Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (El Nino - Southern Oscillation)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (El Nino - Southern Oscillation)"

Transcript

1 Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (El Nino - Southern Oscillation) Σταυρίδης Γεώργιος, Φωτοπούλου Σπυριδούλα

2 Περιεχόμενα 1. Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (El Nino- Southern Oscillation- ENSO) Τι είναι το Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (ENSO) Φάσεις του Ελ Νίνιο Νότιας Κύμανσης Επιπτώσεις Ελ Νίνιο Νότιας Κύμανσης Επιπτώσεις σε θαλάσσια οικοσυστήματα Περιοχή ανάβλυσης του ρεύματος Humboldt Αντίδραση ψαριών Λεύκανση των κοραλλιών Επιπτώσεις σε χερσαία οικοσυστήματα Έρημοι Επιπτώσεις στα τροπικά δάση Φυσικές καταστροφές Επιπτώσεις στην οικονομία Επιπτώσεις στην αλιεία Επιπτώσεις στην παραγωγή φοινικέλαιου Επιπτώσεις στην βιομηχανία γκουανό (Guano) Επιπτώσεις στην υγεία Ελονοσία Δάγκειος πυρετός Κίτρινος πυρετός Χολέρα Περιοχές που επηρεάζονται Περιοχές που επηρεάζονται από την θερμή φάση του ENSO (Ελ Νίνιο) Περιοχές που επηρεάζονται από την ψυχρή φάση του ENSO (Λα Νίνα) Επιπτώσεις του φαινομένου ENSO ανά περιοχή Επιπτώσεις παγκοσμίως Επιπτώσεις στους τροπικούς Ωκεανούς και στον Βόρειο Ειρηνικό Επιπτώσεις του ΕΝΚΚ σε Ευρώπη, Ανατολική Μεσόγειο και Ελλάδα Ιστορικό του φαινομένου Συχνότητα του Ελ Νίνιο Νότιας Κύμανσης (ENSO)

3 6. Δείκτες και κατηγορίες Ελ Νίνιο Δείκτης SOI Λοιποί δείκτες και κατηγορίες Ελ Νίνιο Ο Δείκτης ENSO και η μεταβλητότητα του κλίματος στη Μεσόγειο Βιβλιογραφία Ξένη Βιβλιογραφία Ελληνική Βιβλιογραφία Ιστοσελίδες

4 Κατάλογος εικόνων Εικόνα 1: Κανονικές συνθήκες θαλάσσιων ρευμάτων, θερμοκρασίας και διεύθυνσης ανέμων στην περιοχή του Νότιου Ειρηνικού. Εικόνα 2: Προφίλ της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, προφίλ της τοπογραφίας της θάλασσας, καθώς και της θερμοκρασίας της θάλασσας στο Νότιο Ειρηνικό, σε κανονικές συνθήκες. Με κόκκινο είναι οι 30 ο C και με μπλε οι 8 ο C. Εικόνα 3: Φάση El Niño, κατά την οποία τα θερμά ύδατα του Δυτικού Ειρηνικού, μετακινούνται προς τον ανατολικά, με αποτέλεσμα τα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά των βαθύτερων υδάτων δεν μπορούν να αναβληθούν στον Ανατολικό Ειρηνικό. Εικόνα 4: Προφίλ της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, προφίλ της τοπογραφίας της θάλασσας, καθώς και της θερμοκρασίας της θάλασσας στο Νότιο Ειρηνικό, σε συνθήκες Ελ Νίνιο. Με κόκκινο είναι οι 30 ο C και με μπλε οι 8 ο C. Εικόνα 5: Φάση La Niña, κατά την οποία τα θερμά ύδατα μεταφέρονται ακόμα πιο δυτικά απ ότι συνήθως. Εικόνα 6: Προφίλ της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, προφίλ της τοπογραφίας της θάλασσας, καθώς και της θερμοκρασίας της θάλασσας στο Νότιο Ειρηνικό, σε συνθήκες Λα Νίνα. Με κόκκινο είναι οι 30 ο C και με μπλε οι 8 ο C. Εικόνα 7: Ο Μεγάλος Κορμοράνος της οικογένειας Phalacrocorax carbo, το θαλασσοπούλι Gannet, της οικογένειας Morus Βassanus και ο Θαλάσσιος Πελεκάνος, της οικογένειας Pelecanidae. Εικόνα 8: Aedes aegypti και Aedes albopictus. Εικόνα 9: Επιπτώσεις Ελ Νίνιο σε παγκόσμια κλίμακα κατά τις περιόδους Δεκεμβρίου-Φεβρουαρίου (άνω) και Ιουνίου-Αυγούστου (κάτω). Εικόνα 10: Επιπτώσεις Λα Νίνα σε παγκόσμια κλίμακα κατά τις περιόδους Δεκεμβρίου-Φεβρουαρίου (άνω) και Ιουνίου-Αυγούστου (κάτω). Εικόνα 11: Οι τέσσερις φάσεις του Ελ Νίνιο. Εικόνα 12: Oceanic Niño Index - ONI ( o C): Εξέλιξη από Η πιο πρόσφατη τιμή του ΟΝΙ (Δεκέμβριος 2009 Φεβρουάριος 2010) είναι +1.7 o C. 4

5 Κατάλογος γραφημάτων Γράφημα 1: Διακύμανση ENSO τα τελευταία 150 χρόνια. 5

6 1. Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (El Nino- Southern Oscillation- ENSO) 1.1 Τι είναι το Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (ENSO) Ο όρος Ελ Νίνιο (El Niño) προορίζεται για εξαιρετικά ισχυρές και παρατεταμένες θερμές περιόδους των νερών του ανατολικού Ειρηνικού, που έχουν συνέπειες για το παγκόσμιο κλίμα. Αυτός ο κύκλος της θέρμανσης (και ψύξης) αντανακλάται στενά από τις αποκλίσεις στη πίεση του αέρα στον Ανατολικό και Δυτικό Ειρηνικό, ενώ η Νότια Κύμανση (Southern Oscillation) ανακαλύφθηκε στις αρχές του τρέχοντος αιώνα, από τον Sir Gilbert Walker (Walker, 1936). Ο Walker παρατήρησε ότι όταν η πίεση αυξάνεται στα ανατολικά του Ειρηνικού, πέφτει συνήθως στα δυτικά. Ο Walker καινοτόμησε με τη χρήση των στατιστικών μεθόδων για τη σύνδεση των ανωμαλιών του καιρού με την Νότια Κύμανση, συμπεριλαμβανομένων των ασιατικών μουσώνων, και ήταν ένας από τους πρώτους που διερεύνησε τη δυνατότητα των εποχιακών προβλέψεων (Walker, 1936). Ο ίδιος μάλιστα έπλασε τον όρο αυτό, που σημαίνει Νότια Κύμανση, και τον απέδωσε στην "τραμπάλα" αυτή των βαρομετρικών του Ειρηνικού (Wang and Fiedler, 2007). Πρόκειται για ένα στάσιμο κύμα, μία μάζα αέρα πού ταλαντεύεται κατά μήκος της Γραμμής Αλλαγής Ημερομηνίας 1 στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Το ENSO είναι ένα φυσικό φαινόμενο το οποίο προκύπτει από συνδυασμό αλληλεπιδράσεων μεταξύ της ατμόσφαιρας και των ωκεανών στον τροπικό Ειρηνικό ωκεανό ( π.χ. Trenberth, 2003, Chen and Mark, 2007, Wang et al, 2007, Duan et al., 2009). Ήταν μόλις στη δεκαετία του 1960, όταν έγινε η σύνδεση μεταξύ της ατμοσφαιρικής Νότιας Κύμανσης και του ωκεάνιου Ελ Νίνιο, που τώρα αναφέρονται ως Ελ Νίνιο Νότια Κύμανση (ENSO). Τα δύο άκρα του ENSO είναι το Ελ Νίνιο (ζεστή εκδήλωση) και η Λα Νίνα (La Niña) (κρύα εκδήλωση). Η ορολογία του Ελ Νίνιο είναι συχνά 1 Γραμμής Αλλαγής Ημερομηνίας: Νοητή γραμμή εκατέρωθεν της οποίας οι περιοχές διαφέρουν κατά 24 ώρες, από το ένα μέρος αυτής της γραμμής τα ρολόγια δείχνουν 12 ώρες μπροστά από την ώρα Γκρήνουιτς και από το άλλο 12 ώρες πίσω και περνάει από το μέσον περίπου του Ειρηνικού ωκεανού. 6

7 μπερδεμένη. Ο όρος Ελ Νίνιο χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει όλες τις πτυχές του φαινομένου ENSO. Παγκόσμιες κλιματικές ανωμαλίες που σχετίζονται με την Λα Νίνα είναι εν γένει λιγότερο σημαντικές και σε ορισμένες περιοχές τείνουν να είναι οι αντίθετες από αυτές που συνδέονται με το Ελ Νίνιο. Η μετάβαση από Ελ Νίνιο σε Λα Νίνα τείνει να είναι αρκετά γρήγορη, ενώ η μετάβαση από το Λα Νίνα σε Ελ Νίνιο τείνει να είναι πιο σταδιακή (Kousky and Higgns, 2007). 1.2 Φάσεις του Ελ Νίνιο Νότιας Κύμανσης Το EΝΝΚ συμβαίνει κατά μέσο όρο κάθε 4-5 χρόνια, αλλά κατά τη διάρκεια μιας περιόδου που ποικίλλει από τρία έως επτά έτη (Trenberth, 2003, Hanley et al., 2003, Kousky and Higgins, 2007, Duan et al., 2009, Sarachik, 2010). Επίσης η διάρκεια ενός επεισοδίου Ελ Νίνιο χαρακτηριστικά είναι από 8-10 μήνες. Όταν το Ελ Νίνιο ή το Λα Νίνα διαρκεί έως 5 μήνες τότε λέγεται ότι επικρατούν συνθήκες Ελ Νίνιο ή Λα Νίνα, ενώ όταν η διάρκεια του φαινομένου ξεπερνά τους 5 μήνες λέγεται ότι εκδηλώνεται επεισόδιο Ελ Νίνιο ή Λα Νίνα (Kousky and Higgins, 2007). Κανονικές Συνθήκες: Οι κανονικές συνθήκες του Ειρηνικού ωκεανού καθορίζονται από την αλληλεπίδραση χαρακτηριστικών της ατμόσφαιρας και του ωκεανού. Όπως είναι γνωστό τα θερμότερα νερά του ωκεανού είναι τα επιφανειακά, αφού αυτά θερμαίνονται κατ' ευθείαν απ' τον ήλιο, διατηρούνται δε στην επιφάνεια αφού είναι ελαφρύτερα (αραιότερα) απ' τα ψυχρά που κατανέμονται βαθύτερα. Έτσι έχουμε την δημιουργία της θερμοκλινούς ζώνης που αποτελεί το όριο μεταξύ των ψυχρών βαθέων υδάτων και επιφανειακού στρώματος των καλά αναμεμειγμένων θερμών υδάτων (Dijkstra, 2006). Κανονικά η θερμοκλινής είναι βαθιά (150 m) στον δυτικό τροπικό Ειρηνικό ωκεανό και το επίπεδο της θάλασσας είναι υψηλό εξαιτίας των ανατολικών ανέμων. Στον ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό στον Ισημερινό, η θερμοκλινής είναι πολύ ρηχή (50 m) και το επίπεδο της θάλασσας είναι σχετικά χαμηλό (Trenberth, 2003, Clarke, 2008, Sarachik et al., 2010). Στην ατμόσφαιρα 7

