Πολιτική Έρευνας Τεχνολογίας & Καινοτομίας

Transcript

1 Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών Πολιτική Έρευνας Τεχνολογίας & Καινοτομίας Ενότητα 5: Συστήματα Καινοτομίας Αν. Καθηγητής Μπακούρος Ιωάννης Τηλ.: , Δρ. Σαμαρά Ελπίδα,

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ψηφιακά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας (1) Δίνεται έμφαση στην παρουσίαση των διάφορων τύπων συστημάτων καινοτομίας και στις βασικές αρχές τους, στα Ανοικτά και Κλειστά Συστήματα Καινοτομίας (Open and Closed Innovation Systems) σα στρατηγικές επιλογές, και στα προσομοιωτικά συστήματα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαμόρφωση προτύπων συστημάτων καινοτομίας με τη χρήση της Δυναμικής Συστημάτων (Systems Dynamics) και η εφαρμογή αυτών των προτύπων σε Τομεακά (Sectoral), Περιφερειακά (Regional) και κυρίως Εθνικά (National) Συστήματα Καινοτομίας (Innovation Systems). 4

5 Σκοποί ενότητας (2) Ανάλυση των ανοιχτών συστημάτων καινοτομίας, των Δικτύων Καινοτομίας (Innovation Networks), των Κοινοτήτων Γνώσης (Knowledge Societies) και της Διεθνούς Ερευνητικής Συνεργασίας (International Research Cooperation), καθώς και των Δεικτών Μέτρησης Καινοτομίας (Innovation Indices). 5

6 Περιεχόμενα ενότητας (1) Σύστημα Καινοτομίας. Τύποι συστημάτων καινοτομίας. Βασικές Αρχές Συστημάτων Καινοτομίας. Η Προοπτική Ενός Ανοικτού Συστήματος. Συνεργασία, Συν-εξειδίκευση και Συν-εξέλιξη της Τεχνολογίας και των Οργανισμών. Κλειστά Συστήματα των Ανθρώπινων Γνώσεων. 6

7 Περιεχόμενα ενότητας (2) Ανοικτά Συστήματα μέσω της Αύξησης Ετερογένειας Εσωτερικά του Συστήματος. Ανοικτά ή Κλειστά Συστήματα σαν Στρατηγικές Επιλογές. Συστήματα Γνώσης. Συστήματα Καινοτομίας και Προσομοιωτικά Συστήματα. Δυναμική Συστημάτων ως Έννοια, Εργαλείο και Διαδικασία. 7

8 Περιεχόμενα ενότητας (3) Τα Πρότυπα στη Δυναμική Συστημάτων. Απεικόνιση Συστημάτων. Τομεακά Συστήματα Καινοτομίας (ΤΣΚ). Περιφερειακά Συστήματα Καινοτομίας (ΠΣΚ). Εθνικά Συστήματα Καινοτομίας (ΕΣΚ). Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για την Καλή του Λειτουργία. Διάκριση των Εθνικών Συστημάτων Καινοτομίας. Ροές Γνώσης στα ΕΣΚ. 8

9 Περιεχόμενα ενότητας (4) Αλυσιδωτό Πρότυπο Καινοτομίας. Πρότυπο Καινοτομίας της Συνολικής Διαδικασίας. Δίκτυα Καινοτομίας και Κοινότητες Γνώσης. Διεθνής Ερευνητική Συνεργασία. Δίκτυα Καινοτομίας, Δικτυωμένη Καινοτομία. Δείκτες Μέτρησης Καινοτομίας. 9

10 Σύστημα Καινοτομίας (1) Τι είναι Σύστημα: Σύστημα είναι ένα σύνολο αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων που δουλεύουν προς ένα κοινό στόχο. Τα συστήματα αποτελούνται από στοιχεία, σχέσεις και χαρακτηριστικά. Στοιχεία είναι τα λειτουργούντα μέρη ενός συστήματος. Μπορούν να είναι ποικίλων τύπων: φυσικά πρόσωπα ή οργανισμοί, φυσικά ή τεχνολογικά αντικείμενα, θεσμοί υπό τη μορφή νομοθετικών δομών. Σχέσεις είναι οι συνδέσεις μεταξύ των στοιχείων. 10

11 Σύστημα Καινοτομίας (2) Οι ιδιότητες και η συμπεριφορά κάθε στοιχείου επηρεάζει τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά του συνόλου. Ένα μη-ισχυρό σύστημα θα κατέρρεε απλά εάν ένα ουσιαστικό στοιχείο αφαιρούνταν. Η ανάδραση (αλληλεπίδραση) είναι αυτή που καθιστά τα συστήματα δυναμικά. Όσο μεγαλύτερη η αλληλεπίδραση μεταξύ των στοιχείων ενός συστήματος, τόσο δυναμικότερο είναι αυτό. Τα χαρακτηριστικά είναι οι ιδιότητες των στοιχείων και οι σχέσεις μεταξύ τους, αυτά χαρακτηρίζουν το σύστημα. 11

