ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Transcript

1 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

2 «ÆÙÓÉÌÁÄÅÓ» Ôñéìçíéáßï Ðåñéïäéêü ôïõ Óõëëüãïõ Áðïöïßôùí ôçò Æùóéìáßáò Ó ïëþò Éùáííßíùí ÊÙÄÉÊÏÓ Ãñáöåßá: ÉÙÁÍÍÉÍÁ: Áíôþíç Ôñßôóç 4-6 ÔÊ ÁÈÇÍÁ: Áóêëçðéïý 141 Ô.Ê Ôçë ÉäéïêôÞôçò: Ï Óýëëïãïò Áðïöïßôùí Æùóéìáßáò Ó ïëþò Éùáííßíùí Åêäüôçò: Γεώργιος Βαγενάς ÄéåõèõíôÞò: Êþóôáò Ðýññïò Õðåýèõíïé Óýíôáîçò: ºíçò ÌåóáñÝ ËÜæáñïò Óáêåëëáñßïõ ÓõíôáêôéêÞ ÏìÜäá: Êùí. Áñãõñüðïõëïò Óôáýñïò ÄåñìáôÜò Âáóßëçò ÌáôáêéÜäçò ºíçò ÌåóáñÝ Êþóôáò Ðýññïò ËÜæáñïò Óáêåëëáñßïõ Ìáßñç Ôóáêåëßäïõ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μετά 100 χρόνια (Ούτε καν Πρότυπο) του Κώστα Αρ. Πύρρου...3 Ο ευεργέτης Βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας του Βασίλη Τσιαλιαμάνη...4 Λίγες σκέψεις για τη Ζωσιμαία Σχολή εν έτει 2013 του Απόστολου Κατσίκη...8 Φωτογραφίες από τα μαθητικά χρόνια της Αμαλίας Γκιζά...9 Ο δρόμος του Έθνους μας (Ανήφορος ή Κατήφορος) του Αρσένη Γεροντικού...12 Μια φορά κι έναν καιρό... του Bαγγέλη Κοντοσάκου...18 Επιστολή για το περιοδικό της Νίκη Ευαγγελίδου Σκουρογιάννη...23 Συνάντηση του Τμήματος Αθηνών της Μαίρης Τσακελίδου...24 Η επιστροφή ôïõ Ìé Üëç Ìáêñüðïõëïõ...28 Γλωσσολογική ιχνηλάτηση γιαννιώτικων τοπωνυμίων του Κώστα Ευ. Οικονόμου...33 Τα δικά μας Γιάννινα της Μαίρης Τσακελίδου...46 Αειφορικές πόλεις και κλιματική αλλαγή του Παναγιώτη Παπαδάκη...47 Βιβλιοπαρουσιάσεις: -«Τα Παιδιά της Κατακόμβης» του Βασίλη Μητσάκη «Μείνε για λίγο όταν θα έχουν φύγει όλοι» του Δημήτρη Οικονόμου...58 Έκθεση Κυριάκου Ρόκου...59 Η επιστροφή μιας «ξενητεμένης!» της Αγγελικής Ζολώτα...60 ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΕΣ Γιατί «ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΕΣ»και άλλα παρεμφερή. του Κώστα Αρ. Πύρρου...62 Η φωτογραφία του εξώφυλλου είναι του Λάζαρου Σακελλαρίου από την παραλίμνιο περιοχή της πόλης των Ιωαννίνων. Ôï ðåñéïäéêü äý åôáé ãéá äçìïóßåõóç ðñùôü ôõðåò Þ áðü ìåôüöñáóç åíõðüãñáöåò åñãáóßåò. Ç áðüöáóç ãéá äçìïóßåõóþ ôïõò ðáßñíåôáé áðü ôçí ÓõíôáêôéêÞ ÏìÜäá. ¼ëá ôá åíõðüãñáöá êåßìåíá ðïõ äçìïóé åýïíôáé óôï ðåñéïäéêü åêöñüæïõí áðïêëåéóôéêü ôéò áðüøåéò ôùí óõããñáöýùí. 2 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

3 ΜΕΤΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ (Ούτε καν Πρότυπο) Πέρασαν εκατό χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης μας. Τα Γιάννινα εντάχθηκαν κι αυτά στον κορμό του νεοελληνικού κράτους με όλες τις συνέπειες που συνεπαγόταν αυτό. Έγιναν όσα έγιναν, καλά και κακά, και γιορτάσαμε την επέτειο με ικανοποίηση αλλά και σκεπτικισμό για την πορεία που ακολουθήσαμε και τί μας περιμένει. Σ αυτό το σημείο για μας τους ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ που έχουμε σαν «μεράκι» το μεγαλόπνευστο έργο των αδελφών Ζωσιμάδων, και την ανεκτέλεστη βούλησή τους, που δυστυχώς απέχει πολύ από ό,τι σήμερα εμφανίζεται σαν πραγμάτωσή της, η αίσθηση της ανευθυνότητας όσων διαχειρίστηκαν από κάποιο διάστημα και μετά το κληροδότημα ως προς την ύπαρξη της «γεραράς Ζωσιμαίας Σχολής», μας βαρύνει και μας καταθλίβει. Ούτε καν πρότυπο δεν μπόρεσε να γίνει κατά τις επιταγές του αλλοπρόσαλλου νόμου που - ύστερα από τις γνωστές περιπέτειες - εφαρμόζεται. Ας αναλογιστούμε όλοι οι σχετιζόμενοι με το Σχολείο αυτό (καθηγητές, γονείς, μαθητές, Μητρόπολη, αγαθοεργά, γιαννιώτες, άρχοντες και απλοί πολίτες, απόφοιτοι και γενικά σκεπτόμενοι φίλοι), πώς μπορούμε να χαρακτηρίσουμε αυτή τη θλιβερή εξέλιξη και ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας απέναντι στους εαυτούς μας και τους επερχόμενους Κ.Α.Π. Ðáñáêáëïýíôáé ïé áðüöïéôïé ôùí ïðïßùí ôá óôïé åßá äåí åìöáíß - æïíôáé óôçí Ýíôõðç Ýêäïóç ôçò Åðåôçñßäáò, ïýôå óôçí Åðåôçñßäá ôçò éóôïóåëßäáò ôïõ Óõëëüãïõ íá õðïâüëïõí ôá óôïé åßá ôïõò óôçí éóôïóåëßäá ôïõ Óõëëüãïõ, þóôå íá óõìðåñéëçöèïýí ôá ïíüìáôü ôïõò óôçí ìåëëïíôéêþ áíáèåùñçìýíç Ýíôõðç Ýêäïóç. ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 3

4 Ο ευεργέτης Βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας του Βασίλη Τσιαλιαμάνη α. Στις 30 Ιανουαρίου η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη των τριών Ιεραρχών, του Μεγάλου Βασι λεί ου, του Ιωάννου Χρυ σο στόμου και του Γρηγο ρίου του Θεολόγου. Είναι και γιορτή των ελληνικών γραμμάτων, διότι οι τρεις Πατέρες ήταν μέτοχοι της ελληνικής παιδείας. Την ίδια ημέρα μνημονεύονται και οι ευεργέτες που πρόσφεραν στην παιδεία μας. Ένας μεγάλος ευεργέτης της παιδείας μας είναι ο Βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας. β. Ο Βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας γεννήθηκε το 1885 στο Παρίσι. Τον οικογενειακό τίτλο του βαρόνου απένειμε ο Δούκας του Λιβόρνο της Ιταλίας στον παππού του Κωνσταντίνο Τοσίτσα λόγω της προσφοράς του στην οικονομία της περιοχής με την μεγάλη εμπορική του δραστηριότητα. Ο εθνικός ευεργέτης Μιχαήλ Τοσίτσας ( ) ήταν αδελφός του παππού του. Ο Βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας (εφεξής Τοσίτσας) σπούδασε φιλολογία στην Σορβόννη, στο Παρίσι, όπου η οικογένειά του είχε ιδρύσει την ομώνυμη Τράπεζα. Ο Τοσίτσας ήταν άνθρωπος μοναχικός και εσωστρεφής, χωρίς οικογένεια, ασχολού μενος με την φιλοσοφία- επηρεασμέ νος από τις θεωρίες του φιλο σόφου Μπέρξον ( )-, την ποίηση, την κλασσική μουσική και το σκάκι και δαπανούσε τον χρόνο του ανέμελα ανάμεσα στο Παρίσι και στην Λοζάννη της Ελβετίας. Μάλιστα το 1910 ως άριστος σκακιστής έγραψε και βιβλίο για το «άνοιγμα» στο σκάκι. Ο πατέρας του Αναστάσιος Τοσίτσας ανησυχούσε για το, μετά το θάνατό του, μέλλον των εμπορικών και τραπεζικών επιχειρήσεών του, βλέποντας την πορεία του «αιθεροβάμονα» γιου του. Το 1937 πεθαίνει ο Αναστάσιος Τοσίτσας και ο γιος του Μιχαήλ, παρά το ξέγνοιαστο παρελθόν του, ασχολείται με τις οικογενειακές επιχειρήσεις με μέγιστη επιμέλεια, τις επεκτείνει, διαψεύδοντας τις ανησυχίες του πατέρα του. 4 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