8 πάλι οι περιοχές κοντά στον Ισημερινό κυριαρχούνται απ' τους περίφημους αληγείς ανέμους που πνέουν σταθερά προς τα δυτικά. Καθώς οι αληγείς άνεμοι πνέουν πάνω από τον Ειρηνικό ωκεανό ωθούν τα επιφανειακά ζεστά νερά προς τα δυτικά, από την Ν. Αμερική προς την Ινδονησία. Αυτό προκαλεί ανύψωση της στάθμης στον δυτικό ωκεανό και ταπείνωση στον ανατολικό δημιουργώντας μια υψομετρική διαφορά αρκετών εκατοστών. Τα ζεστά νερά του ανατολικού Ειρηνικού που εκτοπίζονται από τους αληγείς ανέμους, αναπληρώνονται με ψυχρότερα νερά που αναβλύζουν δημιουργώντας το φαινόμενο της ανάβλυσης (upwelling) κατά μήκος των ακτών της Ν. Αμερικής. Επειδή μάλιστα τα ψυχρότερα αυτά νερά είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και ευνοούν την θαλάσσια μικροζωή (φυτοπλαγκτόν), η διεργασία αυτή κάνει τις ακτές του Περού και του Εκουαδόρ αλιευτικούς παραδείσους (ψαρότοποι), ενώ η ατμόσφαιρα υπεράνω αυτών είναι σταθερή και οι βροχοπτώσεις ελάχιστες (Clarke, 2008, Sarachik et al., 2010). Παράλληλα, ο δυτικός Ειρηνικός με τις θερμές υδάτινες μάζες («θερμή λίμνη») τροφοδοτεί με θερμότητα τόσο τα μεγαλύτερα πλάτη μέσω ωκεάνιων ρευμάτων, όσο και την ατμόσφαιρα μέσω της εξάτμισης, αποσταθεροποιώντας την τελευταία και οδηγώντας στην εκδήλωση καταιγίδων. Αυτή η κατάσταση αποτελεί τις κανονικές συνθήκες και αναπαριστάται στις Εικόνες 1 και 2. Εικόνα 1: Κανονικές συνθήκες θαλάσσιων ρευμάτων, θερμοκρασίας θαλάσσης και διεύθυνσης ανέμων στην περιοχή του Νότιου Ειρηνικού. (Πηγή: 8

9 Εικόνα 2: Προφίλ της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, προφίλ της τοπογραφίας της θάλασσας, καθώς και της θερμοκρασίας της θάλασσας στο Νότιο Ειρηνικό, σε κανονικές συνθήκες. Με κόκκινο είναι οι 30 ο C και με μπλε οι 8 ο C. (Πηγή: NASA Goddard Space Flight Center) Φάση Ελ Νίνιο: Οι συνθήκες του Ελ Νίνιο αντικατοπτρίζουν μια χαλάρωση του συστήματος που συνδέει τους ανέμους, τα ωκεάνια ρεύματα και τις θερμοκρασίες του νερού. Κατά τη διάρκεια μιας φάσης Ελ Νίνιο, η κυκλοφορία Walker ουσιαστικά δεν λειτουργεί και τα ζεστά νερά καλύπτουν όλο ή τον περισσότερο τροπικό Ειρηνικό. Επιπρόσθετα, εξασθενεί την ανάβλυση στα ανοικτά των ακτών της Νοτίου Αμερικής. Κατά τη διάρκεια της φάσης του Ελ Νίνιο, ο δείκτης της Νότιας Κύμανσης είναι αρνητικός, που σημαίνει ότι υπάρχει μικρή διαφορά στην ατμοσφαιρική πίεση μεταξύ της Ταϊτής και της πόλης του Ντάργουιν. Κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο τόσο οι χειμώνες, όσο και οι θύελλες εμφανίζονται πιο νότια από το κανονικό. Το Ελ Νίνιο ξεκινά όταν οι ανατολικοί άνεμοι, οι οποίοι συνήθως πνέουν από την ανατολή προς τη δύση στον Ειρηνικό, αποδυναμώνονται. Η ζώνη βροχής μετατοπίζεται σημαντικά προς τα ανατολικά στον κεντρικό Ειρηνικό προκαλώντας μια παρατεταμένη ξηρή περίοδο στην Ινδονησία, τις Φιλιππίνες και τη βόρεια Αυστραλία. Ο Ειρηνικός ωκεανός είναι θερμότερος κατά μήκος της δυτικής ακτής της Νότιας Αμερικής. Η παράκτια ανάβλυση κατά μήκος αυτής της ακτής μειώνεται και τα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, κρύα νερά από τον βαθύ ωκεανό δεν εμφανίζονται πλέον στην επιφάνεια 9

10 της θάλασσας. Λόγω της έλλειψης θρεπτικών ουσιών, μειώνεται η παραγωγή πλαγκτόν. Αυτό έχει επιπτώσεις πιο ψηλά στην τροφική αλυσίδα, τόσο για τα ψάρια, όσο και για τους πληθυσμούς των θαλάσσιων πτηνών. Οι Εικόνες 3 και 4 αναπαριστούν την φάση Ελ Νίνιο. Εικόνα 3: Φάση El Niño, κατά την οποία τα θερμά ύδατα του Δυτικού Ειρηνικού, μετακινούνται προς τον ανατολικά, με αποτέλεσμα τα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά των βαθύτερων υδάτων να μην μπορούν να αναβλύσουν στον Ανατολικό Ειρηνικό. (Πηγή: Εικόνα 4: Προφίλ της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, προφίλ της τοπογραφίας της θάλασσας, καθώς και της θερμοκρασίας της θάλασσας στο Νότιο Ειρηνικό, σε συνθήκες Ελ Νίνιο. Με κόκκινο είναι οι 30 ο C και με μπλε οι 8 ο C. (Πηγή: NASA Goddard Space Flight Center) 10

11 Εικόνα 5: Φάση La Niña, κατά την οποία τα θερμά ύδατα μεταφέρονται ακόμα πιο δυτικά απ ότι συνήθως. (Πηγή: Εικόνα 6: Προφίλ της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, προφίλ της τοπογραφίας της θάλασσας, καθώς και της θερμοκρασίας της θάλασσας στο Νότιο Ειρηνικό, σε συνθήκες Λα Νίνα. Με κόκκινο είναι οι 30 ο C και με μπλε οι 8 ο C. (Πηγή: NASA Goddard Space Flight Center) 11

12 2. Επιπτώσεις Ελ Νίνιο Νότιας Κύμανσης 2.1 Επιπτώσεις σε θαλάσσια οικοσυστήματα Περιοχή ανάβλυσης του ρεύματος Humboldt Η κρύα περιοχή ανάβλυσης του ρεύματος Humboldt, είναι μια από τις πλουσιότερες θαλάσσιες περιοχές του κόσμου όσον αφορά τα θαλάσσια είδη (Leth et al., 2003). Ο λόγος για τη μεγάλη παραγωγή αυτού του οικονομικού τμήματος του Περού, της Χιλή, και των νήσων Γκαλαπάγκος, είναι ότι τα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά βαθιά νερά, μεταφέρονται πίσω, σε επίπεδα κοντά στην επιφάνεια (euphotic zone), οπού το πλαγκτόν τροφοδοτείται από αυτά τα θρεπτικά συστατικά. Η σημαντικότερη κινητήρια δύναμη για την ψυχρή αυτή ανάβλυση, είναι οι νοτιοανατολικοί άνεμοι. Η μεταφορά Ekman 2 ωθεί την επιφάνεια του ζεστού νερού προς τη Δύση, κάνοντας χώρο για το κρύο νερό από το βάθος. Συνήθως στο βάθος των 40 μέτρων υπάρχει το θερμοκλινές. Αυτό είναι το σύνορο μεταξύ των θρεπτικών συστατικών που συνήθως είναι φτωχά στα ζεστά επιφανειακά νερά με αυτών που είναι πλούσια στα βαθιά κρύα νερά. Κάποτε ήταν αποδεκτό, ότι σε μια εκδήλωση Ελ Νίνιο, η κρύα ανάβλυση θα έπαυε, λόγω της μικρής θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας. Αλλά ο κύριος λόγος για αυτή την θέρμανση είναι η μείωση της θερμοκλινούς μακριά από τα όρια της ανάβλυσης. Αυτό συμβαίνει, όταν τα κύματα Kelvin επικαλύπτουν τα επιφανειακά ύδατα και σπρώχνουν προς τα κάτω το θερμοκλινές υπό 80m. Έτσι μόνο φτωχά σε θρεπτικά συστατικά στοιχεία, νερά έρχονται προς τα πάνω, αλλάζοντας εντελώς τη βάση διατροφής των οργανισμών στην περιοχή. 2 Μεταφορά Ekman: Όταν ο άνεμος φυσά στην επιφάνεια του νερού μετακινεί αρχικά τα επιφανειακά του στρώματα. Λόγω όμως της τριβής των στρωμάτων του νερού μεταξύ τους, υπάρχει τελικά κίνηση και στα βαθύτερα στρώματα, με μικρότερη όμως ταχύτητα και ελαφρώς διαφορετική κατεύθυνση. Με αυτόν το μηχανισμό δημιουργείται το σπιράλ του Eckman, δηλαδή μια ελικοειδής κίνηση της μάζας του νερού. 12

