Σοφία Παράσχου: συνέντευξη στην Μαρία Τσακίρη January 21, 2019

Transcript

1 Σοφία Παράσχου: συνέντευξη στην Μαρία Τσακίρη January 21, 2019 Συγγραφέας του βιβλίου «τα φαντάσματα να τα κοιτάς στα μάτια» Εκδόσεις «Ψυχογιός» Ένα οικογενειακό σκάνδαλο και ο απόηχός του είναι αυτό που θα ορίσει το μέλλον μιας μεγάλης αγάπης. Για να ανθίσει αυτή η αγάπη και να κλείσουν οι πληγές, πρέπει δυο άνθρωποι να σταθούν απέναντι στο παρελθόν και να το κοιτάξουν στα μάτια. Το μυθιστόρημα της Σοφίας Παράσχου μας ταξιδεύει στη δεκαετία του 60, στη μικρή κοινωνία ενός νησιού. Στην όμορφη Κάρπαθο από την οποία κατάγεται. Όπως λέει στο Vivlio-life, η σχέση μάνας κόρης είναι η κεντρική οπτική της ιστορίας της. Μια σχέση που θα πάρει τη μορφή σκοτεινής σκιάς, όταν η κόρη διαπιστώσει την ερωτική σχέση της μητέρας της με τον πατέρα του αγαπημένου της Ο τίτλος του βιβλίου σας κρύβει μια συμβουλή και θα ήθελα να μας πείτε ποιος την λέει και σε ποιον απευθύνεται. Ο μυθιστορηματικός ήρωας Γιώργος Χρηστίδης -δευτεραγωνιστής στην ιστορία- λέει αυτή τη φράση στην πρωταγωνίστρια Φωτεινή, προκειμένου να την παρακινήσει να αντιμετωπίσει με θάρρος και αυτοπεποίθηση τα τραύματα της ψυχής της. Φωτεινή και Περικλής. Οι δυο ήρωές σας θα κληθούν να κοιτάξουν πράγματι στα μάτια τα φαντάσματα, που δεν είναι τίποτε άλλο από ένα σκάνδαλο το οποίο δεν τους αφορά άμεσα αλλά τους κυνηγά. Μιλήστε μας γι αυτό. Οι δύο πρωταγωνιστές είναι αθώα θύματα ενός οικογενειακού σκανδάλου που συγκλόνισε τη μικρή κοινωνία του νησιού: Η μητέρα της Φωτεινής και ο πατέρας του Περικλή συνήψαν ερωτικό δεσμό και ο άνδρας πέθανε στο κρεβάτι της μοιχείας. Από το σημείο αυτό και ύστερα ξετυλίγεται ένα δεύτερο δράμα, αφού τα δυο παιδιά ερωτεύονται κόντρα σε όλες τις δυσοίωνες συνθήκες. Ωστόσο το σκάνδαλο θα ορίσει και τη δική τους μοίρα, αφού μια σειρά από γεγονότα θα τους χωρίσουν μέχρι τη στιγμή που θα βγάλουν στο φως τα σκοτεινά φαντάσματα της ζωής τους. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε βάθος είκοσι χρόνων.

2 «Ανάμεσά τους ανοιγόταν ένας μεγάλος, βαθύς και απότομος γκρεμός, που θα ήταν πάντα εκεί και θα τους χώριζε», διαβάζω. Αρκεί μόνο η αγάπη για να περάσει κανείς έναν τόσο απότομο γκρεμό; Τι μας διδάσκει η ιστορία των πρωταγωνιστών σας; Η αγάπη, ο έρωτας είναι σαφώς κινητήρια δύναμη στην επίλυση των προβλημάτων. Από μόνη της όμως δεν αρκεί, είναι ανάγκη να υποστηρίζεται από ισχυρή θέληση, από θάρρος και ειλικρίνεια. Τότε ναι, μπορεί να είναι αρκετή. Ένα τόσο πληγωμένο κορίτσι σαν τη Φωτεινιώ -όπως τη φωνάζουν στο νησί- θα μπορέσει να σβήσει ποτέ από το μυαλό την εικόνα της μάνας στην αγκαλιά του πατέρα του ανθρώπου που αγάπησε; Πιθανόν όχι, αλλά αυτή η εικόνα δεν θα την εμποδίσει να προχωρήσει στη ζωή της. Άλλωστε στο μυθιστόρημα εξετάζεται και η πλευρά της μητέρας και υπάρχουν ανατροπές.