12 Σύστημα Καινοτομίας (3) Σύμφωνα με τον Edquist (1997) ένα σύστημα καινοτομίας ορίζεται ως: «Το σύνολο των σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, οργανωτικών και άλλων παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία, τη διάχυση και τη χρήση των καινοτομιών». Τα Συστήματα Καινοτομίας θεωρούνται ως ανοιχτά, δυναμικά και κοινωνικά (Lundvall et. al. 1992), που σημαίνει πως οι καινοτομίες παράγονται σαν αποτέλεσμα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των οικονομικών φορέων (Olazarán and Gómez Uranga eds. 2000). Αυτό σημαίνει πως είναι συστήματα που αλληλεπιδρούν με το γύρω περιβάλλον τους (den Hertog et al. 1995). 12

13 Σύστημα Καινοτομίας (4) Η προσέγγιση των συστημάτων καινοτομίας δεν είναι βεβαίως μια επίσημη θεωρία, αλλά η ανάπτυξή της έχει επηρεαστεί από τις διαφορετικές θεωρίες της καινοτομίας όπως οι διαλογικές θεωρίες εκμάθησης και οι εξελικτικές θεωρίες (Edquist, 1997). Οι Carlsson & Stankieewicz (1995) και Galli & Teubal (1997) για ένα σύστημα καινοτομίας θεωρούν ότι: Ο στόχος ενός συστήματος καινοτομίας μπορεί να λεχθεί πως είναι η δημιουργία, η διάχυση και η αξιοποίηση της καινοτομίας. 13

14 Τύποι συστημάτων καινοτομίας Εικόνα 1: Τύποι συστημάτων καινοτομίας. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. «το δίκτυο των παραγόντων που αλληλεπιδρούν σε ένα συγκεκριμένο τομέα τεχνολογίας κάτω από μια ιδιαίτερη θεσμική υποδομή που παράγει, που διασκορπίζει, και που χρησιμοποιεί την τεχνολογία. Τα τεχνολογικά συστήματα καθορίζονται από την άποψη της γνώσης ή των ροών της ικανότητας παρά των ροών των συνηθισμένων αγαθών και υπηρεσιών. Αποτελούνται από τα δίκτυα γνώσης και ικανότητας». Εθνικό σύστημα της καινοτομίας (Freeman, Lundvall, and Nelson). Σε αυτήν την προσέγγιση η χώρα είναι η κύρια μονάδα της ανάλυσης. 14

15 Βασικές Αρχές Συστημάτων Καινοτομίας Παράγοντες και θεσμούς. Εθνικό, περιφερειακό, τομεακό καθώς και διεθνές επίπεδο. Εικόνα 2: Βασικές Αρχές Συστημάτων Καινοτομίας. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 15

16 Η Προοπτική Ενός Ανοικτού Συστήματος Η γνώση δεν είναι μια αφηρημένη ουσία. Η ζωντανή γνώση είναι εμφυτευμένη στο μυαλό, στους χώρους, στα ιδρύματα, στους οργανισμούς, στις κοινές πρακτικές, όπως επίσης και στις κοινές επίσημες μορφές γνώσης. Ποια είναι λοιπόν η σχέση μεταξύ ενός ανοιχτού και κλειστού συστήματος; Η απάντηση είναι ότι ενώ ένα κλειστό σύστημα ακολουθεί το δικό του εσωτερικό καθοριστικό μονοπάτι- μέχρι τελικά να χτυπηθεί από μια αναπάντεχη καταστροφή- ενώ ένα ανοιχτό σύστημα μπορεί να προσαρμοστεί με τις αλλαγές του περιβάλλοντος. 16

17 Συνεργασία, Συν-εξειδίκευση και Συνεξέλιξη της Τεχνολογίας (1) «Η τεχνολογία και η δομή της βιομηχανίας αλληλοεξελίσσονται και αυτή η διαδικασία οδηγεί στην ανάπτυξη της παραγωγικότητας, η οποία είναι μια στατιστική ιδιοκτησία του συστήματος στο σύνολο» [Nelson, 1991]. Συμπεριλαμβάνοντας και τη διαδικασία της εφεύρεσης - καινοτομίας, ο Bauwhof υποστηρίζει ότι οι Huges και Latour διέκριναν μια μεταδοτική διαδικασία (συμμετοχική μάθηση) όπου διαφορετικές μορφές γνώσεων συγχωνεύονται μέσω διαδικασιών «μετάφρασης» του γνωσιολογικού γονιδιώματος (Carayannis, ), που επιτρέπει τους συνδυασμούς γνώσεων. 17