13 2.1.2 Αντίδραση ψαριών Όταν αντιμετωπίζουν τα ζεστά νερά του Ελ Νίνιο, οι πληθυσμοί των ψαριών στα ανοικτά των ακτών του Περού προσπαθούν να περάσουν σε ψυχρότερες περιοχές. Κάποια επιστρέφουν πίσω στην πρώτη κρύα και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά περιοχή ανάβλυσης κοντά στην ακτή, αλλά με την περαιτέρω μείωση της θερμοκλινούς, είναι παγιδευμένα στα ζεστά και φτωχά σε θρεπτικά στοιχεία νερά και είτε αλιεύονται είτε πεθαίνουν από την πείνα ή την θερμότητα. Κάποια προσπαθούν να προχωρήσουν βαθύτερα όπου το νερό είναι πιο κρύο, αλλά μετά βίας υπάρχουν οποιεσδήποτε θρεπτικές ουσίες. Και μερικά μεταβαίνουν στα Νότια, μένοντας κοντά στις ακτές της Χιλής βοηθώντας έτσι κατά συνέπεια την τοπική αλιευτική βιομηχανία. Η μείωση των πληθυσμών των ψαριών στην περιοχή του Περού έρχεται με την εισβολή των τροπικών ψαριών στην περιοχή, τα οποία ευνοούνται από τα θερμότερα νερά. Μερικά ψάρια που είναι εγγενή στην Καλιφόρνια, εμφανίστηκαν κοντά στο Όρεγκον και την πολιτεία της Ουάσιγκτον, κάποια ακόμη και στην Αλάσκα (Leth et al., 2003) Λεύκανση των κοραλλιών Παρά το γεγονός ότι λιγότερο από το 1% της επιφάνειας της Γης καλύπτεται από κοραλλιογενείς υφάλους, αυτοί μπορούν να θεωρηθούν ως τα τροπικά δάση των ωκεανών. Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι παρέχουν στέγαση περίπου για τα τρία τέταρτα του θαλάσσιου πληθυσμού των ψαριών. Τα κοράλλια ζουν σε μια συμβιωτική σχέση με μικρούς πολύποδες, οι οποίο δίνουν στα κοράλλια τα όμορφα χρώματα τους και τα εφοδιάζουν με θρεπτικές ουσίες που απαιτούνται για την αύξηση τους. Καθώς η θερμοκρασία του νερού έχει ισχυρό αντίκτυπο στις κοραλλιογενείς υφάλους, είναι φυσικό το Ελ Νίνιο το οποίο επιδρά στην άνοδο της θερμοκρασίας, να έχει καταστροφικές συνέπειες για αυτά τα οικοσύστημα. Όταν αυξάνεται η θερμοκρασία του νερού, οι πολύποδες αφήνουν τα κοράλλια, ψάχνοντας για πιο δροσερό νερό. Το κοράλλι έχει μείνει μόνο με τη δομή του ασβεστόλιθου, που συνήθως είναι λευκός, γι αυτό τον λόγο η επίδραση αυτή 13

14 ονομάζεται λεύκανση. Μετά από σύντομο χρονικό διάστημα όμως, άλλοι πολύποδες, πιο ανθεκτικοί σε ζεστά νερά έρχονται στην περιοχή και συμβιώνουν με τα κοράλλια, δίνοντας τους μια πράσινη ή καφετιά εμφάνιση. Καθώς όμως αυτοί οι νέοι πολύποδες δεν αποτελούν ικανοποιητική διατροφή για τα περισσότερα ψάρια των υφάλων, τα ψάρια μειώνονται δραστικά (Leth et al., 2003). 2.2 Επιπτώσεις σε χερσαία οικοσυστήματα Έρημοι Η μικρή λωρίδα ερήμου κατά μήκος της ακτής, που εκτείνεται από τα βόρεια του Περού έως την βόρειο Χιλή, δηλαδή η Περουβιανή έρημος και η έρημος Ατακάμα, προκαλείται από το κρύο ρεύμα Humboldt, που ρέει προς τα βόρεια. Το ρεύμα αναπτύσσει ομίχλη στη δυτική άκρη της οροσειράς, την λεγόμενη Λομάς (Lomas). Αυτή η περιοχή αντιμετωπίζει έντονες βροχοπτώσεις σε μια εκδήλωση Ελ Νίνιο. Τα αίτια είναι οι υψηλές θερμοκρασίες του νερού και του αέρα, που οδηγούν σε σύννεφα και βροχές. Στον Ισημερινό και την Κολομβία, το ύψος των βροχοπτώσεων μπορεί να αυξηθεί 3 έως 20 φορές. Στις ερήμους κοντά στην ακτή υπάρχουν λιγότερες βροχές, ενώ οι ξηρές κοίτες των ποταμών, ξαφνικά μετατρέπονται σε ταχεία ποτάμια, που μετά την φάση του Ελ Νίνιο διατηρούν ποσότητες γλυκού νερού μέχρι και 2 χρόνια, πριν τελικά ξεραθούν και πάλι. Ακόμη και για τις περιφέρειες που λαμβάνουν μόνο μερικά εκατοστά βροχής, η μετατροπή του σε πράσινες περιοχές είναι ιδιαίτερα γρήγορη. Στην περιοχή κοντά στη Λίμα, η βλάστηση της Λομάς, που συνήθως είναι περίπου 5%, βρέθηκε να φθάνει ακόμα και το 89%. Από την άλλη πλευρά, στις νότιες περιοχές των Άνδεων (Βολιβία, Χιλή), η ακραία ξηρασία οδηγεί σε συρρίκνωση της βλάστησης, αναγκάζοντας τα βοοειδή να κινηθούν προς τον βορρά, προκαλώντας την μείωση της βλάστησης εκεί (Leth et al., 2003). 14

15 2.2.2 Επιπτώσεις στα τροπικά δάση Ένα παράδειγμα της ξηρασίας που προκαλείται από το Ελ Νίνιο είναι ο κεντρικός Παναμάς. Το τροπικό δάσος που υπάρχει στην περιοχή, αντιμετωπίζει μια ξηρή περίοδο κάθε χρόνο από το Δεκέμβριο μέχρι τον Απρίλιο, αλλά αυτή η περίοδος, την χρονιά 1982/83, διήρκεσε πολύ περισσότερο. Αυτή η ξηρασία ήταν η πιο σοβαρή τα τελευταία 190 χρόνια. Το μέσο ύψος της βροχής μειώθηκε από 787 χιλιοστά σε 121 χιλιοστά, και η μέση θερμοκρασία αυξήθηκε περίπου 3 C. Αυτό είχε τεράστιες επιπτώσεις στη χλωρίδα. Η θνησιμότητα των δέντρων ήταν 5 φορές υψηλότερη από το κανονικό. Το 1985 ο κεντρικός Παναμάς κατάφερε επιτέλους να ανακάμψει από αυτή την παρατεταμένη ξηρασία. Ακόμη πιο σοβαρή ήταν η ξηρασία στο Βόρνεο, προς το Δυτικό Ειρηνικό, όπου τα τροπικά δάση κατά κανόνα δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μια ξηρή περίοδο. Η θνησιμότητα των δέντρων ήταν περίπου 25% και οι πυρκαγιές αφάνισαν το 90% των θάμνων. Η ανάκαμψη διήρκεσε περισσότερο χρονικό διάστημα (Leth et al., 2003) Φυσικές καταστροφές Οι αιτίες για τις διάφορες φυσικές καταστροφές που συνδέονται με το Ελ Νίνιο, όπως πλημμύρες, κατολισθήσεις, τσουνάμι, κ.λπ. είναι οι ασυνήθιστες υψηλές ποσότητες βροχής. Ο λόγος για αυτές τις ισχυρές βροχοπτώσεις είναι η περιοχή με χαμηλή πίεση του αέρα πάνω από την Ινδονησιακή Αυστραλιανή περιοχή, που αλλάζει κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο προς την Ανατολή, προκαλώντας βροχοπτώσεις στο Νοτιοανατολικό Ειρηνικό. Οι Άνδεις αποτρέπουν την εξάπλωση των σύννεφων βροχής στα ανατολικά, αναγκάζοντας τους να κινηθούν κάτω στην μικρή λωρίδα ανάμεσα στα βουνά και τη θάλασσα. Το έδαφος εκεί δεν επαρκεί για αυτό το ύψος των υδάτων, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε πλημμύρες. Ολόκληρη η συγκομιδή καταστρέφεται, ωθώντας την οικονομία σε πτώση. Οι πλημμύρες που χύνονται στον ωκεανό, διατηρούν το ήδη υψηλό επίπεδο του νερού, γκρεμίζοντας ό, τι υπήρχε άθικτο στην ακτή, όπως λιμάνια και αποβάθρες. Το Ελ Νίνιο του αιώνα ( ) κατέστρεψε κτίρια, βιομηχανικούς στρατώνες, 15

16 δρόμους, μερικές φορές ακόμα και ολόκληρα χωριά, σκοτώνοντας πάρα πολλούς ανθρώπους (Leth et al., 2003). 2.3 Επιπτώσεις στην οικονομία Επιπτώσεις στην αλιεία Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν μεγάλες περιφερειακές διαφορές όσον αφορά τις επιπτώσεις του Ελ Νίνιο σχετικά με την βιομηχανία της αλιείας, ως επί το πλείστον αυτές είναι αρνητικές. Κατά μήκος ολόκληρης της ακτής της Νότιας Αμερικής, η αλιευτικές βιομηχανίες μειώνονται μαζικά. Μόνο η Χιλή είναι ευνοείται, διότι τα κοπάδια των ψαριών που προέρχονται από το Περού, ταξιδεύουν Νότια πριν αποδεκατιστούν, είτε από το ζεστό νερό είτε από τον αλιευτικό κλάδο. Παρά την ολοκληρωτική σχεδόν εξαφάνιση του πληθυσμού των ψαριών, η εξομάλυνση δεν παίρνει πάνω από ένα χρόνο. Για παράδειγμα, το 1983, δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου διαφορές στον πληθυσμό αλιείας σε σχέση με την κατάσταση πριν από το Ελ Νίνιο του αιώνα ( ). Από το Ελ Νίνιο του 1982/83, γνωρίζουμε ότι το Ελ Νίνιο μπορεί επίσης να έχει θετικές συνέπειες για ορισμένους κλάδους του τομέα της αλιείας. Αυτό συμβαίνει λόγω της εξάπλωσης των τροπικών και υποτροπικών ψαριών, που επεκτείνουν το χώρο τους για αρκετά πλάτη προς τον Βορρά και τον Νότο. Το 1982/83 ο κλάδος της αλιείας προσαρμόστηκε αργά, λίγο πριν από το τέλος του Ελ Νίνιο, αλλά επιτυχώς (Leth et al., 2003) Επιπτώσεις στην παραγωγή φοινικέλαιου Οι μεγαλύτερες χώρες σε παραγωγή φοινικέλαιου παγκοσμίως, είναι η Ινδονησία και η Μαλαισία, οι οποίες μαζί παράγουν πάνω από το 80% των παγκόσμιων αναγκών σε κατανάλωση φοινικέλαιου. Η περίοδος των βροχοπτώσεων, η οποία στις περιοχές αυτές αρχίζει συνήθως τον Απρίλιο, είναι μικρότερη ή ακόμη και ανύπαρκτη κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης Ελ Νίνιο, με αποτέλεσμα βαριές ξηρασίες που εμποδίζουν 16