5 γ. Το 1937 εικοσιπέντε Μετσοβίτες ιδρύουν στην Αθήνα τον Εξωραϊστικό Σύλλογο Μετσόβου και στην διοίκηση μετέχει ως αντιπρόεδρος ο Ευάγγελος Αβέρωφ ( ). Δύσκολες οι μέρες για τον φτωχό κτηνοτροφικό οικισμό του Μετσόβου, που δεν είχε σπιθαμή καλλιεργήσιμης γης. Αποφασίζουν να ζητήσουν οικονομική βοήθεια από τους απογόνους των Μετσοβιτών ευεργετών, που ζούσαν στο εξωτερικό. Στην Γαλλική Πρεσβεία της Αθήνας ο Αβέρωφ βρίσκει από το τηλεφωνικό κατάλογο του Παρισιού τρεις διευθύνσεις στο Παρίσι, μιας βαρόνης Τοσίτσα, ενός βαρόνου Κωνσταντίνου Τοσίτσα και του βαρόνου Μιχαήλ Τοσίτσα, στους οποίους στέλνει την ίδια ευγενική επιστολή. Η βαρόνη δεν απάντησε. Ο βαρόνος Κωνσταντίνος Τοσίτσας επέστρεψε την επιστολή με την σημείωση «πληροφορώ αυτούς τους κυρίους ότι δεν έχω καμιά σχέση με το Μέτσοβο και την Ελλάδα». Απάντησε μόνο ο βαρόνος Μιχαήλ Τοσίτσας με μια εξίσου ευγενική επιστολή αλλά αρνητικά και ζητούσε από τον υπογράφοντα την επιστολή Ευάγγελο Αβέρωφ να τον πληροφορήσει εάν είναι συγγενής του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ και αν υπάρχει συγγένεια μεταξύ των δύο οικογενειών. Από τότε και για μια δεκαετία στήνεται πυκνή αλληλογραφία μεταξύ των δύο ανδρών και ο Ευάγγελος Αβέρωφ, αποδεικνύοντας την κάποια μακρινή τους συγγένεια, του ξύπνησε το νόστο για την πατρώα γη, για το Μέτσοβο, για κάποιο ερειπωμένο σπίτι που ανήκε στην οικογένειά του, στον ίδιο. Του ξύπνησε την πεποίθηση για την Ελληνική καταγωγή και εύκολα διαποτίστηκε από αυτό που είπε ο Ευριπίδης: «Τι γαρ πατρώας χθονός φίλτερον ανδρί;» Η μεταστροφή του, λόγω αυτής της επικοινωνίας, ήταν μεγάλη και μέχρι το θάνατό του. Ο Μιχαήλ Τοσίτσας δεν γνώριζε την ελληνική γλώσσα και δεν είχε επισκεφθεί ποτέ την Ελλάδα. Στον λιτό τάφο του όμως στο Μοντραί της Ελβετίας, κατά την επιθυμία του, γράφθηκε στα γαλλικά «Μιχαήλ Τοσίτσας -Τέκνο της Ελλάδος». Όταν στα πρόθυρα του θανάτου τον ρώτησαν αν θέλει νεκρώσιμη ακολουθία και ποια αποκρίθηκε: «Βεβαίως. Είμαι Βυζαντινός, Έλληνας Βυζαντινός Ορθόδοξος». Σε επιστολή του προς τον Αβέρωφ με ημερομηνία του αναφέρει ότι όσα του γράφει για το Μέτσοβο και τους κατοίκους του, τον έκαναν να αποφασίσει να αφήσει στο Μέτσοβο και τους κατοίκους του ένα ορισμένο μέρος της περιουσίας του και ίσως και ένα μέρος στην Αθήνα. Αργότερα του ζητάει την συμβουλή του για το ποια κοινωφελή έργα θεωρεί απαραίτητα να γίνουν. Το 1945 ο Τοσίτσας συντάσσει την διαθήκη του, την οποία τροποποιεί το καλοκαίρι του 1947, που το περιεχόμενό της έχει την «σφραγίδα» και τις προτάσεις του Αβέρωφ. Παρά την αλληλογραφία δεν είχαν γνωριστεί προσωπικά. Ο Αβέρωφ επισκέπτεται τον Τοσίτσα για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1947 και για δεύτερη φορά τον Αύγουστο του 1950 στην κλινική Σέσιλ της Λοζάννης, όπου νοσηλευόταν πάσχοντας από καρκίνο και όπου πέθανε στις Κατά γραπτή επιθυμία του ευεργέτη ο Αβέρωφ πρόσθεσε ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 5

6 στο επώνυμό του και το «Τοσίτσας» για να μην εκλείψει, αφού δεν υπήρχαν κληρονόμοι. Με την διαθήκη του ο Τοσίτσας συστήνει ίδρυμα με το όνομα «ΙΔΡΥΜΑ ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙ- ΤΣΑ» με έδρα την Αθήνα. Στο ΦΕΚ 129/ δημοσιεύεται το βασιλικό διάταγμα έγκρισης σύστασης του Ιδρύματος. Οι σκοποί του, ήταν, στο Μέτσοβο η ανοικοδόμηση του αρχοντικού της οικογένειας Τοσίτσα, η ίδρυση πριονιστηρίου και ξυλουργικού εργοστασίου, νοσοκομείου, τυροκομείου με ιδιόκτητα κοπάδια, η εκτέλεση έργων δημόσιας ωφέλειας και έργων κατά την κρίση του Διοικητικού Συμβουλίου και έτσι έγιναν και το τελεφερίκ, κήποι, δρόμοι κλπ. Στην διαθήκη όριζε ότι θα κτισθεί στην Αθήνα «ΕΣΤΙΑ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ ΦΟΙ- ΤΗΤΩΝ» για στέγαση φοιτητών από τους νομούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας. Η περιουσία του Τοσίτσα κατά το θάνατό του, ανερχόταν κατά την εκτίμηση των ελβετικών αρχών σε ελβετικά φράγκα, δηλαδή σε δολάρια της εποχής εκείνης. Από αυτά τα δολάρια τα άφησε στην Λοζάννη για ίδρυση ενός αντικαρκινικού Ινστιτούτου με το όνομά του και τα υπόλοιπα δολάρια αποτελούσαν την περιουσία του Ιδρύματος στην Αθήνα. δ. Την πανεπιστημιακή χρονιά η Φοιτητική Εστία Τοσίτσα (εφεξής ΦΕΤ) δέχεται τους πρώτους 44 φοιτητές καταγόμενους από τους δύο νομούς. Η δεκαετία ήταν δύσκολη. Η Ελλάδα είχε περάσει πόλεμο , κατοχή , εμφύλιο Τίποτε δεν είχε μείνει όρθιο. Ο πληθυσμός ήταν αναλφάβητος ή ολιγογράμματος με μοναδική του ασχολία την γεωργία και την κτηνοτροφία με πρωτόγονους τρόπους και ελάχιστη παραγωγή. Κακή η κατάσταση στην μέση εκπαίδευση, χωρίς διδακτήρια και καθηγητές. Η μόνη διέξοδος για τα ηπειρωτόπουλα που ήθελαν να σπουδάσουν ήταν η Παιδαγωγική Ακαδημία Ιωαννίνων. Τα δύο πανεπιστήμια, που διέθετε μέχρι το 1964, στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, δεχόταν λίγους φοιτητές και αυτοί προέρχονταν από οικογένειες με εισόδημα. Ελάχιστοι κατάφερναν να σπουδάσουν από φτωχές οικογένειες και ακόμη λιγότεροι από την επαρχιακή Ελλάδα, που υποχρεώνονταν σε νυχτοκάματα για να ανταποκριθούν στις ανάγκες της διαμονής και των σπουδών τους. Πλήρωναν για εγγραφή για κάθε έτος, εξέταστρα για κάθε μάθημα, δρχ. για την λήψη του πτυχίου. Η ΦΕΤ ήταν «από μηχανής θεός», ευλογία, για τα καταγόμενα από νομούς Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας φτωχόπαιδα. Η ΦΕΤ κτίσθηκε με προδιαγραφές ευρωπαϊκές στο αριστοκρατικό προάστιο της Κηφισιάς, μέσα σε αγρόκτημα 115 στρεμμάτων. Διέθετε 85 ατομικά δωμάτια πλήρως εξοπλισμένα, μαγειρείο, αίθουσα φαγητού, αίθουσα ψυχαγωγίας, πλούσια και ποικίλη βιβλιοθήκη, «ατελιέ» για τους σπουδαστές της Σχολής Καλών Τεχνών, γήπεδο, εκκλησάκι, κλπ. Η μόνη υποχρέωση των φοιτητών ήταν να προάγονται κατ έτος στις σχολές τους και να προσφέρουν την εβδομάδα τρίωρη εργασία στο αγρόκτημα, που διέθετε καλλιέργειες και από όλα τα ζώα, ξενόφερτα και εκλεκτής ράτσας (όπως παλιά η Γεωργική Σχολή 6 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

