ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ

Transcript

1

2 Πρόεδρος Αντιπρόεδρος Γραμματέας Ταμίας Μέλος Μέλος Μέλος Μέλος Μέλος ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΑΓΚΥΠΡΙΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ταπακούδη Αγγελική Παπανεοκλέους Σάββας Κουππής Ανδρέας Λεοντίου Ιωάννης Καραγιάννη-Σταυρινού Ροδοθέα Ερμογένους Ανδρέας Λή Χλόη Ανδρέου Χρίστος Χριστοφόρου Νίκος Υπουργείο Υγείας Υπ. Ψυχικής Υγείας Γ.Ν. Λευκωσίας Τ.Α.Ε.Π. Λευκωσίας Ν.Α.Μ. Ill Λευκωσία Νοσ. Κυπερούντας Νοσ. Σχολή Λευκωσίας Μ.Ε.Θ. Νοσ. Λάρνακας Νοσ. Λεμεσού ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος Λή Χλόη Γοαμματέας Παπασταύρου Ευριδίκη Μέλος Κούτα Χριστιάνα Μέλος Ιωάννου Σύλβια Μέλος Παναγιώτου Νίκη Μέλος Μιχαήλ Δέσποινα Μέλος Γεωργίου Γεωργία Μέλος Σταυρίδης Νίκος Μέλος Μάμα Παρασκευή Μέλος Σωκράτους Σωκράτης ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ - ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος Ανδρέου Χρίστος Γοαμματέας Ερμογένους Ανδρέας Μέλος Λεοντίου Ιωάννης Μέλος Καραγιάννη Σταυρινού Ροδοθέα Μέλος Δημητρίου Μαρία Μέλος Μιχαήλ Σταυρούλα Μέλος Χαριλάου Χαράλαμπος Μέλος Καπνίση Ανδρέου Μαρία ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ Νοσηλευτές/τριες ανά τεύχος * Σπουδαστές/τριες ανά τεύχος * Οργανισμοί - Βιβλιοθήκες ανά τεύχος * Ετήσια Συνδρομή Εξωτερικού * Ετήσια συνδρομή για Νοσηλευτές/τριες * Ετήσια συνδρομή για Σπουδαστές/τριες * συμπεριλαμβανομένων ταχυδρομικών τελών 2.00 ΛΚ 1.50 ΛΚ 2.00 ΛΚ 8.00 ΛΚ 5.00 ΛΚ 4.00 ΛΚ ΠΑ.ΣΥ.Ν. Ταγματάρχου Πουλίου, 1 Διαμ. 101, 1101 Λευκωσία, Τ.Θ Τηλ.: -γ Φαξ: cy.n.a.@cytanet.com.cy CY.N.A. 1, Tagmatarchou Pouliou street Appartment 101, 1101 Nicosia, P.O.Box tel: fax: cy.n.a.@cytanet.com.cy Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση χωρίς γραπτή άδεια των εκδοτών Τα έντυπα άρθρα δεν εκφράζουν απαραίτητα και τις απόψεις του ΠΑ.ΣΥ.Ν.

3

4 Αγγελική Ταπακούδη Πρόεδρος ΠΑΣΥΝ Προϊστάμενη Διεύθυνσης και Ανάπτυξης Νοσηλευτικού Προσωπικού Μήνυμα της Προέδρου οτρος τους Νοσηλευτές Η Νοσηλευτική ήταν πάντα κοντά 'στον άνθρωπο για τον άνθρωπο, τόσο πολύ που ξεχνά τον εαυτό της και την ύπαρξη της. Αυτό λέγεται αφοσίωση στο καθήκον, προσφορά ανιδιοτελής, που δεν φωνασκεί ούτε αυτοπροβάλλεται. Και έτσι πρέπει να είναι!!! Οι άνθρωποι από τη μεριά τους δέχονται αυτή τη προσφορά σαν φυσική συνέπεια, σαν δικαίωμα που τους ανήκει και δεν την αντιλαμβάνονται σαν υπηρεσία, που περιέχει προσπάθεια και κόπο, προετοιμασία KOL δύναμη ψυχής. Καί είναι δικαίωμα τους να αισθάνονται έτσι!!! Ίσως γι' αυτό το βασικό λόγο είναι που η κοινωνία δεν μπόρεσε να βρει τους μηχανισμούς εκείνους μέσα από τους οποίους θα μπορούσε ν' ανταμείψει τους νοσηλευτές για το έργο που επιτελούν. Ίσως και να φταίει το γεγονός ότι η νοσηλευτική διεργασία δεν τεκμηριώνεται σωστά, δεν στοιχειοθετείται όσο πρέπει και δεν προβάλλει τις αξιώσεις της. Διότι ακριβώς, παρόλο που η Επιστήμη και η Τέχνη έχουν σημαντική θέση στο νοσηλευτικό έργο όσον αφορά την ανακούφιση και θεραπεία του αρρώστου, η Νοσηλευτική κυρίως διέπεται και εμπνέεται από πνευματικές αρχές, χωρίς τις οποίες δεν χρησιμεύει ούτε η επιστήμη ούτε η τέχνη. Την ώρα που η ανθρώπινη ψυχή γονατίζει και που κανένας δεν επιθυμεί να είναι παρών, οι νοσηλευτές είναι εκεί, με ατέρμονη υπομονή, ανεκτικότητα, καρτερία και κατανόηση, έτοιμοι να υποστηρίξουν και να συμπαρασταθούν, αλλά αυτά δεν μετρούν και δεν φαίνονται. Κι' όμως το καθετί μπορεί να τεκμηριωθεί και να παρουσιαστεί. Είναι χιλιάδες οι μαρτυρίες ανθρώπων που ευεργετήθηκαν από το έργο των νοσηλευτών και μόνο. Είναι αναρίθμητες οι επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της Νοσηλευτικής. Σε μας εναπόκειται να νοιώσουμε τη σημασία του έργου που επιτελούμε και να την προβάλουμε, για να τη δούμε να φαίνεται πρώτα στο δικό μας πρόσωπο. Η τεκμηρίωση μαζί με την ετοιμότητα και την αποτελεσματικότητα του νοσηλευτικού έργου θα πρέπει να αποτελέσουν για όλους μας καθημερινή μέριμνα. Αγγελική Ταπακούδη κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 4 τόμος 1, τεύχος 1

5 Χρίστος Ανδρέου Πρόεδρος Συντακτικής - Εκδοτικής Επιτροπής Αγαπητέ συνάδελφε/συνδρομητή, Η Νοσηλευτική σαν λειτούργημα και σαν τέχνη προσφοράς υπηρεσίας προς τον άνθρωπο σ' όλες τις φάσεις της ζωής και της εξέλιξης του, συνυπάρχει με τις καταβολές της Ιστορίας. Συμπορεύεται, επηρεάζεται, εξελίσσεται και πάντοτε προσαρμόζεται ανάλογα με τις συνεχείς μεταβολές των αναγκών Υγείας και τις ραγδαίες κοινωνικοοικονομικές μεταβολές στον πλανήτη. Έτσι, ο 20ος αιώνας, ο ιστορικός αιώνας με τις κοσμογονικές αλλαγές, βρίσκει την Παγκόσμια Νοσηλευτική να επεκτείνεται εκτός των πλαισίων της τέχνης και του λειτουργήματος και να αναγεννάται με μια νέα ταυτότητα την ταυτότητα της Επιστήμης και του αυτόνομου επαγγελματισμού. Η απόκτηση της ταυτότητας αυτής αποτελεί ήδη γεγονός για τη Νοσηλευτική της Κύπρου. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Η αξία και η ουσία μιας τέτοιας ταυτότητας βρίσκεται στο βαθμό με τον οποίο αναγνωρίζεται, εκτιμάται και προ πάντων καθιερώνεται ανάμεσα στα Επαγγέλματα Υγείας και στη κοινωνία γενικότερα. Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Νοσηλευτών επισημαίνοντας την αναγκαιότητα της καθιέρωσης της Νοσηλευτικής σαν Επιστήμη και σαν αυτόνομο επάγγελμα εργάζεται άοκνα και καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Η έκδοση του περιοδικού «Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά» αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη του στόχου μας. Το περιοδικό αυτό μέλλει να λειτουργήσει όχι μόνο σαν εκφραστικό όργανο του Επαγγελματία Κυπρίου/ας Νοσηλευτή/τριας αλλά και σαν ένα μέσο επικοινωνίας, ενημέρωσης και εκπαίδευσης. Το έργο που επιτελείτε σε κάθε έκδοση του περιοδικού σκληρό και επίπονο. Οι δυσκολίες και τα εμπόδια πολλά. Τέλος, η ικανοποίηση και η ανταμοιβή μας να βλέπουμε τα αντίτυπα να ταχυδρομούνται και να καταφθάνουν σε κάθε γωνιά της Κύπρου. Η καθιέρωση του περιοδικού μας θεωρείται ζωτικής σημασίας και βασίζεται εξ' ολοκλήρου στη δική σας υποστήριξη. Η υποβολή εργασιών, η συνδρομή και η προσέλκυση νέων συνδρομητών και συγγραφέων με τη δική σας βοήθεια, μας δίνει τα απαραίτητα εφόδια για βελτίωση του επιπέδου και της ποιότητας του περιοδικού μας. Τα σχόλια και οι εισηγήσεις σας καλοσωρίζονται και μελετούνται ώστε να αξιολογηθούν οι ανάγκες και να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις του κάθε Νοσηλευτή/τριας. Αναμένουμε τη θετική ανταπόκριση σας. Συναδελφικά Χρίστος Ανδρέου κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 5 τόμος 1, τεύχος 1

6 κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 6 τόμος 1, τεύχος 1

7 Διακήρυξη ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΠΙΣΤΕΥΩ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Μετάφραση: Σύλβια Ιωάννου, Πρώτη Νοσηλευτική Λειτουργός ΠΙΣΤΕΥΩ ότι η νοσηλευτική σαν μια επαγγελματική δύναμη, για το κοινό καλό, μία δύναμη η οποία στην ολότητα της, νοιάζεται για το επίπεδο υγείας των ανθρώπων και για την ανταπόκριση της ανθρωπότητας στην υγεία και στο περιβάλλον, προβάλλει με ακρίβεια, μοναδικότητα και ουσιώδεις προσδοκίες, αξιόλογο προσανατολισμό και υπηρεσίες. ΠΙΣΤΕΥΩ στη νοσηλευτική, σαν μια επαγγελματική υπηρεσία που ' χρειάζεται άριστη εκπαίδευση και έρευνα που να βασίζεται στη δική της επιστημονικότητα και στην ποικιλία ακαδημαϊκών και επαγγελματικών υπηρεσιών με τις οποίες σχετίζεται. ΠΙΣΤΕΥΩ στη νοσηλευτική σαν μία κλινική άσκηση που υιοθετεί ειδικά φυσιολογικά, ψυχολογικά, σωματικά και τεχνολογικά μέσα, για βελτίωση, διατήρηση και άνεση του ανθρώπου. ΠΙΣΤΕΥΩ στη νοσηλευτική σαν ένα ανθρωπιστικό πεδίο στο οποίο η - ολότης, αυτοσεβασμός, αυτο-προσδιορισμός και η ανθρωπιά του/της νοσηλευτήιτριας, δεσμεύει την ολότητα, αυτοσεβασμό, αυτο-προσδιορισμό και την ανθρωπιά του πελάτη. ΠΙΣΤΕΥΩ ότι η μέγιστη συνεισφορά της νοσηλευτικής για κοινωνική βελτίωση βασίζεται στη: * Μακροχρόνια εμπειρία του/της νοσηλευτή/τριας. * Κατανόηση, εκτίμηση και αναγνώριση της εξειδίκευσης από το κοινό. * Διευθέτηση των οργανωτικών, νομικών, οικονομικών δομών, που θα βοηθήσουν στη πλήρη και πρέπουσα έκφραση των αξιών της νοσηλευτικής και της εξειδίκευσης. * Ικανότητα του επαγγέλματος να διατηρεί την ενότητα μέσα στην πολλαπλότητα. ΠΙΣΤΕΥΩ στον εαυτό μου και στους συναδέλφους μου: * Στη δική μας ευθύνη να αναπτύξουμε και να αφιερώσουμε τη σκέψη μας, τα σώματα μας και τη ψυχή μας στο επάγγελμα, το οποίο σεβόμεθα και στους ανθρώπους τους οποίους υπηρετούμε. * Στο δικαίωμά μας για αυτο-ολοκλήρωση, για αναγνώριση και αμοιβή, σαν υψηλής αξίας μέλη της κοινωνίας. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 7 τόμος 1, τεύχος 1

8 Οι περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμοι του 1990 έως 1994 Κανονισμοί δυνάμει του άρθρου 87 Το Υπουργικό Συμβούλιο, ασκώντας τις εξουσίες που χορηγούνται σ' αυτό, σύμφωνα με το άρθρο 87 των περί Δημοσίας Υπηρεσίας Νόμων του 1990 έως 1994, εκδίδει τους πιο κάτω Κανονισμούς. ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΤΙΤΛΟΣ ΜΕΡΟΣ I - ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ, ΕΡΜΗΝΕΙΑ 1. Οι Κανονισμοί αυτοί θα αναφέρονται ως οι περί Δημόσιας Υπηρεσίας (Χορήγηση Αδειών) Κανονισμοί του Ερμηνεία 2. (1) Για τους σκοπούς των παρόντων Κανονισμών, εκτός αν από το κείμενο προκύπτει διαφορετική έννοια - «άδεια ανάπαυσης» σημαίνει την άδεια απουσίας με πλήρεις απολαβές, την οποία δικαιούται ο υπάλληλος για σκοπούς ανάπαυσης. «άδεια ασθενείας» σημαίνει την άδεια απουσίας με πλήρεις απολαβές που μπορεί να παραχωρηθεί σε υπάλληλο για λόγους ασθένειας ή ανικανότητας για εργασία, αλλά δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε παράταση της άδειας αυτής. «άδεια μητρότητας» σημαίνει την άδεια απουσίας είτε με πλήρεις απολαβές είτε με απολαβές με βάση τους περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμους είτε χωρίς απολαβές, που παραχωρείται σε γυναίκα υπάλληλο για σκοπούς μητρότητας. «έτος» σημαίνει ημερολογιακό έτος υπηρεσίας και καλύπτει την περίοδο από 1η Ιανουαρίου μέχρι 31η Δεκεμβρίου. «Ιατρικός Λειτουργός» σημαίνει ιατρό που είναι εγγεγραμμένος σύμφωνα με τον περί Εγγραφής Ιατρών Νόμο και περιλαμβάνει οδοντίατρο εγγεγραμμένο σύμφωνα με τον περί Εγγραφής Οδοντιάτρων Νόμο. «μήνας» σημαίνει ημερολογιακό μήνα, δηλαδή από την πρώτη μέχρι την τελευταία ημέρα του ιδου μήνα, ή σε περίπτωση ημερών, άθροισμα τριάντα τέτοιων ημερών, νοουμένου ότι υπηρεσία μέχρι δεκαπέντε ημερών αγνοείται, ενώ υπηρεσία μεγαλύτερη των δεκαπέντε ημερών θα λογίζεται ως συμπληρωμένος μήνας. «Προϊστάμενος Τμήματος» έχει την έννοια που ορίζεται στους περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμους. «υπάλληλος» σημαίνει δημόσιο υπάλληλο όπως ορίζεται στους περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμους. «υπηρεσία» σημαίνει πραγματική υπηρεσία με πλήρεις απολαβές και περιλαμβάνει την άδεια ανάπαυσης, άδεια ασθένειας, άδεια μητρότητας με πλήρεις απολαβές ή με απολαβές όπως προνοούν οι περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμοι, αλλά δεν περιλαμβάνει εκπαιδευτική άδεια με ή χωρίς απολαβές ή παράταση άδειας ασθένειας ή απουσία λόγω διαθεσιμότητας. (2) OpOL που δεν έχουν ορισθεί διαφορετικά στους παρόντες Κανονισμούς έχουν, εκτός αν προκύπτει διαφορετικά από το κείμενο, τις έννοιες που αποδίδονται σ' αυτούς από τους περί Δημόσιας Υπηρεσίας Νόμους. ΜΕΡΟΣ II - ΑΔΕΙΑ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ 3. - (1) Η ετήσια άδεια ανάπαυσης των υπαλλήλων που υπηρετούσαν σε δημόσια θέση και βρίσκονταν στη Δημόσια Υπηρεσία κατά τη 15η Απριλίου 1988 καθορίζεται σε: κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 8 τόμος 1, τεύχος 1

9 (α) 29 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος σε περίπτωση πενθήμερης εβδομάδας εργασίας και (β) 35 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος, σε περίπτωση εξαήμερης εβδομάδας εργασίας. (2) Οι υπάλληλοι που διορίζονται μετά την 15η Απριλίου 1988 δικαιούνται άδεια ανάπαυσης ως ακολούθως: (α) Για συνεχή υπηρεσία μέχρι 6 χρόνια από την ημερομηνία διορισμού τους (ϊ) 19 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος, σε περίπτωση πενθήμερης εβδομάδας εργασίας και (ii) 23 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος, σε περίπτωση εξαήμερης εβδομάδας εργασίας. Νοείται ότι, ωρομίσθιοι κυβερνητικοί υπάλληλοι, που διορίζονται σε δημόσιες θέσεις και πριν τον διορισμό τους εδικαι- ούντο μεγαλύτερο αριθμό ημερών άδειας ανάπαυσης, θα διατηρούν το δικαίωμα αυτό μέχρις ότου με τα χρόνια υπηρεσίας δικαιούνται άδεια ανάπαυσης με βάση την επόμενη κατηγορία. (β) Για συνεχή υπηρεσία πάνω από 6 χρόνια και μέχρι 14 συμπληρωμένα χρόνια από την ημερομηνία διορισμού τους - (i) 24 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος, σε περίπτωση πενθήμερης εβδομάδας εργασίας και (ii) 29 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος, σε περίπτωση εξαήμερης εβδομάδας εργασίας. (γ) Για συνεχή υπηρεσία πάνω από 14 συμπληρωμένα χρόνια από την ημερομηνία διορισμού τους - (1) 29 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος σε περίπτωση πενθήμερης εβδομάδας εργασίας και (ii) 35 εργάσιμες ημέρες σε κάθε έτος σε περίπτωση εξαήμερης εβδομάδας εργασίας. (2) Σε περίπτωση που οι υπάλληλοι εργάζονται με βάση μικτό σύστημα πενθήμερης και εξαήμερης εβδομάδας εργασίας ή με το σύστημα βάρδιας ή με ειδικά ωράρια που δε συμπίπτουν με τις ώρες και ημέρες των υπαλλήλων που εργάζονται με βάση εξαήμερη εβδομάδα εργασίας, αυτοί θα δικαιούνται άδεια ανάπαυσης όπως οι υπάλληλοι που εργάζονται με βάση εξαήμερη εβδομάδα εργασίας. Η άδεια ανάπαυσης που θα παραχωρείται θα υπολογίζεται πάνω στην ίδια βάση που κερδίζεται. Σε περίπτωση που θα εγείρονται προβλήματα θα αποφασίζει ο Διευθυντής της Υπηρεσίας Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού. (4) Σε περίπτωση μεταπήδησης από. μια κατηγορία σε άλλη, όταν η συμπλήρωση των πραγματικών ετών υπηρεσίας του υπαλλήλου δε συμπίπτει με τη συμπλήρωση του ημερολογιακού έτους, για τον υπολογισμό της άδειας ανάπαυσης αναφορικά με το έτος που γίνεται η μεταπήδηση θα λαμβάνεται υπόψη η αναλογία άδειας ανάπαυσης σε εργάσιμες ημέρες που δικαιούται ο υπάλληλος για κάθε κατηγορία. Γενικοί κανόνες που αφορούν την άδεια ανάπαυσης 4. - (1) Η άδεια ανάπαυσης υπολογίζεται με βάση το ημερολογιακό έτος από 1η Ιανουαρίου - 31η Δεκεμβρίου. Άδεια για υπηρεσία λιγότερη από ένα έτος υπολογίζεται προς 1/12 για κάθε συμπληρωμένο μήνα υπηρεσίας. Αν προκύπτει κλασματική άδεια και αν το κλάσμα είναι μικρότερο του 1/2 χάνεται, ενώ αν είναι μεγαλύτερο πιστώνεται στον υπάλληλο ως 1 ημέρα. Αν το κλάσμα είναι ακριβώς 1/2, ο υπάλληλος πιστώνεται με αυτό. (2) Για να παραχωρηθεί άδεια ανάπαυσης θα πρέπει ο υπάλληλος να έχει συμπληρώσει υπηρεσία 6 τουλάχιστο μηνών: Νοείται ότι σε περίπτωση αποχώρησης του υπαλλήλου από την υπηρεσία για οποιοδήποτε από τους λόγους που αναφέρονται στους Κανονισμούς 7, 8 και 9 προτού ο υπάλληλος συμπληρώσει υπηρεσία 6 μη κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 9 τόμος 1, τεύχος 1