17 την ανάπτυξη των φοινίκων. Δεδομένου ότι οι επιδράσεις της καταπόνησης που προκαλεί η έλλειψη νερού είναι μεγάλες, η πραγματική έκταση της καταστροφής εμφανίζεται μετά από δυόμιση χρόνια ή και αργότερα. Σε συνθήκες Ελ Νίνιο κατά το παρελθόν, οι αποδόσεις μειώθηκαν περίπου κατά 20 έως 25%, λόγω των μικρότερων σε μέγεθος φρούτων (Leth et al., 2003) Επιπτώσεις στην βιομηχανία γκουανό (Guano) Πιθανώς το πιο ευδιάκριτο φαινόμενο κατά μήκος της ακτογραμμής Περού Χιλής, είναι το γκουανό, οι τεράστιες ποσότητες περιττωμάτων δηλαδή στην περιοχή αυτή από νυχτερίδες, θαλασσοπούλια και φώκιες. Αυτά χρησιμοποιούνται ως φυσικό λίπασμα από την εποχή των Ίνκας, καθώς είναι πλούσια σε άζωτο και φώσφορο. Κυρίως υπεύθυνα για την παραγωγή γκουανό είναι τρία διαφορετικά είδη πουλιών, ο μεγάλος κορμοράνος, ο θαλάσσιο πελεκάνος, καθώς επίσης και το θαλασσοπούλι Γκάνετ (Gannet) (Εικόνα 7). Αυτά τα πουλιά, εξαρτώνται άμεσα από τον πληθυσμό των ψαριών στην κοντινή θάλασσα. Κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο την χρονιά 1982/83, τα ενήλικα πτηνά είχαν θνησιμότητα 58%, ενώ η δημιουργία απογόνων απέτυχε εντελώς. Επιστημονικά υπολογίστηκε ότι για κάθε 4 μέτρα της ακτής του Περού, υπήρχε και ένα νεκρό πουλί. Η μαζική εξόντωση των τριών αυτών πουλιών, είχε τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις στην γεωργία του Περού, η οποία εξαρτάται από τα περιττώματα τους (Leth et al., 2003). 17

18 Εικόνα 7: Ο μεγάλος κορμοράνος της οικογένειας Phalacrocorax carbo (εικόνα του Andreas Trete), το θαλασσοπούλι Gannet (εικόνα του Al Wilson), της οικογένειας Morus Βassanus και ο θαλάσσιος πελεκάνος, της οικογένειας Pelecanidae (δεξιόστροφα). (Πηγή: 2.4 Επιπτώσεις στην υγεία Είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα τα οποία έχουν τις πιο καταστροφικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και ευημερία (Epstein et al., 1998). Καταιγίδες, τυφώνες και πλημμύρες σκοτώνουν πολλές χιλιάδες ανθρώπους κάθε χρόνο. Ωστόσο, η μη καταστροφικές καιρικές συνθήκες μπορούν επίσης να έχουν ποικίλες και σημαντικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία (Kovats et al., 1999). Για παράδειγμα, έχουν μελετηθεί οι σχέσεις μεταξύ των βροχοπτώσεων, της αφθονίας των κουνουπιών και των κρουσμάτων ελονοσίας. Οι δεσμοί μεταξύ του κλίματος, του καιρού και των 18

19 ασθενειών, επίσης φαίνεται από την εποχικότητα που εμφανίζουν πολλές ασθένειες και από την κατανομή των ασθενειών που μεταδίδονται από τους ψυχρόαιμους φορείς. Η επιδημιολογία είναι ο κύριος επιστημονικός κλάδος που μελετά πώς μια νόσος σχετίζεται με τον καιρό και το κλίμα. Οι πρόσφατες πρόοδοι στην κατανόηση του ENSO καθώς και η απειλή της παγκόσμιας αλλαγής του κλίματος, έχουν κάνει τον τομέα αυτό αντικείμενο έρευνας. Υπάρχουν πολλά πιθανά οφέλη για τη δημόσια υγεία από την εν λόγω έρευνα, ειδικότερα στη πρόβλεψη της κατανομής των ασθενειών και στην διαχρονική ένταση της νόσου. Διάφοροι παράγοντες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ του Ελ Νίνιο και των αλλαγών στην ανθρώπινη υγεία. Τα αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να εξεταστούν σε σχέση με τους εξής παράγοντες: 1. Κλιματολογικά στοιχεία των κατάλληλων τηλεσυνδέσεων ή άμεσα αποτελέσματα του ENSO στην περιοχή ενδιαφέροντος, π.χ. ανωμαλίες βροχόπτωσης ή θερμοκρασίας. 2. Βιολογικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι ασθένειες έχουν ένα αξιόπιστο βιολογικό δεσμό με καιρικές εκθέσεις (βροχοπτώσεις, ατμοσφαιρική θερμοκρασία επιφάνειας, θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας), π.χ. μελέτες στον τομέα των φορέων της νόσου που εξετάζουν την αφθονία τους σε σχέση με τον κύκλο ENSO. 3. Επιδημιολογικά στοιχεία: Στατιστικές αναλύσεις για να αποδειχθεί η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών ή επιδημιών που μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με τον κύκλο του ENSO. Αυτό απαιτεί μια μακροχρόνια (π.χ. 20 χρόνια), σειρά δεδομένων, λόγω του μικρού αριθμού των εκδηλώσεων του ENSO. Οι εν λόγω αναλύσεις θα πρέπει να αποδείξουν ότι η συχνότητα εμφάνισης της νόσου ή των επιδημιών μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου ανάλογα με τον καιρού (π.χ. βροχοπτώσεις) που σχετίζεται με το ENSO. Οι αναλύσεις πρέπει να λαμβάνουν υπόψη πιθανούς παράγοντες σύγχυσης κατά τη χρονική περίοδο που μπορούν να εξηγήσουν την παρατηρούμενη 19

20 σχέση, για παράδειγμα, αλλαγές στη χρήση γης που μπορεί να επηρεάσουν την αφθονία του φορέα. Οι παράγοντες αυτοί σύγχυσης είναι απίθανο να ποικίλλουν συμπτωματικά με τον κύκλο ENSO για μεγάλες χρονικές περιόδους και ως εκ τούτου η πιθανότητα οι παράγοντες αυτοί που εξηγούν την παρατηρούμενη σχέση είναι μεγαλύτερη για μικρά χρονικά διαστήματα. Αλλαγές τις ευπάθειας του πληθυσμού στη μεταβλητότητα του κλίματος. Π.χ. αλλαγές στις υποδομές της δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών στον έλεγχο των φορέων, μπορεί να αλλάξει την τρωτότητα και κατά συνέπεια να αυξήσει ή να μειώσει το μέγεθος της σχέσης. Και πάλι, αυτό πιθανόν να είναι σημαντικό για την μελέτη της ερμηνείας του φαινομένου εκδήλωσης. Μερικές ασθένειες που σχετίζονται με το φαινόμενο του ENSO περιγράφονται στις ακόλουθες ενότητες (Kovats, 1999) Ελονοσία Η ελονοσία είναι η πιο σημαντική από τις μεταδιδόμενες νόσους, ενώ εκτιμάται ότι 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιφέρειες όπου επιδημεί η ελονοσία. Κάθε χρόνο, με νέες περιπτώσεις εμφανίζονται και πάνω από ένα εκατομμύριο παιδιά πεθαίνουν. Η μετάδοση της ελονοσίας εξαρτάται από τις καιρικές και κλιματικές συνθήκες. Πράγματι, οι φορείς μετάδοσης της νόσου, είναι πιθανό να επηρεάζονται από τις παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές (WHO/ WMO /UNEP, 1996, McMichael et al, 1996). Οι αλλαγές του κλίματος είναι πιθανό να επηρεάσουν την μετάδοση σε πολλές περιοχές. Στην επιδημιολογία της ελονοσίας υπάρχουν έρημοι και ορεινές περιοχές όπου οι βροχοπτώσεις και η θερμοκρασία, αντίστοιχα, αποτελούν κρίσιμες παραμέτρους για τη μετάδοση της νόσου (Bouma, 1995). Στις περιοχές αυτές των ορεινών περιοχών, όπως τα Ιμαλάια, οι υψηλότερες θερμοκρασίες συνδέονται με το Ελ Νίνιο ιδιαίτερα κατά τους μήνες του φθινοπώρου και του χειμώνα και μπορεί να οδηγήσουν στην μετάδοση της ελονοσίας σε μεγαλύτερα υψόμετρα και γεωγραφικά πλάτη των περιοχών της Ασίας. 20

21 2.4.2 Δάγκειος πυρετός Τις τελευταίες δεκαετίες, η ασθένεια έχει αναζωπυρωθεί σε όλο τον κόσμο, γεγονός που οφείλεται σε παράγοντες που περιλαμβάνουν: αναποτελεσματικό φορέα παρακολούθησης της νόσου, ακατάλληλες δημόσιες υποδομές υγείας, αύξηση του πληθυσμού, απρογραμμάτιστες και ανεξέλεγκτες τάσεις αστικοποίησης και αύξηση των αεροπορικών ταξιδιών (Rigau-Pérez et al., 1998). Ο κύριος φορέας του Δάγκειου είναι τα εξημερωμένα κουνούπια της οικογένειας Aedes aegypti (Εικόνα 8) που πολλαπλασιάζονται στα αστικά περιβάλλοντα σε τεχνητά δοχεία που κατακρατούν νερό. Εικόνα 8: Aedes aegypti (αριστερά) και Aedes albopictus (δεξιά) (εικόνα του James Gathany/CDC) (Πηγή: Ο Δάγκειος πυρετός μεταδίδεται επίσης μέσω του Aedes albopictus (Εικόνα 8) του οποίου η προσαρμογή είναι ανάλογη σε αστικά περιβάλλοντα. Η συχνότητα του Δάγκειου πυρετού είναι εποχιακή και συνδέεται συνήθως με το θερμότερο και πιο υγρό καιρό. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι οι αυξημένες βροχοπτώσεις σε πολλές περιοχές μπορούν να επηρεάσουν την πυκνότητα του ιού, αλλά και την δυναμικότητα της μετάδοσης (Foo et al., 1985). Το ENSO μπορεί επίσης να λειτουργήσει έμμεσα ως τέτοιος παράγοντας, προκαλώντας αλλαγές στις συνηθισμένες πρακτικές αποθήκευσης νερού και επιφέροντας διακοπή στον ομαλό εφοδιασμό. Πολλές χώρες στην Ασία παρουσίασαν ασυνήθιστα υψηλά επίπεδά 21