7 Κόνιτσας), που η παραγωγή τους πήγαινε για τις ανάγκες του εστιατορίου της ΦΕΤ. Ο Αβέρωφ, πολιτικός, ιστορικός, λογοτέχνης, οικονομολόγος, οινοπαραγωγός, γεωργός, συλλέκτης έργων τέχνης, ευεργέτης, ήταν ο πρώτος και ισόβιος πρόεδρος του Ιδρύματος, που έκανε και τον κανονισμό λειτουργίας της ΦΕΤ και έβαλε το δημιουργικό του μυαλό και φρόντιζε προσωπικά για την πρωτοπόρα κοινοβιακή ζωή της. Γιος γαιοκτήμονα είχε μεράκι και πάθος με αυτή που μας δίνει την τροφή, την γη, τις καλλιέργειες και τα ζώα, και μετά το σχολείο και το διάβασμα εργαζόταν από μικρός στα οικογενειακά κτήματα στα Τρίκαλα, όπου γεννήθηκε καταγόμενος από το Μέτσοβο, που γνώρισε και αγάπησε παράφορα στα μέσα της δεκαετίας του Κύριος σκοπός όμως της γεωργοκτηνοτροφικής απασχόλησης ήταν οι φοιτητές και μελλοντικοί επιστήμονες να νιώσουν πως βγάζουν το ψωμί τους οι απλοί άνθρωποι της Ηπείρου, όπου κατά τον κανονισμό της Εστίας έπρεπε να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για διπλάσιο χρόνο από τον χρόνο των σπουδών τους. Ήταν ακόμη υποχρεωμένοι στο χώρο της ΦΕΤ να οργανώνουν διαλέξεις, ομιλίες και συζητήσεις ενώπιον των φοιτητών συν-οικοτρόφων και άλλων και ενώπιον του κοινού, για να εμβαθύνουν στον τομέα της επιστήμης τους και να αισθάνονται ως καθήκον τους την διάδοση της επιστημονικής τους γνώσης. Το πρωί με την φόρμα εργασίας, το απόγευμα «γραβατωμένοι» στις διαλέξεις. Ο Αβέρωφ είχε πλούσια εμπειρία φοιτητικής ζωής, αφού είχε σπουδάσει, πολιτικές, οικονομικές και νομικές επιστήμες στην Λοζάννη ( ) και ήταν όλα τα χρόνια πρόεδρος των εκεί ελλήνων φοιτητών και ήθελε την ΦΕΤ πρότυπη εστία κατά τα καλύτερα διεθνή δεδομένα και πράγματι έτσι ήταν. Από την ΦΕΤ αποφοίτησαν μέχρι τώρα περίπου 1500 επιστήμονες. Απόφοιτος της ΦΕΤ είναι και ο υπογραφόμενος και πολλά άλλα Κονιτσιωτόπουλα και «δι ημών» ο ευεργέτης συνδέεται και με την Κόνιτσα. Μέσα σε πνεύμα δημιουργικής ελευθερίας οι 18ρηδες νεοσσοί της επιστήμης, ίσοι στον ίδιο τόπο, το κοινόβιο, ομοτράπεζοι και διαφορετικοί, στα διάφορα επιστημονικά πεδία ασχολούμενοι, υπό τις πιο ιδανικές συνθήκες φοιτητικής ζωής θεμελίωναν τα όνειρά τους και άνοιγαν τα φτερά τους τολμηρά στο μέλλον. Εκεί αναπτύχθηκαν φιλίες που διατηρήθηκαν εφόρου ζωής. Η Ηπειρώτικη κοινωνία, ολόκληρη η Ελληνική Κοινωνία απήλαυσε το μοναδικό έργο της ΦΕΤ. Μια ενέργεια τόσο απλή και ανθρώπινη, μια επιστολή, με το κόστος ενός γραμματόσημου, άλλαξε την ζωή ενός τόπου, του Μετσόβου, που έγινε πρότυπο ανάπτυξης για την ορεινή Ελλάδα και όχι μόνο και άνοιξε διάπλατα τον δρόμο της επιστήμης σε εκατοντάδες επαρχιωτόπουλα. ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 7

8 Λίγες σκέψεις για τη Ζωσιμαία Σχολή εν έτει 2013 Φέτος συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από την τουρκική κυριαρχία. Το γεγονός εορτάστηκε και εορτάζεται με ποικίλες εκδηλώσεις συνάδουσες με το πνεύμα και τη σημασία των όσων έλαβαν χώρα και οδήγησαν στην απελευθέρωση. Πέρα όμως από τους εορτασμούς δόθηκε η αφορμή σε πρόσωπα και θεσμικά όργανα να προβούν σε συσχετισμούς, συγκρίσεις και απολογισμούς των γεγονότων, θετικών ή αρνητικών, που σημάδεψαν την πόλη μας, την περιοχή μας στο εν λόγω χρονικό διάστημα. Σ αυτό το σημείο για μας τους ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ, που θεωρούμε ότι γαλουχηθήκαμε σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον υψηλών προδιαγραφών και έχουμε σαν «μεράκι» το μεγαλόπνευστο έργο των αδελφών Ζωσιμάδων, ο εορτασμός των 100 χρόνων συνδέεται αναπόσπαστα με την ιστορία, και παραπέμπει στην προσφορά αλλά και στο μέλλον της Σχολής. Δεν νομίζουμε ότι απαιτείται να επαναλάβουμε, δεδομένου ότι είναι γνωστό τοις πάσι και ευτυχώς αναγνωρισμένο, ποιος υπήρξε ο ρόλος της Ζωσιμαίας Σχολής στη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών πραγμάτων, της Παιδείας, του Πολιτισμού, των Τεχνών και της κοινωνίας (στελέχωση με επιστήμονες, επαγγελματίες, καλλιτέχνες, κ.α. υψηλού κύρους, αποφοίτους της Σχολής). Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, άστοχες, συγκυριακές, πολιτικού χαρακτήρα αποφάσεις, οδήγησαν στην κατάργηση του θεσμού των Προτύπων αναστέλλοντας κατ αυτό τον τρόπο τη λαμπρή πορεία της Ζωσιμαίας (και των άλλων Προτύπων). Μετά από 30 χρόνια η Πολιτεία, σταθμίζοντας λάθη του παρελθόντος και προσβλέποντας σε ένα καλύτερο μέλλον, επαναφέρει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα το θεσμό των Προτύπων-Πειραματικών σχολείων. Δυστυχώς, ατυχείς χειρισμοί, απέκλεισαν από την προτυποποίηση τη Ζωσιμαία Σχολή, το αρχαιότερο εν λειτουργία δημόσιο ιστορικό σχολείο εν Ελλάδι. Ο Σύλλογος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής έχοντας πλήρη επίγνωση του ρόλου αλλά και των ευθυνών του απέναντι στις παρακαταθήκες των Ζωσιμάδων και της πορείας της Σχολής, με αφορμή την εφαρμογή του Νόμου περί Προτύπων-Πειραματικών Σχολείων θεωρώ ότι πρέπει «να συνεχίσει τις ενέργειες για την προτυποποίηση της Ζωσιμαίας Σχολής». Η ενέργειά μας αυτή αποσκοπεί όχι μόνο στο να υπάρξει πλήρης και εμπεριστατωμένη πληροφόρηση όλων για πράξεις που έγιναν (ή δεν έγιναν) αλλά, το σημαντικότερο, να συστρατευθούμε όλοι (απόφοιτοι, εκπαιδευτικοί, γονείς, αρχές, φορείς τοπική κοινωνία κ.λπ). για την υλοποίηση του ενός και μοναδικού στόχου: την επάνοδο της Σχολής, ουσιαστικά και τυπικά, στη θέση που της αρμόζει και τη δικαιούται, την επαναφορά της δηλ. στην κατηγορία των Προτύπων Σχολείων. 8 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ Απόστολος Κατσίκης