10 νών, θα του παραχωρείται άδεια ανάπαυσης ή θα καταβάλλεται σ' αυτόν το αντίτιμο γι' αυτή ανάλογα με την περίπτωση, με βάση την αναλογία που θα προκύψει από τον υπολογισμό της κλασματικής περιόδου υπηρεσίας έναντι των 6 μηνών. (3) Τηρουμένων των διατάξεων του Κανονισμού 6, ο υπάλληλος μπορεί να λαμβάνει προκαταβολικά την άδεια που δικαιούται στο συγκεκριμένο ημερολογιακό έτος. Νοείται ότι, αν κατά τη διάρκεια του έτους ο υπάλληλος απουσιάσει με άδεια χωρίς απολαβές ή για οποιοδήποτε λόγο που δεν μπορεί να λογιστεί ως υπηρεσία, θα αποκόπτεται από το μισθό του το αντίτιμο της επιπλέον άδειας που παραχωρήθηκε σ' αυτόν: Νοείται περαιτέρω ότι, αν ο υπάλληλος αποχωρήσει από την Υπηρεσία πριν το τέλος τους έτους, θα γίνεται ανάλογος διακανονισμός όπως προβλέπεται στην πρώτη επιφύλαξη της παραγράφου (3) του Κανονισμού 5. (4) Η άδεια ανάπαυσης εγκρίνεται από τον οικείο Προϊστάμενο Τμήματος ή από δεόντως εξουσιοδοτημένο από αυτό Λειτουργό, μετά από αίτηση του υπαλλήλου, λαμβανομένων υπόψη και των αναγκών της Υπηρεσίας. (5) Η άδεια ανάπαυσης αρχίζει από την εργάσιμη ημέρα από την οποία ο υπάλληλος δεν προσέρχεται στην εργασία του και λήγει την τελευταία εργάσιμη ημέρα πριν από την επάνοδο του σ' αυτήν. Κυριακές, δημόσιες, θρησκευτικές ή ειδικές αργίες δεν υπολογίζονται ως μέρος της άδειας ανάπαυσης. (6) Απουσία υπαλλήλου, εκτός στις περιπτώσεις απουσίας υπαλλήλου για αποδεδειγμένους ιατρικούς λόγους, σε οποιαδήποτε ημέρα κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας, περιλαμβανομένης και περίπτωσης κατά την οποία ο υπάλληλος είναι διάδικος σε υπόθεση ενώπιον δικαστηρίου, μπορεί να γίνεται μόνο κατόπιν άδειας του οικείου Προϊστάμενου Τμήματος και υπολογίζεται έναντι της άδειας ανάπαυσης του: για 2-31/2 ώρες σε 1/2 ημέρα άδεια και πάνω από 31/2 ώρες ως 1 ημέρα άδεια. Σε περίπτωση, όμως, που υπάλληλος καλείται να δώσει μαρτυρία, η απουσία του δε λογίζεται έναντι της άδειάς του, αλλά η αμοιβή για την ημέρα εκείνη θα πρέπει να κατατεθεί στο Δικαστήριο από το ενδιαφερόμενο μέρος που τον καλεί να δώσει μαρτυρία. (7) Σε περίπτωση που υπάλληλος ασθενήσει, ενώ βρίσκεται με άδεια ανάπαυσης, η περίοδος της ασθενείας του δεν υπολογίζεται ως άδεια ασθένειας, αλλά λογίζεται σε βάρος της άδειας ανάπαυσής του. Σε περίπτωση όμως που υπάλληλος ασθενήσει και χρειάζεται να νοσηλευτεί σε νοσηλευτικό ίδρυμα, η άδεια ανάπαυσης διακόπτεται μετά από αίτηση του υπαλλήλου και η περίοδος νοσηλείας του θα θεωρείται ως άδεια ασθένειας, μετά από πιστοποίηση αρμόδιου Ιατρικού Λειτουργού. (8) Με εξαίρεση επείγουσες περιστάσεις, που δεν μπορούν να προβλεφθούν, αιτήσεις για άδεια ανάπαυσης μέχρι 8 ημέρες πρέπει να υποβάλλονται 3 τουλάχιστον εργάσιμες ημέρες πριν την έναρξη αυτής. Για άδεια πάνω από 8 ημέρες οι αιτήσεις πρέπει να υποβάλλονται μια τουλάχιστον εβδομάδα προηγουμένως. (9) (α) Η άδεια ανάπαυσης που βρίσκεται σε πίστη υπαλλήλου που μεταβαίνει στο εξωτερικό για εκπαίδευση με υποτροφία ή εκπαιδευτική άδεια χωρίς απολαβές, δεν επηρεάζεται. (β) Υπάλληλος στον οποίο παραχωρείται υποτροφία ή μεταβαίνει στο εξωτερικό για εκπαίδευση, με την έγκριση της Κυβέρνησης, θεωρείται ότι βρίσκεται με εκπαιδευτική άδεια. Αν ο υπάλληλος έχει άδεια ανάπαυσης σε πίστη του, μπορεί αν επιθυμεί, να πάρει την άδεια αυτή πριν από την εκπαιδευτική του άδεια. Στη περίπτωση αυτή η εκπαιδευτική άδεια του υπαλλήλου θα αρχίζει από την επόμενη της ημερομηνίας κατά την οποία λήγει η άδεια ανάπαυσής του. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 10 τόμος 1, τεύχος 1

11 (γ) Σε περίπτωση υποτροφίας διάρκειας πάνω από έξι μήνες, στην οποία ο υπάλληλος δικαιούται να λάβει πλήρεις απολαβές κατά τους πρώτους έξι μήνες της υποτροφίας, η άδεια ανάπαυσης, που βρίσκεται σε πίστη του υπαλλήλου κατά την έναρξη της υποτροφίας, μπορεί να παραχωρηθεί σ' αυτόν μετά τη συμπλήρωση των έξι πρώτων μηνών της υποτροφίας, για τους οποίους δικαιούται πλήρεις απολαβές. (10) Τηρουμένων των διατάξεων των Κανονισμών αυτών, υπάλληλος δε δικαιούται να διεκδικήσει πληρωμή αντί της άδειας ανάπαυσης που έχει σε πίστη του. Συσσώρευση και μεταφορά άδειας ανάπαυσης 5. - (1) Κάθε υπάλληλος δικαιούται να μεταφέρει από την ετήσια άδεια ανάπαυ- σής του από το ένα έτος στο άλλο 16 ημέρες, στην περίπτωση εξαήμερης εβδομάδας εργασίας και 13 εργάσιμες ημέρες, στην περίπτωση πενθήμερης εβδομάδας εργασίας, με ανώτατο όριο συσσώρευσης 84 και 70 ημερών, αντίστοιχα. (2) Το έτος διορισμού του υπαλλήλου, ανεξάρτητα από την ημερομηνία διορισμού του, θεωρείται πλήρες ημερολογιακό έτος για σκοπούς συσσώρευσης άδειας, δηλαδή ο υπάλληλος δικαιούται να μεταφέρει άδεια στο επόμενο ημερολογιακό έτος μέχρι και το ανώτατο όριο άδειας που δικαιούται να συσσωρεύσει για ολόκληρο έτος. (3) Τηρουμένων των διατάξεων που ρυθμίζουν την παραχώρηση ετήσιας άδειας ανάπαυσης, ο υπάλληλος δικαιούται σε κάθε έτος την άδεια ανάπαυσης του έτους αυτού, έστω και αν έχει ήδη συσσωρεύσει το ετήσιο ή το ανώτατο όριο άδειας ανάπαυσης. Σε τέτοια περίπτωση, ο υπάλληλος μπορεί να πάρει την άδεια ανάπαυσης του έτους εκείνου συν μέρος ή/και ολόκληρη την άδεια ανάπαυσης που έχει συσσωρεύσει: Νοείται ότι, σε περίπτωση που ο υπάλληλος αφυπηρετεί, παραιτείται ή απολύε ται, δεν μπορεί να πάρει περισσότερη άδεια ανάπαυσης από όση θα έχει κερδίσει μέχρι την ημερομηνία αποχώρησής του από την Υπηρεσία. Αν έχει πάρει περισσότερη, τότε το ανάλογο αντίτιμο της άδειας αυτής αφαιρείται από τη σύνταξη ή το φιλοδώρημα ή, αν δε δικαιούται σύνταξη ή φιλοδώρημα, καταβάλλειτούτο ο ίδιος στην Κυβέρνηση. (4) Δημόσιος υπάλληλος που υπηρετούσε ως έκτακτος υπάλληλος στη δημόσια υπηρεσία, αμέσως πριν από το διορισμό του σε δημόσια θέση, μπορεί να μεταφέρει την άδεια ανάπαυσης που είχε κερδίσει για την έκτακτη υπηρεσία του, νοουμένου ότι θα πάρει την άδεια αυτή σε 12 μήνες από την ημερομηνία του διορισμού του στη δημόσια θέση: Νοείται ότι, για οποιαδήποτε έκτακτη υπηρεσία λιγότερη από 12 μήνες, ή άδεια που θα μεταφέρει ο υπάλληλος θα είναι ανάλογη με την περίοδο της υπηρεσίας του. Κατά τον υπολογισμό των ημερών άδειας που θα μεταφέρει, κλάσμα ημέρας μικρότερο του 1/2 χάνεται, ενώ, αν είναι μεγαλύτερο, πιστώνεται στον υπάλληλο ως 1 ημέρα. Αν το κλάσμα είναι ακριβώς 1/2, ο υπάλληλος πιστώνεται με αυτό. Θερινή άδεια ανάπαυσης 6. - (1) Η περίοδος θερινών διακοπών, καθορίζεται για τη χρονική περίοδο από 1η Ιουνίου - 30 Σεπτεμβρίου. Κατά την περίοδο αυτή οι υπάλληλοι δικαιούνται να πάρουν τρεις συνεχείς εβδομάδες άδεια. Σε εξαιρετικές όμως περιπτώσεις που οι ανάγκες της υπηρεσίας καθιστούν πρακτικά αδύνατη την παραχώρηση τριών συνεχών εβδομάδων, τότε, παραχωρούνται δύο συνεχείς εβδομάδες και επιπλέον μια εβδομάδα σε άλλο στάδιο μέσα στην πιο πάνω περίοδο: Νοείται ότι όπου για ιδιαίτερους λόγους, ο υπάλληλος επιθυμεί να πάρει την άδειά του αυτή εκτός της πιο πάνω περιόδου, και οι υπηρεσιακές ανάγκες το επιτρέπουν, τότε μπορεί να γίνεται ανάλογη διευθέτηση. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 11 τόμος 1, τεύχος 1

12 (2) Οι οικείοι Προϊστάμενοι Τμημάτων δέον όπως φροντίζουν για την έγκαιρη ετοιμασία του προγράμματος της θερινής άδειας και προβαίνουν σε διευθετήσεις, ώστε να μην επηρεάζεται σοβαρά η ομαλή λειτουργία των Υπηρεσιών. Άδεια ανάπαυσης σε περϊπτώσεις αφυπηρέτησης 7. - (1) Υπάλληλος που αφυπηρετεί λόγω ορίου ηλικίας ή μετά από αίτηση του σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις των περί Συντάξεων Νόμων, οφείλει να λάβει πριν από την αφυπηρέτησή του την άδεια ανάπαυσης που έχει σε πίστη του. Σε καμιά περίπτωση δε δικαιούται να αποποιηθεί την άδεια ανάπαυσης που έχει σε πίστη του ή να υπηρετήσει έναντι αυτής ή να διεκδικήσει πληρωμή αντί αυτής. (2) Ο οικείος Προϊστάμενος Τμήματος προβαίνει σε διευθετήσεις που διασφαλίζουν ώστε η άδεια ανάπαυσης του υπαλλήλου που αφυπηρετεί να αρχίζει κατά τέτοια ημερομηνία, ώστε να λήγει την προτεραία της ημερομηνίας αφυπηρέτη- σης του υπαλλήλου. (3) Σε περίπτωση που υπάλληλος που αφυπηρετεί βρίσκεται με άδεια ασθένειας και η άδεια αυτή επεκτείνεται πέραν από την ημερομηνία από την οποία θα αρχίσει η άδεια ανάπαυσής του πριν από την αφυπηρέτησή του, η περίοδος της ασθένειας που εμπίπτει μέσα στην περίοδο της άδειας ανάπαυσής του λογίζεται ως μέρος της άδειας ανάπαυσης. Άδεια ανάπαυσης σε περιπτώσεις παραίτησης αναγκαστικής αφυπηρέτησης, θανάτου, καπ (1) Υπάλληλος που παραιτείται από τη θέση του, μετά από άδεια της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, οφείλει να λάβει πριν από την ημερομηνία παραίτησής του την άδεια ανάπαυσης την οποία έχει σε πίστη του. (2) Υπάλληλος που αποχωρεί από την υπηρεσία, χωρίς άδεια της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας, ή ο οποίος απολύεται από την υπηρεσία, χάνει την άδεια ανάπαυσης που έχει σε πίστη του. (3) Σε περίπτωση αναγκαστικής αφυπηρέτησης ή αφυπηρέτησης για λόγους δημόσιου συμφέρο\λγος μπορεί να καταβληθεί στον υπάλληλο το αντίτιμο της άδειας ανάπαυσης που έχει σε πίστη του. (4) Σε περίπτωση θανάτου του υπαλλήλου, το αντίτιμο της άδειας ανάπαυσης που είχε σε πίστη του κατά την ημέρα του θανάτου του καταβάλλεται στους νόμιμους κληρονόμους του. (5) Σε περίπτωση που ο υπάλληλος παραιτείται λόγω διορισμού του στη Δημόσια Εκπαιδευτική Υπηρεσία ή σε άλλη κρατική υπηρεσία ή σε νομικό πρόσωπο δημόσιου δικαίου ή σε οργανισμό κοινής ωφέλειας και δεν μπορεί να πάρει την άδεια που δικαιούται πριν από την ανάληψη των νεών καθηκόντων το υ, καταβάλλεται σ' αυτόν το αντίτιμο της άδειας ανάπαυσης που δεν μπορεί να παραχωρηθεί σ' αυτόν. (6) Σε περίπτωση που υπάλληλος καλείται για υπηρεσία στην Εθνική Φρουρά για εκπλήρωση ή συμπλήρωση της υποχρεωτικής θητείας του και έχει άδεια ανάπαυσης σε πίστη του, μπορεί, αν το επιθυμεί, να πάρει την άδεια αυτή ή μέρος αυτής κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στην Εθνική Φρουρά, νοουμένου ότι κατά τη διάρκεια της άδειας αυτής δε θα λαμβάνει οποιοδήποτε επίδομα από την Εθνική Φρουρά, αλλά θα λαμβάνει τις κανονικές απολαβές του. Άδεια ανάπαυσης σε περιπτώσεις τερματισμού απασχόλησης 9. Σε περίπτωση που υπάλληλος υπηρετεί με σύμβαση ή από μήνα σε μήνα και οι όροι υπηρεσίας του διαλαμβάνουν ότι η απασχόλησή του δύναται να τερματιστεί : μετά από ορισμένη προειδοποίηση, κανένα μέρος της περιόδου προειδοποίησης δε δύναται να λογιστεί έναντι της άδειας ανάπαυσης την οποία δικαιούται ο υπάλληλος. Αν καταβληθεί πληρωμή αντίπρο- κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 12 τόμος 1, τεύχος 1