18 Συνεργασία, Συν-εξειδίκευση και Συνεξέλιξη της Τεχνολογίας (2) Στην αρχική φάση των εφευρέσεων, το προϊόν της αγοράς (η καινοτομία) ήταν μια αφηρημένη ιδέα, η οποία ορίστηκε ξανά και μεταμορφώθηκε από τους παίκτες στην προσπάθεια να βρουν τρόπο να το εισάγουν στην αγορά (Carayannis, ). Το «σύστημα εφεύρεσης» ήταν ανοιχτό, καθώς ελέγχονταν οι διαφορετικές επιλογές (Carayannis et al. 2003). Σε αντίθεση με τη φάση της εφεύρεσης, το ώριμο προϊόν μέσα στο υπάρχον τεχνολογικό περιβάλλον προκύπτει με ένα σύνολο διαφόρων μορφών γνώσης, οι οποίες συνδέονται με μια συγκεκριμένη δομή. 18

19 Κλειστά Συστήματα των Ανθρώπινων Γνώσεων Πολλοί συγγραφείς, όπως ο Polanyi, ο Granovetter και άλλοι αναγνώρισαν μορφές «παραδοσιακής» οργάνωσης, όπως η αμοιβαιότητα, η οποία όχι μόνο ευημερεί, αλλά επίσης έχει επιτυχία στον ανταγωνισμό στις σύγχρονες αγορές, όπως φαίνεται στις περιπτώσεις των βιομηχανικών περιοχών. Επιπλέον, η απόλυτη απομόνωση από το εξωτερικό περιβάλλον, ή αλλιώς εσωστρέφεια είναι ειδική περίπτωση. Η αγορά σαν επιλεγμένος μηχανισμός συνεχώς καταστρέφει μεθόδους γνώσεων. Μεταξύ άλλων, η καταστροφή γνώσεων έχει να κάνει με την ταχύτητα των αλλαγών που δημιουργούνται από τις αγορές. 19

20 Ανοικτά Συστήματα μέσω της Αύξησης Ετερογένειας Εσωτερικά του Συστήματος Θα πρέπει να εκτιμήσουμε τις στρατηγικές της εξειδίκευσης στα πλαίσια των εξωτερικών απειλών της αγοράς και της ικανότητας σε ευκινησία, αναπροσαρμογή και πισωγυρίσματα. Οι συστάδες επιχειρήσεων υψηλής ενοποίησης - ολοκλήρωσης μπορεί, κυρίως αν αναγκαστούν από την αγορά, να ανοιχτούν για νέα είδη γνώσεων. Αυτό που κάνει εφικτή αυτή τη στρατηγική είναι ο πολυδιάστατος και πολυεπίπεδος χαρακτήρας των ανθρώπινων συστημάτων γνώσης. 20

21 Ανοικτά ή Κλειστά Συστήματα σα Στρατηγικές Επιλογές Τα Πλεονεκτήματα των Κλειστών Συστημάτων Μείωση του κόστους εξωτερικών συναλλαγών. Αποφυγή εσωτερικής πολυπλοκότητας. Η εξειδίκευση μπορεί να είναι κερδοφόρα. Τα Μειονεκτήματα των Κλειστών Συστημάτων. Έκθεση σε τυχαία γεγονότα. Απώλεια της «προσαρμοσμένης ικανότητας». 1. Η κατάλληλη περίπτωση είναι ένα «ημι-ανοιχτό» σύστημα, το οποίο συνδυάζει ένα σύνορο μαζί με έναν ορίζοντα. 2. Το σύνορο προστατεύει τον εσωτερικό πυρήνα από τις πολυπλοκότητες του περιβάλλοντος, επιτρέποντας τις στρατηγικές εσωτερικής εξειδίκευσης να προχωρούν. 3. Ο «ορίζοντας» είναι η γνώση που το σύστημα έχει εσωτερικά για το δικό του περιβάλλον, αναθεωρώντας πιθανούς μελλοντικούς συνεταίρους και απειλές. 21

22 Συστήματα Γνώσης (1) Ένα σύστημα το οποίο είναι ικανό για μάθηση καταφέρνει να συνδυάσει τέσσερα στοιχεία: 1. Γνώση του περιβάλλοντος. 2. Ανάμνηση παλιών εμπειριών. 3. Προσδοκίες του περιβάλλοντος, 4. Ικανότητα να αναγνωρίζει και να ενεργεί ενάντια στις απογοητεύσεις. 22