3 Η σχέση μάνας κόρης που σελίδα με τη σελίδα θα γνωρίζει ο αναγνώστης είναι διαφορετική από εκείνη που ίσως ο καθένας από εμάς έχουμε στο μυαλό μας. Είναι αυτή η σχέση το πιο τρομακτικό από τα «φαντάσματα» που πρέπει να αντιμετωπίσει η Φωτεινή; Πολύ σωστά επισημαίνεται τη σχέση μάνας-κόρης, αυτή είναι η κεντρική οπτική της ιστορίας. Είναι μια «δύσκολη» σχέση αυτή ανάμεσα στη Φωτεινή και τη Χαρίκλεια, τη μητέρα της. Είναι όπως είπατε το πιο τρομακτικό φάντασμα. Όταν ωστόσο το κοιτάξει «στα μάτια», πολλές βεβαιότητες θα ανατραπούν. Η Φωτεινή θα προτιμήσει την φυγή. Όταν επιστρέφει μετά από δώδεκα χρόνια θα μπορέσει να αναμετρηθεί με ό,τι στοίχειωσε το μυαλό της; Ναι, θα μπορέσει. Γιατί οι σπουδές και η επαγγελματική της καταξίωση της χάρισαν την απαραίτητη δύναμη και αυτοπεποίθηση. «Μην πας και ξεμοναχιαστείς ποτέ σου με κανένα αρσενικό γιατί θα σου βγει το όνομα», της έλεγε η γιαγιά της κάθε φορά που έπαιρνε πίτυρο για να ταΐσει τις κότες σ ένα κηπάκι έξω από το χωριό. Πόσο έχει αλλάξει η κοινωνία μας άραγε και πώς την βλέπετε με την ιδιότητα της εκπαιδευτικού που έζησε το τότε αλλά βιώνει και το σήμερα;

