ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 104/1 Ι (Ψηφίσματα, συστάσεις και γνωμοδοτήσεις) ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ 88Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ ΤΗΣ 27ΗΣ ΚΑΙ 28ΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011 Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών με θέμα: «Τοπικά συστήματα τροφίμων» (διερευνητική γνωμοδότηση) (2011/C 104/01) Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Τα τοπικά συστήματα τροφίμων στηρίζουν τις τοπικές και περιφερειακές οικονομίες και είναι θεμελιώδους σημασίας για τις μειονεκτικές περιοχές. Τα συστήματα αυτά αποτελούν κίνητρο για την αξιοποίηση του τοπικού δυναμικού και παράγοντα βελτίωσης της εικόνας των συχνά παραμελημένων και εγκαταλειμμένων περιοχών. Χάρη στα μικρά δίκτυα διανομής επιτυγχάνεται καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των παραγωγών και των καταναλωτών. Δημιουργείται σχέσης εμπιστοσύνης καθώς και η δυνατότητα άμεσου ελέγχου της προέλευσης των προϊόντων από τους καταναλωτές. Εξάλλου, εξασφαλίζεται μια ελάχιστη αυτάρκεια σε τρόφιμα. Τα τοπικά συστήματα τροφίμων παρέχουν περιβαλλοντικά οφέλη μέσω των πιο αειφόρων συστημάτων παραγωγής. Συνεπώς, συνιστά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή: 1. Να ζητήσει από τα κράτη μέλη να θέσουν στόχους για την ανάπτυξη τοπικών συστημάτων τροφίμων στο πλαίσιο της στρατηγικής αγροτικής ανάπτυξης, στόχους τους οποίους θα κληθούν να εκπληρώσουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές με την υποστήριξη της ΕΕ και των εθνικών αρχών. 2. Να υιοθετήσει ορισμούς για τα «τοπικά είδη διατροφής» και τα «τοπικά συστήματα τροφίμων», να εισαγάγει νέο λογότυπο και να καθορίσει κοινό σήμα και καθεστώς για τα τοπικά προϊόντα, έτσι ώστε αυτά να προστεθούν στον κανονισμό σχετικά με την πολιτική για την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων. 3. Να εισαγάγει ένα καθεστώς άμεσης διάθεσης στην αγορά των καταχωρισμένων τοπικών προϊόντων και το οποίο θα εφαρμόζεται από τα κράτη μέλη σε επίπεδο τοπικών και περιφερειακών αρχών. 4. Να εξετάσει το ενδεχόμενο τροποποίησης του άρθρου 26 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών, έτσι ώστε η «εντοπιότητα» των προϊόντων να αποτελεί σταθερό κριτήριο επιλογής στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών για την ανάληψη δημόσιων συμβάσεων προμηθειών τροφίμων, λόγου χάρη, σε σχολεία, γηροκομεία και άλλες δημόσιες εγκαταστάσεις.

2 C 104/2 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εισηγήτρια: Η κ. Lenie Dwarshuis-Van De Beek (NL/ALDE), Μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της επαρχίας της Νότιας Ολλανδίας Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Ι. ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ θεωρεί ότι το θέμα της έκθεσης για τα τοπικά συστήματα τροφίμων πρέπει να εξεταστεί μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο και ως εκ τούτου υπογραμμίζει τα ακόλουθα: Οι ευρωπαϊκοί γεωργικοί στόχοι 8. ο πρωταρχικός σκοπός της ευρωπαϊκής γεωργίας έγκειται στην παραγωγή και διάθεση τροφίμων για τους κατοίκους των κρατών μελών, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη ανταγωνισμού επί ίσοις όροις και προστασίας του περιβάλλοντος, καθώς και την ανάγκη να πληρούνται οι προδιαγραφές ασφάλειας, ποιότητας και χαμηλού κόστους των τροφίμων Τα τρόφιμα και η γεωργία στο πλαίσιο της στρατηγικής «ΕΕ 2020» 1. στις μέρες μας, η παγκόσμια κοινότητα καλείται να βρει λύσεις σε διάφορα σημαντικά προβλήματα όπως η ταχεία αύξηση του πληθυσμού, η άνοδος της αγοραστικής δύναμης και η κλιματική αλλαγή 2. αυτά τα προβλήματα συνοδεύονται από έλλειψη τροφίμων, ζωοτροφών, ορυκτών ενεργειών, πρώτων υλών, τροφικών ινών και πόσιμου ύδατος, από την αποσάθρωση του εδάφους, την απίσχνανση της βιοποικιλότητας, τον αυξημένο κίνδυνο αποδιάρθρωσης των χρηματαγορών, την πολιτική αποσταθεροποίηση ή την εκδήλωση ένοπλων