23 Συστήματα Γνώσης (2) Σαν αποτέλεσμα της παγκόσμιας, περιφερειακής και τομεακής φύσης, και της δυναμικής εξέλιξης της εξειδικευμένης γνώσης, χρειάζεται να αντιμετωπιστούν και να ανταπεξέλθουν δύο αμοιβαία ισχυρές και συμπληρωματικές τάσεις: Μίκρο Μάκρο η συμβίωση και η συν-εξέλιξη μιας από πάνω προς τα κάτω, σε εθνικό και πολύ-εθνικό επίπεδο επιστήμης, καθώς επίσης και από κάτω προς τα πάνω τεχνολογική ανάπτυξη πρωτοβουλιών για απόκτηση γνώσης από τον ιδιωτικό τομέα. Ταξινόμηση του ανταγωνιστικού πεδίου των περιφερειών παγκοσμίως...23

24 Συστήματα Καινοτομίας και Προσομοιωτικά Συστήματα (1) Τα συστήματα καινοτομίας είναι κοινωνικά συστήματα επειδή αποτελούνται από τους κοινωνικούς παράγοντες (θεσμούς και οργανισμούς, Johnson, 1997). Τα συστήματα αυτά είναι, σύμφωνα με τη φύση τους, δυναμικά και ανοικτά στην εξωτερική αλληλεπίδραση (Lundvall, 1992). Προσομοίωση: εμφανίζεται να προσφέρει σημαντικές δυνατότητες για τη μοντελοποίηση διαδικασιών...24

25 Συστήματα Καινοτομίας και Προσομοιωτικά Συστήματα (2) Η μοντελοποίηση με προσομοίωση έχει αρκετές μορφές. Αναφορικά οι τρεις πιο διαδεδομένες είναι οι εξής: Εικόνα 3: Συστήματα Καινοτομίας και Προσομοιωτικά Συστήματα. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Η μεθοδολογία της Δυναμικής Συστημάτων μπορεί να χειριστεί και ποσοτικές και ποιοτικές μεταβλητές. Εστιάζει στη μελέτη των σχέσεων μεταξύ των διαφορετικών στοιχείων καθώς επίσης και στη συμπεριφορά του όλου συστήματος (Roberts et al. 1983). Η μέθοδος της δυναμικής συστημάτων επιτρέπει την ανάπτυξη πολύπλοκων μοντέλων για την εξερεύνηση των συστημάτων καινοτομίας. 25

26 Δυναμική Συστημάτων ως Έννοια, Εργαλείο και Διαδικασία Η Δυναμική Συστημάτων ασχολείται με τη δημιουργία προτύπων, με τα οποία περιγράφουμε με ικανοποιητική προσέγγιση τη λειτουργία πραγματικών συστημάτων παρέχοντας τη δυνατότητα της μελέτης της δυναμικής συμπεριφοράς. Είναι μια μέθοδος η οποία ενισχύει την εκμάθηση στα σύνθετα συστήματα...26

27 Τα Πρότυπα στη Δυναμική Συστημάτων (1) Είναι οι απλουστευμένες αναπαραστάσεις του πραγματικού συστήματος και γενικά μπορούν να ομαδοποιηθούν με τρεις τρόπους (φυσικά, μαθηματικά, αναλογικά). Στη δυναμική συστημάτων χρησιμοποιούμε τα μαθηματικά πρότυπα: Δυναμικά ή στατικά μαθηματικά πρότυπα, ανάλογα με το αν μεταβάλλονται ή όχι τα χαρακτηριστικά του προτύπου συναρτήσει του χρόνου. Στοχαστικά ή καθοριστικά, ανάλογα με το αν περιγράφουμε χαρακτηριστικά του προτύπου με συναρτήσεις κατανομών ή όχι. Συνεχή ή ασυνεχή, ανάλογα με τον τρόπο μεταβολής της μεταβλητής που περιγράφει το χρόνο...27

28 Τα Πρότυπα στη Δυναμική Συστημάτων (2) Αναλυτικά ή προσομοιωτικά, ανάλογα με τον τρόπο επίλυσης του προτύπου. Γραμμικά ή μη γραμμικά, ανάλογα με τη μορφή των μαθηματικών σχέσεων που περιλαμβάνουν. Τα πρότυπα που δημιουργούμε με τη δυναμική συστημάτων είναι δυναμικά, στοχαστικά ή καθοριστικά, συνεχή, προσομοιωτικά και τέλος γραμμικά ή μη γραμμικά (Γεωργιάδης, 2006)...28

29 Διαμόρφωση Προτύπων στη Δυναμική Συστημάτων Εικόνα 4: Διαμόρφωση Προτύπων στη Δυναμική Συστημάτων. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 29

