαια συνδέθηκαν µε διάφορες µορφές παραβατικής συµπεριφοράς, µιας και αυτού του είδους η µουσική αντιπροσώπευε κάποιους ανθρώπους οι οποίοι λόγω του ρατσισµού και των περιορισµένων ευκαιριών δεν µπορούσαν να ζήσουν τις οικογένειες τους, στρέφονταν συχνά στην εγκληµατικότητα και στα ναρκωτικά. Γεγονός το οποίο αυξάνει την εγκληµατικότητα της εποχής και την αβεβαιότητα του αύριο. Εξάλλου, τα τρία βασικά µπλουζ θέµατα ήταν το ουίσκι, οι γυναίκες και τα χρήµατα. Τέλος, προσθέτονται στα µουσικά όργανα εκτός από την κιθάρα το πιάνο και το σαξόφωνο, η ηλεκτρική κιθάρα και τα ντραµς τα οποία δίνουν µια σύγχρονη νότα στη µουσική των µπλουζ. 7