13 ειδοποίησης, ο υπάλληλος δικαιούται να λάβει επίσης την άδεια ανάπαυσης την οποία έχει σε πίστη του. Απουσία υπαλλήλου στο εξωτερικό έπειτα από πρόσκληση. 10. Σε περίπτωση που παραχωρείται έγκριση σε υπάλληλο για αποδοχή πρόσκλησης για δωρεάν μετάβαση ή φιλοξενία στο εξωτερικό, η περίοδος απουσίας του λογίζεται έναντι της άδειας ανάπαυ- σής του, εκτός αν αποφασιστεί διαφορετικά, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού 'της επίσκεψης και του οφέλους που θα προκύψει από αυτή. ΜΕΡΟΣ III - ΑΔΕΙΑ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ (1) Τηρουμένων των διατάξεων της παραγράφου (1) του Κανονισμού 15, άδεια ασθένειας με πλήρεις απολαβές δύναται να παραχωρείται, με βάση πιστοποιητικό από αρμόδιο Ιατρικό Λειτουργό, μέχρι 42 ημέρες σε κάθε ημερολογιακό έτος. (2) Αν ο υπάλληλος πάρει όλη την άδεια ασθένειας που δικαιούται μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος και χρειαστεί να απουσιάσει για πρόσθετη περίοδο λόγω ασθένειας, ο οικείος Προϊστάμενος Τμήματος ζητεί γραπτώς από το Διευθυντή του Τμήματος Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας να ορίσει Ιατροσυμβούλιο από αρμόδιους Κυβερνητικούς Ιατρικούς Λειτουργούς για να εξετάσει τον υπάλληλο. Αν το Ιατροσυμβούλιο συστήσει τη χορήγηση και άλλης άδειας ασθένειας στον υπάλληλο η απουσία τούτου για περαιτέρω περίοδο μέχρι 6 μήνες λογίζεται ως παράταση της άδειας ασθένειας με πλήρεις απολαβές. (3) Αν κατά τη λήξη της παράτασης που αναφέρεται στην παράγραφο (2) το Ιατροσυμβούλιο έχει λόγους να πιστεύει ότι ο υπάλληλος θα είναι τελικά σε θέση να αναλάβει τα καθήκοντα της θέσης του, τούτο δύναται να συστήσει περαιτέρω παράταση της άδειας ασθένειας για περίοδο μέχρι άλλους 6 μήνες με το 1/2 των απο λαβών συν της άδεια ανάπαυσης που πιθανόν να έχει σε πίστη του, και την οποία μπορεί να πάρει πριν από την παράτασή αυτή, αν το επιθυμεί ο ίδιος. (4) Μετά τη λήξη της παράτασης που αναφέρεται στην παράγραφο (3) καμιά άλλη παράταση άδειας δε δύναται να χορηγηθεί με ή χωρίς απολαβές, εκτός αν ο υπάλληλος επαναλάβει τα καθήκοντά του και ασθενήσει πάλι, οπότε εφαρμόζονται από την αρχή οι σχετικές πρόνοιες για άδεια ασθένειας. Παράταση άδειας ασθένειας υπαλλήλου που τραυματίζεται κατά την εκτέλεση καθήκοντος. Κεφ (1) Ανεξάρτητα από τις πρόνοιες του Κανονισμού 11, σε υπάλληλο ο οποίος τραυματίζεται σωματικά κατά την εκτέλεση καθήκοντος ή κατά τη μετάβαση στον τόπο εργασίας του ή κατά την επιστροφή από τον τόπο εργασίας στον τόπο διαμονής του ή προσβάλλεται από επαγγελματική ασθένειας όπως αυτή καθορίζεται στον περί Γνωστοποιήσεως Ατυχημάτων και Επαγγελματικών Νόσων Νόμο, χωρίς δική του υπαιτιότητα ή αμέλεια, δύναται να χορηγηθεί παράταση άδειας ασθένειας με πλήρεις απολαβές για περίοδο 6 μηνών μετά τη λήξη της ετήσιας άδειας ασθένειας την οποία δικαιούται. Αν μετά τη λήξη της παράτασης αυτής ο υπάλληλος αδυνατεί να επαναλάβει τα καθήκοντά του, δύναται να χορηγηθεί σ' αυτόν περαιτέρω άδεια ασθενείας με πλήρεις απολαβές μέχρι 6 μήνες. Και οι δύο παρατάσεις άδειας ασθενείας δύνανται να χορηγηθούν μόνο με τη σύσταση ειδικού Ιατροσυμβουλίου, αν ο υπάλληλος βρίσκεται στην Κύπρο, ή δύο τουλάχιστον ιατρών που ορίζονται σύμφωνα με την παράγραφο (β) του Κανονισμού 18, αν ο υπάλληλος βρίσκεται σε πόλη εκτός της Κύπρου, όπου υπάρχει Πρεσβεία ή Προξενείο της Δημοκρατίας. (2) Η πιο πάνω άδεια ασθένειας και παράταση άδειας ασθένειας με πλήρεις απολαβές παραχωρείται με τον όρο ότι θα αφαιρείται οποιοδήποτε ποσό που δικαιούται ο υπάλληλος δυνάμει των περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νόμων. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 13 τόμος 1, τεύχος 1

14 Για τους σκοπούς του Κανονισμού αυτού, ο όρος «κατά την εκτέλεση καθήκοντος» σημαίνει την περίοδο κατά την οποία ο υπάλληλος ασχολείται με την εκτέλεση των συνήθων καθηκόντων της θέσης του ή άλλου ειδικού καθήκοντος. Οι πιο πάνω διατάξεις ισχύουν και στην περίπτωση που ο υπάλληλος τραυματίζεται κατά την εκτέλεση καθήκοντος στο εξωτερικό. Άδεια ασθένειας τραυματιών πολέμου. 13. Σε υπαλλήλους τραυματίες πολέμου παραχωρείται άδεια ασθενείας 2 ετών ένα χρόνο με πλήρεις απολαβές και ένα χρόνο με 1/2 των απολαβών. 'Αδεία ασθενείας υπαλλήλου που βρίσκεται εκτός Κύπρου (1) Αν υπάλληλος που βρίσκεται εκτός Κύπρου για εκτέλεση καθήκοντος ή με άδεια ανάπαυσης ασθενήσει KOL δε δύναται να επιστρέψει στην Κύπρο και να επαναλάβει έγκαιρα τα καθήκοντά του, οφείλει - (α) Αν βρίσκεται σε πόλη όπου υπάρχει Πρεσβεία ή Προξενείο της Δημοκρατίας, να ζητήσει από την Πρεσβεία ή το Προξενείο να υποδείξει ιατρό για εξέτασή του και έκδοση πιστοποιητικού, που να περιγράφει την ασθένεια και να καθορίζει το χρόνο κατά τον οποίο προβλέπεται ότι ο υπάλληλος θα δυνηθεί να επιστρέψει στην Κύπρο. Το πιστοποιητικό αποστέλλεται αεροπορικώς από την Πρεσβεία ή το Προξενείο στον οικείο Προϊστάμενο Τμήματος, ο οποίος και εγκρίνει τη χορήγηση στον υπάλληλο άδειας ασθένειας για την περίοδο για την οποία η απουσία τούτου υπερβαίνει το χρόνο της υπηρεσίας που ανατέθηκε σ' αυτόν, ή ανάλογα με την περίπτωση, την άδεια που χορηγήθηκε σ' αυτόν (β) αν βρίσκεται σε τόπο που δεν υπάρχει Πρεσβεία ή Προξενείο της Δημοκρατίας, να υποβληθεί σε εξέταση από ιατρό και να πάρει πιστοποιητικό που να περιγράφει την ασθένεια και να καθορίζει το χρόνο κατά τον οποίο προβλέπεται ότι θα δυνηθεί να επιστρέψει στην Κύπρο. Το πιστοποιητικό αποστέλλεται αεροπορικώς από τον υπάλληλο στον οικείο Προϊστάμενο Τμήματος, ο οποίος διαβιβάζει τούτο μέσω της αρμόδιας αρχής, όπου αυτή είναι, άλλη από τον Προϊστάμενο Τμήματος, στο Διευθυντή του Τμήματος Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας για τις απόψεις του. Αν ο Διευθυντής Ιατρικών Υπηρεσιών και Υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας συστήσει την αποδοχή του πιστοποιητικού, τότε ο οικείος Προϊστάμενος Τμήματος εγκρίνει τη χορήγηση άδειας ασθένειας όπως στην υποπαράγραφο (α) πιο πάνω. Διαφορετικά, η απουσία του υπαλλήλου θα λογίζεται έναντι της άδειας ανάπαυσής του, ή αν δεν έχει τέτοια άδεια, θα λογίζεται ως άδεια χωρίς απολαβές. (2) Η περίοδος απουσίας υπαλλήλου στο εξωτερικό για λόγους ασθένειας υπολογίζεται με βάση τις ίδιες πρόνοιες που εφαρμόζονται για άδεια ασθενείας στην Κύπρο. Γενικοί κανόνες που αφορούν την άδεια ασθενείας (1) Η προσκόμιση πιστοποιητικού από αρμόδιο Ιατρικό Λειτουργό δεν είναι απαραίτητη σε περιπτώσεις που η απουσία, λόγω ασθένειας, δεν υπερβαίνει τις δύο (2) διαδοχικές ημέρες, νοουμένου ότι ο οικείος Προϊστάμενος Τμήματος ικανοποιείται ότι η απουσία οφείλεται πράγματι σε λόγους ασθένειας. Για κάθε περίπτωση, όμως, πρέπει να υποβάλλεται από τον ενδιαφερόμενο υπάλληλο, μόλις επανέλθει στα καθήκοντά του, αίτηση στον οικείο Προϊστάμενο Τμήματος για καλυπτική έγκριση, εναπόκειται δε στον οικείο Προϊστάμενο του Τμήματος να εγκρίνει ή όχι την άδεια αυτή. Άδεια ασθένειας χωρίς πιστοποιητικό δεν μπορεί να προηγείται Σαββάτου, στην περίπτωση πενθήμερης εβδομάδας εργασίας, ή να προηγείται ή έπεται Κυριακής, δημόσιας ή θρησκευτικής αργίας, άδειας ανάπαυσης ή άδεια ασθένειας, και ούτε δύναται να εγκριθεί αν ο υπάλληλος απουσίασε ή κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 14 τόμος 1, τεύχος 1

15 θα απουσιάσει λόγω ασθένειας, χωρίς πιστοποιητικό αρμόδιου Ιατρικού Λειτουργού πάνω από οκτώ (8) συνολικά ημέρες μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος. (2) 'Οταν η ασθένεια υπαλλήλου που άρχισε μέσα σ' ένα ημερολογιακό έτος παραταθεί στο επόμενο έτος και ο υπάλληλος κατά την πρώτη ημέρα του νέου έτους βρίσκεται με συνηθισμένη άδεια ασθενείας, η απουσία λόγω ασθένειας για το έτος θα υπολογίζεται έναντι, της άδειας ασθένειας του νέου έτους. Αν βρίσκεται με παράταση τέτοιας άδειας με πλήρεις απολαβές, δικαιούται να τύχει, μετά την εκπνοή τέτοιας άδειας, της συνήθους ετήσιας άδειας ασθένειας για το νέο έτος συνέχιση, όμως, της απουσίας λόγω ασθένειας και μετά την παραχώρηση της ετήσιας άδειας ασθένειας θα λογίζεται ως παράταση άδειας με μισές ή χωρίς απολαβές, ανάλογα με την περίπτωση. Αν όμως ο υπάλληλος κατά την πρώτη ημέρα του νέου έτους διατελεί με παράταση άδεια ασθένειας με μισές ή χωρίς απολαβές, δεν μπορεί να τύχει της συνηθισμένης ετήσιας άδειας ασθένειας για το νέο έτος, εκτός αν επαναλάβει τα καθήκοντά του και ασθενήσει πάλι. (3) Δεν επιτρέπεται σε υπάλληλο να επανέλθει στα καθήκοντά του πριν λήξει, η άδεια ασθένειάςτου ή οποιαδήποτε παράταση της άδειας ασθένειάς του, εκτός αν πιστοποιηθεί από αρμόδιο Ιατρικό Λειτουργό ή Ιατροσυμβούλιο, ανάλογα με την περίπτωση, ότι μπορεί να αναλάβει και πάλι τα καθήκοντα της θέση του. (4) Η άδεια ασθένειας δεν είναι συσσωρεύσιμη, και κατά κανόνα δεν παραχωρείται εκτός Κύπρου. (5) Το πιστοποιητικό ασθένειας ή οποιαδήποτε βεβαίωση για απουσία υπαλλήλου σύμφωνα με τις διατάξεις του Μέρους III και του Μέρους IV των παρόντων Κανονισμών, για υπαλλήλους που υπηρετούν στην Κύπρο, θα πρέπει να είναι σε καθορισμένο από το Υπουργείο Υγείας έντυπο. (6) Σε περίπτωση που ο οικείος Προϊστάμενος Τμήματος έχει αμφιβολία ως προς την αντικειμενικότητα του πιστοποι ητικού ασθένειας που εκδίδεται, παραπέμπει το θέμα στο Υπουργείο Υγείας, το οποίο και μεριμνά για τη σύσταση ειδικής Επιτροπής για διερεύνηση του θέματος. Ειδική άδεια σε ορισμένες περιπτώσεις αφυπηρέτησης λόγω ασθένειας (1) Σε υπάλληλο του οποίου αποφασίζεται η αφυπηρέτηση για λόγους υγείας - (α) Ενώ βρίσκεται με άδεια ασθένειας με πλήρεις απολαβές ή με άδεια ανάπαυσης, ή (β) ενώ βρίσκεται σε καθήκον, και έχει άδεια ανάπαυσης σε πίστη του λιγότερη από 2 μήνες, χορηγείται ειδική άδεια με πλήρεις απολαβές για περίοδο 2 μηνών, περιλαμβανομένης και της άδειας ανάπαυσης που έχει σε πίστη του, από την ημερομηνία από την οποία το Ιατρικό Συμβούλιο αποφαίνεται ότι ο υπάλληλος είναι ανίκανος να εκτελεί τα καθήκοντα της θέσης του, ώστε να αφυπηρετήσει την τελευταία ημέρα του μηνός μετά την εκπνοή της ειδικής αυτής άδειας. Αν όμως η άδεια ανάπαυσης την οποία δικαιούται ο υπάλληλος κατά την ημερομηνία αυτή είναι μεγαλύτερη από 2 μήνες, τότε χορηγείται σ' αυτόν η άδεια ανάπαυσής του αντί της ειδικής άδειας, και η ημερομηνία αφυπηρέτησης θα είναι όπως στην περίπτωση της ειδικής άδειας. Τηρουμένων των διατάξεων της παραγράφου (1), σε περίπτωση που αποφασίζεται η αφυπηρέτηση υπαλλήλου για λόγους υγείας και ο υπάλληλος έχει ήδη εξαντλήσει την άδεια ασθένειάς του, η αφυπηρέτηση θα αρχίζει από την ημερομηνία από την οποία το Ιατρικό Συμβούλιο αποφαίνεται ότι ο υπάλληλος είναι ανίκανος να εκτελεί τα καθήκοντά της θέσης του, εκτός αν κατά την ημερομηνία αυτή ο υπάλληλος έχει οποιαδήποτε άδεια ανάπαυσης σε πίστη του, οπότε η αφυπηρέτηση του υπαλλήλου θα αρχίζει από την επόμενη της λήξης της άδειας ανάπαυσής του. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 15 τόμος 1, τεύχος 1

16 Ανθεκτικός στη Μεθικιλλίνη Χρυσίζων σταφυλόκοκκος Τί πρέπει να γνωρίζει to Νοσηλευτικό Προσωπικό Μαρία Ευαγγέλου R.G.N., C.C.N. Β.Sc. (Hons), Νοσηλευτικός Λειτουγός Περίληψη Αυτό το άρθρο, που εντάσσεται στο επίκαιρα θέματα, καθορίζει τι είναι ο Ανθεκτικός στην Μεθικιλλίνη Χρυσίζων Σταφυλόκοκκος. Περιγράφει το είδος και την έκταση του προβλήματος που προκαλείται από το πιο πάνω μικρόβιο και αναφέρει τα άτομα που πιθανόν να επηρεαστούν από αυτό. Τέλος, αναφέρει τους τρόπους μετάδοσης και τα μέτρα πρόληψης που πρέπει να γνωρίζει το νοσηλευτικό προσωπικό. Abstract This article defines Methicillin Resistant Staphylococcus Aureus (MRSA). It outlines the magnitude of the problem caused by this bacteria and describes people/patients who are susceptible to become colonised or infected by MRSA. Finally, it states the modes of transmission and the precautionary measures that the nursing staff should carry out in order to prevent the spread of MRSA. Εισαγωγή Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος είναι ένας οργανισμός ή κόκκος θετικός κατά gram, που τα κύτταρα του διατάσσονται σε αθροίσματα που μοιάζουν με τσαμπιά από σταφύλι. Αποικίζει, μονίμως ή προσωρινά, 20-40% υγιείς ενήλικες (Koneman et al, 1997) κυρίως στο δέρμα και ρινοφάρυγγα, χωρίς να προκαλεί ασθένεια. Από την μύτη, με ευκολία, το μικρόβιο μεταφέρεται σε χαρτο- μάντηλα, τσέπες, πετσέττες, ιματισμό και ειδικά στα χέρια, απ' εκεί όταν βρει τις κατάλληλες συνθήκες αποικίζει ή προκαλεί λοιμώξεις (Parker, 1978). Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος επιβιώνει σε ξηρό περιβάλλον από μερικές ημέρες μέχρι και μήνες (Ayliffe et al, 1999). Επίσης αποικίζει το περίνεο, μασχάλες, κόλπο και άλλες πτυχές του δέρματος αφού δείχνει προτίμηση εις τους ζεστούς και υγρούς χώρους. Όμως σε κάποιες περιπτώσεις λ.χ. λύση της συνέχειας του δέρματος, ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος μπορεί να προκαλέσει από ένα «σπυράκι» μέχρι πνευμονία, ενδοκαρδίτιδα, οστεομυελίτιδα ή ακόμη και θανατηφόρα σηψαιμία. Αποικισμός καλείται η παρουσία ενός μι κροοργανισμού μέσα ή πάνω σε ένα ξενιστή χωρίς καμιά εμφανή κλινική εκδήλωση ή ανοσολογική αντίδραση (Αποοτολοπούλου, 1996). Τα άτομα που είναι αποικισμένα θεωρούνται ασυμπτωματικοί φορείς του μικροβίου που πιθανόν να το μεταδόσουν σε άλλο άνθρωπο. Για τον λόγο αυτό τα άτομα αυτά πρέπει να πάρουν κάποια θεραπεία. Όταν άρχισε η χρήση της Πενικιλλίνης ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος ήταν ευαίσθητος προς αυτή. Γρήγορα όμως απέκτησε ανθεκτικότητα και τώρα δεν χρησιμοποιείται η πενικιλλίνη σχεδόν καθόλου σε λοιμώξεις με αιτία τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο. Έτσι η Μεθικιλλίνη άρχισε να χρησιμοποιείται το 1959 στις λοιμώξεις με ανθεκτικότητα προς την Πενικιλλίνη, αλλά το 1961 πρωτοεμφανίστηκε το ανθεκτικό προς την Μεθικιλλίνη στέλεχος του χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου (MRSA - Methicillin Resistant Staphylococcus Aureus). Τώρα η Μεθικιλλίνη σπάνια χρησιμοποιείται για λοιμώξεις αλλά χρησιμοποιείται στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο για δοκιμασία ευαισθησίας (Perry, 1996). Το πρόβλημα Μια από τις ανησυχίες του προβλήματος αυτού είναι ότι μπορεί να συμβεί και σαν επι κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 16 τόμος 1, τεύχος 1

17 δημία (E-MRSA- Epidemic Methicillin Resistant Staphylococcus Aureus). Επίσης η αγωγή είναι δύσκολη αφού λιγότερα αντιβιοτικά καταπολεμούν την λοίμωξη με MRSA. Σημειώνεται ότι το MRSA συμπεριφέρεται ακριβώς όπως ο συνήθης χρυσίζων σταφυλόκοκκος και δεν προκαλεί αλλιώτικες ή πιο σοβαρές λοιμώξεις (Dorset Health Authority, 1997). Όμως κάποια στελέχη του MRSA έχουν την ικανότητα να μεταδίδονται με περισσότερη ευκολία από άτομο σε άτομο (Wilson & Richardson, 1996). Τα αντιβιοτικά που είναι κατάλληλα δίνονται μόνο σε ενέσιμη μορφή και είναι πολύ ακριβά και τοξικά. Δίνεται συνήθως Βανκο- μυκίνη ή Τεϊκοπλανίνη. Σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες της Βανκομυκίνης και της Τεϊκοπλανίνης είναι η νεφροτοξική και ωτοτοξική τους δράση. Η κάθε φιάλη Βανκομυκίνης 500mgs στοιχίζει στο Κράτος Επίσης παρατείνει τη νοσηλεία του επηρεαζόμενου που πρέπει να υποστεί την απομόνωση και όλες τις συνέπειες που την συνοδεύουν. Γι' αυτό το λόγο πρέπει να περιοριστεί η εξάπλωση του στα νοσοκομεία, και να λαμβάνονται αυστηρά μέτρα για να μην μεταδοθεί σε άλλα άτομα. Ποιους επηρεάζει To MRSA δεν αποτελεί σημαντική απειλή για υγιή άτομα. Η λοίμωξη με MRSA συχνά αναπτύσσεται μέσα στο νοσοκομείο σε ασθενείς που είναι μεγάλης ηλικίας, βαριά άρρωστοι, χειρουργημένοι ή έχουν ενδοφλέβια υγρά, ουρηθρικό καθετήρα, ενδοτραχειακό σωλήνα κλπ. Τονίζεται ότι το MRSA δεν αποτελεί απειλή για τα υγιή άτομα ή το προσωπικό εκτός και αν έχουν άλλο πρόβλημα υγείας ή πληγές στο δέρμα που αποτελούν πύλη εισόδου του μικροβίου στον ανθρώπινο οργανισμό. Ο μόνος τρόπος να εντοπιστεί άτομο που είναι αποικισμένο ή νοσεί με MRSA είναι με το να σταλεί επίχρισμα (καλλιέργεια) στο Μικροβιολογικό εργαστήριο. Τα αποικισμένα άτομα λαμβάνουν τοπική αγωγή όπως είναι Mupirocin (Bactroban) στους ρώθωνες ή σε πληγές και πλύση του δέρματος και μαλλιών με χλωρεξιδίνη. Σε άτομα που νοσούν χρησιμοποιείται Βανκομυκίνη ή Τεϊκοπλανίνη αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και άλλο αντιβιοτικό αν το μικρόβιο είναι ευαίσθητο προς αυτό, και αυτό συνιστάται για αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας προς την Βανκομυκίνη. Π5ΝΑΚΑΣ 1. Ευάλωτα άτομα στο νοσοκομείο είναι: Νεογνά. Άτομα που έχουν ενδοφλέβια υγρά, ουρηθρητικό καθετήρα, προσθέσεις κλπ. Άτομα σε ανασοκαταστολή. Άτομα με καρκίνο. Άτομα που νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας. Άτομα με εγκαύματα Άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση. Άτομα που έχουν πάρει πρόσφατη αντιβιοτική αγωγή. Άτομα με χρόνια δερματικά προβλήματα όπως δερματίτιδα, κατακλήσεις. Άτομα που παραμένουν στο νοσοκομείο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Άτομα μεγάλης ηλικίας ειδικά αν είναι και κλινήρη. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 17 τόμος 1, τεύχος 1