30 Απεικόνιση Συστημάτων Η δομή ενός συστήματος στη μεθοδολογία της δυναμικής συστημάτων περιγράφεται από τα διαγράμματα βρόγχων ή από τα διαγράμματα επιρροής. Ένα διάγραμμα βρόγχων αναπαριστά τους βασικούς μηχανισμούς ανάδρασης. Αυτοί οι μηχανισμοί είναι είτε βρόγχοι με θετική ανάδραση (ενισχυμένη) είτε με αρνητική ανάδραση (ισορροπημένη) (feedback loops). Τα διαγράμματα βρόγχων παίζουν δύο σημαντικούς ρόλους στις μελέτες της δυναμικής συστημάτων: 1. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του προτύπου χρησιμεύουν σαν προκαταρτικά σχέδια των καθημερινών και πρόχειρων υποθέσεων. 2. Τα διαγράμματα των βρόγχων μπορούν να απλοποιήσουν την παρουσίαση ενός πρότυπου. 30

31 Διαγράμματα Επιρροής Εικόνα 5: Διαγράμματα Επιρροής. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 31

32 Μεταβλητές α) Επίπεδα: είναι οι μεταβλητές του προτύπου που περιγράφουν την κατάσταση του συστήματος κάθε χρονική στιγμή t. β) Ρυθμοί: είναι οι μεταβλητές που περιγράφουν τη μεταβολή της κατάστασης του συστήματος σε κάθε χρονικό διάστημα Δt. γ) Βοηθητικές: είναι οι μεταβλητές του προτύπου που αποσκοπούν στην απλούστερη και ευκολότερη διαμόρφωση των μαθηματικών σχέσεών του. Οι βοηθητικές μεταβλητές είναι πάντα σε συνάρτηση των επιπέδων, των ρυθμών και των σταθερών. δ) Σταθερές: είναι οι μεταβλητές του προτύπου που σε κάθε χρονική στιγμή έχουν σταθερή τιμή...32

33 Διάγραμμα Ροής Όταν σε ένα διάγραμμα επιρροής αναγνωρισθούν οι καταστατικές μεταβλητές και οι ρυθμοί, τότε από τα διαγράμματα επιρροής οδηγούμαστε στα διαγράμματα ροής. Στο διάγραμμα ροής απεικονίζεται τόσο η δομή του προτύπου όσο και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μεταβλητών του. Εικόνα 6: Διαγράμματα Ροής. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 33

34 Τομεακά Συστήματα Καινοτομίας (ΤΣΚ) Τα βασικά στοιχεία ενός τομεακού συστήματος είναι: Η οικονομική ικανότητα: το σύνολο των ικανοτήτων μιας εταιρείας να δημιουργήσει και να επωφεληθεί των επιχειρηματικών ευκαιριών. Συστάδες επιχειρήσεων και δίκτυα καινοτομίας: μια επιτυχής καινοτομία φαίνεται να απαιτεί την αλληλεπίδραση μεταξύ των παραγόντων με διαφορετικές ειδικότητες. Θεσμική υποδομή: ένα σύνολο θεσμικών ρυθμίσεων άμεσα ή έμμεσα υποστηρίζει, υποκινεί, και ρυθμίζει τη διαδικασία της καινοτομίας και της διάχυσης της τεχνολογίας. Μήτρες ανάπτυξης: η μήτρα ανάπτυξης είναι δυναμικής φύσης και ενσωματώνει το χαρακτηριστικό της ανισορροπίας. Οι Breschi και Malerba (1997) ορίζουν το τομεακό σύστημα καινοτομίας (ΤΣΚ) ως «τη συγκεκριμένη συστάδα εταιριών, τεχνολογιών, και βιομηχανιών που συμμετέχουν στην παραγωγή και τη διάχυση των νέων τεχνολογιών και στις ροές γνώσης που πραγματοποιούνται μεταξύ τους»...34

35 Περιφερειακά Συστήματα Καινοτομίας (ΠΣΚ) Οι θεσμικές μορφές που διευκολύνουν τη συστημική καινοτομία σε περιφερειακό επίπεδο είναι, (Cooke,1997): 1. Οικονομική ικανότητα. 2. Θεσμική εκμάθηση. 3. Παραγωγικός πολιτισμός. Ο Cooke (1997) και οι συνάδελφοί του παρέχουν μερικά κρίσιμα πολιτιστικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα για επιτυχή ΠΣΚ. Αυτά είναι: κουλτούρα συνεργασίας. συνειρμικός πολιτισμός. δυνατότητα και η εμπειρία για να πραγματοποιηθεί η θεσμική αλλαγή. συντονισμός και δημόσια/ ιδιωτική συναίνεση. παραγωγικός πολιτισμός υπάρχοντες μηχανισμοί διεπαφών...35