9 Φωτογραφίες από τα μαθητικά χρόνια Μάϊος Από αριστερά προς δεξιά: Γκιζά Α., Αλεξίου Γ., Χουλιάρα Ν., Κολιού Κ., Βαζούκη Α., Μέλη Κ., Αποστολοπούλου Μ. Επισήμανση παράλειψης Όπως βλέπετε, αγαπητοί φίλοι, στις φωτογραφίες, η τάξη που αποφοίτησε το «ηρωικό» έτος 1965 από τη Ζωσιμαία Σχολή, δεν είχε μονάχα «αγοράκια», όπως έδειχναν οι φωτογραφίες του προηγούμενου τεύχους, είχε και «κοριτσάκια». Και τι κοριτσάκια «κορίτσαρους». Θέλοντας λοιπόν να επισημάνω αυτή την παράλειψη, έψαξα στα κιτάπια μου και βρήκα τις φωτογραφίες που βλέπετε. Ας με συγχωρέσουν οι «συμμαθήτριες» που απουσιάζουν, αλλά αυτές διέθετα εγώ. Επ' ευκαιρία αυτού του σημειώματός μου, θέλω να πω απλά: πρέπει να είμαστε περήφανοι που οι «Ζωσιμάδες» έχουν αυτό το Δ.Σ κι όλους όσους δουλεύουν για το περιοδικό αυτό, ένα Δ.Σ ζωντανό, δραστήριο, γεμάτο ενέργεια, αντάξιο του μεγάλου ονόματος του Σχολείου μας. Αυτά τα ολίγα. Με φιλικούς χαιρετισμούς Αμαλία Γκιζά ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 9

10 Τουριστικό περίπτερο Ιωαννίνων. Από αριστερά προς δεξιά: Αλεξίου Γ., Σεπετά Ροζ., Τζατζάνη Αθ., Χουλιάρα Ν., Κολιού Κ., Μέλη Κ., Βαλασκάκη Β., Βαδαλούκα Α., Γκιζά Α., Φείδη Ι.,..., Προς Κέρκυρα. Μπέζος, Χουλιάρας Γ., Γκιζά Α., Σιαμόπουλος Κ., Μέλη Κ., Κολιού Κ., Χουλιάρα Ν. 10 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

11 Όλη η τάξη που αποφοίτησε το 1965 από την εκδρομή στην Πωγωνιανή στις με τον καθηγητή Γκεσούλη Η τάξη που αποφοίτησε το 1965 άδει. ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 11

12 Ôï êåßìåíï ôïõ êáèçãçôïý ìáò ÁñóÝíç Ãåñïíôéêïý ðïõ áêïëïõèåß Ý åé äçìïóéåõèåß óôçí «ÇðåéñùôéêÞ Åóôßá» ôï Åí ôïýôïéò ðáñá ìýíåé åðßêáéñï óå áñêåôü óçìåßá áêüìç êáé óþìåñá. Ï ÁñóÝíçò Ãåñïíôéêüò ( ) ãåííþèçêå óôçí ÊÝñêõñá êáé ðýèáíå óôá ÃéÜííåíá. Óðïýäáóå îýíåò ãëþóóåò óôï åîùôåñéêü (Ãáëëßá, Åëâåôßá), üðïõ Ýæçóå áñêåôü ñüíéá. Ôï ìåãáëýôåñï ìýñïò ôçò æùþò ôïõ ôï ðýñáóå óôá ÃéÜííåíá, üðïõ äßäáîå ôç ãáëëéêþ ãëþóóá óôç ÌÝóç Åêðáß - äåõóç êáé óôçí ÐáéäáãùãéêÞ Áêáäçìßá. ÓõíåñãÜôçò ôïõ ðåñéï äéêïý ÇðåéñùôéêÞ Åóôßá åðß ðïëëü ñüíéá, äçìïóßåõóå ìåôá öñüóåéò áðü ôá ÃáëëéêÜ (Ëá Öïíôáßí, Ñáêßíáò, Ñåìðþ, Ìðùíôëáßñ), áðü ôá Ãåñìá íéêü (Ãêáßôå, Óßëëåñ), áðü ôá ÁããëéêÜ (Ìðåñíò, Ðüïõ) êáé áðü ôá Éôáëé êü (ÄÜíôçò ê. Ü.). ËÏÃÏÔÅ ÍÉÁ ÁÑÓÅÍÇ ÃÅÑÏÍÔÉÊÏÕ Ï ÄÑÏÌÏÓ ÔÏÕ ÅÈÍÏÕÓ ÌÁÓ (ÁÍÇÖÏÑÏÓ Ç ÊÁÔÇÖÏÑÏÓ;) (Τελευταία συνέχεια) Τώρα ποιό θα είναι του μύθου μας το επιμύθιον; Πως θα εκδηλωθεί στην δική μας τραγωδία η των παθημάτων κάθαρσης; Ίσως θα πρέπει να μάθουμε να βλέπουμε με άλλα μάτια τον κόσμο μας τον ελληνικό, για να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι σφάλμα βασικό για τον πολίτη το να βλέπει την ομάδα μονάχα μέσα από το πρίσμα του δικού του στενού συμφέροντος. Γιατί οι καιροί οι σημερινοί είναι δύσκολοι και δεν επιτρέπουν, ούτε στους μεγάλους λαούς, το προνόμιο να μη σέβονται τους κανόνες του παιγνιδιού, όπως τους θέτει η εποχή μας. Η αντίληψη ότι μπορείς να ζήσεις καλά, δουλεύοντας λίγο ή ότι η καπατσοσύνη μπορεί να αντικαταστήσει την σοβαρή δουλειά ή ότι με το σιργιάνι, το καφενείο και τον έρωτα μπορείς να κερδίσεις τα προς το ζην ή ότι με το ρουσφέτι μπορείς να αντικαταστήσεις τα αληθινά προσόντα ή ότι οι άλλοι πρέπει να αγωνιστούν για σένα ή σε περίπτωση ανάγκης να πολεμήσουν ή να σκοτωθούν για σένα, η αντίληψη αυτή δεν θα σου βγει σε καλό, δεν θα μας βγει σε όλους σε καλό. Είναι ανάγκη να βλέπουμε τον ελληνικό μας χώρο μέσα από το πρίσμα του κοινού συμφέροντος, γιατί τίποτε το καλό δεν μπορεί να βγει, όσο το ιδιωτικό συμφέρον θα αγνοεί το συμφέρον το γενικό, και όσο στείρες αυταπάτες θα πρυτανεύουν στην πορεία της ιδιωτικής μας ζωής. Όταν κατορθώσουμε να σκεφτούμε διαφορετικά, και έχουμε τη δύναμη να το κάνουμε, τότε μονάχα θα καταλάβουμε πόση δύναμη κρύβει ακόμη μέσα του το μικρό μας έθνος και με ποιά ηθική αντο χή θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις επιβου- 12 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