18 Γενικά μέτρα τερόληψης μέσα στο Νοσοκομείο. 1. Απομόνωση (απομόνωση με επαφή/contact isolation) ασθενών που είναι αποικισμένοι ή νοσούν με MRSA. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμο μονόκλινο δωμάτιο τοποθετείται σε δωμάτιο μαζί με άλλους ομοι- οπαθείς ασθενείς (Cohort Nursing). Η πόρτα του δωματίου πρέπει να είναι πάντα κλειστή. Ο/η ασθενής αλλά και η οικογένεια του/της ενημερώνεται για τα μέτρα αυτά και αν υπάρχει διαθέσιμο, δίνεται γραπτό ενημερωτικό φυλλάδιο. 2. Προστατευτική ενδυμασία για το προσωπικό που φροντίζει τον ασθενή: Γάντια μιας χρήσης, μη-αποστειρωμένα. Πλαστικές ποδιές μιας χρήσης, μη αποστειρωμένες. Μάσκες μιας χρήσης χρησιμοποιούνται σε δραστηριότητες που αυξάνουν τον κίνδυνο της αερογενούς μετάδοσης, όπως φυσιοθεραπεία θώρακος ή αναρρόφηση πτυέλων (Griffith-Jones, 1995). Οι μάσκες θα πρέπει να καλύπτουν την μύτη και το στόμα. Προστατευτικά γυαλιά σε διαδικασίες που υπάρχει κίνδυνο να εκτοξευθούν οποιαδήποτε υγρά του σώματος στο πρόσωπο (CDC, 2000). 3. Σωστό πλύσιμο χεριών πριν και μετά την επαφή, άσχετα ότι φοριούνται γάντια, και χρήσης αντισηπτικού μετά το πλύσιμο με αλκοόλ 70%, χλωρεξιδίνη 4% ή ιώδιο - povidone iodine. Ο Shovein (1993 cited in Philips, Young 1995), επιβεβαιώνει ότι ο σημαντικότερος τρόπος ελέγ χου λοιμώξεων που μπορεί να παρθεί από την ομάδα υγείας είναι το σχολαστικό πλύσιμο χεριών πριν και μετά την επαφή με τον ασθενή. 4. Προσωπικό που πιθανόν να φέρει εκδορές στο δέρμα να τις καλύψει με αδια- περατό επίδεσμο. 5. Σωστή απόρριψη αχρήστων και χειρισμός ιματισμού όπως ορίζει το πρωτόκολλο του νοσοκομείου. 6. Αποφυγή μετακίνησης του ασθενή όσο είναι δυνατό. 7. Ανάθεση εξοπλισμού για αποκλειστική (ατομική) χρήση, για παράδειγμα να έχει δικό του θερμόμετρο, στηθοσκόπιο κλπ. 8. Καθημερινή καθαριότητα του δωματίου και του εξοπλισμού, και καθαριότητα του δωματίου κατά την έξοδο του ασθενή όπως καθορίζονται από τα πρωτόκολλα καθαριότητας. 9. Ειδοποιείται η επιτροπή ελέγχου ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. 10. Μερικά νοσοκομεία συνιστούν σήμανση στον φάκελλο του ασθενή (City Hospital 1996), αυτό, επιτρέπει την έγκαιρη ανίχνευση ατόμων σε μελλοντικές εισαγωγές (Ayliffe etal, 1999). Για ασθενείς που νοσούν ή είναι αποικισμένοι με MRSA πρέπει να εφαρμόζεται ο κανονισμός πρόληψης επαφής, όπως περιγράφεται πιο πάνω, (contact precautions - απομόνωση, γάντια, πλύσιμο χεριών, ποδιά, μάσκα κλπ) καθ' όλη τη διάρκεια νοσηλείας του ασθενούς γιατί μπορεί να παραμένει φορέας για εβδομάδες ή μήνες (Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου Λοιμώξεων, 1999). κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 18 τόμος 1, τεύχος 1

19 Για να διαπιστωθεί ότι ο ασθενής είναι πλέον ελεύθερος από MRSA πρέπει να έχει τρεις αρνητικές διαδοχικές καλλιέργειες. Συμπέρασμα To MRSA είναι ένα από τα σύγχρονα προβλήματα των νοσοκομείων και γι' αυτό επιβάλλεται όπως ο κάθε νοσηλευτής κατέχει τις απαιτούμενες γνώσεις για τον μικροοργανισμό αυτό αφού ο έλεγχος των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων είναι ευθύνη όλου του προσωπικού. Βιβλιογραφία Αποστολοπούλου, Ε.Α. (1996) Νοσοκομειακές Λοιμώξεις, Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης. Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου Λοιμώξεων (1999) Έλεγχος Ενδονοσοκομειακής Διασποράς του Χρυσίζοντα Σταφυλόκκοκου, Υπουργείο Υγείας, Λευκωσία, Ι.Υ (2). Ayliffe G.A.J, Babb J.R., Taylor L.J. (1999) Hospital-acquired Infection: Principles and Prevention, Third Edition, Oxford: Butterworth Heinemann. Centre for Disease Control and Prevention (2000) Methicillin resistant Staphylococcus Aureus - Facts for Healthcare Workers, 27/6/2000. Dorset Health Authority (1997) Methicillin-Resistant Staphylococcus aureus (MRSA), hhtp:// 27/6/2000. Griffith-Jones, A. (1995) Methicillin-resistant Staphylococcus aureus in wound care, Journal of Wound Care, Vol 4, No. 10, pp Infection Control Team, City Hospital (1996) Methicillin/Multi-resistant Staphylococcus Aureus, General Guidelines, Birmingham, U.K. Infection Control Team, Swindon & Marlborough NHS Trust, Infection Control Manual Part 1, U.K. Koneman E.W., Allen S.D, Janda W.M, Schreckenberger P.C, Winn W.C. (1997) Color Atlas of Diagnostic Microbiology, Fifth Edition, Philadelphia: Lippincott. Parket, M.J. (1978) Microbiology for Nurses, 5 th Ed, London: Bailliere Tindall. Perry, C. (1996) Methicillin-resistant Staphylococcus Aureus, Journal of Wound Care, Vol 5, No. 1 pp Philipps, E., Young, T. (1995) Methicillin-resistant Staphylococcus aureus and wound management, British Journal of Nursing, Vol. 4, No. 22, pp Wilson. J., Richardson. J. (1996) Keeping MRSA in perspective, Nursing Times, Vol. 92, No. 19. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 19 τόμος 1, τεύχος 1

20 Διατήρηση κινητικότητας ή κατάκλιση στο κρεβάτι για θεραπεία της οσφυαλγίας; Χριστίνα Ιωαννίδου (Νοσηλευτικός Λειτουργός) Πτυχιούχος Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Αθηνών MSc Health Studies, Coventry University Γεώργιος Ευσταθίου (Νοσηλευτικός Λειτουργός) Πτυχιούχος Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Αθηνών MSc Health Studies, Coventry University Περίληψη Η σύγχρονη τάση στο χώρο της υγείας απαιτεί θεραπευτικές μεθόδους ακριβείς και αξιόπιστες ως προς το αποτέλεσμα, και συμφέρουσες ως προς το κόστος. Μέσω της συστηματικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας προκύπτουν επιστημονικά αποδεδειγμένες μέθοδοι παροχής φροντίδας υγείας. Οι επαγγελματικές υγείας, χρησιμοποιώντας την πιο πάνω διαδικασία μπορούν να προσφέρουν την επιστημονικά καλύτερη φροντίδα ή μέθοδο αντιμετώπισης μιας παθολογικής κατάστασης στους ασθενείς τους. Ένα πρόβλημα που απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους ανά το παγκόσμιο είναι η οσφυαλγία. Η ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού εξακολουθεί να είναι η κατάκλιση στο κρεβάτι (σε συνδυασμό με τη χρήση αναλγητικής θεραπευτικής αγωγής), παρά τις αντίθετες απόψεις για διατήρηση της φυσιολογικής κινητικότητας της πλάτης. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται μελέτες-έρευνες γύρω από το θέμα της παροχής θεραπείας για την οσφυαλγία, με στόχο τη σύγκριση των δύο πιο πάνω μεθόδων. Τα αποτελέσματα ανασκόπησης της βιβλιογραφίας ευνούν τη διατήρηση της φυσιολογικής διατήρησης της σπονδυλικής στήλης, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η κατάκλιση στο κρεβάτι μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Abstract The idea of Evidence-based practice is growing fast. Its aim is to persuade the health professionals and the patients about the benefits of practising medicine or nursing, which is based on evidence. This can be achieved through a systematic review of the literature. Evidence for a specific treatment or intervention that is obtained from a systematic literature review can, then, be used by health professionals as the best treatment or intervention they can offer to the patients, or by the patients as the best treatment or intervention they can offer to the patients, or by the patients as the best treatment or intervation they can ask for. Low back pain is a common problem in many countries. For years, bed rest has been the most common treatment prescribed by doctors. Nevertheless, the effectiveness of bed rest is now questioned. More active interventions (continuation of activity) are now proposed. Still, bed rest continues to be the most common method for treatment of low back pain. This essay is a literature review. Its aim was to search the literature and present studies on low back pain and its treatment (comparison between bed rest and continuation of activity). The results favoured the continuation of activity. Εισαγωγή Η ιδεατής επιστημονικό αποδεδειγμένης φροντίδας υγείας (Evidence-based healthcare) σημειώνει διεθνώς ραγδαία ανάπτυξη. Σύμφωνα με τους Sackett και άλλους (1996:71), η επιστημονικά αποδεδειγμένη φροντίδα υγείας στηρίζεται σε ακριβή και αξιόπιστα στοιχεία που προκύπτουν από έγκυρες επιστημονικές έρευνες στο χώρο της υγείας. Η νεά αυτή τάση μπορεί να συμβάλλει θετικά στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη φροντίδα υγείας, παρέχοντας πληροφορίες για τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης μιας παθολογικής κατάστασης. Η επιστημονικά αποδεδειγμένη φροντίδα κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 20 τόμος 1, τεύχος 1

21 υγείας είναι το αποτέλεσμα μιας συστηματικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας (systematic literature review) που υπάρχει γύρω από ένα συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας ή θέμα. Η συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας είναι μια μέθοδος εντοπισμού, κριτικής και σύνθεσης στοιχείων που προκύπτουν από επιστημονικές έρευνες, με σκοπό να πετύχει ένα αξιόπιστο αποτέλεσμα (Droogan και Song, 1996:15). Το τελικό αποτέλεσμα μιας συστηματικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας αποτελεί την επιστημονικά αποδεδειγμένη φροντίδα ή μέθοδος αντιμετώπισης ενός προβλήματος που μπορούν να προσφέρουν στους ασθενείς. Σήμερα, σε πολλά έγκυρα επιστημονικά περιοδικά (ιατρικά - νοσηλευτικά), δημοσιεύεται μεγάλος αριθμός συστηματικών ανασκοπήσεων της βιβλιογραφίας που αναφέρονται σε μια ευρεία θεματολογία στο χώρο της υγείας. Ανάλογες ανασκοπήσεις μπορούν να εντοπισθούν σε συγκεκριμένες βάσεις δεδομένων όπως: The Cochrane Database of Systematic Revies, The York Database of Abstracts of Reviews και The NHS Center of Reviews and Dissenmination. Πηγή πληροφοριών αποτελεί και το διαδί- κτυο (Internet). Ο σύγχρονος επαγγελματίας υγείας, που πρέπει πάντα να αναζητά την επιστημονικά αποδεδειγμένη φροντίδα υγείας, έχει δύο οδούς αναζήτησης: να αναντρέξει σε έτοιμη συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ή να προβεί σε αναζήτηση στοιχείων μέσω προσωπικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας. Οι συγγραφείς της παρούσας εργασίας διεξείγαγαν προσωπική συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με την αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας που απασχολεί μεγάλο αριθμό ατόμων ανά το παγκόσμιο, την οσφυαλγία. Αντιμετώπιση της οσφυαλγίας» ανάπαυση στο πρεβάτι ή σωματική δραστηριότητα; Το πρόβλημα της οσφυαλγίας Παγκόσμια, η οσφυαλγία αποτελεί ένα συνηθισμένο πρόβλημα υγείας. Δεν αποτελεί νόσο, αλλά σύμπτωμα της καθημερινής ζωής (Προβελέγγιος, 1993:14). Τα αιτιατής είναι πολλά: οστεοαρθρίτιδα, σπονδυλίτιδα, νεοπλάσματα, κατάγματα, κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου κλπ (Φερτάκης, 1996:250). Υπολογίστηκε ότι περίπου 80% του πληθυσμού στις βιομηχανικές χώρες θα αντιμετωπίσει πρόβλημα οσφυαλγίας τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του (Wadell, 1987:632). Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, περισσότερες από 15 εκατομμύρια ιατρικές επισκέψεις γίνονται κάθε χρόνο λόγω πόνου στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης (Hart και άλλοι, 1995:11). Έρευνες στη Σουηδία έδειξαν ότι το 50-80% των ενηλίκων αντιμετωπίζουν πρόβλημα οσφυαλγίας τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους (Hirsch και άλλοι, 1969:171). Το 1986, στη Σουηδία, το κόστος από αναρρωτικές άδειες και πρόωρες αφυπηρετήσεις εξαιτίας της οσφυαλγίας, έφτασε τα 777 εκατομμύρια δολλάρια (Axelsson και άλλοι, 1988:2). Το πρόβλημα της οσφυαλγίας κοστίζει στο Βρεττανικό σύστημα υγείας (NHS) 500 εκατομμύρια λίρες το χρόνο, ενώ περίπου 50 εκατομμύρια εργάσιμες ώρες χάνονται ετησίως (Little και άλλοι, 1996:791). Είναι φανερό ότι η οσφυαλγία δεν αποτελεί μόνο ένα πρόβλημα υγείας για πολλούς ανθρώπους ανά το παγκόσμιο - το οποίο μπορεί να τους επηρεάζει για όλη τους τη ζωή - αλλά επίσης μπορεί να αποτελεί και οικονομικό πονοκέφαλο για τις κυβερνήσεις, οι οποίες θα πρέπει να σπαταλούν τεράστια ποσά σε συντάξεις. Με την εφαρμογή της κατάλληλης μεθόδου, οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να προλάβουν τα πιο πάνω προβλήματα που προκαλεί η οσφυαλγία, σταματώντας έτσι τη σπατάλη χρημάτων σε μεθόδους και τεχνικές που δεν αποφέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα. Για χρόνια, η ανάπαυση στο κρεβάτι σε συνδυασμό με αναλγητικά φάρμακα ήταν η κύρια θεραπεία που συνιστούν οι γιατροί για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας (Little και άλλοι, 1996:791). Σήμερα, η αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου αμφισβητείται, και πιο «ενεργητικές» μέθοδοι (συνέχιση της σωματικής δραστηριότητας, ασκήσεις) έρχονται στο προσκήνιο. Παρ' όλα αυτά, και παρά το γεγονός ότι νέες οδηγίες έχουν προταθεί οι οποίες συνιστούν την αποφυγή της κατάκλισης στο κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 21 τόμος 1, τεύχος 1