4 Οι αντιλήψεις του 60 όπως τις έζησα σαν παιδί στο νησί, απέχουν έτη φωτός από αυτά που ισχύουν σήμερα. Φοβάμαι ότι η βιασύνη με την οποία ξεπεράσαμε κάποιες αντιλήψεις μας οδήγησαν σε μια υπερβολή την οποία ούτε οι γονείς ούτε οι εκπαιδευτικοί μπορούμε να τη διαχειριστούμε. Όλα αυτά που περιγράφετε στην αρχή του βιβλίου συμβαίνουν τη δεκαετία του 60 σε μια κλειστή κοινωνία. Αν συνέβαινε σήμερα κάτι ανάλογο πιστεύετε πως η πρωταγωνίστριά σας θα αντιδρούσε διαφορετικά; Δεν είμαι απόλυτα βέβαιη. Νομίζω πως ένα σημαντικό οικογενειακό σκάνδαλο θα επηρέαζε καθοριστικά και τη ζωή των σημερινών παιδιών και εφήβων. Εξαιρώ τους νέους γιατί πιστεύω ότι οι σημερινοί νέοι που έτσι κι αλλιώς βιώνουν πολλές δυσκολίες, διεκδικούν να καθορίσουν οι ίδιοι τη ζωή τους. Κάποια γεγονότα από τα οποία περιγράφετε συνέβησαν και σας ενέπνευσαν μέσα από κάποια διήγηση ή έχουμε να κάνουμε με καθαρή μυθοπλασία; Ο πυρήνας της ιστορίας μου, το σκάνδαλο, ο θάνατος κ.λ.π., καθώς και τα κεντρικά πρόσωπα είναι μυθοπλαστικά. Τα περιφερειακά πρόσωπα, οι τόποι, τα ήθη και έθιμα, η ζωή στο χωριό, ακόμα και φράσεις και εικόνες είναι πραγματικά βιώματά μου. Τα κορίτσια αίφνης που στάλθηκαν από τους μετανάστες γονείς τους να ζήσουν στο χωριό με τον παππού και τη γιαγιά είναι οι φίλες των παιδικών μου χρόνων. Η ιστορία σας διαδραματίζεται σ ένα νησί και αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον γιατί επιλέξατε το δικό σας νησί, την Κάρπαθο. Είναι η πρώτη φορά που ο τόπος σας γίνεται επίκεντρο σ ένα βιβλίο σας; Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης έχει πει πως ο άνθρωπος επομένως και ο συγγραφέας - «είναι φτιαγμένος από τα πράγματα που έχει αφομοιώσει». Σε κάθε βιβλίο μου υπάρχει το αποτύπωμα του νησιού μου, αφού εκεί έζησα όλα τα παιδικά μου χρόνια. Ωστόσο δυο βιβλία μου, το εφηβικό μυθιστόρημα «Με άγκυρα την καρδιά» και η συλλογή διηγημάτων «Χαρακιά στη μνήμη» είναι σχεδόν αυτοβιογραφικά και οι ιστορίες έχουν ως τόπο δράσης την Κάρπαθο. Οι τόποι του νησιού που συμπεριλάβατε στο βιβλίο σας είναι τόποι που θα συναντήσουμε κι εσάς παιδί; Έχετε μνήμες και βιώματα στις ομορφιές της Καρπάθου, που εμπλούτισαν την έμπνευσή σας; Όχι απλά εμπλούτισαν την έμπνευσή μου, αλλά έγιναν η αρχή και η αιτία της έμπνευσής μου. Έχει λεχθεί ότι η πραγματική μας πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στο νησί αυτό γι αυτό και είναι δυο φορές πατρίδα μου. Ποιο είναι το αγαπημένο σας μέρος στο νησί και πώς το συνδέσατε με την ιστορία σας; Τα παιδικά μου χρόνια στην πρωτεύουσα, οι βόλτες και τα παιχνίδια στην όμορφη πόλη, η ζωή δίπλα και μέσα στη θάλασσα. Αλλά επίσης και το σπίτι μου στο χωριό με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και με τη ζωντανή λαϊκή παράδοση. Στο μυθιστόρημα γίνεται ένας γάμος και οι καλεσμένοι τραγουδούν μαντινάδες. Και σήμερα τραγουδώ αυτοσχέδιες μαντινάδες στα γλέντια! Άνθρωποι που έχουν στερηθεί την γονική αγάπη και το μητρικό χάδι σε ευαίσθητες ηλικίες πιστεύετε πως μπορούν να διδάξουν αγάπη στα δικά τους παιδιά;

5 Κατεξοχήν αυτοί μπορούν. Γιατί ξέρουν καλύτερα από κάθε άλλο πόσο η στέρηση της αγάπης ακρωτηριάζει την ψυχή του παιδιού. Ποια φαντάσματα πιστεύετε πως πρέπει να κοιτάξουν στα μάτια οι 18χρονοι του σήμερα; Είναι η ανεργία ο μεγαλύτερος εφιάλτης; Σίγουρα είναι ένας εφιάλτης. Χειρότερος όμως κατά τη γνώμη μου εφιάλτης είναι η έλλειψη ελπίδας και η ανυπαρξία ιδεών που οπλίζουν με θέληση και αποφασιστικότητα τους νέους ανθρώπους. Διευθύνετε τη Λέσχη Ανάγνωσης του Δήμου Νέας Σμύρνης και θα ήθελα να μου πείτε ποιο λογοτεχνικό είδος έχει τους περισσότερους και πιο ένθερμους αναγνώστες. Το ποιοτικό λογοτέχνημα έχει κερδίσει τα μέλη μας. Αυτές τις μέρες διαβάζουμε το βιβλίο του Ίταλο Σβέβο «Η συνείδηση του Ζήνωνα». Οι συζητήσεις και τα σχόλια που κάνουμε αφορούν την ποιότητα του βιβλίου, αυτό δηλαδή που το κάνει να είναι καλλιτέχνημα. Έχετε εκδώσει 35 λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά και εφήβους. Ποιος από τους δυο συγγραφικούς χώρους είναι πιο απαιτητικός; Κάθε χώρος έχει τις δικές του απαιτήσεις. Το παιδικό βιβλίο απαιτεί κρυστάλλινη καθαρότητα, όπως είναι και η ψυχή του παιδιού. Το εφηβικό βιβλίο απαιτεί ειλικρίνεια, ρεαλισμό και όραμα. Έχετε σκεφτεί το επόμενο βήμα σας στον εκδοτικό χώρο και την ηλικιακή ομάδα που θα απευθύνεται; Είμαι στη διαδικασία γραφής ενός ακόμα μυθιστορήματος για ενηλίκους. Αν όμως μια όμορφη ιδέα για παιδικό βιβλίο με επισκεφτεί, είμαι έτοιμη να γυρίσω στην πρώτη μου αγάπη!