13 λές των φίλων μας και των εχθρών. Ως τη γαλλική επανάσταση, ο Ευρωπαίος άνθρωπος δεν ήταν πολίτης. Δεν είχε δικαιώματα, είχε όμως υποχρεώσεις και προστάτες. Μετά τη γαλλική επανάσταση, έγινε πολίτης και διεκδικεί δικαιώματα. Πιστεύω πως είναι καιρός να πηδήσουμε επιτέλους κι εμείς το φράγμα το μοιραίο. Και να κλωτσήσουμε στην Καπερναούμ την Παραθαλασσίαν το τόσο στερεό, στο ρωμαϊκό Δίκαιο, αρχαίο σύστημα της πελατείας, που μ' αυτό καταδυναστεύει κάποια πονηρή πρόνοια, δισυπόστατη, ντόπια και ξένη, μαζί με μας, ολόκληρη την νοτιοαμερικανική ήπει - ρο, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών. Γιατί ενώ στη μακρινή μας ομοιοπαθή γη ο βιασμός του λαϊκού φρονήματος γίνεται περισσότερο με δικτατορικά μέσα και λιγότερο με συνταγματικές διαδικασίες, εδώ σε μας, με εξαιρέσεις βέβαια, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Με το ίδιο όμως ακριβώς αποτέλεσμα: να θολώσουν τα μάτια μας και να βλέπουν τόσο παράξενα τον κόσμο, ώστε έννοιες βασικές, που το περιεχόμενο τους είναι σαφέστατο για όλους τους προηγμένους λαούς της γης, Ελευθερία, Ισοπολιτεία, Δικαιοσύνη κλπ. να παρουσιάζονται καμιά φορά εδώ πέρα σε παραλλαγές που θυμίζουν ακριβώς το αντίθετο τους. Σάν να είχε κατακτήσει τον χώρο μας κάποιος καινούργιος Καλιόστρος. Ο μακαρίτης Ίων Δραγούμης, στο βιβλίο του «Ο Ελληνισμός μου», αποδίδει αυτές τις τόσο ουσιαστικές εκτροπές από τον ίσιο δρόμο στην επιδρομή, κατά την εποχή του, των μοντέρνων ιδεών και του σύγχρονου πολιτισμού, «με την φιλανθρωπία του, με την αλληλοβοήθεια του, με τον κοινοβουλευτισμό του, με το ισοπέδωμά του», ξεχνώντας ότι όλα αυτά τα κατηγορήματα του ξενόφερτου πολιτισμού νοθεύτηκαν αμέσως τόσο πολύ εδώ πέρα, ώστε δεν μπορεί καθόλου να ευθύνεται ο φορέας τους, ο φερτός δηλαδή πολιτισμός, για την εδώ συμπεριφορά του ομοιώματος του. Και καλά θα κάναμε, αντί να ψάχνουμε να ανακαλύψουμε έκτος του χώρου μας αποκλειστικούς υπεύθυνους για τη δύσκολη και τώρα και πάντα θέση μας μέσα στον σημερινό κόσμο, να μελετήσουμε με προσοχή και ψυχραιμία την κατάσταση και να αποδώσουμε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Για να το κάνουμε όμως αυτό, χρειάζεται πρώτα - πρώτα ν' αποτινάξουμε τον ζυγό από προαιώνιες πλάνες και συνήθειες. Και να κανοναρχήσεις το κράτος, που διαλαλεί ότι δημοκρατικότατα κυβερνάει τη χώρα η πλειοψηφία, ενώ ξέρει ότι δεν έχει καμιά σχέση ή μάλλον ότι έχει πολύ πενιχρή σχέση η πλειοψηφία των βουλευτών με την πλειοψηφία των ψηφοφόρων εκείνων πού ψηφίζουν για το καλό του τόπου, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς ανακοπές σε συμφέροντα, σε οικογενειακές παραδόσεις, σε κομματικές φιλίες, που δεν είναι ασφαλώς τα καλύτερα απορρυπαντικά της κομματικής αθλιότητας. Που ύστερα επιτρέπει στους εκλεγμένους βουλευτές να μεταπηδούν από κόμμα σε κόμμα, παρά την θέληση βέβαια εκείνων που τους ψήφισαν, που χωρίς όμως αυτή τη θέληση δεν μπορούν να είναι βουλευτές. Που διευκολύνει στο να μεταβάλλονται σε τοπάρχες παλαιού τύπου ορισμένοι κεχρισμένοι, που τους προ- ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 13

14 ωθεί είτε η οικογενειακή παράδοση είτε η αποκτημένη στην πολιτική κονίστρα πονηρή εμπειρία. Που επιλέγει συχνά τους κομματικούς προύχοντες όχι με βάση τα συστατικά τους προσόντα, μα με μόνο κριτήριο το μήκος της κομματικής τους ουράς και την κλασικού τύπου ευγλωττία τους, που χωρίς να λέει τίποτε, έχει τη δύναμη να σαγηνεύει μωρούς και αφελείς. Που του αρέσει να αποκοιμίζει τους πολίτες του, ενώ πρέπει να τους ενημερώνει με γενικές, συνεπώς θολές, έννοιες όπως π.χ. μέσο ετήσιο εισόδημα, ποσοστό απασχόλησης, οικοκυρά και άλλες. Η Πολιτεία ξέρει πολύ καλά, ότι το μέσο ετήσιο εισόδημα είναι ένα θεωρητικό πηλίκον στη διαίρεση του εθνικού εισοδήματος δια του αριθμού των Ελλήνων. Έτσι όμως προσπαθεί να ρίξει στάχτη στα μάτια του μέσου πολίτη, αφού ξέρει, επίσης πολύ καλά, ότι, πίσω από την πλάτη του φάσματος που λέγεται μέσο ετήσιο εισόδημα, τίποτα δεν εμποδίζει μια έξυπνη και αδίσταχτη μειοψηφία, που ταξιδεύει και τέρπεται και απολαμβάνει και απολαύει, να νέμεται ανεμπόδιστα σημαντική μάζα του εθνικού εισοδήματος. «Από μπρος ο παπάς να τρώει την πράσα, κι από πίσω η παπαδιά να του τραβάει τα ράσα», λέει η παροιμία η λαϊκή που εκφράζει θαυμάσια το νόημα το μυστικό του αφορισμού: Μέσο ετήσιο εισόδημα. Ένας άλλος τίτλος που κινεί πάντα τον θαυμασμό μου, όπως ο έναστρος ουρανός κινούσε τον θαυμασμό του Κάντ, είναι ο τίτλος: Απασχόληση. Όταν η Πολιτεία εξαγγέλλει ότι στον τόπο μας έχουμε πλήρη ή πολύ ικανοποιητική απασχόληση, παίζει, βέβαια, με τα λόγια. Γιατί ξέρει πολύ καλά, ότι ουσιαστικά απασχολημένος πολίτης, αρσενικός ή θηλυκός, είναι εκείνος που ο κόπος του καλύπτει κάποια από τις βασικές ανάγκες της ζωής. Και το καφενείο και η ψησταριά και το νυκτερινό ακόμα κέντρο χρειάζονται σαν χώρος ανάπαυσης και για τον κουρασμένο και για τον σκληρά δοκιμαζόμενο βιοπαλαιστή και για τον πνιγμένο στις φροντίδες μικρό η μεγάλο επιχειρηματία. Αυτά, λοιπόν, χρειάζονται, υπό όρους βέβαια. Ούτε το καθημερινό ξενύχτι μπορεί να κάνει καλό σε κουρασμένους ανθρώπους, ούτε το σπάσιμο των πιάτων σε σειρά τονώνει το κουράγιο τους για τον αυριανό μόχθο, ούτε η θέαση του γυμνού Ισημερινού του γυναικείου κορμιού, έστω και αν σεμνά το προστατεύει η διαφανής κυλόττα, ευνοεί το νευρικό τους σύστημα. Μα δεν είναι θέμα μόνον για εκείνους που πληρώνουν, μα και για εκείνους που πληρώνονται. Γιατί όταν πληρώνεται σημαντικός συχνά αριθμός ανθρώπων, πολλές φορές στην ακμή της ηλικίας, είτε για να μεταφέρει ένα φλιτζάνι καφέ από το παγκάρι στον πελάτη, είτε για να σερβίρει αναψυκτικά, είτε για να κελαηδεί με αρμονικές κινήσεις της κοιλιάς και με γιομάτους πάθος μορφασμούς, με συντροφιά του μπουζουκιού, τραγούδια της κακής ώρας, αναρωτιέται κανείς σε ποιό από τους τρεις αναβαθμούς παραγωγής κατατάσσεται το έργο που παρέχουν. Στον πρωτογενή ασφαλώς όχι, γιατί δεν παράγουν γεωργικά προϊόντα. Στον δευτερογενή επίσης όχι, γιατί δεν έχουν σχέση καμιά με τη βιομηχανική παραγωγή. Δεν μένει παρά η τριτογε- 14 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