22 Δάγκειου πυρετού το 1998, ορισμένα από τα οποία μπορούν να αποδοθούν σε εκδηλώσεις Ελ Νίνιο που σχετίζονται με την κακοκαιρία (WHO, 1998b). Επιδημίες Δάγκειου σε νησιά του Νότιου Ειρηνικού ήταν θετικά με τον δείκτης της Νότιας Ταλάντωσης (SOI), ο οποίος αποτελεί παράμετρο του φαινομένου του ENSO (Hales et al., 1996) Κίτρινος πυρετός Ο κίτρινος πυρετός εμφανίζεται σε τροπικές περιοχές της Νότιας Αμερικής και της Αφρικής. Διατηρείται σε έναν κύκλο μετάδοσης, που αφορά τα δάση τα οποία αποτελούν την κατοικία κουνουπιών και πιθήκων. Το εύρος του ποσοστού θανάτου κυμαίνεται από 5% σε περισσότερο από 50% σε κατάσταση επιδημίας. Ο κίτρινος πυρετός έχει εκριζωθεί από τη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Ωστόσο, και στις νότιες ΗΠΑ το επεισόδιο Ελ Νίνιο του 1978 συνδέεται με την εμφάνιση κίτρινου πυρετού (Diaz and McCabe,1999). Ήταν ένα από τα πιο σοβαρά κρούσματα στις ΗΠΑ, με περίπου νεκρούς και περιπτώσεις. Το η εκδήλωση του Ελ Νίνιο ήταν μία από τις ισχυρότερες στα χρονικά. Όλες οι αναφερόμενες πανδημίες κίτρινου πυρετού μεταξύ 1880 και 1890 άρχισαν την χρόνια με τα χαρακτηριστικά του Ελ Νίνιο (Bouma, αδημοσίευτο). Προκαταρκτικές έρευνες έχουν δείξει ότι ο μέσος αριθμός των ετήσιων εστιών επιδημίας στη Δυτική Αφρική μεταξύ διπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης του Ελ Νίνιο ή το επόμενο έτος (έτη 0, 1) (Bouma, αδημοσίευτα στοιχεία) Χολέρα Η ερευνητική προσοχή έχει επικεντρωθεί πρόσφατα και στη σχέση της χολέρας και του ENSO, διότι διαπιστώθηκαν ότι αρκετά κρούσματα εμφανίστηκαν το 1997, ύστερα από δυνατές βροχοπτώσεις. Οι χώρες στην ανατολική Αφρική που είχαν πληγεί σοβαρά, εμφάνισαν μεγάλες επιδημίες χολέρας (WHO, 1998a). 22

Ε λ Νίνιο (El Niño) ονοµάζεται το θερµό βόρειο θαλάσσιο ρεύµα που εµφανίζεται στις ακτές του Περού και του Ισηµερινού, αντικαθιστώντας το ψυχρό νότιο ρεύµα Humboldt. Με κλιµατικούς όρους αποτελει µέρος

Διαβάστε περισσότερα

1. Το φαινόµενο El Niño

1. Το φαινόµενο El Niño 1. Το φαινόµενο El Niño Με την λέξη Ελ Νίνιο, προσφωνούν οι Ισπανόφωνοι το Θείο Βρέφος. Η ίδια λέξη χρησιµοποιείται για να εκφράσει µια µεταβολή του καιρού στις ακτές του Περού, που εµφανίζεται εδώ και

Διαβάστε περισσότερα

El Nino Southerm Oscillation (ENSO)

El Nino Southerm Oscillation (ENSO) El Nino Southerm Oscillation (ENSO) 1 ENSO (El Nino Southern Oscillation). Είναι μια κλιματική ανωμαλία πλανητικής κλίμακας, που λαμβάνει μέρος στην περιοχή του Τροπικού Ειρηνικού Ωκεανού. El Nino. Ένα

Διαβάστε περισσότερα

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο

4. γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο 4. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟ γεωγραφικό/γεωλογικό πλαίσιο /Ελληνικός χώρος Τα ελληνικά βουνά (και γενικότερα οι ορεινοί όγκοι της

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν.

Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν. Θέμα μας το κλίμα. Και οι παράγοντες που το επηρεάζουν. 1 Που συμβαίνουν οι περισσότερες βροχοπτώσεις; Κυρίως στη θάλασσα. Και μάλιστα στο Ισημερινό. Είδαμε γιατί στο προηγούμενο μάθημα. Ρίξε μία ματιά.

Διαβάστε περισσότερα

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ

ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ E ΕΞΑΜΗΝΟ Θαλάσσια ρεύματα και Ωκεάνια κυκλοφορία Οι θαλάσσιες μάζες δεν είναι σταθερές ΑΙΤΙΑ: Υπάρχει (αλληλ)επίδραση με την ατμόσφαιρα (π.χ., ο άνεμος ασκεί τριβή στην επιφάνεια της θάλασσας,

Διαβάστε περισσότερα

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ

Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ. και ΚΛΙΜΑ Το κλίμα της Ευρώπης Το κλίμα της Ευρώπης Για να περιγράψουμε την ατμοσφαιρική κατάσταση, χρησιμοποιούμε τις έννοιες: ΚΑΙΡΟΣ και ΚΛΙΜΑ Καιρός: Οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή, σε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΜΑΚΡΑΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΞΗΡΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εμμανουέλα Ιακωβίδου Επιβλέπων

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007)

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007) ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΗΣ (Οκτώβριος 2007) Συγγραφέας: ΜΗΝΑΣ ΚΑΦΑΤΟΣ Τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Με την πρόσφατη έκθεση της διακυβερνητικής επιτροπής σχετικά με την κλιματική αλλαγή (το λεγόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Oι Κατηγορίες Κλιμάτων :

Oι Κατηγορίες Κλιμάτων : ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Oι Κατηγορίες Κλιμάτων : Κατηγορία Α : Τροπικά κλίματα Στην πρώτη κατηγορία, που συμβολίζεται με το κεφαλαίο Α, εντάσσονται όλοι οι τύποι του Τροπικού κλίματος. Κοινό χαρακτηριστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ & Κλίµα / Χλωρίδα / Πανίδα της Κύπρου Παρουσίαση Γιώργος Σέκκες Καθηγητής Γεωγραφίας Λευκωσία 2017 Ερώτηση! Ποια η διάφορα µεταξύ του κλίµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Β : Συνέπειες

ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Β : Συνέπειες ΚΛΙΜΑΤΙΚH ΑΛΛΑΓH Μέρος Β : Συνέπειες Βαθμοί Κελσίου Άνοδος της θερμοκρασίας Άμεσο αποτέλεσμα της έντασης του φαινομένου του θερμοκηπίου: η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,8 βαθμούς από

Διαβάστε περισσότερα

Γεωγραφική κατανοµή των βροχοπτώσεων 1. Ορισµοί

Γεωγραφική κατανοµή των βροχοπτώσεων 1. Ορισµοί Γεωγραφική κατανοµή των βροχοπτώσεων 1. Ορισµοί Η ποσότητα της βροχής που φτάνει στην επιφάνεια της γης εάν συγκεντρωθεί σε µα οριζόντια επιφάνεια, θα σχηµατίσει ένα υδάτινο στρώµα, το πάχος του οποίου

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ

Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Ομιλία του καθηγητού Χρήστου Σ. Ζερεφού, ακαδημαϊκού Συντονιστού της ΕΜΕΚΑ Οι επιμέρους μελέτες ανέδειξαν τον πλούτο των φυσικών πόρων που διαθέτει η χώρα μας αλλά και τους κινδύνους που απειλούν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ):

Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μετεωρολογία Κλιματολογία (ΘΕΩΡΙΑ): Μιχάλης Βραχνάκης Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6 ΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΓΗ ΚΑΙ Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΗΛΙΑΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ

ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ Γιάννης Λ. Τσιρογιάννης Γεωργικός Μηχανικός M.Sc., PhD Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου Τμ. Τεχνολόγων Γεωπόνων Κατ. Ανθοκομίας Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΦΥΣΙΚΗ -ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑ Κλιματική αλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

4o Ετήσιο Συνέδριο Αγροτεχνολογίας «Η Ελληνική Γεωργία με το Βλέμμα στο Μέλλον» Μαρία Σπανού Αντιπρόεδρος Διευθύνουσα Σύμβουλος ΣΠΑΝΟΣ Α.Β.Ε.Ε.Τ.

4o Ετήσιο Συνέδριο Αγροτεχνολογίας «Η Ελληνική Γεωργία με το Βλέμμα στο Μέλλον» Μαρία Σπανού Αντιπρόεδρος Διευθύνουσα Σύμβουλος ΣΠΑΝΟΣ Α.Β.Ε.Ε.Τ. 4o Ετήσιο Συνέδριο Αγροτεχνολογίας «Η Ελληνική Γεωργία με το Βλέμμα στο Μέλλον» Μαρία Σπανού Αντιπρόεδρος Διευθύνουσα Σύμβουλος ΣΠΑΝΟΣ Α.Β.Ε.Ε.Τ. Περιεχόμενα 1. Τι είναι η κλιματική αλλαγή 2. Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα

Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Περιφέρεια Κρήτης Ημερίδα: «Κλιματική Αλλαγή και Γεωργία» Ηράκλειο, Παρασκευή 22 Μαρτίου 2019 Κλιματική αλλαγή και συνέπειες στον αγροτικό τομέα Μιχαήλ Σιούτας,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ KOPPEN Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1) το

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ KOPPEN Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1) το ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ KOPPEN Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1) το γεωγραφικό πλάτος 2) την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3) το

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει

Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει Η ιστορική πατρότητα του όρου «Μεσόγειος θάλασσα» ανήκει στους Λατίνους και μάλιστα περί τα μέσα του 3ου αιώνα που πρώτος ο Σολίνος τη ονομάζει χαρακτηριστικά «Mare Mediterraneum» ως μεταξύ δύο ηπείρων

Διαβάστε περισσότερα

Kεφάλαιο 10 ο (σελ ) Οι κλιµατικές ζώνες της Γης

Kεφάλαιο 10 ο (σελ ) Οι κλιµατικές ζώνες της Γης Γεωγραφία ΣΤ τάξης - Β Ενότητα «Το Φυσικό Περιβάλλον» 1 Kεφάλαιο 10 ο (σελ. 39 42) Οι κλιµατικές ζώνες της Γης ιδακτικοί στόχοι: - να κατανοούµε την έννοια του κλίµατος - να γνωρίζουµε τους βασικούς παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

(1) Στα παρακάτω ερωτήματα, όπου ζητείται σημειώστε την απάντησή σας με ένα

(1) Στα παρακάτω ερωτήματα, όπου ζητείται σημειώστε την απάντησή σας με ένα Εργαστήριο Ανώτερης Γεωδαισίας Μάθημα 8ου Εξαμήνου (Ακαδ. Έτος 2017-18) «Ωκεανογραφία Υδρογραφία» ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Ημερομηνία Παράδοσης (Ηλεκτρονικά) : 1/6/2018 Σκοπός: Θεματική Εργασία #7 _ Μέρος

Διαβάστε περισσότερα

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C

5. κλίμα. Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι στέπες είναι ξηροί λειμώνες με ετήσιο εύρος θερμοκρασιών το καλοκαίρι μέχρι 40 C και το χειμώνα κάτω από -40 C 5. κλίμα 5. κλίμα Οι μεσογειακές περιοχές βρίσκονται μεταξύ 30 0 και

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΝΗΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ Το κλίμα μιας γεωγραφικής περιοχής διαμορφώνεται κατά κύριο λόγο από τους 3 παρακάτω παράγοντες: 1)το γεωγραφικό πλάτος 2)την αναλογία ξηράς/θάλασσας 3)το

Διαβάστε περισσότερα

Μετεωρολογία. Ενότητες 8 και 9. Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ.