22 κρεβάτι σαν μέθοδο αντιμετώπισης της οσφυαλγίας, η τελευταία αποτελεί ακόμα τη μέθοδο επιλογής των περισσοτέρων γιατρών (Little και άλλοι, 1996:792). Σκοπός της παρούσας ανασκόπησης της βιβλιογραφίας ήταν να αναζητήσει επιστημονικές έρευνες οι οποίες σύγκριναν τις δύο μεθόδους - κατάκλιση στο κρεβάτι ή συνέχιση της δραστηριότητας - και να παρουσιάσει την καταλληλότερη μέθοδο αντιμετώπισης της οσφυαλγίας. Αναξητηση της βιβλιογραφίας Με σκοπό την εύρεση βιβλιογραφίας σχετικής με το θέμα της οσφυαλγίας, οι ερευνητές αναζήτησαν πληροφορίες από το MEDLINE και το CINAHL, δύο βάσεις δεδομένων οι οποίες επιτρέπουν, με τη χρήση κατάλληλων λέξεων-κλειδιών, την εντόπιση άρθρων που αναφέρονται σε συγκεκριμένα προβλήματα ή θέματα υγείας. Σαν κλειδιά αναζήτησης χρησιμοποιήθηκαν οι λέξεις low pack pain, bed rest, activity, exercises, mobilisation σε διάφορους συνδυασμούς. Η έρευνα κάλυψε την χρονική περίοδο Βρέθηκαν συνολικά 331 άρθρα που αναφέρονταν στο πρόβλημα της οσφυαλγίας, στην Αγγλική και σε άλλες γλώσσες. Από τα 86 άρθρα που ήταν δημοσιευμένα στην Αγγλική γλώσσα, οι ερευνητές είχαν πρόσβαση στα 61, από τα οποία μόνο τα 30 είχαν άμεση σχέση με το θέμα της έρευνας. Εικοσιτέσσερα από αυτά σύγκριναν (με πειράματα) διάφορες μεθόδους αντιμετώπισης της οσφυαλγίας (συμπεριλαμβανομένωντης κατάκλισης στο κρεβάτι και της σωματικής δραστηριότητας). Από τα πιο πάνω 24 πειράματα, μόνο 17 κρίθηκαν ότι έδειχναν αξιόπιστα αποτελέσματα. Ως κριτήρια για την αξιολόγηση των πειραμάτων χρησιμοποιήθηκαν: η επεξήγηση της στρατηγικής που χρησιμοποιήθηκε για το πείραμα (αιτιολογία για τη διεξαγωγή του, μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν), η μέθοδος επιλογής κατανομής του δείγματος στις ομάδες σύγκρισης, η τυφλή εξαγωγή συμπερασμάτων, οι μικρές απώλειες κατά τις επανεξετάσεις των συμμετεχόντων στην έρευνα και η ανάλυση των στοιχείων (Gray, 1997:82). Τα υπόλοιπα 6 άρθρα τα οποία βρέθηκαν σχετικά με το θέμα της αντιμετώπισης της οσφυαλγίας, συζη τούσαν γενικά το θέμα. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν 23 άρθρα για τους σκοπούς της παρούσας έρευνας. Παρουσίαση της βιβλιογραφίας Ο Lindequist και άλλοι (1984:113) σύγκριναν δύο ομάδες ασθενών με προβλήματα οσφυαλαγίας. Στην πρώτη ομάδα είχε επιτραπεί στους ασθενείς να συνεχίσουν τις συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής τους, ενώ στη δεύτερη έγινε σύσταση στους ασθενείς να αποφύγουν οποιαδήποτε επιβάρυνση της πλάτης (π.χ. με ασκήσεις). Στο τέλος του πειράματος, οι ασθενείς της πρώτης ομάδας δήλωναν πιο ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα (ανακούφιση από τον πόνο, δυνατότητα περισσοτέρων κινήσεων) από ό,τι οι ασθενείς της δεύτερης ομάδας. Η ανάλυση των στοιχείων της έρευνας απέδειξε την ύπαρξη στατιστικά σημαντικής διαφοράς μεταξύ των δύο μεθόδων (δηλαδή τα αποτελέσματα οφείλονταν στις διαφορετικές μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν και όχι σε άλλο λόγο π.χ. στην τύχη). Ο Gilbert και άλλοι (1985:791), στο πείραμάτους, σύγκριναν την κατάκλιση στο κρεβάτι, ένα πρόγραμμα φυσιοθεραπείας και την αποφυγή οποιασδήποτε θεραπευτικής παρέμβασης, ως μεθόδους αντιμετώπισης της οσφυαλγίας. Οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να αποδείξουν οποιοδήποτε πλεονέκτημα ή θετικό αποτέλεσμα για οποιαδήποτε από τις τρεις παρεμβάσεις. Αναφορικά με την ανάπαυση στο κρεβάτι, οι ερευνητές μπόρεσαν να αποδείξουν ένα μικρό, αλλά στατιστικώς σημαντικό περιορισμό στις κινήσεις, ενώ οι ασθενείς της πιο πάνω ομάδας χρειάστηκαν 42% περισσότερο χρόνο να αναρρώσουν. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η διατήρηση της φυσιολογικής δραστηριότητας των ατόμων με οσφυαλγία πλεονεκτεί έναντι της ανάπαυσης στο κρεβάτι ως μέθοδος αντιμετώπισης της παθολογικής αυτής κατάστασης. Στο πείραμά τους, ο Pal και άλλοι (1985:181) έκαναν σύγκριση μεταξύ της ανάπαυσης στο κρεβάτι σε συνδυασμό με έλξεις της οσφύος και της απλής ανάπαυσης στο κρεβάτι. Καμιά από τις δύο μεθόδους δεν έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσματα, και καμιά δεν πλεονεκτούσε έναντι της άλλης όσο αφορά την αντιμετώπιση του πό κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 22 τόμος 1, τεύχος 1

23 νου. Ο Deyo και άλλοι (1986:1069), σε ένα πείραμα, απέδειξαν ότι δύο μέρες ανάπαυσης στο κρεβάτι ασθενών με οσφυαλγία έφερε τα ίδια αποτελέσματα με ανάπαυση στο κρεβάτι για επτά ημέρες. Αυτό το γεγονός οδήγησε τους ερευνητές να εισηγηθούν την αποφυγή της κατάκλισης στο κρεβάτι ως μεθόδου αντιμετώπισης της οσφυαλγίας. Η έρευνα αυτή επανεξετάστηκε αργότερα από τους Atlas και Volin (1997:2325), οι οποίοι αποφάνθηκαν ότι η πιο πάνω εργασία απέδειξε με ισχυρά επιχειρήματα ότι λιγότερη ανάπαυση στο κρεβάτι και περισσότερη σωματική δραστηριότητα είναι ο καλύτερος συνδυασμός για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας. Ο Evans και άλλοι (1987:99), έκαναν σύγκριση μεταξύ της κατάκλισης στο κρεβάτι και της εξάσκησης των μυών της πλάτης. Τα αποτελέσματα τους έδειξαν ότι οι ασθενείς που παρέμειναν κατακεκλιμένοι στο κρεβάτι χρειάστηκαν 42% περισσότερο χρόνο να αναρρώσουν από τους ασθενείς που έκαναν ασκήσεις για ενδυνάμωση των μυών της πλάτης (ρ=0.0004). Επιπλέον, η ομάδα των ασθενών που έκαναν ασκήσεις σταμάτησαν τη λήψη φαρμάκων σε 46% λιγότερο χρόνο από την ομάδα των ασθενών που παρέμειναν στο κρεβάτι (ρ=0.048). Ο Manniche και άλλοι (1988:1475), σύγκριναν τρεις ομάδες ασθενών με οσφυαλγία: την ομάδα Γ όπου οι ασθενείς έκαναν εντατικές ασκήσεις για τόνωση των μυών της πλάτης, την ομάδα Β όπου οι ασθενείς έκαναν το 1/5 των ασκήσεων της ομάδας Γ και την ομάδα Α όπου οι ασθενείς έκαναν μόνο παθητική θεραπεία (μασάζ και θερμοθεραπεία). Η ομάδα Γ είχε καλύτερα αποτελέσματα από τις υπόλοιπες ομάδες όσο αφορά την αντιμετώπιση του πόνου και της ανικανότητας διενέργειας κινήσεων. Οι Stankovic και Johnell (1990:120), σύγκριναν τη μέθοδο McKenzie με το Mini Back School. Στη μέθοδο McKenzie δίνεται έμφαση στη διατήρηση της σπονδυλικής στήλης σε συνεχή λόρδωση, με τη χρήση ασκήσεων. Στο Mini Back School, οι ασθενείς λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με το πρόβλημα της οσφυαλγίας (τι να προσέξουν, καλύτερες στάσεις του σώματος), χωρίς τη χρήση ασκήσεων. Η σύγκριση των πιο πάνω μεθόδων έδειξε υπεροχή της μεθόδου McKenzie όσο αφορά την επιστροφή των ατόμων στην εργασία τους, της επανεμφάνισης του προβλήματος της οσφυαλ γίας και των αδειών ασθενείας από την εργασία λόγω οσφυαλγίας. Ο Philips και οι άλλοι (1991:447), έδειξαν στην εργασία τους ότι ένα πρόγραμμα ασκήσεων υπερείχε από ένα πρόγραμμα που δεν περιείχε ασκήσεις. Τα άτομα που έκαναν ασκήσεις ανάρρωσαν πιο γρήγορα σε σχέση με τα άτομα που δεν έκαναν ασκήσεις. Στα πειράματα του Kellett και άλλων (1991:288), οι εργαζόμενοι σε μια εταιρία κατασκευής ηλεκτρικών συσκευών κουζίνας χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: στην πρώτη ομάδα δόθηκε ένα πρόγραμμα ασκήσεων για ενδυνάμωση των μυών της πλάτης, ενώ στη δεύτερη ομάδα δε δόθηκε οποιοδήποτε πρόγραμμα. Ο σκοπός του πειράματος ήταν να ελέγξει αν το πρόγραμμα ασκήσεων είχε επίδραση στις άδειες ασθενείας των εργαζομένων λόγω οσφυαλγίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν μείωση κατά 51.2% των αδειών ασθενείας στην ομάδα που δόθηκε το πρόγραμμα ασκήσεων, ενώ σημειώθηκε αύξηση κατά 65% των αδειών ασθενείας λόγω οσφυαλγίας στην ομάδα που δε δόθηκε το πρόγραμμα ασκήσεων. Οι ερευνητές, λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα αποτελέσματα, εισηγήθήκαντη μεταφορά απο παθητικές μεθόδους για αντιμετώπιση της οσφυαλγίας, σε πιο ενεργητικές. Ο Lindstrom και άλλοι (1992αβ), μελέτησαν δύο ομάδες εργαζομένων σε βιομηχανία, οι οποίοι ήσαν με άδεια ασθενείας λόγω οσφυαλγίας. Στην πρώτη ομάδα δόθηκαν οδηγίες για κινητικότητα της πλάτης και αποφυγής της κατάκλισης, ενώ της δεύτερη ομάδα δόθηκαν οδηγίες για ανάπαυση και χρήση αναλγητικών. Τα αποτελέσματα των πιο πάνω παρεμβάσεων αξιολογήθηκαν ένα και δύο χρόνια μετά (τα αποτελέσματα κάθε χρόνου δημοσιεύθηκαν σε δύο διαφορετικά περιοδικά). Ένα χρόνο μετά (Lindstrom, 1992a:292), τα άτομα τα οποία διατήρησαν την κινητικότητα της πλάτης ανέφεραν καλύτερη φυσική κατάσταση και κινητικότητα από τη δεύτερη ομάδα, ενώ γύρισαν στη δουλειά 5.1 εβδομάδες νωρίτερα. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου χρόνου (Linstrom, 1992β:645), οι ασθενείς της πρώτης ομάδας είχαν ζητήσει λιγότερες άδειες ασθενείας από τη δεύτερη ομάδα. Ο Gundewall και άλλοι (1993:590) χώρισαν τους νοσηλευτές/νοσηλεύτριες με πρόβλημα οσφυαλγίας, οι οποίοι εργάζονταν σε γηριατρικό νοσοκομείο, σε δύο ομάδες: στην πρώτη ομάδα είχαν δόσει οδηγίες κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 23 τόμος 1, τεύχος 1

24 για ασκήσεις κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, ενώ η δεύτερη ομάδα δε συμμετείχε σε πρόγραμμα ασκήσεων. Σκοπός του πειράματος αυτού ήταν να αξιολογηθεί το πρόγραμμα ασκήσεων. Στο τέλος της έρευνας, η ομάδα που συμμετείχε στο πρόγραμμα ασκήσεων, είχε αυξήσει τη δύναμη των μυών της πλάτης, και είχαν λιγότερα παράπονα για πόνο από ό,τι η δεύτερη ομάδα. Σε μια άλλη μελέτη από τους Hall και άλλους (1994:2035), αξιολογήθηκαν δύο οδηγίες που δίνονταν σε ασθενείς με πρόβλημα οσφυαλγίας μετά την έξοδο τους από το νοσοκομείο: επιστροφή στην εργασία τους χωρίς περιορισμούς στην κίνηση'ή επιστροφή στην εργασία με περιορισμούς στην κίνηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα που επέστρεψαν στη δουλειά χωρίς περιορισμούς στην κίνηση ανέφεραν λιγότερα παράπονα για πόνο σε σχέση με την ομάδα ατόμων που επέστρεψαν στη δουλειά με περιορισμούς στις κινήσεις (ρ=0.0001). Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σαφές ευεργετικό αποτέλεσμα από την επιστροφή στην εργασία χωρίς περιορισμούς στην κίνηση. Ο Malmivaara και άλλοι (1995:352), σύγκριναν τρεις μεθόδους αντιμετώπισης της οσφυαλγίας: την ανάπαυση στο κρεβάτι, τις ασκήσεις για ενδυνάμωση των μυών της πλάτης και τη διατήρηση της συνήθους δραστηριότητας τους ατόμου. Τα αποτελέσματα του πειράματος τους έδωσαν προβάδισμα στη διατήρηση της συνήθους δραστηριότητας του ατόμου, ενώ η κατάκλιση στο κρεβάτι έδωσε τα πιο φτωχά αποτελέσματα σε σύγκριση με τις άλλες μεθόδους. Ο Wilkinson (1995:483), στο πείραμά του, σχημάτισε δύο ομάδες ασθενών με οσφυαλγία: στην πρώτη ομάδα οι ασθενείς συνέχισαν τις συνήθεις δραστηριότητες τους, ενώ η δεύτερη ομάδα ασθενών παρέμεινε στο κρεβάτι για 48 ώρες, χωρίς σημαντική δραστηριότητα. Παρόλο που ο ερευνητής δεν πέτυχε να αποδείξει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των αποτελεσμάτων του (δηλαδή δεν πέτυχε να αποδείξει ότι η διαφορά στα αποτελέσματα των δύο ομάδων οφειλόταν στις διαφορετικές παρεμβάσεις ή σε άλλους λόγους), τα αποτελέσματα ευνοούσαν την ομάδα η οποία διατήρησε τις συνήθεις δραστηριότητες της. Ο Indahl και άλλοι (1995:476) χώρισαν ασθενείς με άδεια ασθενείας για οσφυαλγία σε δύο ομάδες: η πρώτη ομάδα συμμετείχε σε ένα πρόγραμμα ελαφρός άσκησης της σπονδυλικής στήλης, ενώ η δεύτερη ομάδα δεν συμμετείχε στο πρόγραμμα ασκήσεων, αλλά η αντιμετώπιση του πόνου γινόταν με κατάκλιση και αναλγητικά. Τα αποτελέσματα έδειξαν ένα στατιστικά σημαντικό πλεονέκτημα (ρ=0.000) του προγράμματος ασκήσεων. Μετά το τέλος της έρευνας, στην πρώτη ομάδα παρέμεινε με άδεια ασθενείας 30% των ασθενών, ενώ στη δεύτερη ομάδα παρέμεινε με άδεια ασθενείας το 60% των ασθενών. Γενιπά άρθρα Οι Nachemson (1983:77), Nachemson (1985:266), Waddell (1987:632), Frank (1993:901), Shiple (1997:51) και Painting και άλλοι (1998:110) δημοσίευσαν άρθρα στα οποία συζητούν το θέμα της οσφυαλγίας και της αντιμετώπισης της. Όλοι συμφωνούν ότι η κατάκλιση στο κρεβάτι δεν είναι αποτελεσματική μέθοδος για αντιμετώπιση του προβλήματος της οσφυαλγίας. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η σύγχρονη αντιμετώπιση της οσφυαλγίας απαιτεί - πέρα της χρήσης της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής - πιο ενεργητικές μεθόδους (ασκήσεις, διατήρησης της κινητικότητας). Όπως φαίνεται από την πιο πάνω ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, υπάρχει σαφής εύνοια ως προς τη διατήρηση της σωματικής δραστηριότητας σε άτομα με προβλήματα οσφυαλγίας ως μεθόδου αντιμετώπισης της παθολογικής αυτής κατάστασης. Παράλληλα τα αποτελέσματα της ανασκόπησης αποθαρρύνουν την κατάκλιση στο κρεβάτι, η οποία πολλές φορές μπορεί να επιδυνώσει την κατάσταση. Επόμενο βήμα (μετά την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και την εύρεση της επιστημονικά αποδεδειγμένης φροντίδας υγείας), είναι η μετάδοση της καινούργιας γνώσης. Οι άμεσα ενδιαφερόμενοι (γιατροί, νοσηλευτές, παραϊατρικό προσωπικό), έχουν τη δυνατότητα ενημέρωσης μέσω των πιο κάτω τρόπων: 1) Δημοσίευση των αποτελεσμάτων των συστηματικών ανασκοπήσεων της βιβλιογραφίας σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 24 τόμος 1, τεύχος 1

25 2) Παρουσίαση των αποτελεσμάτων των συστηματικών ανασκοπήσεων της βιβλιογραφίας σε συνέδρια, διαλέξεις, εργαστήρια κλπ. 3) Εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στις επιστημονικά αποδεδειγμένες φροντίδες υγείας κατά τη διάρκεια της βασικής εκπαίδευσής τους. 4) Δημοσίευση των αποτελεσμάτων των συστηματικών ανασκοπήσεων της βιβλιογραφίας από τα ειδικά κέντρα, που ειδικεύονται στην εύρευση της επιστημονικά αποδεδειγμένης φροντίδας υγείας (Cochrane Collaboration, York Database of Abstracts and Reviews). 5) Παρουσίαση των αποτελεσμάτων των συστηματικών ανασκοπήσεων της βιβλιογραφίας στο διαδίκτυο (Internet). Επίλογος Η σύγχρονη θεραπευτική απαιτεί μεθόδους θεραπείας αποτελεσματικές, αξιόπιστες και οικονομικά συμφέρουσες. Η επιστημονικά αποδεδειγμένη φροντίδα υγείας είναι ο μοναδικός τρόπος για την επίτευξη των πιο πάνω στόχων. Στην περίπτωση της οσφυαλγίας - όπως και οποιοδήποτε άλλου προβλήματος υγείας - οι γνώσεις που προσφέρονται από την επιστημονικά αποδεδειγμένη φροντίδα υγείας βοηθούν τον επαγγελματία υγείας να αποφύγει μεθόδους ακατάλληλες, δαπανηρές και αναξιόπιστες για την αντιμετώπισή τους. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος του κάθε επαγγελματία υγείας που αγωνίζεται για τη διατήρηση, αποκατάσταση και προαγωγή της υγείας του ανθρώπου. Βιβλιογραφία Atlas S. Volinn Ε (1997) Classics from the spine literature revisited: A randomised trial of 2 versus 7 days of recommended bed rest for acute low back pain. SPINE 22(20): Axelsson S. Bruzelius Ν (1988) Samhallsekonomiska kostnader for sjukfranvaro och fortispensionering orsakade as besvarfran landrygg. IHE-INFORMATION 1988:2. Στο: Kellett K, Kellett D, Wordholm L (1991) Effects of an exercise program on sick leave due toback pain. PHYSICAL THERAPY 71 (4): Deyo RA, Diehl AK, Rosenthal Μ (1986) How many days of bed rest for acute low back pain? A randomised clinical trial. NEW ENGLAND JOURNAL OF MEDICINE 315(17): Droogon J. Song F (1996) The process and importance of systematic reviews. NURSE RESEARCHER 4(1): Evans C, Gilbert JR, Taylor W, Hildebrand A (1987) A randomised controlled trial of flexion exercises, education and bed rest for patients with acute low back pain. PHYSIOTHERAPY CANADA 39(2): Φερτάκης Ap (1996) Επίτομη Εσωτερική Παθολογία. Ιατρικές εκδόσεις ΠΧ Πασχαλίδης, Αθήνα. Frank Α (1993) Low back pain. BRITISH MEDICAL JOURNAL 306: Gilbert JR, Taylor DW, Hildebrand A, Evans C (1985) Clinical trial of common treatments tow low back pain in family practice. BRITISH MEDICAL JOURNAL 291: Gray J (1997) Evidence-based Healthcare: How to Make Health Policy and Management Decisions. Churchil Livingstone, New York. Gundewall B.Liljequist M, Hanson Τ (1993) Primary prevention of back symptoms and absence from work: A prospective randomised study among hospital employees. SPINE 18(5): Hall H. Mclintosh G. Mellew T, Holowachuk B, Wai Ε (1994) Effects of discharge recommendations on outcome. SPINE 19(18): Hirsch C, Johnsson B, Levine Τ (1969) Low back symptoms in a Swedish female population. CLINICAL ORTHOPAEDICS 63: Hurt LG, Deyo RA, Cherkin DC (1995) Physician office visits for low back pain. Frequency, clinical evaluation and treatment patterns from a US national survey. SPINE 20(1): Indahl A, Velund L, Reikeraas D (1995) Good prognosis for low back pain when left untampered. SPINE 20(4): κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 25 τόμος 1, τεύχος 1