15 νής παραγωγή, ο τομέας δηλαδή των υπηρεσιών- όχι όμως των υπερβολικά χρησίμων, εκείνων δηλαδή που συντελούν άμεσα στην τόνωση της οικονομίας του τόπου, γιατί και το χρήμα που κυκλοφορεί με τις υπηρεσίες αυτές, τις έκτος κατηγορίας, είναι νεκρό και οι πολίτες που χρησιμοποιούνται σαν μεσάζοντες σ' αυτού του είδους την κυκλοφορία του χρήματος, καταντούν μονάδες καθαρά παθητικές στη ροή της οικονομίας της χώρας. Έρχεται όμως η πλασματική απασχόληση τους ως εξ ύψους βοήθεια στους ειδικούς στατιστικοσυντάκτες μας, όταν θέλουν να αποδείξουν, ότι ο ελληνικός λαός ζει υπό πλήρη απασχόληση, γεγονός πολύ κολακευτικό για το εθνικό μας γόητρο. Ένα όμως καλά νοούμενο Κράτος θα είχε την υποχρέωση να μελετήσει με προσοχή τον αντίκτυπο που έχει στην ψυχική συγκρότηση του πολίτη του, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου καλλιεργείται ο πολύ πυκνός τουρισμός, μεταξύ του: φτιάξε τα παπούτσια και φτιάχνω τα παπούτσια ή φέρε έναν καφέ και φέρνω έναν καφέ, δηλαδή μεταξύ εκείνου που δίνει εντολές και εκείνου που τις εκτελεί. Μα δεν είναι μονάχα αυτό το είδος τσαχπίνικης κυκλοφορίας του χρήματος που χαίρεται εντατική ζωή. Υπάρχουν και άλλοι χώροι του οικονομικού μας βίου, όπου του Κουτρούλη το πανηγύρι γίνεται υπό τις ευλογίες της ίδιας της Πολιτείας. Είναι υπερβολικά, αλήθεια, αφελής ο τρόπος, - δεν ξέρω εάν ηθελημένα ή όχι που μ' αυτόν η Πολιτεία εννοεί τον όρο Απασχόληση. Εδώ και αρκετά χρόνια με είχε δαιμονίσει ο τρόπος αυτός, όταν σε ένα δελτίο της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας γινόταν λόγος για τον «οικονομικώς μη ενεργόν πληθυσμόν». Και εσταμάτησα σε ένα από τα καταπληκτικότερα δεδομένα του Δελτίου: Σ' αυτόν τον οικονομικώς μη ενεργό πληθυσμό κατέτασσε το Δελτίο μας ενάμισι περίπου εκατομμύριο γυναίκες, που ασκούσαν το επάγγελμα της νοικοκυράς. Και αν αντιπαρέλθουμε την σημαντική δόση ανακρίβειας που υπάρχει εξ ορισμού σε έναν τέτοιο χαρακτηρισμό, αφού, μια και δεν ζούμε υπό καθεστώς κοινοβίων, οι οικιακές ασχολίες είναι απαραίτητη, οικονομικά αποδοτική πράξη, ας σταματήσουμε μια στιγμή στο περιεχόμενο του όρου. Ως οικοκυραί, λοιπόν, δηλώνονται στο Δελτίο μας όλες οι γυναίκες που δεν ασκούν ορισμένο επάγγελμα. Οσμιζόμαστε όμως ότι κάτου από την κοινή αυτή στέγη έχουν σταυλιστεί έννοιες που δεν έχουν συχνά καμιά σχέση η μια με την άλλη. Ως οικοκυραί, ως, για όνομα του θεού, οικονομικώς μη ενεργός πληθυσμός, έχουν βέβαια, και πολύ δικαίως, δη λωθεί όσες γυναίκες με επιμέλεια, οικονο μία και τάξη βαστούν την καθα ριότητα, κάνουν την κουζίνα και φροντίζουν τα παιδιά τους, κάνουν δηλαδή έργο αναγκαίο και απόλυτα χρήσιμο. Όμως ως οικοκυραί έχουν επίσης δηλωθεί τα πονεμένα πλάσματα που, συχνά, στο ελληνικό χωριό, μαγειρεύουν και πλένουν και κλαδεύουν και σκάβουν και σπέρνουν και οργώνουν, για να μπορεί ο άντρας να αφιερώνει περισσότερο καιρό στο χαρτί και την ουζοποσία, όσες δηλαδή καθαρά προσφέρουν έργο είλωτα. «Οικοκυραί» είναι επί- ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 15

16 σης όσες, στους μεγαλύτερους οικισμούς, σέρνουν την άχαρη και σκληρή ζωή τους, ξενοπλένοντας από σπίτι σε σπίτι, σκύβοντας από πλυσταριό σε πλυσταριό από ξένα άπλυτα σε ξένα άπλυτα, όλες δηλαδή οι βασανισμένες ζωές, που δεν θα φτάσει γι' αυτές στον Παράδεισο όλος ο χώρος ο αφιερωμένος στους Αγίους Πάντας. Κάνουν έργο αρχαίου δούλου. «Οικοκυραί» και όλες εκείνες που περιφέρουν από κέντρο σε κέντρο την αργία τους, την ανία και την πλήξη, φλυαρώντας περί ανέμων και υδάτων και πιστεύοντας πως έτσι διαδραματίζουν σπουδαίο κοινωνικό ρόλο. Είναι οι αηδείς θεατρίνες. Και όλες εκείνες, που χωρίς να γνοιάζονται από που βγαίνει το ψωμί που τρώνε, περνούν την ημέρα τους σείοντας τα λαγγόνια τους, τρίβοντας το δέρμα τους, βάφοντας τα νύχια τους, φτιάνοντας τα μαλλιά τους, ντροπιάζοντας το σπίτι τους, αλλά ζοντας ρούχα και φίλους, ζώντας, με άλλα λόγια, τη ζωή τους. Όλα τα φλογερά και αδίστακτα πλάσματα, που έχουν το προνόμιο να ζουν την αμέριμνη ζωή του κατοικίδιου, χωρίς όμως να προσφέρουν ούτε το γάλα των παιδιών τους. Είναι αξιοπρεπείς πόρνες. Κι όσες πουλούν τη σάρκα τους για να τρέχουν σε μεθυσμένες κούρσες που σκοτώνουν αθώους. Και όσες εμπορεύονται τα ναρκωτικά ή ξενυχτούν στις χαρτοπαικτικές λέσχες. Και όσες ασκούν τη μαστροπεία στα ωραία τους διαμερίσματα, όπου συλλαμβάνονται καμιά φορά «κύριοι», κατά τα επίσημα δελτία, που συνευρίσκονται με μαθητριούλες. Και άλλες και άλλες. Είναι πολύ αγκαθερός, μα και πολύ υποκριτικός ο όρος: Οικοκυρά στη γενική εκδοχή του Δελτίου μας. Οικοκυρά, λοιπόν, και η ξενοδουλεύτρα, οικοκυρά και η αχαλίνωτη πόρνη και το θύμα και η μαινάδα; Όλοι οι άνεμοι, καλοί ή κακοί, στον ασκό του Αίολου; Αυτές είναι οι νοικοκυρές. Μα μήπως μονάχα στον όρο αυτό των επίσημων στατιστικών μας παρεμβαίνει η ουρά του Σατανά. Πρέπει να μάθουμε να αποδίδουμε, καθώς είπαμε, όπως οι αρχαίοι Ρωμαίοι, τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, και να καταλάβου με ότι με στατιστικές κουτο πονηριές δεν λύεται το πρόβλημα της απασχόλησης και ότι αφού με τους Ευρωπαίους θέλουμε να πάμε, πρέπει και με τους Ευρωπαίους να σκεφτόμαστε και σαν τους Ευρωπαίους να δουλεύουμε. Δεν είναι όμως μονάχα αι οικοκυραί του Δελτίου που παρουσιά - ζονται προσφέροντας υπηρεσίες τόσο ποικίλες στο κοινωνικό σώμα. Υπάρχουν και άλλες συντεχνίες πολιτών που προσφέρουν υπηρεσίες αμφίβολης γεύσης στο λαό των Ελλήνων, υπηρεσίες μάλιστα που τέτοιες δεν προσφέρονται σε τόσο μεγάλο τουλάχιστο ποσοστό στους Ευρωπαίους ομότεχνους και ομοτράπεζούς μας της Κοινής Αγοράς, που με την περίφημη ένταξη έχουμε τελευταία συμπεθερέψει μαζί τους. Δεν είναι μονάχα αυτό το είδος νοσηρής κυκλοφορίας του χρήματος, που χαρίζει εντατική ζωή γενικά στις μεσογειακές χώρες, ειδικότερα όμως σε μας. Υπάρχει και άλλη περιοχή στον τομέα: υπηρεσίες, που κάθε άλλο παρά τιμάει την οικονομία 16 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