Μετεωρολογία. Ενότητες 8 και 9. Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ. Μετεωρολογία Ενότητες 8 και 9 Δρ. Πρόδρομος Ζάνης Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας, Α.Π.Θ. Ενότητες 8 και 9: Αέριες μάζες, μέτωπα και βαρομετρικά συστήματα Χαρακτηριστικά και ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις τιμές των τροφίμων

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις τιμές των τροφίμων 8 Αυγούστου 2012 Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις τιμές τροφίμων Επιστήμες / Περιβάλλον - Οικολογία Η αλλαγή του κλίματος μείωσε την παγκόσμια παραγωγή σίτου και καλαμποκιού περισσότερο από 3% κατά τις τρεις

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διάλεξη 10)

Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διάλεξη 10) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, 176 71 ΑΘΗΝΑ Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διάλεξη 10) Πέτρος Κατσαφάδος pkatsaf@hua.gr Τμήμα Γεωγραφίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή και Υδάτινο Περιβάλλον

Κλιματική Αλλαγή και Υδάτινο Περιβάλλον Κλιματική Αλλαγή και Υδάτινο Περιβάλλον Μ.Α. Ευστρατίου Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας Πανεπιστήμιο Αιγαίου Department of Marine Sciences University of the Aegean Τί είναι κλίμα ; Κλίμα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (1/9) Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι ένα φυσικό φαινόμενο που είναι σημαντικό για να διατηρεί θερμή την επιφάνεια της γης. Τα αέρια των θερμοκηπίων

Διαβάστε περισσότερα

Όταν τα υδροσταγονίδια ή παγοκρύσταλλοι ενός νέφους, ενώνονται μεταξύ τους ή μεγαλώνουν, τότε σχηματίζουν μεγαλύτερες υδροσταγόνες με βάρος που

Όταν τα υδροσταγονίδια ή παγοκρύσταλλοι ενός νέφους, ενώνονται μεταξύ τους ή μεγαλώνουν, τότε σχηματίζουν μεγαλύτερες υδροσταγόνες με βάρος που 5 Νέφη - Υετός 6.3 Βροχή Όταν τα υδροσταγονίδια ή παγοκρύσταλλοι ενός νέφους, ενώνονται μεταξύ τους ή μεγαλώνουν, τότε σχηματίζουν μεγαλύτερες υδροσταγόνες με βάρος που ξεπερνά την άνωση, με αποτέλεσμα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝOΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ Η ηλιακή ακτινοβολία που πέφτει στην επιφάνεια της Γης απορροφάται κατά ένα μέρος από αυτήν, ενώ κατά ένα άλλο μέρος εκπέμπεται πίσω στην ατμόσφαιρα με την μορφή υπέρυθρης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΕΩΛΟΓΙΑ - ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018 2019 ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ- ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΧΑΡΤΕΣ Α1.4 Ποιον χάρτη να διαλέξω;. 3 Α1.3 Η χρήση των χαρτών στην καθημερινή

Διαβάστε περισσότερα

Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΤΡΟΠΙΚΑ ΔΑΣΗ

Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΤΡΟΠΙΚΑ ΔΑΣΗ Η ΖΩΗ ΣΤΑ ΤΡΟΠΙΚΑ ΔΑΣΗ Οι περιοχές των τροπικών δασών όπως βλέπεις και στον παραπάνω παγκόσμιο χάρτη, βρίσκονται στη Νότια Αμερική(γύρω από τον ισημερινό), στη Βόρεια Αμερική(ανάμεσα από τον Τροπικό του

Διαβάστε περισσότερα

Βγήκαν τα Μερομήνια Δείτε τι καιρό θα έχουμε τον ερχόμενο χειμώνα

Βγήκαν τα Μερομήνια Δείτε τι καιρό θα έχουμε τον ερχόμενο χειμώνα Τα Μερομήνια ή Ημερομήνια είναι μια πανάρχαια μέθοδος πρόβλεψης του καιρού για ολόκληρο τον χρόνο. Η μέθοδος είναι πολύ απλή για όσους γνωρίζουν τα μερομήνια. Όσοι γνωρίζουν παρατηρούν τον καιρό του Αυγούστου

Διαβάστε περισσότερα

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας

ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας ΔΑΣΙΚΑ & ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 13/06/2013 Δήμος Βισαλτίας Τί είναι ένα Οικοσύστημα; Ένα οικοσύστημα είναι μια αυτο-συντηρούμενη και αυτορυθμιζόμενη κοινότητα ζώντων

Διαβάστε περισσότερα

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ Β. Π. Γ. Π. Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χιλιόμετρα, ενώ με τα νησιά φτάνει τα 30,2

Διαβάστε περισσότερα

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα»

«Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» «Κλιματική ή Αλλαγή: Δείκτες και Γεγονότα» του Δημήτρη Κοσμά, icsd07055@icsd.aegean.gr d και της Γεωργίας Πολυζώη, icsd07105@icsd.aegean.gr 1 Δείκτης: Επιφανειακή Θερμοκρασία Ως μέση επιφανειακή θερμοκρασία,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΜΑΤΑ

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΜΑΤΑ 8.ΥΔΑΤΩΔΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα: Μετεωρολογία-Κλιματολογία. Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου 1 ΥΔΑΤΩΔΗ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ

Διαβάστε περισσότερα

«Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος»

«Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος» «Οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στο περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία της Ελλάδος» Χρήστος Σ. Ζερεφός Ακαδημαïκός Ακαδημία Αθηνών 28 Νοεμβρίου 2017 Χωρίς την παρουσία των αερίων

Διαβάστε περισσότερα

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωγραφική εξάπλωση των εντόμων-εισβολέων

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωγραφική εξάπλωση των εντόμων-εισβολέων Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη γεωγραφική εξάπλωση των εντόμων-εισβολέων Λιακατάς Αθανάσιος 1 και Παπαδόπουλος Θ. Νικόλαος 2 1 Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, Π.Ε. Λάρισας, Περιφέρεια

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας

Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας Ε.ΠΕ.ΧΗ.ΔΙ. University of Crete Κλιματική Αλλαγή και Επιπτώσεις στην Περιοχή μας Καθ. Μαρία Κανακίδου Εργαστήριο Περιβαλλοντικών Χημικών Διεργασιών Τμήμα Χημείας, Πανεπιστήμιο Κρήτης mariak@uoc.gr Ημερίδα

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία. Κατακρημνίσματα

Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία. Κατακρημνίσματα Ζαΐμης Γεώργιος Υγρασία Θερμοκρασία Άνεμος Ηλιακή Ακτινοβολία Κατακρημνίσματα ΝΕΡΟ - Τρεις μορφές Υγρασία στην Ατμόσφαιρα Εξάτμιση και Διαπνοή Ελλάδα που περισσότερες βροχοπτώσεις και γιατί; Υγρασία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑ Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται ΜΑΘΗΜΑ 1 Π. Γ Κ Ι Ν Η Σ 1. Να γνωρίζεις τις έννοιες γεωγραφικό πλάτος, γεωγραφικό μήκος και πως αυτές εκφράζονται 2. Να μπορείς να δώσεις την σχετική γεωγραφική θέση ενός τόπου χρησιμοποιώντας τους όρους

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΜΠΑΝΙΕΡΑ; (Σεπτέμβριος 2012)

ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΜΠΑΝΙΕΡΑ; (Σεπτέμβριος 2012) ΘΑ ΓΙΝΕΙ Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΜΠΑΝΙΕΡΑ; (Σεπτέμβριος 2012) Συγγραφέας: ΛΑΛΙΝΑ ΦΑΦΟΥΤΗ Ακούμε ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ανεβαίνει και, όταν φθάνει το καλοκαίρι και ζούμε τους όλο και εντονότερους καύσωνες,

Διαβάστε περισσότερα

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες

Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Α1.5 «Aνακρίνοντας» τους χάρτες Ποιο Χάρτη θα χρησιμοποιήσω αν θέλω να μάθω τη θέση της Αφρικής στον κόσμο; Θα χρησιμοποιήσω τον Παγκόσμιο Χάρτη Ποια είναι η θέση της Αφρικής στον κόσμο; Η απάντηση μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙΜΑ. ιαµόρφωση των κλιµατικών συνθηκών

ΚΛΙΜΑ. ιαµόρφωση των κλιµατικών συνθηκών ΚΛΙΜΑ ιαµόρφωση των κλιµατικών συνθηκών ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Κλίµα Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γνώση του κλίµατος που επικρατεί σε κάθε περιοχή, για τη ζωή του ανθρώπου και τις καλλιέργειες. Εξίσου

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου

Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Φαινόµενο του Θερµοκηπίου Αλεξάνδρου Αλέξανδρος, Κυριάκου Λίντα, Παυλίδης Ονήσιλος, Χαραλάµπους Εύη, Χρίστου ρόσος Φαινόµενο του θερµοκηπίου Ανακαλύφθηκε το 1824 από τον Γάλλο µαθηµατικό Fourier J. (1768)

Διαβάστε περισσότερα

2. Περιγράφουμε τα στοιχεία του καιρού, σαν να είμαστε μετεωρολόγοι.