26 Kellet Κ, Kellet D, Nordholm L (1991) Effects of an exercise program on sick leave due to back pain, PHYSICAL THERAPY 71 (4): Lindequist S, Lundberg B, Wilkmark R, Bergstad B, Loof G, Ottermark AC (1984) Information and requirement of low back pain. SCANDINAVIAN JOURNAL OF REHABILITATION MEDICINE 16(3): Lindstrom I, Ohlund C, Eek C (1992β) Mobility, strength and fitness after a graded activity program on patients with subacute low back pain: a randomised prospective clinical study with an operant-conditioning behavioural approach. SPINE 17(6): Lindstrom I, Ohlund C, Eek C (1992a) The effect of graded activity on patients with subacute low back pain: a randomised prospective clinical study with an operant-conditioning behavioural approach. PHYSICAL THERAPY 72(4): Little P. Smith L, Cantrell T, Judith C, Landridge C, Landridge J, Pickering R (1996) General practitioners' management of acule back pain: a survey of reported practice. BRITISH MECICAL JOURNAL 291: Malmivaara A, Hakkinen U, Aro Τ (1995) The treatment of acute low back pain - bed rest, exercises or ordinary activity? NEW ENGLAND JOURNAL OF MEDICINE 332(6): MannicheC, HesselsoeG, Christensen I, Lundberg Ε (1988) Clinical trial of intensive muscle training for chronic low back pain. THE LANCET VOL 11: Nachemson A (1983) Work for all. Forthose with low back pain as well. CLINICAL ORTHOPAEDICS & RELATED RESEARCH 179: Nachemson AL (1985) Advances in low back pain. CLINICAL OTHOPAEDICS & RELATED RESEARCH 200: Painting S, Fararin I, Swales J (1998) The management of acute low back pain. PHYSIOTHERAPY 84(3): Pal B, Mangion P, Hossain A, Diffey BL (1985) Lumbar traction in the treatment of back pain and sciatica. BRITISH JOURNAL OF RHEMUATOLOGY 25(2): Philips HC, Frant L, Berkowitzj (1991) The prevention of chronic pain and disability: A preliminary investigation. BEHAVIOUR RESEARCH & THERAPY 29(5): Προβελέγγιος Σ (1993) Ορδοττεδική Νοσηλευτική - Αποκατάσταση, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα. Sackett D, Rosenberg W, Gray J, Haynes R, Richardson W (1996) Evidence-based medicine: what it is and what it isn't? BRITISH MEDICAL JOURNAL 312: Shiple BJ (1997) Exercise in medicine. Treating low back pain: exercise knows and unknows. PHYSICIAN & SPORTMEDICINE 25(8): Stankovic R, Johnell Ο (1990) Conservative treatment of acute low back pain: A prosepctive randomised trial: McKenzie method of treatment versus patient education in "mini back school". SPINE 15(2): Waddell G (1987) A new clinical model for the treatment of low back pain. SPINE 12(7): Wilkinson G (1995) A new clinical model for the treatment of low back pain. SPINE 12(7): Wilkinson G (1995) Does 48 hours' bed rest influence the outcome of acute low back pain? BRITISH JOURNAL OF GENERAL PRACTICE 45: Χρήσιμες διευθύνσεις στο διαδίκτυο (Internet) Για πρόσβαση στο Medline. Για πρόσβαση στην ιστοσελίδα του Cochrane Collaboration, όπου μπορούν να βρεθούν συστηματικές ανασκοπήσεις της βιβλιογραφίας για διάφορα θέματα υγείας. Για πρόσβαση στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου του York, όπου μπορούν να βρεθούν συστηματικές ανασκοπήσεις της βιβλιογραφίας για διάφορα θέματα υγείας. Για πρόσβαση σε αριθμό συστηματικών ανασκοπήσεων της βιβλιογραφίας σε διάφορα θέματα υγείας. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 26 τόμος 1, τεύχος 1

27 Συμπεράσματα - Προτάσεις 27ου Ετήσιου Πανελλήνιου Νοσηλευτικού Συνεδρίου Ερέτρια Μαΐου 2000 Ιωάννα Σκαλιάρη Αξιωματικός Νοσηλεύτρια Τμήμα Ειδικότητας Παθολογικής Νοσηλευτικής Μερικούς μήνες μόλις πριν υποδεχτήκαμε σε μια ατμόσφαιρα γενικής ευφορίας το έτος 2000 νοιώθοντας από πολύ νωρίτερα μια ακατανίκητη έλξη γι' αυτό το έτος με τα τρία μηδενικά. Υποδεχθήκαμε με φανταχτερές εκδηλώσεις τον 21 ο αιώνα, αφήνοντας πίσω μας ένα αιώνα που έζησε μια άνευ προηγουμένου πρόοδο της επιστήμης που έφθασε ήδη και μας επιφυλάσσει ταχύτερες εξελίξεις οι οποίες αναμένεται να έχουν θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις στο χώρο της Υγείας. Ο αιώνας αυτός θα αποτελέσει νέα αφετηρία για τη Νοσηλευτική. Οι νοσηλευτές θα κληθούν να διαδραματίσουν νέους ρόλους, να αντιμετωπίσουν νέα προβλήματα αλλά και να θέσουν νέους στόχους. Στο 27ο Πανελλήνιο Νοσηλευτικό Συνέδριο το πρώτο Συνέδριο του νέου αιώνα αναζητήσαμε αυτές τις νέες αφετηρίες. Στην εναρκτήρια ομιλία της η Πρόεδρος του ΕΣΔΝΕ κ. Ελισάβετ Χαραλαμπίδου τόνισε ότι η φιλοσοφία της Νοσηλευτικής με τον ανθρωπιστικό της σκοπό και το σύστημα αξιών που την διέπει, θα συνεχίσει να επηρεάζει τη διαμόρφωση των καταστάσεων στο χώρο της φροντίδας ακόμη και κάτω από το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης. Επιστήμανε ότι η Νοσηλευτική πρέπει να συμμετέχει στα κέντρα αποφάσεων σε θέματα που την αφορούν άμεσα και σ' αυτό χρειάζεται την υποστήριξη της πολιτείας. Υπογράμμισε ότι ο εκπαιδευτικός χώρος οφείλει να προετοιμάζει τους νοσηλευτές για ρόλο ανταγωνιστικό στο χώρο της Υγείας χωρίς την υποβάθμιση της ατομικότητας και της αξιοπρέπειας. Τις εργασίες του Συνεδρίου, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στις 25 Μαίου στην όμορφη Ερέτρια, παρακολούθησαν πάνω από 1200 σύνεδροι από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο, και πολλοί φοιτητές και σπουδαστές της Νοσηλευτικής. Παρουσιάστηκαν 125 εισηγήσεις 65 από τις οποίες ήταν ερευνητικές και υπήρξαν 24 ανακοινώσεις με μορφή εκθέματος. Τα 6 στρογγυλά τραπέζια που πραγματοποιήθηκαν διαπραγματεύτηκαν εξαιρετικώς ενδιαφέροντα θέματα. Οι εισηγητές επεξεργάστηκαν ποικίλα θέματα καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσμα των εκφάνσεων της Νοσηλευτικής. Στη διάλεξη της με θέμα "The Self Care Nursing Model Symptom Management and Quality of life" η προσκεκλημένη ομιλήτρια κ. Cheryl Tafas ανέλυσε την εφαρμογή της θεωρίας της αυτοφροντίδας με στόχο την προαγωγή της ποιότητας ζωής των ασθενών. Πολλές και σημαντικές ήταν οι αναφορές στο ρόλο των νοσηλευτών στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Έναν τομέα που αποτελεί πραγματική πρόκληση, αφού ο προσανατολισμός της φροντίδας Υγείας αλλάζει σύμφωνα με τους στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και όλο και περισσότεροι νοσηλευτές θα απασχολούνται στον τομέα αυτό. Εξετάσθηκε ο ρόλος των νοσηλευτών στην παροχή υπηρεσιών υγείας στην κοινότητα, σε ότι κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 27 τόμος 1, τεύχος 1

28 αφορά την κατ' οίκον νοσηλεία, την επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα υγείας, την πρόληψη και την αγωγή υγείας ομάδων πληθυσμού όπως τα παιδιά, οι έφηβοι, οι υπερήλικες κ.ά. Παρουσιάστηκε η ουσιαστική συμβολή των νοσηλευτών στη αντιμετώπιση μαζικών καταστροφών τόσο στην ειρήνη όσο και στον πόλεμο. Κατατέθηκε η εμπειρία από τους πρόσφατους σεισμούς στην Ελλάδα και στην Τουρκία αλλά και από την προσφορά των νοσηλευτών στους πρόσφυγες που δημιούργησε η πολεμική σύρραξη στο Κοσσυφοπέδιο.! Εξετάστηκαν οι δυνατότητες εφαρμογών της Πληροφορικής σε τομείς της Νοσηλευτικής όπως η Ογκολογική Νοσηλευτική, η Εκπαίδευση και η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Αναμφίβολα στον δαιδαλώδη παγκόσμιο ιστό του διαδικτύου αυξάνεται η πρόσβαση των νοσηλευτών στην πληροφόρηση και την εκπαίδευση, αλλά και η χρήση προγραμμάτων Η/Υ θα βοηθήσει στην οργάνωση την νοσηλευτικής φροντίδας. Η συνεχής εφαρμογή νέων τεχνολογικών και επιστημονικών δεδομένων έχει σαν συνέπεια την αύξηση του αριθμού, την αλλαγή του περιεχομένου αλλά και της βαρύτητας των ηθικών και δεοντολογικών διλημμάτων. Παρουσιάστηκαν σημαντικότητα νοσηλευτικά διλήμματα της σύγχρονης εποχής όπως η ευθανασία, η διατήρηση της ζωής με τεχνητά μέσα, η τήρηση του νοσηλευτικού απορρήτου, η ενημέρωση σε περίπτωση λάθους ή παράβλεψης κ.α. Τονίστηκε η αναγκαιότητα του προγραμματισμού για να μπορούν οι αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα να είναι μελλοντικά αποτελεσματικές. Θέτοντας πρόγραμμα κατευθύνουμε διαδικασίες και παρέχουμε αίσθημα ασφάλειας στους εργαζομένους. Στον τομέα της κλινικής Νοσηλευτικής παρουσιάστηκαν σύγχρονα θέματα Χειρουργικής, Παθολογικής, Παιδιατρικής και Ψυχιατρικής Νοσηλευτικής. Μέσα από τις αξιόλογες ερευνητικές εργασίες που ανα κοινώθηκαν αναδείχθηκε η αξία της νοσηλευτικής έρευνας τα αποτελέσματα της οποίας μπορούν να τεκμηριώσουν ή και να διαφοροποιήσουν την ποιότητα της νοσηλευτικής φροντίδας. Συνοψίζοντας οδηγούμαστε στις παρακάτω προτάσεις: > Προσανατολισμός της Νοσηλευτικής - και στην Ελλάδα - προς την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας με οργάνωση και εφαρμογή νοσηλευτικών παρεμβάσεων στην κοινότητα. Άσκηση της Νοσηλευτικής Επιστήμης μέσα από νέους ρόλους όπως του σχολικού νοσηλευτή και του Nurse Practitioner. > Δημιουργία νέων και αξιοποίηση υπαρχόντων προγραμμάτων πληροφορικής για αναβάθμιση της καθημερινής κλινικής πράξης. > Δημιουργία νέων και αξιοποίηση υπαρχόντων προγραμμάτων πληροφορικής για αναβάθμιση της καθημερινής κλινικής τάξης. > Εφαρμογή των νοσηλευτικών γνώσεων και των ερευνητικών ευρημάτων στην καθημερινή κλινική πρακτική με στόχο την παροχή αυξημένης ποιότητας νοσηλευτικής φροντίδας. > Δημιουργία και εφαρμογή προγραμμάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των νοσηλευτών, προσαρμοσμένων στις εξειδικευμένες ανάγκες συγκεκριμένων χώρων εργασίας. > Νομική κατοχύρωση νοσηλευτικών πράξεων. > Στελέχωση των ΜΕΘ με προσωπικό Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και προσπάθεια επίτευξης της καλύτερης αναλογίας νοσηλευτών - ασθενών. > Εφαρμογή εναλλακτικών θεραπευτικών μέσων όπως το χιούμορ και η μουσική. > Εκπαίδευση των νοσηλευτών για την απόκτηση συμβουλευτικών δεξιοτήτων, με στόχο την αποτελεσματική επικοινωνία νοσηλευτού - ασθενούς και την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση του πάσχοντα. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 28 τόμος 1, τεύχος 1

29 Στο μακρινό ταξίδι της Νοσηλευτικής στον 21 ο αιώνα που μόλις ξεκίνησε ας μας συντροφεύουν τα λόγια της κας Παπαμικρούλη η οποία αναφέρει στην «Οδύσσεια της Νοσηλευτικής»: «Και αν η Διεθνής και η Ελληνική Νοσηλευτική σαν κλάδος πελαγοδρομεί αναζητώντας την Ιθάκη και αν η Οδύσσεια της κρατήσει για πολλές ακόμα δεκαετίες ή και αιώνες, εμείς οι ίδιοι, κάθε μια και καθένας από μας τους νοσηλευτές, θα την βρει την Ιθάκη. Θα την βρει όταν πράγματι την επιδιώκει όταν δίνει τον καλύτερο εαυτό του στην αναζήτηση της και χρησιμοποιεί σαν τον Οδυσσέα τις γνώσεις του, το χρόνο του, τα χαρίσματα του και τα προσόντα του με σωφροσύνη και βαθιά συναίσθηση ευθύνης». κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 29 τόμος 1, τεύχος 1

30 Πορίσματα Μαιευτικής Ημερίδας: Μαιευτική και 21ος αιώνας, Εκπαίδευση και προοπτικές Λευκωσία, Ξενοδοχείο Classic -10 Ιουνίου 2000 Πα αρκετό χρονικό διάστημα υπήρχε μεγάλος προβληματισμός για την τύχη των Μαιών και για το μέλλον της μαιευτικής στον 21 0ν αιώνα και μέσα στα πλαίσια της Ενωμένης Ευρώπης. Μια ομάδα Μαιών του Νοσοκομείου Αρχιεπίσκοπος Μακάριος III ανάλαβε την πρωτοβουλία να διοργανώσει σε παγκύ- πρια βάση μια ημερίδα με σκοπό να θέσει του προβληματισμούς της και στις υπόλοιπες συναδέλφισσες. Έτσι άρχισε η ιδέα και εμπλέκοντας και τους ανθρώπους που εργάζονται στη Νοσηλευτική σχολή στον τομέα της μαιευτικής έγιναν 2-3 συναντήσεις. Σ' αυτές τις συναντήσεις αποφασίστηκε να γίνει η Μαιευτική ημερίδα με τίτλο Μαιευτική και 21 ος αιώνας, να έλθουν ομιλητές από την Ελλάδα και οριστεί η οργανωτική επιτροπή η οποία και ανέλαβε την όλη διοργάνωση. Με δυσκολίες και πολλά προβλήματα που συνάντησε η οργανωτική επιτροπή φτάσαμε τελικά στη διοργάνωση της ημερίδας. Έλαβαν μέρος Μαίες από όλη την Κύπρο γύρω στα ενενήντα άτομα. Κύριοι ομιλητές ήταν η κα Σαμαριτάκη, η κα Δαλιάνη από Αθήνα και η κα Λη από την Κύπρο. Τα θέματα που παρουσιάστηκαν επικεντρώθηκαν στην εκπαίδευση που σήμερα ακολουθείται ατην Ευρώπη και Ελλάδα, σε θέματα Νομοθεσίας και στον μητρικό θηλασμό. Στο τέλος της ημερίδας συζητήθηκε το θέμα δημιουργίας σώματος Μαιών διά μέσω του οποίου η φωνή της Μαίας να ακούγεται εκεί όπου λαμβάνονται αποφά σεις για τις Μαίες, και οι Μαίες να αντιπροσωπεύονται όπου το απαιτείτο επάγγελμα. Η εισήγηση έγινε αποδεκτή απ' όλες τις Μαίες και έκλεισε η ημερίδα αφού συμφωνήθηκε να συναντηθούμε μέσα στο Σεπτέμβριο αντιπροσωπείες από όλα τα Νοσοκομεία της Κύπρου με σκοπό να προχωρήσουμε σε δημιουργία σώματος Μαιών. 1. Η συνεχής επιμόρφωση επιβάλλεται καθότι συμβάλλει θετικά στην επιστημονική κατάρτιση της Μαίας, την αναβάθμιση του Μαιευτικού επαγγέλματος και την καλύτερη προσφορά της για την προάσπιση και διατήρηση της υγείας στο σπίτι, στο σχολείο, στην οικογένεια και γενικά στην κοινωνία. 2. Επιβάλλεται η εφαρμογή νέων μεθόδων μάθησης όπως το «Problem Based Learning» το οποίο προωθεί την ενεργητική μάθηση την κριτική σκέψη και έρευνα εγκαταλείποντας έτσι την παθητική μάθηση. 3. Χρυσός κανόνας: Προώθηση μητρικού θηλασμού με βάση τα δέκα σημεία που καθορίζονται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και εφαρμογή της μεθόδου Καγκουρώ καλύπτοντας έτσι και τα πρόωρα βρέφη με μητρικό θηλασμό. 4. Δημιουργία σώματος Μαιών το οποίο και με την ενταξιακή μας πορεία θα αντιπροσωπεύει τον Κλάδο των Μαιών στο χώρο της Ευρώπης. 5. Θέσπιση νομοθεσίας τέτοιας που να κατοχυρώνει τα δικαιώματα και την αυτονομιστής Μαίας ως ελεύθερου επαγγελματία. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 30 τόμος 1, τεύχος 1

31 Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την Μαιευτική Ημερίδα κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 31 τόμος 1, τεύχος 1