17 μας, ενώ δίνει την ευκαιρία στο Κράτος να καλύπτει με τον όρο απασχόληση δουλειές που δεν έχουν καμιά σχέση είτε με την παραγωγικότητα είτε με τη χρήσιμη εργασία. Και αν η Πολιτεία θέλει ειλικρινά να λάβει γνώση του τι συμβαίνει, ας ξαποστείλει στον πολιτισμένο κόσμο, που πρόσφατα γίναμε εταίροι του με την περίφημη ένταξη, λαγωνικά προικισμένα με ένα μονάχα μάτι, που θα την πληροφορήσουν ποιο ποσοστό των κατοίκων του απασχολείται και κερδίζει τα προς το ζην στον κόσμο αυτό με υπηρεσίες όπως: να πουλάς στους δρόμους και τα σοκάκια κουλούρια, λαχεία, φιστίκια, στραγάλια, αναπτήρες, τσατσάρες, βιβλία με το κιλό και αλλά κάθε λογής αγαθά, όταν μάλιστα οι νεόζυμοι αυτοί δημιουργοί ζουν το καθαρά παραγωγικό τμήμα της ανθρώπινης ζωής. Μα μήπως είναι μόνον αυτοί; Έχουμε, και σ' αυτόν ιδιαίτερα των τομέα η πρωτεύουσά μας αποδείχνει ότι είναι κατά πάντα πρωτεύουσα, τα μπουλούκια των ζητιάνων, που θυμίζουν την Παναγία των Παρισίων του Βίκτορα Ουγκώ, των τυφλών, των αρρώστων, που απευθύνονται στον οίκτο του μέσου πολίτη, ενώ ειναι χρέος της Πολιτείας να αναλάβει την ευθύνη γι' αυτούς, σε σταθμούς και πλατείες και στα σοκάκια και στις δημοσιές μπροστά στα μάτια των ξένων που έκπληκτοι ατενίζουν ένα καινούργιο είδος γι' αυτούς κοινωνικής πρόνοιας, πολύ γνωστό βέβαια στην Ανατολή, άγνωστο όμως στην καινούργια συμπεθέρα μας, τη Δύση. Ακόμη και στα βαγόνια του Ηλεκτρικού βλέπουμε συνεχώς να παρελαύνουν και να ζητιανεύουν κάθε λογής δυστυχισμένοι συνάνθρωποι, από τον πλανόδιο ιεροκήρυκα ως τη γύφτισσα που χορεύει τον χορό της κοιλιάς, από τον υπαίθριο πολιτικό αγορητή ως τη μάντισσα που διαβάζει τη μοίρα στις απλωμένες παλάμες. Όλοι αυτοί οι δυστυχισμένοι συνάνθρωποι ζουν χο - ρεύοντας,τραγουδώντας, μουσι κί ζοντας και θρηνώντας, όχι όμως και παρά - γοντας κάτι, ούτε υλικό αγαθό, ούτε καν στοιχειώδη τέρψη, ή βοηθώντας κατά κάποιον τρόπο στην παραγωγή υλικών αγαθών ή στην παροχή χρήσιμων υπηρεσιών. Πόσο θλιβερά χαρακτηρίζουν την εθνική μας ζωή όλα αυτά τα ξεσπάσματα της ανέχειας ή της μαύρης φτώχειας, που πρέπει να μας ταράζουν ψυχικά όταν φτάνουν στα μάτια μας, μέσα σε δημόσιους μάλιστα χώρους, οικτρό αντικαθρέφτισμα ενός κατεστημένου που κάνουμε πως δεν το βλέπουμε, που δυστυχώς όμως για μας ζει και βασιλεύει πλάι μας και επηρεάζει βαριά τη ζωή μας την ατομική και μας ταπεινώνει σαν έθνος με τέτοια ιστορία. Και αναρωτιέται κανείς, αντικρίζοντας την πολιτιστική ακμή λαών νέων, που η πρόσφατη βαρβαρότητα καλπάζει στα χνάρια τους, μήπως αδικεί τους παλιούς σε πολιτισμό λαούς, που η ύπαρξή τους ζυμώθηκε με προαιώνιες πείρες, που εξακολουθούν να αναδεύονται μέσα στη σάρκα τους, η πολιτιστική τους προϊστορία. Μήπως χαλαρώνει την προσπάθεια για αλλαγή δημιουργική η προσκόλληση σε παλιά ωραία συνθήματα, που ο δυναμισμός τους όμως έχει εξαντληθεί, γιατί εξαντλήθηκε το ανθρώπινο υλικό που ήταν ο φορέας τους; Ο θεός να βάλει το χέρι του. Αυτό είναι ρητό των σημερινών Ελλήνων. Ρητό των παλιών το: συν Αθηνά και χείρα κίνει. ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 17

18 Μια φορά κι έναν καιρό... του Bαγγέλη Κοντοσάκου Μαθηματικού απόφοιτου της Ζωσιμαίας Σχολής... υπήρχαν δυο γειτονικά κράτη. Το ένα λέγονταν Cleverland και το άλλο Sillyland. Κανένας δεν ήξερε γιατί ονομάστηκαν έτσι και κάποτε που ρώτησαν έναν σοφό γέροντα, χαμογέλασε πονηρά και απάντησε: «Μμμ! Έχει ο καιρός γυρίσματα». Αυτό πάντως δεν εμπόδιζε τους κατοίκους της Cleverland να χαρακτηρίζουν (με κάποια δόση αυταρέσκειας) τους εαυτούς τους ως Clevermen. Εκείνη την εποχή το εμπόριο μεταξύ κρατών ήταν περιορισμένο γιατί τα ταξίδια ήταν δύσκολα αφού το οδικό δίκτυο ήταν σε υποτυπώδη κατάσταση. Γι αυτό το κάθε κράτος φρόντιζε να παράγει τα αγαθά και τις υπηρεσίες που χρειάζονταν, έτσι εκτός από τους κτηνοτρόφους και τους γεωργούς, είχε τους τεχνίτες, τους βιοτέχνες, τους γιατρούς, τους δασκάλους και γενικά όλους τους επαγγελματίες που ήταν απαραίτητοι σε μια κοινωνία της εποχής εκείνης. Χρήμα δεν κυκλοφορούσε πολύ, άλλωστε οι Θησαυροφύλακες του Ταμείου της κάθε χώρας φρόντιζαν ώστε να κυκλοφορεί τόσο χρήμα, όσο ήταν απαραίτητο για να διατηρούνται περίπου σταθερές οι τιμές. Δεν ήταν εύκολο αυτό αλλά με τα χρόνια απέκτησαν πείρα και το κατάφεραν. Κανένα από τα δυο κράτη της ιστορίας μας δεν ήταν ιδιαίτερα πλούσιο πάντως κουτσά - στραβά όλοι τα έφερναν βόλτα. Άλλος κέρδιζε τα προς το ζην από την παραγωγή προϊόντων, άλλος από την τέχνη του, άλλος από τις υπηρεσίες που προσέφερε. Με τα χρήματα που κέρδιζαν από τη δουλειά τους αγόραζαν ότι τους χρειάζονταν ή όσα μπορούσαν από αυτά που χρειάζονταν. Για να βοηθήσουν τα πενιχρά οικονομικά τους, σχεδόν όλοι καλλιεργούσαν και κάποια είδη διατροφής στους αρκετά μεγάλους κήπους τους, ενώ από κανένα σπίτι δεν έλειπαν οι κότες και 2 3 προβατίνες ή κατσίκες. Έτσι εξασφάλιζαν τα γαλακτοκομικά τους αλλά και ένα σημαντικό μέρος από το κρέας που χρειάζονταν. Εκ των πραγμάτων η ζωή στα δυο κράτη ήταν λιτή, με τα σημερινά δεδομένα μάλιστα θα τη χαρακτηρίζαμε φτωχική. Ακόμη και η απουσία πολλών σκουπιδιών, οφείλονταν μάλλον στην ανάγκη για οικονομία παρά στην «οικολογική συνείδηση». Τα λίγα υπολείμματα των τροφών τα έδιναν στα ζώα τους, ενώ τα είδη από χαρτί, μέταλλα ή γυαλί τα επαναχρησιμοποιούσαν ή τα ανακύκλωναν με τις τότε σχετικά πρωτόγονες μεθόδους τους. Έτσι ελάχιστα πράγματα περίσσευαν για πέταγμα. Τα δυο κράτη δεν είχαν να χωρίσουν τίποτε και οι σχέσεις τους ήταν καλές έστω κι αν η επικοινωνία δεν ήταν συχνή[1]. Όλα κυλούσαν ομαλά μέχρι τη στιγμή που κάποιος Cleverman, σε μια από τις [1] Ο Αβραάμ Λίνκολ είχε πει: «Σύνορα που δεν τα διαβαίνουν εμπορεύματα, τα διαβαίνουν στρατιώτες». Σοφή κουβέντα, αρκεί τα εμπορεύματα να κινούνται και προς τις δυο κατευθύνσεις. 18 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