36 Εθνικά Συστήματα Καινοτομίας (ΕΣΚ) Οι κυριότεροι φορείς μέσα σε ένα ΕΣΚ, (ΟΟΣΑ, 1999), μπορούν να χωριστούν σε πέντε κύριες κατηγορίες: 1. Κυβερνήσεις. 2. Φορείς γεφύρωσης (bridging institutions), υποστηρικτικοί και ενδιάμεσοι, όπως ερευνητικά συμβούλια και ερευνητικοί σύνδεσμοι, τεχνολογικά πάρκα, θερμοκοιτίδες. 3. Ιδιωτικές επιχειρήσεις και τα ερευνητικά ιδρύματα που αυτές χρηματοδοτούν. 4. Πανεπιστήμια και σχετιζόμενοι φορείς που παρέχουν βασικές ικανότητες και γνώση στην αγορά. 5. Άλλοι ιδιωτικοί φορείς, που παίζουν ένα ρόλο στο ΕΣΚ (εργαστήρια, γραφεία πατεντών, οργανισμοί εκπαίδευσης κ.λπ.)...36

37 Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για καλή Λειτουργία Εικόνα 7: Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για καλή Λειτουργία. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 37

38 Προϋποθέσεις για καλή λειτουργία του ΕΣΚ Εικόνα 8: Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για καλή Λειτουργία. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 38

39 Διάκριση των Εθνικών Συστημάτων Καινοτομίας Τα Εθνικά Συστήματα Καινοτομίας μπορούν να χωριστούν στις δύο παρακάτω γενικές κατηγορίες με βάση το εύρος των θεσμών που περιλαμβάνουν: Το «Στενό» Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας (narrow NIS), το οποίο είναι ένα σύστημα που εστιάζεται στους φορείς που προωθούν άμεσα τη δημιουργία και χρήση της καινοτομίας σε μια εθνική οικονομία» (Adeoti, 2002). Το «Ευρύ» Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας (Broad NIS), το οποίο περιλαμβάνει επιπλέον με τα στοιχεία που εξετάζονται μέσα στο «στενό» ΕΣΚ, το γενικότερο οικονομικό, πολιτιστικό, θεσμικό, κοινωνικό και πολιτικό περιβάλλον της εξεταζόμενης χώρας, που επηρεάζει την καινοτομία...39

40 Βασικοί Παράγοντες και Συνδέσεις για τη Διαμόρφωση ενός ΕΣΚ Εικόνα 9: Βασικοί Παράγοντες και Συνδέσεις για τη Διαμόρφωση ενός ΕΣΚ. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 40

41 Ροές Γνώσης στα ΕΣΚ (1) 1.Αλληλεπιδράσεις Μεταξύ Επιχειρήσεων α) τις τυπικές συνεργασίες μεταξύ επιχειρήσεων, όπως την τεχνική συνεργασία και την συνεργασία για Ε&Α και β) από τις άτυπες αλληλεπιδράσεις και διασυνδέσεις τους που είναι εξίσου σημαντικές με τις τυπικές. γ) επίσης, πολύ σημαντικές εκτός από τις συνεργασίες και αλληλεπιδράσεις μεταξύ των επιχειρήσεων και οι αλληλεπιδράσεις ενδοεταιρικά δηλ. μεταξύ των ορίων των διαφόρων τμημάτων των επιχειρήσεων με την ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσης. 41

42 Ροές Γνώσης στα ΕΣΚ (2) 2.Αλληλεπιδράσεις Μεταξύ Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα. συνεργασίας για Ε&Α βιομηχανίας και πανεπιστημίων/ερευνητικών κέντρων ευρεσιτεχνιών από την συνεργασία βιομηχανίας και πανεπιστημίων /ερευνητικών ινστιτούτων εκδόσεων και δημοσιεύσεων έπειτα από συνεργασία βιομηχανίας και πανεπιστημίων/ερευνητικών ινστιτούτων χρήσης από την βιομηχανία ευρεσιτεχνιών πανεπιστημίων/ ερευνητικών ινστιτούτων διανομής πληροφοριών μεταξύ βιομηχανίας και πανεπιστημίων /ερευνητικών ινστιτούτων. 42

43 Ροές Γνώσης στα ΕΣΚ (3) 3. Διάχυση Τεχνολογίας. Μέσω ενδιάμεσων και κεφαλαιούχων αγαθών (εξοπλισμού, υλικών και προϊόντων π.χ. υψηλής τεχνολογίας) κ.α. Μέσω της ενσωματωμένης τεχνολογίας και άρρητης γνώσης στο ανθρώπινο δυναμικό (επιστημονικό και τεχνολογικό προσωπικό ή φοιτητές) που σημαίνει πως η τεχνολογία μεταφέρεται μέσω της εργασιακής εκπαίδευσης, των άτυπων και τυπικών δικτύων των ανθρώπων κ.α. Μέσω τεχνολογίας σε κωδικοποιημένη μορφή (έγγραφα, δημοσιεύσεις, επιστημονικές εκδόσεις, ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων) καθώς και τεχνολογίας ενσωματωμένης σε διπλώματα ευρεσιτεχνιών και άδειες (licenses). 43