32 Μια νέα νοσηλευτική θεωρία γεννιέται στην Ελλάδα Βιβλιογραφική παρουσίαση Μαρία Δημητρίου Λειτουργός Εκπαίδευσης Α Στην Ελλάδα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη εκεί που άνθησε το αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα και η φιλοσοφία, ένας σύγχρονος Έλληνας νοσηλευτής δημιουργεί μια ση μαντική και βασική νοσηλευτική θεωρία. Μέσα από την αρχαία Ελληνική φιλοσοφία και τις σύγχρονες ελληνικές αντιλήψεις συλλαμβάνει μια εντελώς πρωτότυπη και ε\λτούτοις κλασική ιδέα θεώρησης των νοσηλευτικών δεδομένων. Αυτή η ιδέα οδήγησε στην δημιουργία ενός θεωρητικού εννοιολογικού μοντέλου που σκοπό έχει τόσο την αυτοεξέλιξη του ίδιου του νοσηλευτή, όσο και την αναβάθμιση του επιπέδου υγείας του ανθρώπου ως ολότητα. Ο εμπνευστής αυτής της ιδέας είναι ο κος Ιωάννης Καλοφυσούδης, Κλινικός Εκπαιδευτής στην Παιδιατρική Μονάδα Εντατικής Θεραπείας του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου. Η θεωρία του, έχει ήδη αναγνωριστεί και κατατεθεί στην διεθνή βιβλιογραφία ύστερα από αξιολόγηση πολυμελούς διεθνής επιτροπής μελέτης νοσηλευτικών θεωριών με έδρα το Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα του Καναδά, καθώς και του Clayton College and State University των ΗΠΑ. Ως εκ τούτου έχει καταχωρηθεί στις δύο επίσημες ιστοσελίδες μελέτης Νοσηλευτικών θεωριών. Η πρόσβαση μπορεί να γίνει από τους χρήστες του διαδικτύου στη διεύθυνση Άξια λόγου είναι τα σχόλια της Dr Watson στις παρατηρήσεις που έκανε η επιτροπή αξιολόγησης, η οποία αναφερόμενη στο νοσηλευτικό μο\λτέλο το περιέγραψε ως μία συναρπαστική μελλοντική προοπτική. Εκτός από τα Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά, αναφορά στο Ολιστικό Εννοιολογικό Μοντέλο έκανε και το εκφραστικό όργανο του ΕΣΔΝΕ με αναφορά του στη μηνιαία έκδοση του Νοσηλευτικού Δελτίου (τεύχος Ιουνίου). Η ιδέα συνελήφθει ύστερα από ώριμη και εσωτερική αντανακλαστική διεργασία σαν μία φωτεινή έκλαμψη και κάτω από καταστάσεις δημιουργικής έντασης και ανάγκης επαναπροσδιορισμού του πολυδιάστατου ρόλου του Νοσηλευτή. Πράγμα που συνάδει με την επιθυμία του συγγραφέα να διασαφηνίσει την Επιστήμη της Υγείας σε σχέση με το νοσηλευτικό ρόλο και να μοιραστεί σκέψεις και συναισθήματα με τη διεθνή Νοσηλευτική κοινότητα. Το Ολιστικό Εννοιολογικό Μοντέλο για την Ανάπτυξη και τη Δόμηση της Νοσηλευτικής Επιστήμης, είναι μία θεωρητική τοποθέτηση βασισμένη στο Ελληνικό πνεύμα, μια και χρησιμοποιεί για να εισάγει στις νέες δομές που περιγράφει τον μύθο της αλληγορίας της σπηλιάς του Πλάτωνα, από 7 βιβλίο της Πολιτείας. Ο Πλατωνικός δεσμώτης είναι ένας άνθρωπος σαν όλους εμάς, δεμένος χειροπόδορα με ισόβια δεσμά. Είναι καταδικασμένος να αντικρύζει τις σκιές των πραγμάτων και να μην μπορεί να δει την ουσία κατάματα. Κάποια στιγμή ένα αόρατο χέρι τον αρπάζει με τη βία και τον οδηγεί προς την ανέλιξη και τη θέα της πραγματικής αλήθειας, προς το άπλετο ηλιακό φως, έξω από την σπηλιά. Τότε αυτός αντικρύζει την ουσία καθαυτή, εκθαμβώνεται στη θέα της αλήθειας και επιθυμεί να δώσει την απελευθερωτική του εμπειρία και στους υπόλοιπους δεσμώτες του σπηλαίου. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο ο συγγραφέας κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 32 τόμος 1, τεύχος 1

33 ωθούμενος από μια εσωτερική δύναμη συνέλαβε σε μία στιγμή αναλαμπής την ιδέα της αλήθειας, την οποία μετέφερε στην Νοσηλευτική επιστήμη. Έτσι έχοντας ως οδηγό την Ολιστική προσέγγιση της Υγείας την τοποθέτησε σε τέσσερις θεμελιώδεις θεωρήσεις που περιγράφουν τις δομές της: Τη θεώρηση της Φιλοσοφίας Τη θεώρηση της Επιτήμης Τη θεώρηση του Πολιτισμού Τη θεώρηση του Είναι Αναλύοντας την κάθεμια από αυτές, ανακάλυψε σχέσεις σύνδεσης όπως: η παρατήρηση, η ανάπτυξη και η εφαρμογή, στοιχεία γενικώς αποδεκτά για τη Νοσηλευτική επιστήμη. Μετονόμασε με το δικαίωμα που πηγάζει από τη δημιουργική σκέψη τον όρο Νοσηλευτική Επιστήμη σε Επιστήμη της Υγείας και αυτό γιατί οριοθέτησε την Επιστήμη της Υγείας σε τρεις κύριους άξονες: Άνθρωπος Οντολογία της Επιστήμης Θεωρία και Φιλοσοφία της Επιστήμης. Η έκφραση και κατανόηση μιας εντελώς νέας θεωρίας, είναι πολύ δύσκολη υπόθεση. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει κανείς να την διαβάσει και να την μελετήσει συστηματικά και με καθαρό πνεύμα. Πολλές φορές μάλιστα κρίνεται αναγκαία η συνεχής επαναφορά και επανατοποθέτηση, ούτως ώστε η αλληγορική σπηλιά του Πλάτωνα, να αποτελέσει σπίθα αναλαμπής και έναυσμα περεταίρω αντίκρυσης της αλήθειας. Για τον λόγο αυτό η παρουσίαση του Εννοιολογικού ολιστικού μοντέλου, του κου Καλοφυσούδη, από τις στήλες του περιοδικού, Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά, σκοπό έχει να κεντρίσει το ενδιαφέρον και να δώσει τροφή για φιλοσοφική σκέψη. Οι Νοσηλευτές της Κύπρου θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν εκτενώς την ανάλυση του μοντέλου, από τον ίδιο τον συγγρα φέα, όπως θα το παρουσιάσει στο 7 Παγκύπριο Νοσηλευτικό Συνέδριο που θα γίνει στις Νοεμβρίου του Η υγεία λοιπόν κατά τον συγγραφέα όπως ήδη προαναφέρθει είναι μια συλλογική δομή την οποίαν αποτελούν οι τέσσερις θεμελιώδης θεωρήσεις: της φιλοσοφίας, της επιστήμης, του πολιτισμού και του είναι. Με την τοποθέτηση της φιλοσοφίας ως κύριας δομής, ο συγγραφέας θέλησε να εισαγάγει την θεώρηση της ουσίας μέσα από τον κόσμο των ιδεών και της συνεχούς απορίας. Αυτή η ε\π:όπιση, προσδίνει στον Νοσηλευτή την δυνατότητα να αμφισβητεί και να επανατοποθετείται, ανα- θεωρόντας συνεχώς τα προβλήματα που το μοντέλο καλείται να αντιμετωπίσει, χωρίς να σταματά σε φαινομενικές λύσεις. Οδηγεί δηλαδή στην ανάπτυξη συνεχούς αναζήτησης, αυτοκριτικής και αντανάκλασης, με αποτέλεσμα την αυτοεξέλιξη. Η θεώρηση της φιλοσοφίας, συνδέεται αδιάσπαστα με την θεώρηση της επιστήμης, η οποίά μέσα από τα διάφορα πεδία γνώσεως, δίνει στον Νοσηλευτή την δυνατότητα, να αναπτύξει την μεθοδολογία της έρευνας και απορίας που εκφράζεται μέσα από την φιλοσοφία. Συνδετικός κρίκος μεταξύ φιλοσοφίας και επιστήμης, είναι η Νοσηλευτική παρατήρηση που χρησιμοποιείται, ως μέσον έκφρασης και καταγραφής του προϊόντος συνεργασίας των δύο αυτών δομών. Η παρατήρηση λοιπόν, συνδέει την φιλοσοφία και την επιστήμη για να οικοδομήσει το πρώτο λειτουργικό μέρος της δράσης μέσα στο μοντέλο της υγείας. Ο πολιτισμός είναι η δράση και η έκφραση της δυναμικής Νοσηλευτικής ενέργειας σε πράξη μέσα από το πνεύμα της φιλοσοφίας και επιστήμης. Πολιτισμός σημαίνει ανέλιξη του ανθρώπου από τον ίδιο τον άνθρωπο και είναι αποκλειστικόν ίδιον αυτού. Με αυτό τον τρόπο, μέσα από τον πολιτισμό δίνεται η ευκαιρία στον Νοσηλευτή να περιγράψει τον άνθρωπο σαν ολότητα που καθορίζεται από προσωπικές, τοπικές, εθνικές, ηθικές, θρησκευτικές και παγκόσμιες αξίες. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 33 τόμος 1, τεύχος 1

34 Η γνώση λοιπόν που παράγεται από την φιλοσοφία και την επιστήμη ανθεί μέσα στον πολιτισμό με αποτέλεσμα η γνώση που συνάγεται από την παρατήρηση του ανθρώπου μέσα στο μοντέλο να εξελίσσει τον πολιτισμό. Συνεκδοχικά, το αντικείμενο άνθρωπος, ολοκληρώνεται στην θεμελίωση της θεώρησης του Είναι, που περιγράφει την βαθύτερη ουσία του αντικειμένου. Το Είναι δηλαδή, μπορεί να περιλάβει την ουσία σαν μια θεωρημένη ολότητα της ανθρώπινης ύπαρξης με μια μεταφυσική προέκταση που είναι η ψυχή. Η ψυχή διέπει το ανθρώπινο γίγνεσθαι και παραμένει αθάνατη και άφθαρτη, προηγείται της γέννη σης και έπειτα του φυσικού θανάτου. Αυτή είναι γενικά η θεωρία του ολιστικού εννοιολογικού μοντέλου που διαφέρει από τα άλλα μοντέλα στο ότι ταυτόχρονα με την καταγραφή/θεώρηση, ασκείται παρατήρηση, κριτική σκέψη και έργο που επιφέρει άμεση αντιμετώπιση των αναγκών που εντοπίζονται. Συζητώντας με τον συγγραφέα και βλέποντας μέσα από το διαδίκτυο την τρομερή απήχηση που είχε η διατύπωση της θεωρίας σε διεθνές επίπεδο, δεν μπορώ να κρύψω την συγκίνηση μου και την εθνική μου υπερηφάνεια. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 34 τόμος 1, τεύχος 1

35 Ετήσια Χοροεσπερίδα Νοσηλευτικού Προσωπικού 2000 Λευκωσία, Ξενοδοχείο Holiday Inn, 2 Ιουνίου 2000 Πραγματοποιήθηκε και φέτος με απόλυτη επιτυχία η Παγκύπρια Χοροεσπερίδα Νοσηλευτικού προσωπικού. Στην εκδήλωση παρέστησαν ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Υγείας κος Αχιλλέας Πανζηνάκος, ο Πρόεδρος της ΠΑΣΥΔΥ κος Ανδρέας Παπαπολυβίου, ο Γενικός Γραμματέας κος Γλαύκος Χ" Πέτρου, ο Διευθυντής Ιατρικών Υπηρεσιών κος Κώστας Μαλλής, αντιπροσωπεία της ΑΔΕΔΥ Ελλάδας με επικεφαλής τον πρόεδρο και τα μέλη της Γραμματείας, ο γνωστός Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κυριόπουλος, ο Διευθυντής του Νοσοκομείου «Σωτηρία» κ. Ζιόκος, Νοσηλευτές και Νοσηλεύτριες από κάθε γωνιά της Κύπρου. Οι παρευρισκόμενοι είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν τα πλούσια και εύγεστα εδέσματα του Ξενοδοχείου Holiday Inn υπό το μελωδικό και διασκεδαστικό πρόγραμμα της ορχήστρας σ' ένα άνετο, φιλικό και ευχάριστο περιβάλλον. Κατά την διάρκεια της εκδήλωσης το Νοσηλευτικό προσωπικό τίμησε με αναμνηστικά δώρα τον Κον Αχιλλέα Πατζηνάκο προ της αφυπηρέτησής του και τους αφυπηρετήσαντες συναδέλφους της χρονιάς Δημήτρης Ηλία Κύπρος Μοστούκης Μαρία Νικολαΐδου Γιώργος Αντρέου Αντρούλα Χ" Παυλή Παρασκευή Νταούτ Σάββας Μυλωνάς Γιώργος Ευαγγέλου Αννα Χρυσάνθου Σταύρούλλα Κωνσταντίνου Χρίστος Χαμάλης Μαρούλλα Παπαδοπούλου Γιανούλα Χριστοφή Κατίνα Μασιήνη Ελένη Αντρέου Δανάη Γεωργίου Κατά τη διάρκεια της χοροεσπερίδας έγινε κλήρωση δώρων τα οποία κέρδισαν οι λαχνοί εισόδου: 121, 15, 37, 17, 41, 159, 152, 104, 87, 154, 20, 27, 62, 49, 48, 109, 46, 2, 13, 11, 62, 145, 56. Οι αριθμοί που κέρδισαν από τα λαχεία είναι 1782, 3322, 1682, 3955, 4235, 1588, 989, 1161, 1235, 1793, 4336, 1587, 0078, 0161, 2231, Τα δώρα να ζητηθούν από το Χριστόδουλο Χαραλάμπους, Παθολογικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, τηλ και τηλ. οικίας Με την ευκαιρία ο Κλάδος ευχαριστεί θερμά όλους όσους παραχώρησαν δώρα για τις κληρώσεις. Η οργανωτική Επιτροπή αποτελούμενη από τους Χαράλαμπο Κουρουσίδη, Χριστόδουλο Χαραλάμπους, Πρόδρομο Αργυρίδη, Μαρία Ματσεντίδου, Ροδούλλα Σταυρινού και Γιαννάκη Λεοντίου, ευχαριστεί γενικά όλους όσους συνέβαλαν στην επιτυχία του χορού καθώς και όσους από το Νοσηλευτικό προσωπικό παρευρέθηκαν. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 35 τόμος 1, τεύχος 1

36 Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την ετήσια Χοροεσπερίδα Νοσηλευτικού προσωπικού 2000 κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 36 τόμος 1, τεύχος 1

37 Επερχόμενα συνέδρια Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΑ.ΣΥ.Ν. επιθυμεί να ενημερώσει τα μέλη του για τη διεξαγωγή των πιο κάτω διεθνών συνεδρίων/σεμιναρίων. Τα μέλη του Δ.Σ. του ΠΑΣΥΝ είναι στη διάθεσή σας για περισσότερες πληροφορίες. Διάλογοι 2000 Ξενοδοχείο Φόρουμ, Λευκωσία 3-4 Νοεμβρίου 7ο Παγκύπριο Νοσηλευτικό Συνέδριο Ξενοδοχείο Χίλτον, Λευκωσία Νοεμβρίου 2 o Περιφερειακό Σεμινάριο ΚοΜεγίου ΕΑΆήνων Ορθοπεδικών σε συνεργασία με την Ορθοπεδική Εταιρεία Κύπρου Ξενοδοχείο Χίλτον, Λευκωσία Νοεμβρίου 7 o Παγκύπριο Χειρουργικό Συνέδριο Ξενοδοχείο Χίλτον, Λευκωσία Νοεμβρίου The Leadership Experience International Leadership Workshop, San Diego, California, USA November Child Health Promotion 21 - the child's perspective Biennial International School of Nursing Conference July - at Brandbjerk Hoskole, Jelling, Denmark κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 37 τόμος 1, τεύχος 1

38 European Nursing Education and Registration Conference Budapest Convention Centre October 2000 Care Management Who Needs St? 5th International Care/Case management Conference Vancuver, British Columbia, Canada 28 July, 2001 Healthy (eating) 1st Cyprus Dietetic Association Conference Nicosia Cyprus 7-19 November 2000 Praxis and Research A joint adventure 11th Biennual Conference of the Workgroup of European Nurse Researches (WENR) 2-4 September 2002, Geneva, Switzerland 5th European Network of Nursing Organisations (EIMNO) Meeting Thursday 2nd November 2000 Hotel Bleu Marine, Joinville-Le-Pont, Paris, France Creating Communities of Caring - Global Initiatives Tuesday 5 to Thursday 7 June, 2001 University of Stirling Stirling, Scotland, UK κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 38 τόμος 1, τεύχος 1

39

40 7ο ΠΑΓΚΥΠΡΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Νοεμβρίου 2000, Ξενοδοχείο Χίλτον, Λευκωσία Αγαπητοί Συνάδελφοι, Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΑ.ΣΥ.Ν. έχει την τιμή να σας προσκαλέσει στο 7ο Παγκύ- πριο Νοσηλευτικό Συνέδριο που φέτος θα πραγματοποιηθεί στις Νοεμβρίου στο ξενοδοχείο Χίλτον, στη Αευκωσία. Στη μοναδική πρωτεύουσα της Ευρώπης που παραμένει ακόμα μοιρασμένη με συρματοπλέγματα θα συναντηθούμε ξανά για να μοιραστούμε τις εμπειρίες και τις γνώσεις μας. Σαν θέμα για τον πρώτο χρόνο της νέας χιλιετίας επιλέξαμε «Ευρωπαϊκή πορεία και Νοσηλευτική». Στον Ευρωπαϊκό χώρο αναμένονται σημαντικές εξελίξεις και επιτεύγματα στον τομέα της υγείας και της τεχνολογίας. Επιτεύγματα που αναμένεται να επηρεάσουν και τη Νοσηλευτική. Ας χαράξουμε λοιπόν όλοι μαζί τη νέα μας πορεία ατενίζοντας προς τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να συμβαδίζουμε στην ίδια πορεία. Με συναδελφικούς χαιρετισμούς, Για το Δ. Σ. του Π Α. ΣΥΝ. Αγγελική Ταπακούδη ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ανδρέας Κουππής Ιωάννης Λεοντίου Ανδρέας Ερμογένους Χρίστος Ανδρέου Ροδοθέα Καραγιάννη - Σταυρινού Νίκος Χριστοφόρου ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΙΙΗ Αγγελική Ταπακούδη Αντωνάκης Ανδρέου Χλόη Λη Γιώργος Καραγιάννης Νίκος Σταυρίδης Μαρία Δημητρίου Μαρία Ζενιέρη ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Πρόεδρος : Αγγελική Ταπακούδη Αντιπρόεδρος : Σάββας Παπανεοκλέους Γραμματέας : Ανδρέας Κουππής Ταμίας Μέλη : Ιωάννης Λεοντίυ : Ροδοθέα Καραγιάννη- Σταυρινού Ανδρέας Ερμογένους Χλόη Λη Χρίστος Ανδρέου Νίκος Χριστοφόρου ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ Λευκωσία : Ελένη Σεκκερή : Μαρία Ζορπίδου Λεμεσός : Σύλβια Ιωάννου Λάρνακα : Δώρα Αριστείδου Πάφος : Μαρίά Ανδρέου Πόλη : Χριστίνα Τριμιθιώτου Κυπερούντα : Μαρία X" Χριστοδούλου Παραλίμνι : Φίλιππος Φιλίππου Ιδιωτικός Τομέας : Ιωάννης Στυλιανού Επισκέπτες Υγείας : Πάμπος Χαριλάου Υπηρεσία Ψυχικής Υγείας : Αναστασία Αργυρού κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 40 τόμος 1, τεύχος 1