19 σπάνιες επισκέψεις του στη Sillyland πρόσεξε ότι αρκετά προϊόντα ήταν πιο φτηνά απ ότι στην Cleverland. Αγόρασε ότι του χρειάζονταν και γύρισε στο σπίτι του με το γάιδαρο φορτωμένο. Όταν τελείωσαν οι προμήθειες που είχε κάνει, ξαναπήγε στη Sillyland. Τούτη τη φορά μάλιστα δανείστηκε και το γάιδαρο του γείτονα για να αγοράσει περισσότερα πράγματα. Γυρίζοντας στο σπίτι του βρήκε το γείτονα να τον περιμένει γιατί με τα ψώνια είχε καθυστερήσει χωρίς να το καταλάβει. Ο γείτονας τον ρώτησε που είχε πάει και αναγκάστηκε να του πει την αλήθεια. (Άλλωστε τα ψώνια φαίνονταν ότι δεν ήταν ντόπια). Συμφώνησαν την επόμενη φορά να πάνε μαζί. Δανείστηκαν κι άλλα δυο γαϊδούρια και ξεκίνησαν. Στο δρόμο σκέφτηκαν να πάρουν και κάμποσα πράγματα για να πουλήσουν στους συμπατριώτες τους. Έτσι και έγινε. Η πρώτη επιχείρηση εισαγωγών στην Cleverland ήταν γεγονός! Δεν άργησαν να τους μιμηθούν κι άλλοι κι έτσι σε εκείνα τα δύσβατα μονοπάτια που ένωναν τα δυο κράτη, έβλεπες γαϊδούρια που πήγαιναν χωρίς φορτίο στη Sillyland και γύριζαν φορτωμένα στην Cleverland. Άρχισαν να εισάγουν αλεύρι κι έτσι αρκετοί μύλοι έκλεισαν. Φυσικά σταμάτησαν και πολλοί γεωργοί να σπέρνουν σιτάρι. Το ίδιο έγινε και με τις υπόλοιπες καλλιέργειες. Άρχισαν να εισάγουν τυροκομικά προϊόντα κι έτσι έκλεισαν πολλά τυροκομεία. Βέβαια περιορίστηκαν και οι κτηνοτρόφοι αφού δεν υπήρχαν τυροκόμοι να αγοράσουν το γάλα. Οι περισσότεροι τώρα αγόραζαν ρούχα, παπούτσια και άλλα είδη «made in Sillyland» με αποτέλεσμα να κλείσουν αρκετές βιοτεχνίες που τα κατασκεύαζαν και να απολυθούν οι εργαζόμενοι. Σιγά σιγά δημιουργήθηκε μια νέα ομάδα ανθρώπων που ονομάστηκαν «άνεργοι» αλλά βρέθηκε η λύση. Αφού δεν καλλιεργούσαν τα χωράφια τους, άρχισαν να τα πουλάνε. Όσο για τούς υπόλοιπους που είχαν ακόμη δουλειά, αυτοί ήταν πανευτυχείς. Είχαν τα πάντα στη χώρα τους και μάλιστα φτηνότερα από πριν. Κι εκεί που πριν τα έφερναν δύσκολα βόλτα, τώρα άρχισαν να τους περισσεύουν χρήματα. Μόνο που προσβλήθηκαν από ένα μικρόβιο που λέγονταν «απληστία» κι όσο περισσότερα τους περίσσευαν, τόσο περισσότερα ήθελαν. Δεν ήθελαν να ζήσουν αλλά να πλουτίσουν. Δυο λέξεις άκουγες παντού: Χρήμα και κέρδος. Στο τάκα τάκα στήθηκαν κάποιες εταιρείες που τις ονόμασαν «Import Export Ο.Ε.». Πολλές από αυτές τις εταιρείες δεν είχαν αρχικό κεφάλαιο κίνησης αλλά λύθηκε κι αυτό το πρόβλημα. Μόλις «η αγορά» διαπίστωσε ότι υπήρχε πρόβλημα «ρευστότητας» μαζεύτηκαν όλοι όσοι τα είχαν κονομήσει και έστησαν μια «εταιρεία χρηματοδοτήσεων» που την ονόμασαν Cleverbank Α.Ε. Από αυτή δανείζονταν οι νέοι «αυτοδημιούργητοι» των Import Export. Σιγά σιγά οι Import Export μεγάλωσαν, (δηλαδή μόνον Import ήταν) η Cleverland μεγάλωσε, οι πόλεις μεγάλωσαν κι έγιναν μεγαλουπόλεις, οι Ο.Ε. έγιναν Α.Ε. εκείνα τα δύσβατα μονοπάτια μεγάλωσαν κι έγιναν λεωφόροι, ενώ τεράστια καταστήματα διαφήμιζαν τα είδη της Sillyland. Βέβαια μεγάλωσαν και οι μικροτσακωμοί για τα σύνορα των χωραφιών κι έγιναν οργανωμένα συμφέροντα που καταπατούσαν τεράστιες εκτάσεις και κατά συνέπεια μεγάλωσε και η διαφθορά κι έτσι η απλή παραβατικότητα έγινε ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ 19

20 σκληρό έγκλημα, ενώ οι μικροαπατεώνες έγιναν αδίστακτοι δολοφόνοι. Οι μόνοι που θα μπορούσαν κάτι να κάνουν ήταν οι άνθρωποι που κυβερνούσαν, αλλά τους περισσοτέρους τους βόλευε αυτή κατάσταση αφού το συνάφι τους βρίσκονταν πίσω από τις περισσότερες Α.Ε. Κι αν δεν ήταν οι ίδιοι, ήταν τα παιδιά τους, οι γαμπροί τους τα γυναικοξάδερφα, παλιοί φίλοι κλπ. Όσοι επαγγελματίες δεν προσαρμόστηκαν στη νέα κατάσταση και δεν ακολούθησαν το πνεύμα των καιρών, αναγκάστηκαν να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους και να απολύσουν το προσωπικό τους. Προφανώς έμειναν πολλοί άνεργοι αλλά δεν τους ενοχλούσε και πολύ η ανεργία γιατί «λεφτά υπήρχαν» αφού είχαν ακόμη χωράφια για πούλημα. Κάποιοι μάλιστα που τα είχαν κοντά σε πόλεις τα κονόμησαν χοντρά γιατί τα χωράφια τώρα γίνονταν οικόπεδα όπου χτίζονταν τεράστια πολυώροφα κτίρια και οι άνθρωποι δεν κάθονταν πλέον σε σπίτια με μεγάλο κήπο αλλά σε διαμερίσματα με μικρό μπαλκόνι. Έτσι αντί να καλλιεργούν τα κηπευτικά τους έβαζαν σε μια γλάστρα «καλλωπιστικά», ενώ οι κότες και πρόβατα αντικαταστάθηκαν από «pets». Βέβαια κάθε τόσο οι ένοικοι μάλωναν είτε για τα κοινόχρηστα είτε για το θόρυβο είτε για τη θέρμανση είτε για τα σκουπίδια, ενώ όσοι έμεναν στους κάτω ορόφους άναβαν το φως και την ημέρα, αφού τα διπλανά ψηλά κτίρια τους έκρυβαν ένα από τα πιο σημαντικά φυσικά αγαθά, τον ήλιο. Αυτή την νέα κατάσταση την έλεγαν «εξέλιξη» και «τεχνικό πολιτισμό». Ίσως γιατί για κάποιους ήταν πραγματικά κάτι σαν «Χρυσός αιώνας». Οι εισαγωγείς π.χ. έβλεπαν τα κέρδη τους να πολλαπλασιάζονται, οι εργολάβοι πουλούσαν διαμερίσματα «επί σχεδίου» και θησαύριζαν, το τσιμέντο σκέπασε τα πάντα, η οικοδομή έγινε η «ατμομηχανή της οικονομίας» και δημιουργήθηκαν «νέες θέσεις εργασίας» αφού οι πόλεις γέμισαν καφενεία που περνούσαν μέρες δόξας. Η Cleverland άλλαξε όψη σε λίγα χρόνια. Όπου πριν υπήρχαν χωράφια, τώρα έγιναν μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα, όπου έκλεινε μια βιοτεχνία άνοιγε ένα μπαράκι ή μια καφετέρια ή ένα ξενυχτάδικο που το έλεγαν «πολιτιστικό κέντρο». Παντού μεγάλες επιγραφές, παντού γεμάτα αυτού του είδους τα μαγαζιά όπου οι Clevermen, καλοντυμένοι με εισαγόμενα ρούχα και καλοταϊσμένοι με εισαγόμενες τροφές, έλυναν μεταξύ καφέ και ουίσκι (εισαγόμενα και τα δυο) όλα τα σοβαρά προβλήματα με πρώτο και σημαντικότερο την κακή πορεία της ποδοσφαιρικής τους ομάδας. Όσο για τα παιδιά τους, ούτε σκέψη να ασχοληθούν με χειρωνακτικές δουλειές. Από άνθρωποι της εργατιάς και του μόχθου που ήταν οι παππούδες τους, οι νεότεροι έγιναν άνθρωποι της λούφας και της καφετέριας. Για να δικαιολογήσουν μάλιστα την αποστροφή τους προς την χειρωνακτική εργασία, υποκρίνονταν ότι «σπουδάζουν», ότι ασχολούνται με τα «πολιτιστικά δρώμενα» κλπ. Κι έτσι εμφανίστηκαν και άλλα είδη ανθρώπων όπως οι δήθεν - άνθρωποι «του πνεύματος και της τέχνης», οι άνθρωποι yuppies κλπ. Ιδιωτικά εκπαιδευτικά κέντρα της πλάκας αλλά και άχρηστες δημόσιες «ανώτατες» σχολές φύτρωναν παντού, ενώ το πτυχίο από πιστοποιητικό γνώσης έγινε «κοινωνικό δικαίωμα» και το διεκδικούσαν οι πάντες. Την ίδια στιγμή έκλειναν οι τεχνικές σχολές, οι αγροτικές σχολές και τα ναυτικά γυμνάσια, ενώ υποβαθμίζονταν τα Γεωπονικά Πανεπιστήμια. Οι φοιτητές ζούσαν ζωή χαρισάμενη αφού είχαν ανατρέψει το νόημα του 24ώρου 20 ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