2. Περιγράφουμε τα στοιχεία του καιρού, σαν να είμαστε μετεωρολόγοι. 1. Παρατηρούμε τον καιρό σήμερα και περιγράφουμε τις συνθήκες που αφορούν τη βροχή, τον άνεμο, τον ήλιο και τη θερμοκρασία. βροχή άνεμος ήλιος-σύννεφα θερμοκρασίαάνεση 2. Περιγράφουμε τα στοιχεία του καιρού,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ. Γενικά περί ατµόσφαιρας ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ Γενικά περί ατµόσφαιρας Τι είναι η ατµόσφαιρα; Ένα λεπτό στρώµα αέρα που περιβάλει τη γη Η ατµόσφαιρα είναι το αποτέλεσµα των διαχρονικών φυσικών, χηµικών και βιολογικών αλληλεπιδράσεων του

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΥΣ ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου 3. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΑΕΡΑ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα: Ηφαιστειολογία Καθηγητής: Τ. Σολδάτος Φοιτητές: Παπαδοπούλου Μάρθα 4188 Πισκούλης Παύλος 4195 Τσοπουρίδης Λεωνίδας 4211

Μάθημα: Ηφαιστειολογία Καθηγητής: Τ. Σολδάτος Φοιτητές: Παπαδοπούλου Μάρθα 4188 Πισκούλης Παύλος 4195 Τσοπουρίδης Λεωνίδας 4211 Μάθημα: Ηφαιστειολογία Καθηγητής: Τ. Σολδάτος Φοιτητές: Παπαδοπούλου Μάρθα 4188 Πισκούλης Παύλος 4195 Τσοπουρίδης Λεωνίδας 4211 Το Ηφαίστειο Pinatubo Η λέξη Pinatubo σημαίνει: «αυτό που έχει μεγαλώσει»

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντικά Συστήματα

Περιβαλλοντικά Συστήματα Περιβαλλοντικά Συστήματα Ενότητα 10: Μεγαδιαπλάσεις Χερσαία Οικοσυστήματα Χαραλαμπίδης Γεώργιος Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός

4.1 Εισαγωγή. Μετεωρολογικός κλωβός 4 Θερμοκρασία 4.1 Εισαγωγή Η θερμοκρασία αποτελεί ένα μέτρο της θερμικής κατάστασης ενός σώματος, δηλ. η θερμοκρασία εκφράζει το πόσο ψυχρό ή θερμό είναι το σώμα. Η θερμοκρασία του αέρα μετράται διεθνώς

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή

Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φύλλο Εργασίας 1: Μετρήσεις μήκους Η μέση τιμή Φυσικά μεγέθη: Ονομάζονται τα μετρήσιμα μεγέθη που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή ενός φυσικού φαινομένου. Τέτοια μεγέθη είναι το μήκος, το εμβαδόν, ο όγκος,

Διαβάστε περισσότερα

Αποδημητικά πουλιά της Κύπρου. Όνομα: Κωνσταντίνος Χριστοφή Τμήμα: Γ 4 Μάθημα: Βιολογία

Αποδημητικά πουλιά της Κύπρου. Όνομα: Κωνσταντίνος Χριστοφή Τμήμα: Γ 4 Μάθημα: Βιολογία Αποδημητικά πουλιά της Κύπρου Όνομα: Κωνσταντίνος Χριστοφή Τμήμα: Γ 4 Μάθημα: Βιολογία Εισαγωγή Αποδημητικά πουλιά είναι τα πουλιά που κάθε χρόνο μεταναστεύουν, από το Νότο προς το Βορρά την άνοιξη και

Διαβάστε περισσότερα

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας.

Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Αρχιτεκτονική τοπίου και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με τη συμβολή της χωρικής ανάλυσης. Η παράκτια ζώνη και η ανθεκτικότητα στην αύξηση στάθμης της θάλασσας. [ Ευθυμία Σταματοπούλου Αρχιτέκτων

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διάλεξη 9)

Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας (Διάλεξη 9) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 70, 76 7 ΑΘΗΝΑ Αρχές Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας Διάλεξη 9 Πέτρος Κατσαφάδος katsaf@hua.r Τμήμα Γεωγραφίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών 07 ΑΝΕΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες»

Τρίκαλα, 27/12/2011. Συνεντεύξεις. «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τρίκαλα, 27/12/2011 Συνεντεύξεις «Μεγαλύτερες σε διάρκεια ξηρασίες» Τι επισημαίνει στην ΕΡΕΥΝΑ για την περιοχή μας ο κ. Σοφοκλής Ε. Δρίτσας, ερευνητής στο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων

Διαβάστε περισσότερα

Συµπληρωµατικά στοιχεία ppt1

Συµπληρωµατικά στοιχεία ppt1 Συµπληρωµατικά στοιχεία ppt1 ιαφάνεια 1 Κλιµατική αλλαγή Τα επιστηµονικά στοιχεία είναι κατηγορηµατικά Η παρουσίαση αυτή έχει στόχο την εισαγωγή του θέµατος της κλιµατικής αλλαγής και την παροχή µιας (σύντοµης)

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΕΡΓΟ 6 Αξιοποίηση βιοχημικών δεδομένων υποδομής Αξιολόγηση κλιματικών και βιογεωχημικών μοντέλων. Πανεπιστήμιο Κρήτης - Τμήμα Χημείας

ΥΠΟΕΡΓΟ 6 Αξιοποίηση βιοχημικών δεδομένων υποδομής Αξιολόγηση κλιματικών και βιογεωχημικών μοντέλων. Πανεπιστήμιο Κρήτης - Τμήμα Χημείας ΥΠΟΕΡΓΟ 6 Αξιοποίηση βιοχημικών δεδομένων υποδομής Αξιολόγηση κλιματικών και βιογεωχημικών μοντέλων Πανεπιστήμιο Κρήτης - Τμήμα Χημείας Το CO 2 στην ατμόσφαιρα της Α. Μεσογείου Το CO 2 στην ατμόσφαιρα

Διαβάστε περισσότερα

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού

Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού 1. Το νερό στη φύση και τη ζωή των ανθρώπων Το μεγαλύτερο μέρος της γης αποτελείται από νερό. Το 97,2% του νερού αυτού βρίσκεται στους ωκεανούς, είναι δηλαδή αλμυρό. Μόλις το 2% βρίσκεται στους πόλους

Διαβάστε περισσότερα

Το κλίµα της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδος: παρελθόν, παρόν και µέλλον

Το κλίµα της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδος: παρελθόν, παρόν και µέλλον Περιεχόµενα Κεφάλαιο 1 Το κλίµα της Ανατολικής Μεσογείου και της Ελλάδος: παρελθόν, παρόν και µέλλον 1.1 Εισαγωγή 1 1.2 Παλαιοκλιµατικές µεταβολές 3 1.3 Κλιµατικές µεταβολές κατά την εποχή του Ολοκαίνου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες

ΑΣΚΗΣΗ. Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες ΑΣΚΗΣΗ Πυκνότητα και πορώδες χιονιού. Ποια είναι η σχέση των δυο; Αρνητική ή Θετική; Δείξτε τη σχέση γραφικά, χ άξονας πυκνότητα, ψ άξονας πορώδες Για πιο λόγο είναι η σχέση είναι Θετική ή Αρνητική (δικαιολογήστε

Διαβάστε περισσότερα

Οι λίμνες στις τέσσερις εποχές

Οι λίμνες στις τέσσερις εποχές Οι λίμνες στις τέσσερις εποχές Λίμνη Κερκίνη Το πρόβλημα της λίμνης Κερκίνης εντοπίζεται στο νερό, στη διαχείριση του νερού. Η μεγάλη διακύμανση της στάθμης του νερού επηρεάζει διάφορα σπάνια είδη που

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΡΟ. Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού. Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα

ΝΕΡΟ. Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού. Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα ΝΕΡΟ Η Σημασία του Υδάτινοι Πόροι Ο πόλεμος του Νερού Αυγέρη Βασιλική Ανδριώτη Μαρινα Βλάχου Ελίνα Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ καλύπτει το 70,9% του πλανήτη μας είναι απαραιτητο για την διατήρηση της ζώης στη γη και

Διαβάστε περισσότερα

Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας)

Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας) για έναν ζωντανό πλανήτη Το κλίμα στα χέρια τους (αλλά και τα δικά μας) Συνδιάσκεψη Κορυφής για την Κλιματική Αλλαγή, Κοπεγχάγη 7-18 Δεκεμβρίου 2009 Ένα εγχειρίδιο για παιδιά 7+ Τι τρέχει επιτέλους με

Διαβάστε περισσότερα

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 2018

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 2018 1 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΑΙΡΙΚΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 2018 Στην παρούσα έκθεση δελτίο περιγράφονται τα σημαντικά καιρικά και κλιματικά φαινόμενα στην Ελλάδα κατά το 2018. Παρουσιάζονται με γραφικά

Διαβάστε περισσότερα

Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς?

Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς? ΘΕΙΟ (S) 26 Η σημασία του θείου για τους υδρόβιους οργανισμούς? σημαντικό στοιχείο στη δομή των πρωτεϊνών (*) συνήθως δεν δρα ως περιοριστικός παράγοντας στην ανάπτυξη και την κατανομή των οργανισμών στα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ. Χλωρίδα και Πανίδα ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Χλωρίδα και Πανίδα ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Ερωτήσεις της µορφής σωστό-λάθος Σηµειώστε αν είναι σωστή ή λάθος καθεµιά από τις παρακάτω προτάσεις περιβάλλοντας µε ένα κύκλο το αντίστοιχο

Διαβάστε περισσότερα

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους

μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ μελετά τις σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και με το περιβάλλον τους Οι οργανισμοί αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους σε πολλά επίπεδα στα πλαίσια ενός οικοσυστήματος Οι φυσικές

Διαβάστε περισσότερα

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ)

γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) γεωγραφικό γλωσσάρι για την πέμπτη τάξη (από το βιβλίο «Μαθαίνω την Ελλάδα» του ΟΕΔΒ) Α Κεφ. αβιοτικό κάθε στοιχείο που δεν έχει ζωή 4 αιολική διάβρωση Η διάβρωση που οφείλεται στον άνεμο 5 ακρωτήριο ακτογραμμή

Διαβάστε περισσότερα

8. Η γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας

8. Η γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας 8. Η γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας Το θέμα του όγδοου κεφαλαίου είναι η γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας ως παράγοντας διαμόρφωσης του κλίματος. Περιγράφονται οι επικρατούσες θεωρίες περί ερμηνείας

Διαβάστε περισσότερα

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς

ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς ΓΣΕΕ-GREENPEACE-ATTAC Ελλάς Το Πρωτόκολλο του Κιότο Μια πρόκληση για την ανάπτυξη και την απασχόληση «Από το Ρίο στο Γιοχάνεσµπουργκ και πέρα από το Κιότο. Ποιο µέλλον για τον Πλανήτη;» ρ Μιχαήλ Μοδινός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα: Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας. Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου

ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Μάθημα: Μετεωρολογίας-Κλιματολογίας. Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου 5. ΑΝΕΜΟΙ ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Υπεύθυνη : Δρ Μάρθα Λαζαρίδου Αθανασιάδου 1 5. ΑΝΕΜΟΙ Αέριες μάζες κινούνται από περιοχές υψηλότερης προς περιοχές χαμηλότερης

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ ΑΦΡΙΚΗ Η Αφρική είναι η δεύτερη σε έκταση και πληθυσμό ήπειρος της γης με πληθυσμό περίπου 1 δισ κατοίκους.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ

ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΑΠΕ ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Γ. ΒΙΣΚΑΔΟΥΡΟΣ Ι. Φραγκιαδάκης Φ. Μαυροματάκης ΑΙΟΛΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Ταχύτητα ανέμου Παράγοντες που την καθορίζουν Μεταβολή ταχύτητας ανέμου με το ύψος από το έδαφος Κατανομή

Διαβάστε περισσότερα

To φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπερθέρμανση του πλανήτη

To φαινόμενο του θερμοκηπίου. Υπερθέρμανση του πλανήτη To φαινόμενο του θερμοκηπίου Υπερθέρμανση του πλανήτη Έχουμε ασχοληθεί, κατά διαστήματα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ως προς τον μηχανισμό δημιουργίας του, την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη εξ

Διαβάστε περισσότερα

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2

6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12 O 6 + 6 O2 78 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ (μακροφύκη φυτοπλαγκτόν) ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠAΡΑΓΩΓΟΙ ( μετατρέπουν ανόργανα συστατικά σε οργανικές ενώσεις ) φωτοσύνθεση 6 CO 2 + 6H 2 O C 6 Η 12

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

ΤΑ ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΑ ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ 1. Το ηφαίστειο Mount Merapi Η Ινδονησία κατέχει την αδιαμφισβήτητα ηγετική θέση στον κόσμο σε ενεργά ηφαίστεια και σεισμούς. Το Mount Merapi βρίσκεται στο κέντρο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΝ ΡΑ (ΣΕΛ. 3) 2. ΠΟΣΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥΝ ΡΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ 3. ΖΩΑ ΚΑΙ ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ 4. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ (ΣΕΛ.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΝ ΡΑ (ΣΕΛ. 3) 2. ΠΟΣΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥΝ ΡΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ 3. ΖΩΑ ΚΑΙ ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ 4. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ (ΣΕΛ. ΟΝΟΜΑ: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΥΠΡΗ ΤΑΞΗ: Β 1 ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Θέµα: Τούνδρα 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΥΝ ΡΑ (ΣΕΛ. 3) 2. ΠΟΣΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥΝ ΡΑΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ; (ΣΕΛ. 4-7) 3. ΖΩΑ ΚΑΙ ΦΥΤΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ

Διαβάστε περισσότερα

γλυκό νερό που υπάρχει στον κόσμο θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες των ανθρώπων και στο μέλλον βροχοπτώσεις ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένες

γλυκό νερό που υπάρχει στον κόσμο θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες των ανθρώπων και στο μέλλον βροχοπτώσεις ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένες Το γλυκό νερό που υπάρχει στον κόσμο θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες των ανθρώπων και στο μέλλον, εάν οι βροχοπτώσεις ήταν ομοιόμορφα κατανεμημένες στην επιφάνεια του πλανήτη και αν όλες οι περιοχές

Διαβάστε περισσότερα

ΙΖΗΜΑΤΑ -ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ

ΙΖΗΜΑΤΑ -ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΕΤΗΣΙΑ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΑΝΕΜΟΣ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΙΖΗΜΑΤΑ - ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΙΖΗΜΑΤΩΝ ΚΥΚΛΟΣ ΝΕΡΟΥ Αρχικός µηχανισµός: ιάβρωση των Πετρωµάτων ανάντη των φραγµάτων. Ορισµός ιάβρωσης ιάβρωση = Η αποκόλληση και µετακίνηση σωµατιδίων πετρώµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΚΛΙΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ και ΚΛΙΜΑ ΕΛΛΑ ΟΣ

ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΚΛΙΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ και ΚΛΙΜΑ ΕΛΛΑ ΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΚΛΙΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ και ΚΛΙΜΑ ΕΛΛΑ ΟΣ ύο Μέρη Γενική Κλιµατολογία-Κλίµα Μεσογείου Κλίµα Ελλάδος ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑ & ΚΛΙΜΑ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ιδάσκων Χρήστος Μπαλαφούτης Καθηγητής Τοµέα Μετεωρολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα.

Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. Το νερό στο φυσικό περιβάλλον συνθέτει την υδρόσφαιρα. Αυτή θα μελετήσουμε στα επόμενα μαθήματα. 1 Είναι η σταθερή και αδιάκοπη κίνηση του νερού από την ατμόσφαιρα στην επιφάνεια της Γης, στο υπέδαφος

Διαβάστε περισσότερα

Περιβαλλοντική Ομάδα Β και Γ τάξης 1 ου Γυμνασίου Ραφήνας και Μαθητική Διαστημική Ομάδα Ραφήνας Μάρτιος 2019

Περιβαλλοντική Ομάδα Β και Γ τάξης 1 ου Γυμνασίου Ραφήνας και Μαθητική Διαστημική Ομάδα Ραφήνας Μάρτιος 2019 Περιβαλλοντική Ομάδα Β και Γ τάξης 1 ου Γυμνασίου Ραφήνας και Μαθητική Διαστημική Ομάδα Ραφήνας Μάρτιος 2019 Νέα στοιχεία δείχνουν ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν γίνει πιο συχνά μετά το 1980, ενώ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ενότητα: Φυσική Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος Μέρος 5 ο Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Δημήτρης Μελάς Καθηγητής Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό βρίσκεται παντού. Αλλού φαίνεται...

Το νερό βρίσκεται παντού. Αλλού φαίνεται... Υδατικοί Πόροι Το νερό βρίσκεται παντού. Αλλού φαίνεται... και αλλού όχι Οι ανάγκες όλων των οργανισμών σε νερό, καθώς και οι ιδιότητές του, το καθιστούν απαραίτητο για τη ζωή Οι ιδιότητες του νερού Πυκνότητα

Διαβάστε περισσότερα

10 Ατμοσφαιρικές διαταράξεις

10 Ατμοσφαιρικές διαταράξεις 10 Ατμοσφαιρικές διαταράξεις 10.1 Αέριες μάζες (air masses) είναι τεράστιες μάζες ατμοσφαιρικού αέρα της τάξης 1000 1000 km, οι οποίες είναι ομοιογενείς, από την άποψη οριζόντιας, κατά κύριο λόγο, κατανομής

Διαβάστε περισσότερα

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών

Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Τα Αίτια Των Κλιματικών Αλλαγών Το Φαινόμενο του θερμοκηπίου Η τρύπα του όζοντος Η μόλυνση της ατμόσφαιρας Η μόλυνση του νερού Η μόλυνση του εδάφους Όξινη βροχή Ρύπανση του περιβάλλοντος Ραδιενεργός ρύπανση

Διαβάστε περισσότερα

Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται:

Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται: Οι κλιματικές ζώνες διακρίνονται: την τροπική ζώνη, που περιλαμβάνει τις περιοχές γύρω από τον Ισημερινό. Το κλίμα σε αυτές τις περιοχές είναι θερμό και υγρό, η θερμοκρασία είναι συνήθως πάνω από 20 βαθμούς

Διαβάστε περισσότερα

Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος

Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος Οι μεγαλύτερες επιδημίες που γνώρισε ο κόσμος Μάθημα : Ερευνητική Εργασία (Project) Θέμα : Ασθένειες μάστιγες και επιδημίες του παρελθόντος Νατσιός Ιωάννης Α 3 Ως επιδημία (επί + δήμος) χαρακτηρίζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη

ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη ΥΔΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το νερό καλύπτει τα 4/5 του πλανήτη Βασικός-αναντικατάστατος παράγοντας της ζωής κάθε μορφής και κάθε επιπέδου Συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση των κλιματολογικών συνθηκών Η σύγχρονη

Διαβάστε περισσότερα

2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα.

2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα. ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑΣ-ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ 1. Διευκρινίστε τις έννοιες «καιρός» και «κλίμα» 2. Τι ονομάζομε μετεωρολογικά φαινόμενα, μετεωρολογικά στοιχεία, κλιματολογικά στοιχεία αναφέρατε παραδείγματα. 3. Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

Μύθοι και αλήθειες για την ψυχρή λίμνη του Βόρειου Ατλαντικου. Eπιμέλεια: Καθαρόπουλος Ιωάννης - Πασιπουλαρίδης Ερμής

Μύθοι και αλήθειες για την ψυχρή λίμνη του Βόρειου Ατλαντικου. Eπιμέλεια: Καθαρόπουλος Ιωάννης - Πασιπουλαρίδης Ερμής Μύθοι και αλήθειες για την ψυχρή λίμνη του Βόρειου Ατλαντικου. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΝΑΟ Eπιμέλεια: Καθαρόπουλος Ιωάννης - Πασιπουλαρίδης Ερμής Ο AMO είναι ένα ωκεάνιο

Διαβάστε περισσότερα

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ 1 ENOTHTA 1: ΧΑΡΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Μάθημα 1: Οι έννοιες και θέση 1. Τι ονομάζεται σχετική θέση ενός τόπου; Να δοθεί ένα παράδειγμα. Πότε ο προσδιορισμός της σχετικής θέσης

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ.. Όλα όσα πρέπει να μάθετε για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, πως δημιουργείται το πρόβλημα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν από όλο αυτό. Διαβάστε Και Μάθετε!!! ~ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ

ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΟΙ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΑΛΛΑΓΏΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ρ. Κώστας Παπακωνσταντίνου τ /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων τ. /ντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τ Μ Η Μ Α Γ Ε Ω Γ Ρ Α Φ Ι Α Σ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, 70 17671 ΚΑΛΛΙΘΕΑ-ΤΗΛ: 210-9549151 FAX: 210-9514759 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ E ΕΞΑΜΗΝΟ ΑΣΚΗΣΗ 2 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ-ΑΛΑΤΟΤΗΤΑ-ΠΙΕΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Κλιματική αλλαγή: Ακραία καιρικά φαινόμενα και επιδράσεις στη γεωργία

Κλιματική αλλαγή: Ακραία καιρικά φαινόμενα και επιδράσεις στη γεωργία Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ημερίδα: «ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΡΟΛΟΣ ΝΕΑΣ ΚΑΠ» Νάουσα, Τετάρτη 15 Μαΐου 2019 Κλιματική αλλαγή: Ακραία καιρικά φαινόμενα και επιδράσεις στη γεωργία Μιχαήλ Σιούτας,

Διαβάστε περισσότερα