44 Ροές Γνώσης στα ΕΣΚ (4) 4. Κινητικότητα του Προσωπικού. Μετακίνηση των επιστημόνων και του ειδικευμένου προσωπικού προς άλλες επιχειρήσεις της αγοράς. Μετακίνηση αποφοίτων από τα πανεπιστήμια στη βιομηχανία και στα ερευνητικά ινστιτούτα καθώς και μετακίνηση πανεπιστημιακών ερευνητών και προσωπικού από ερευνητικά ινστιτούτα στη βιομηχανία. Μέσω ερευνητών που ακολουθούν τον επιχειρηματικό τομέα, οι οποίοι δεν συνεχίζουν την έρευνα αλλά ασχολούνται με άλλες δραστηριότητες μέσα στην εταιρεία τους. 44

45 Ροές Γνώσης στα ΕΣΚ (5) 4. Κινητικότητα του Προσωπικού. Μετακίνηση τεχνικού και ειδικευμένου προσωπικού από ερευνητικά κέντρα προς πανεπιστήμια. Άτυπα δίκτυα μεταξύ των ερευνητών (επαγγελματικές σχέσεις, συνέδρια, συσκέψεις, κ.τ.λ.) που είναι δύσκολο όμως να μετρηθούν. 45

46 Παράδειγμα Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας Βελγίου Εικόνα 10: Παράδειγμα Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας Βελγίου. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 46

47 Η Κατάσταση στο Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας της Ελλάδος (1) Η οικονομική στρατηγική της Ελλάδας δεν εμφανίζεται να έχει σχέση με την καινοτομία (Arundel and Hollanders, 2005, P. 62). Λαμβάνοντας υπόψη τη μελέτη των Komninos και Tsamis 2008, προκύπτουν διάφορα θέματα: 47

48 Η Κατάσταση στο Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας της Ελλάδος (2) Στο γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί μόνο εισαγωγέα καινοτομιών και χρήστη καινοτομικών τεχνολογιών παρά δημιουργό, συντελούν κυρίως τα παρακάτω στοιχεία: 48

49 Εθνικό Σύστημα Καινοτομίας Ελλάδος Εικόνα 11: ΕΣΚ Ελλάδος. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 49

50 Κατασκευή Μοντέλου ΕΣΚ (Διδ. Ελπίδα Σαμαρά, 2009) 1. Ανθρώπινο Κεφάλαιο και Κεφάλαιο Γνώσης. 2. Καινοτόμες Δραστηριότητες. 3. Διαδικασία Καινοτομίας. 4. Συνθήκες Αγοράς. 5. Θεσμικό Περιβάλλον. 6. Οικονομικό Σύστημα και 7. Τεχνολογική Απόδοση. Εικόνα 12: Κατασκευή Μοντέλου ΕΣΚ. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 50

51 Δίκτυα Καινοτομίας και Κοινότητες Γνώσης Οι ερευνητικές συνεργασίες μεταξύ δημόσιου ιδιωτικού τομέα (Public - Private Partnerships for Research and Technology Development) (Carayannis and Alexander, 2006) αποτελούν ένα μηχανισμό στον οποίο οι επιχειρήσεις - οργανισμοί μπορούν να έχουν πρόσβαση για να δημιουργήσουν κρίσιμη γνώση για βιομηχανική χρήση και καινοτομία. Συλλογική στρατηγική. Διασυνοριακές συνεργασίες. Τετραπλή Έλικα της Καινοτομίας (Quadruple Helix of Innovation). 51

52 Δίκτυα Καινοτομίας, Δικτυωμένη Καινοτομία (1) Η συμμετοχή σε ένα ευρύ σύνολο ερευνητικών συνεργασιών εμπλέκει την εταιρεία σε μια νέα, δια-οργανωτική οντότητα, που περιγράφεται από μερικούς ως «δίκτυο καινοτομίας» (Freeman, 1991, Harris et al. 2000, Schibany and Polt, 2001; Carayannis and Alexander, 1999; Carayannis, Assimakopoulos and Kondo, 2008) ή μια «κοινότητα καινοτομίας» (Lynn et al. 1996, Sawhney and Prandelli, 2000). Ένα δίκτυο καινοτομίας είναι ένα σύνολο συνασπισμών, και εσωτερικών σε έναν οργανισμό αλλά και εξωτερικών με άλλους οργανισμούς, οι οποίοι επιτρέπουν σε μια εταιρεία να εκμεταλλευτεί τις νέες πηγές καινοτομίας, να συνδυάσει τις ικανότητες στην καινοτομία και να διαχύσει τις καινοτομίες γρηγορότερα (Harris et al. 2000). 52