6 Η ΣΟΦΙΑ ΠΑΡΑΣΧΟΥ-ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά της χρόνια στην Κάρπαθο. Σπούδασε ιστορία και αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και δούλεψε ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Με υποτροφία του ΙΚΥ έκανε μεταπτυχιακές σπουδές. Πήρε δίπλωμα στην ειδίκευση Διδακτική Γλώσσας-Λογοτεχνία και ακολούθως εκπόνησε διδακτορική διατριβή στην παιδική λογοτεχνία. Από το 2003 μέχρι το 2013 εργάστηκε ως σχολική σύμβουλος φιλολόγων στον Πειραιά. Επίσης δίδαξε Παιδική Λογοτεχνία στο Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει εκδώσει 30 λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά, νέους και ενήλικους και ήταν μέλος της συγγραφικής ομάδας που έγραψε (2006) τα Νέα Ανθολόγια Λογοτεχνίας για την Α και Β γυμνασίου. Το βιβλίο της ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΚΟΙ ΕΧΟΥΝ ΨΥΧΗ, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, έχει μεταφραστεί στα γερμανικά και ήταν στη βραχεία λίστα των Κρατικών Βραβείων(2004). Με βραβείο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς έχει τιμηθεί η ποιητική της συλλογή Μικρές πυγολαμπίδες, και με έπαινο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου το μυθιστόρημα Το παιδί της καρδιάς. Έχει τιμηθεί επίσης με το Βραβείο του ΚΕΒΠ Για τον Ελληνα Εκπαιδευτικό Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και έχει εκδώσει τη συλλογή διηγημάτων για ενηλίκους Χαρακιά στη μνήμη.

7 Είναι περήφανη μαμά της Ειρήνας, του Γιάννη και της Μαρίνας. Λίγα λόγια για το βιβλίο Έρωτας, προδοσία, αδικία, καταπίεση, ντροπή και ενοχές είναι οι εφιάλτες της Φωτεινής από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Τα στερημένα από τη γονική αγάπη παιδικά χρόνια, η ντροπή στην οποία τη βύθισε η ίδια της η μάνα, η εφηβεία δίπλα στην αυταρχική θεία, όλα είναι πληγές που μόνο ο έρωτάς της με τον Περικλή μπορεί να επουλώσει. Ωστόσο, αυτός ο έρωτας έμελλε να εξελιχθεί στον χειρότερο εφιάλτη της. Την ημέρα που είναι έτοιμη να παραιτηθεί από την ίδια της τη ζωή, η φράση, «τα φαντάσματα να τα κοιτάς στα μάτια, μόνο έτσι θα τα νικήσεις» είναι η ελπίδα που θα την κρατήσει όρθια. Η Φωτεινή φτάνει στο νησί για την κηδεία της μητέρας της, και όλες οι εικόνες από το παρελθόν, όμορφες και άσχημες, ζωντανεύουν στη μνήμη της. Στον τόπο όπου ορίστηκε η σκληρή μοίρα της, στον ίδιο τόπο θα επιστρέψει για να ξαναγράψει το βιβλίο της ζωής της. Γιατί τώρα, δώδεκα χρόνια μετά την οδυνηρή φυγή της, έχει πια τη δύναμη να διώξει τα φαντάσματα και να βγει στο φως του έρωτα