41 ΕΓΓΡΑΦΕΣ Για αποφυγή συνωστισμού και για ομαλή λειτουργία παρακαλείσθε όπως υποβάλετε την εγγραφή σας μέχρι τις 8 Νοεμβρίου Εγγραφές θα γίνονται και από τη Γραμματεία του Συνεδρίου. ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου θα λειτουργήσει Έκθεση Φαρμακευτικών Προϊόντων και Τεχνικού εξοπλισμού. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥΙΙΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Στο Επιστημονικό Πρόγραμμα περιλαμβάνονται: Συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας Διαλέξεις σε ειδικά θέματα Ελεύθερες Ανακοινώσεις Αναρτημένες Ανακοινώσεις Επιστημονικές Ανακοινώσεις ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Η Επιτροπή έχει εξασφαλίσει εργασίες / εισηγήσεις στα πιο κάτω θέματα: 1. Τάσεις και εξελίξεις στη Νοσηλευτική στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς: Κλινική Άσκηση Εκπαίδευση Κοινοτική Νοσηλευτική Οργάνωση και Διοίκηση Έρευνα Πληροφορική 2. Θέματα που σχετίζονται με τις σύγχρονες τάσεις και εξελίξεις στη Νοσηλευτική. 3. Θέματα που σχετίζονται με τις Κυπριακή πραγματικότητα στο τομέα της Νοσηλευτικής (έρευνες, μελέτες, νοσηλευτικές διεργασίες) ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Για την παρουσίαση εργασιών θα είναι διαθέσιμα τα πιο κάτω είδη τεχνικού εξοπλισμού: Προβολή διαφανειών Προβολή με slides (διπλή) Βίντεο Προβολή από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλώ αποτείνεστε στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής ή στους εκπροσώπους των τοπικών επιτροπών. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Options Congresses Ltd Τ.Θ Λεμεσός - Κύπρος Τηλ: Φαξ: Emai: options@options.com.cy ΠΑΙ ΚΥΙΙΡΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ Ταγματάρχου Πουλίου 1 Διαμ. 101, 1101 Λευκωσία Τ.Θ.24015, Κύπρος Τηλ.: , Φαξ: cy.n.a.@cytanet.com.cy κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 41 τόμος 1, τεύχος 1

42 Προκαταρκτικό Επιστημονικό Πρόγραμμα Εγγραφές Εναρκτήρια Τελετή Χαιρετισμός εκ μέρους του Δ.Σ. του ΠΑΣΥΝ Χαιρετισμός Εκπροσώπου Δ.Σ. ΕΣΔΝΕ Ελλάδος Χαιρετισμός Δημάρχου Λευκωσίας κ. Λέλλου Δημητριάδη Χαιρετισμός Εκπροσώπου Φοιτητών Νοσηλευτικής Χαιρετισμός και κήρυξη των εργασιών του Συνεδρίου από τον Έντιμο Υπουργό Υγείας κ. Φρίξο Σαββίδη Εισήγηση με θέμα «Ευρωπαϊκή Πορεία και Νοσηλευτική» από την κ. Αγγελική Ταπακούδη ΣΥΝΟΔΟΣ 1 Προεδρείο: (Β. Αναστασίου, Μ. Ανδρέου) Ευρωπαϊκή Ένωση και Ελληνική Νοσηλευτική Δρ Ελένη Κυριακίδου, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Τ ΕΙ Αθήνας Ολιστικό Εννοιολογικό Μοντέλο για την ανάπτυξη και τη δόμηση της Νοσηλευτικής Επιστήμης I. Καλοφυσούδης, Κλινικός Εκπαιδευτής, Ωνάσειο ΚΡΔΧ Κέντρο Νοσηλευτική Διοίκηση: Υπάρχει αναγκαιότητα για χαρισματικούς Ηγέτες Ευαγγελία Παπαδημητρίου, Διευθύντρια Νοσηλευτικής Υπηρεσίας, Ευρωκλινική Αθηνών Συζήτηση ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΣΥΝΟΔΟΣ 2 Προεδρείο: (Α. Ανδρέου, Ε. Κάϊζερ) Το Τραύμα στην τρίτη χιλιετίδα Κ. Δημοσθένους, Γ. Χριστοφίνας, Νοσοκομείο Λάρνακας Προοπτική της Διαβητικής Αμφιβληστροειδοπάθειας στην Κύπρο Δρ. Θεόδωρος Ποταμίτης, Ειδικός Χειρούργος Οφθαλμίατρος Αντιμετώπιση βαρέων εγκαυμάτων - Η σημασία της Νοσηλευτικής φροντίδας και αντιμετώπισης Α. Βουλγαρίδου, Π.Γ.Ν. Απόστολος Παύλος (ΚΑΤ Κηφισιά) Προφύλαξη προσωπικού από λοιμώξεις Σ. Συρετίδης, I. Δούκα, Α. Αργυράκου, Γ. Φαράκος, Ν. Ζάχος, Α. Μικελλίδου, ΠΓΝ Νίκαιας, «Άγίος Παντελεήμων», Πειραιάς Καρκίνος: Να λέγεται η αλήθεια Άθως Ερωτοκρίτου D.Th, Κλινικός Ψυχολόγος, Δραματοθεραπευτής Συζήτηση κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 42 τόμος 1, τεύχος 1

43 ΣΥΝΟΔΟΣ 3 Προεδρείο: (Π. Ευαγγέλη, Χρ. Παναγίδης) Πρόληψη χρήσης εξαρτησιογονών ουσιών και η συμβολή του Νοσηλευτή Συμβούλου Απεξάρτησης Γ. Ησαΐας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Νοσ. Λεμεσού Μονάδες ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης Αιγηνιτείου Νοσοκομείου Ο. Φιλίππου, Πανεπιστημιακή Ψυχ. Κλινική Αιγηνιτείου Νοσοκομείου, Αθήνα Ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά χρηστών ουσιών εξάρτησης Ν. Στίγγας, Γ. Ησαίας, Α. Αργυρίου Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Νοσοκομείο Λεμεσού, ΘΕΑ Κόστος Λειτουργίας Παιδιατρικού Τμήματος ΠΓΝ Νίκαιας-Πειραιά, ποσοστό συμμετοχής των αλλοδαπών ασθενών. Ε. Τασιοπούλου, Β. Γουβέλη, Α. Κυριακίδου, Π. Ζώση, Χ. Καράς, Παιδιατρική Κλινική ΠΓΝ Νίκαιας - Πειραιά Στοματική Υγιεινή και σπουδαστές Νοσηλευτικής Γ. Φαράκος, I. Μπουρντουβάλη, I. Δούκα, Κ. Ζησοπούλόυ ΠΓΝ Νίκαιας - Πειραιά «Αγιος Παντελεήμων» Νοσηλευτές και εμβολιασμός στο κατώφλι του 21ου αιώνα Ε. Νικολάου, ΠΓΝ Νίκαιας, «Άγιος Παντελεήμων», Πειραιάς Συμπεριφορά μαθητών κατά την οδήγηση Β. Μάντζιου, Η. Μπροκαλάκη, Σ. Ζύγα, Ε. Κτενάς Τμήμα Νοσηλευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Συζήτηση Α Η Ξ Η Εγγραφές ΣΥΝΟΔΟΣ 4 Προεδρείο: (Λ. Λάμπρου, Σ. Ιωάννου) Εκτίμηση της Κλινικής Ημέρας στο Νευρολογικό Τμήμα του ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς» για την αντιμετώπιση των ασθενών με Σκλήρυνση κατά πλάκα Ε. Πιτσάβα, Μ. Κοντού, Α. Αμανατίδου, Κλ. Ε. Καραγεωργίου Ευρωπαϊκό Ερευνητικό Πρόγραμμα Πρώιμης Παρέμβασης Α. Παραδεισιώτου, Μ. Χρυσάνθου, Α. Στυλιανού (Κύπρος, Καθ. I. Τσιαντής, Ε. Λιγνού (Ελλάδα), Prof. Η. Davis, R. Roberts, (UK), V. Ispanovic (Γιουγκοσλαβία) Τ. Tamminen, Dr. Κ. Puura (Φιλλανδία) Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας-Τμήμα Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής Σύγχρονες τάσεις και εξελίξεις στη Νοσηλευτική στη Μ. Βρετανία στο Τομέα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Π. Λάμπρου, Νοσηλεύτρια ΠΕ, Πανεπιστήμειο Αθηνών Πληροφορημένη συνένεση για χειρουργική επέμβαση σε παιδιά ηλικίας έως 15 ετών. Ν. Μόσχος, Ε. Καραμιχάλη, Α. Κατωπόδη, Μ. Φωτεινού, I. Δούκα, ΠΓΝ Νίκαιας, «Άγιος Παντελεήμων«Πειραιάς Ευρωπαϊκή Πορεία και Μαιευτική Συζήτηση Δ I Α Α Ε I IV! Μ Α Χλόη Λή, Νοσηλευτική Σχολή Κύπρου κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 43 τόμος 1, τεύχος 1

44 ΣΥΝΟΔΟΣ 5 Προεδρείο: (Μ. Μίτσιγγα, Κ. Στάπινκς) Σχέση Γιατρού και Νοσηλευτή Μαρία Χ" Μπαλάση, Νοσηλευτική Σχολή Κύπρου Γραπτό σύστημα επικοινωνίας και ενημέρωσης των Νοσηλευτών για τη νοσηλεία ασθενών. I. Δούκα, Ε. Θεοδώρου, ΠΓΝ Νίκαιας, «Άγιος Παντελεήμων», Πειραιάς Η συμβολή της Νοσηλεύτριας στην ανάπτυξη της Τηλεϊατρικής στην Ελλάδα Ε. Νικολάου, ΠΓΝ Νίκαιας, «Άγιος Παντελεήμων», Πειραιάς Η προστασία και προαγωγή της Υγείας, έργο ειρήνης στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο Β. Αναστασίου, Νοσηλευτική Σχολή, Κύπρου Θεσμικά Όργανα Ευρωπαϊκής Ένωσης Α. Στυλιανού-Κούνδουρου, Λειτουργός του Γραφείου του Επικεφαλής της διαπραγματευτικής Ομάδας για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση Θεσμικά Όργανα Νοσηλευτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση Α. Κουππής, I. Λεοντίου, Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΛΗΞΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 44 τόμος 1, τεύχος 1

45 κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 45 τόμος 1, τεύχος 1

46 Οδηγίες για χους συγγραφείς Τα Κυπριακά Νοσηλευτικά Χρονικά είναι η επιστημονική περιοδική έκδοση του Παγκύ- πριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και έχει σκοπό την προαγωγή της Νοσηλευτικής επιστήμης και τη σωστή ενημέρωση των Νοσηλευτών. Για την πραγμάτωση του σκοπού αυτού στο περιοδικό δημοσιεύονται κατεξοχήν πάνω σε Νοσηλευτικά θέματα. Η επιστημονική επιτροπή του ΠΑΣΥΝ μετά από απόφαση του ΔΣ του ΠΑΣΥΝ, δέχεται μόνο κείμενα που έχουν γραφεί σύμφωνα με τις οδηγίες που δημοσιεύονται και στην αντίθετη περίπτωση θα επιστρέφονται στους συγγραφείς. Τα άρθρα που υποβάλλονται για δημοσίευση πρέπει να είναι γνήσια και να μην έχουν δημοσιευθεί ή υποβληθεί για δημοσίευση σε άλλο περιοδικό της Κύπρου ή του εξωτερικού. Σε περίπτωση που κάποιος συγγραφέας θέλει να δημοσιεύσει άρθρο το οποίο έχει ήδη δημοσιευθεί σε άλλο περιοδικό, η αναδημοσίευση επιτρέπεται μόνο με τη γραπτή άδεια του περιοδικού. ΕΙΔΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ 1. Άρθρα συντακτικής επιτροπής. 2. Βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις. 3. Ερευνητικές εργασίες. 4. Ενδιαφέρουσες περιπτώσεις (Γίνονται δεκτά άρθρα, εφόσον αφορούν νέα αντιμετώπιση Νοσηλευτικού προβλήματος που έχει ακολουθηθεί νέα μεθολογία στη αντιμετώπιση του). 5. Επίκαιρα θέματα. 6. Νομοθεσία. 7. Γράμματα προς τη σύνταξη. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ Τα άρθρα που υποβάλλονται για δημοσίευση πρέπει να γραμμένα στα ελληνικά και το σύνολο λέξεων να κυμαίνεται γύρω στις 2000 μέχρι τις Τα κείμενα που υποβάλλονται για δημοσίευση πρέπει να είναι γραμμένα στη δημοτική γλώσσα, με μονοτονικό σύστημα και να διακρίνονται για τη γλωσσική τους ομοιομορφία. Θα πρέπει επίσης να γίνεται προσπάθεια για την αποφυγή ορθογραφικών λαθών και για ορθή σύνταξη. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Τα άρθρα που υποβάλλονται για δημοσίευση πρέπει απαραιτήτως να έχουν ταξινομηθεί σε μια από τις κατηγορίες που προαναφέρθηκαν. Πρέπει να είναι δακτυλογραφημένα με διπλό διάστημα, στη μια μόνο όψη λευκού χαρτιού, διαστάσεων Α4 με περιθώριο 3 εκατοστά. Σε ξεχωριστή σελίδα αρχίζει κάθε ένα από τα παρακάτω στοιχεία του άρθρου. 1. Σελίδα του τίτλου οτην οποία να περιλαμβάνονται τα εξής: α. Ο τίτλος της εργασίας με μέγιστο αριθμό λέξεων 10 έως 12. Λέξεις κλειδιά που αφορούν το περιεχόμενο του άρθρου πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνονται στο τίτλο. β. Το πλήρες ονοματεπώνυμο του συγγραφέα ή των συγγραφέων, τίτλοι, προσόντα και χώρος εργασίας. γ. Το όνομα, η διεύθυνση, και το τηλέφωνο υπεύθυνου για την αλληλογραφία και τα αντίτυπα. 2. Περιλήψεις α. Στην Ελληνική Δακτυλογραφείται σε ξεχωριστή σελίδα, πρέπει να ανακεφαλαιώνει το περιεχόμενο του άρθρου και δεν πρέπει να υπερβαίνει τις λέξεις. β. Στην Αγγλική Η αγγλική περίληψη κρίνεται απαραίτητη ενόψη της παρουσίασης του περιοδικού στο διαδίκτυο και ισχύουν τα ίδια που αφορούν την ελληνική περίληψη. κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 47 τόμος 1, τεύχος 1

47 3. Κυρίως κείμενο Το κυρίως κείμενο πρέπει να περιλαμβάνει μια κατατοπιστική εισαγωγή και το θέμα να αναπτύσσεται με λογική σειρά και συνοχή. Όλες οι απόψεις που αφορούν το θέμα της εργασίας θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένες βιβλιογραφικά, και να καταλήγουν σε συμπεράσματα και εισηγήσεις. Τα κείμενα δημοσιεύονται εφόσον δεν παραβιάζουν τις βασικές αρχές δεοντολογίας. 4. Βιβλιογραφικές παραπομπές Οι βιβλιογραφικές παραπομπές τόσο μέσα στο κείμενο όσο και στο βιβλιογραφικό πίνακα, πρέπει να ακολουθούν το σύστημα Harvard με παρενθέσεις εντός του κειμένου που αναφέρουν τον συγγραφέα, χρονολογία δημοσίευσης, σελίδα και αλφαβητική παράθεση στον πίνακα της βιβλιογραφίας. Όλες οι βιβλιογραφικές παραπομπές που αναφέρονται στο κείμενο (και μόνον αυτές) καταχωρούνται στον βιβλιογραφικό κατάλογο που αρχίζει σε ιδιαίτερη σελίδα μετά το κείμενο. Η ακρίβεια των πηγών αποτελεί ευθύνη του συγγραφέα. 5. Πίνακες Δακτυλογραφούνται με διπλό διάστημα, σε ιδιαίτερη σελίδα και αριθμούνται με τη σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο. Πρέπει να φέρουν σύντομο περιεκτικό τίτλο και επεξηγηματικές πληροφορίες σε υποσημείωση στο τέλος του πίνακα. Όταν ο πίνακας προέρχεται από εργασία άλλων, να επισυνάπτεται η άδεια για αναδημοσίευση με πλήρη αναφορά στην πηγή. ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Κάθε εργασία ανεξάρτητα και ανώνυμα από δύο αξιολογούντες και σε περίπτωση διαφωνίας ορίζεται και τρίτος. Τα ονόματα των αξιολογουμένων και των αξιολογού- ντων παραμένουν αμοιβαία και αυστηρά απόρρητα. Οι εργασίες θα δημοσιεύονται είτε ως έχουν, ή θα αποστέλλονται πίσω στους συγγραφείς για διορθώσεις, ή θα απορρίπτονται. Σε κάθε περίπτωση οι συγγραφείς θα παίρνουν απάντηση αν η εργασία τους εγκρίνεται ή όχι προς δημοσίευση. ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΡΘΡΟΥ Το Άρθρο ταχυδρομείται σε τρία αντίτυπα στη διεύθυνση: ΠΑΣΥΝ Τ.Θ ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ. Οι συγγραφείς πρέπει να διατηρούν αντίγραφα όλου του υλικού που αποστέλλουν. Κάθε συγγραφέας θα πρέπει επίσης να αποστέλλει ενυπόγραφη δήλωση ότι: * Πρόκειται για πρώτη δημοσίευση ή έχει έγκριση για δημοσίευση. * Πρόκειται για προσωπική εργασία του συγγραφέα. * Υπάρχει έγκριση δημοσίευσης από όλους τους συγγραφείς. ΑΝΑΔΥΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ HARVARD Μέσα στο κείμενο α) Χρησιμοποιείστε το επίθετο του συγγραφέα, τη χρονολογία έκδοσης και την σελίδα όπως π.χ. «Σε μια μελέτη που έγινε από την Πλατύ (1998:207) φάνηκε ότι...» β) Για τρεις και περισσότερους συγγραφείς, σημειώστε το επίθετο του πρώτου συγγραφέα και τη φράση «και άλ-: λοι» γ) Σε περίπτωση που σημειώνονται πολλοί συγγραφείς για ένα θέμα ταυτόχρονα, η σειρά παρουσίασης τους θα πρέπει να είναι χρονολογική, όπως, Αθανάτου 1997, σελ. 75, Πλατύ 1998, σελ Μέσα στο βιβλιογραφικό πίνακα α) Παραθέστε τα ονόματα σε αλφαβητική σειρά αρχίζοντας από τον πρώτο συγγραφέα. π.χ. Πλατύ Χ (1998) β) Σε περίπτωση αναφοράς σε 6 συγγραφείς ή λιγότερους, θα πρέπει να ανα- κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 48 τόμος 1, τεύχος 1

48 γράφονται τα ονόματα όλων των συγγραφέων. Για 7 περισσότερους συγγραφείς μπορούν να αναγράφονται τα ονόματα μόνον των πρώτων τριών συγγραφέων. γ) Η σειρά για άρθρα από περιοδικά είναι οι εξής: Συγγραφέας ή συγγραφείς, χρονολογία, τίτλο άρθρου υπογραμμισμένο, περιοδικό, τόμος, τεύχος, πρώτη και τελευταία σελίδα, όπως π.χ. Δουρέκα-Αγγλέζη Α, (1999) Η νοσηλευτική ως επαγγελματική επιλογή, ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ, 38(4): δ) Η σειρά για βιβλία είναι η εξής: Συγγραφέας, χρονολογία, τίτλος βιβλίου υπογραμ-μισμένος, τόμος και έκδοση, εκδοτικός οίκος και πόλης έκδοσης, όπως π.χ. Μαλγαρίνου Μ. Κωνσταντινίδου Σ (1997) Νοσηλευτική, Γενική, Παθολογική (Χειρουργική έκδοση εικοστή, τόμος Α, εκδόσεις Ταβιθά, Αθήνα). ε) Κείμενα τα οποία δεν έχουν δημοσιευθεί δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν παραπομπές. ΟΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΥΠΟΚΕΙΝΤΑΙ ΣΕ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 49 τόμος 1, τεύχος 1

49 κυπριακά νοσηλευτικά χρονικά 51 τόμος 1, τεύχος 1

50