53 Δίκτυα Καινοτομίας, Δικτυωμένη Καινοτομία (2) Η δια-οργανωτική καινοτομία (επίσης καλούμενη ως δικτυωμένη καινοτομία) περιλαμβάνει τη συγκέντρωση της γνώσης από μια σειρά πειθαρχικών και γεωγραφικά ανόμοιων πηγών. Η δικτυωμένη καινοτομία επομένως εξαρτάται από τη διαχείριση της συμμετοχικής γνώσης, τη μεταφορά τεχνολογίας, και την εκμάθηση γνώσης», (Millar et al.,1997 )και να διαχύσει τις καινοτομίες γρηγορότερα (Harris et al. 2000). Ένας ρητός στόχος των Προγραμμάτων Πλαισίων Ε&Α της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η προώθηση των ερευνητικών συνεργασιών, συμπεριλαμβανομένων και των αμιγώς ιδιωτικών καθώς και δημόσιων - ιδιωτικών συνεργασιών, ως μέσο ενίσχυσης της τεχνολογικής ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη. 53

54 Δείκτες Μέτρησης Καινοτομίας Εικόνα 13: Δείκτες Μέτρησης Καινοτομίας. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 54

55 Βιβλιογραφία (1) 1. Archibugi D, Michie J (eds) (1997) Technology, globalisation, and economic performance. Cambridge University Press, Cambridge 2. Blanchard BS, Fabrycky WJ (1990) Systems engineering and analysis, 2nd edn. Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs 3. Breschi S, Malerba F (1997) Sectoral systems of innovation: technological regimes, Schumpeterian dynamics and spatial boundaries. In: Edquist C (ed) Systems of innovation. F Pinter, London 4. Camagni R (1991) Local milieu, uncertainty and innovation networks: towards a dynamic theory of economic space. In: Camagni R (ed) Innovation networks: spatial perspectives. Belhaven-Pinter, London, pp Carayannis E, Campbell D (2009) Mode 3 and Quadruple Helix : towards a 21st century fractal innovation ecosystem. Int J Technol Manage 46(3/4):

56 Βιβλιογραφία (2) 6. Edquist C (ed) (1997) Systems of innovation; technologies, institutions, and organizations. Pinter, London. 7. Ergas H (1986) Does technology policy matter?. 8. Freeman C (1987) Technology policy and economic performance: lessons from Japan. Pinter, London. 9. Malerba F (2002) Sectoral systems of innovation and production. Res Policy 31(2): Malerba F (2004) Sectoral systems of innovation: concepts, issues, and analysis of six major sectors in Europe. Cambridge University Press, Cambridge. 11. Nelson RR (ed) (1993) National innovation systems: a comparative analysis. Oxford University Press, Oxford...56

57 Βιβλιογραφία (3) 12. Niosi J (2002) National systems of innovations are xefficient (and x-effective): why some are slow learners. Res Policy 31: Pavitt K (1984) Sectoral patterns of technological change: towards a taxonomy and a theory. Res Policy 13: Sachs J, Mellinger A, Gallup J (2001) The geography of poverty and wealth. Sci Am 284(3): Saxenian A (1991) The origins and dynamics of production: networks in Silicon Valley. Res Policy 20:

58 Τέλος Ενότητας 58

59 Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Τμήμα Μηχανικών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, Μπακούρος Γιάννης, Σαμαρά Ελπίδα. «Πολιτική Έρευνας Τεχνολογίας & Καινοτομίας». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: 59

60 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Όχι Παράγωγα Έργα Μη Εμπορική Χρήση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] h t t p ://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό 60

61 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Εικόνα 1: Τύποι συστημάτων καινοτομίας. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 2: Βασικές Αρχές Συστημάτων Καινοτομίας. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 3: Συστήματα Καινοτομίας και Προσομοιωτικά Συστήματα. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 4: Διαμόρφωση Προτύπων στη Δυναμική Συστημάτων. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 5: Διαγράμματα Επιρροής. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη Εικόνα 6: Διαγράμματα Ροής. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 7: Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για καλή Λειτουργία. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 8: Δραστηριότητες του ΕΣΚ και Προϋποθέσεις για καλή Λειτουργία. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 9: Βασικοί Παράγοντες και Συνδέσεις για τη Διαμόρφωση ενός ΕΣΚ. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 10: Παράδειγμα Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας Βελγίου. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 11: ΕΣΚ Ελλάδος. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 12: Κατασκευή Μοντέλου ΕΣΚ. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. Εικόνα 13: Δείκτες Μέτρησης Καινοτομίας. Καραγιάννης & Μπακούρος, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Θεωρία Πράξη. 61

62 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 62