συγκρούσεων 3. η επισιτιστική ασφάλεια επηρεάζεται επίσης από φαινόμενα αστυφιλίας του πληθυσμού σε όλο τον πλανήτη, από τη βελτίωση των αποτελεσμάτων των υφιστάμενων εγκαταστάσεων παραγωγής τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, από την αλλαγή φυσικών περιοχών σε περιοχές παραγωγής, από την ανάπτυξη νέων μεθόδων παραγωγής τροφίμων, καθώς και από την απώλεια εκτάσεων παραγωγής τροφίμων προς όφελος της παραγωγής βιοκαυσίμων και της επέκτασης των πόλεων 4. σήμερα εκτιμάται ότι το 80 % των τροφίμων σε όλο τον κόσμο παράγεται και διατίθεται σε τοπική κλίμακα. Στην ΕΕ, το ποσοστό αυτό αγγίζει το 20 % Ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο 5. δεν υφίσταται ενιαίο ευρωπαϊκό γεωργικό πρότυπο αλλά ένα πολύμορφο πρότυπο η ποικιλομορφία του οποίου συνιστά σημαντικό προσόν 9. στη μελλοντική παραγωγή γεωργικών προϊόντων και τροφίμων πρέπει να καταναλώνονται μικρότερες ποσότητες νερού και ορυκτών καυσίμων, να χρησιμοποιούνται λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα, να διατίθεται μεγαλύτερη ποικιλομορφία συνδυάζοντας αρτιότερα τις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία, τη διαχείριση των οργανικών αποβλήτων, την ανακύκλωση καταλοίπων και την παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας 10. η εργασία των παραγωγών θα πρέπει να τους εξασφαλίζει ικανοποιητικό εισόδημα εντούτοις, το υπάρχον σύστημα χαρακτηρίζεται από ανισορροπίες ως προς τον συσχετισμό δυνάμεων εντός της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων, του ύψους των τιμών και των απαιτούμενων περιθωρίων κέρδους 11. η ΚΓΠ μετά το 2013 πρέπει να αποκαταστήσει την ισορροπία υπέρ των παραγωγών και να διασφαλίσει την παρουσία του γεωργικού στοιχείου σε όλες τις καλλιεργήσιμες περιοχές της ΕΕ, δίδοντας έμφαση στις ευάλωτες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των περιαστικών ζωνών. Για τον λόγο αυτό, επικροτείται η έμφαση που δίνεται στις περιοχές στο πλαίσιο των νέων προτεραιοτήτων που προτείνει η Επιτροπή για την ΚΓΠ έως το η ανάπτυξη τοπικών συστημάτων τροφίμων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό, στην ενθάρρυνση και στην υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ευνοϊκών συνθηκών για τα τοπικά συστήματα τροφίμων 6. για να επιτύχουμε το μέγιστα δυνατά οφέλη από αυτή την πολυμορφία, η γεωργία πρέπει να ανταποκρίνεται περισσότερο στις προσδοκίες των καταναλωτών και να υπάρξει καλύτερη διασύνδεση της γεωργικής παραγωγής με τις τοπικές, περιφερειακές ή παγκόσμιες αγορές 7. σε αυτό το πολυσυλλεκτικό πρότυπο, τα τοπικά συστήματα τροφίμων αποτελούν ουσιώδη παράμετρο που, ωστόσο, δεν έχει ακόμα αναλυθεί επαρκώς και η οποία θα πρέπει να υποστηριχθεί με τρόπο επαγγελματικό, διαρθρωτικό και καινοτόμο ΙΙ. ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Επισημαίνει τα ακόλουθα: Οικονομικά οφέλη από τα τοπικά συστήματα τροφίμων 13. το θέμα των τοπικών συστημάτων τροφίμων είναι καθοριστικής σημασίας και δεν αφορά μόνο στη θέση που θα καταλάβει η νέα σειρά τοπικών προϊόντων της ΕΕ μαζί με άλλα προϊόντα που υπάγονται ήδη σε ευρέως γνωστά καθεστώτα ποιότητας

3 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 104/3 14. τα τοπικά συστήματα τροφίμων στηρίζουν τις τοπικές και περιφερειακές οικονομίες παρέχοντας απασχόληση στον κλάδο των αγροτικών επαγγελμάτων και της παραγωγής τροφίμων, καθώς και στα στάδια της επεξεργασίας, διανομής, διάθεσης στην αγορά, πώλησης και λοιπών συναφών υπηρεσιών. Τα συγκεκριμένα συστήματα έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για τις απόκεντρες αγροτικές, τις περιαστικές, τις ορεινές, τις ευάλωτες και τις μειονεκτικές περιοχές. Τα συστήματα αυτά αποτελούν κίνητρο για την αξιοποίηση του τοπικού δυναμικού και παράγοντα βελτίωσης της εικόνας των συχνά παραμελημένων και εγκαταλειμμένων περιοχών 15. όταν το εισόδημα δαπανάται σε τοπική κλίμακα για τον προσπορισμό εντόπιων τροφίμων, παραμένει στην εκάστοτε περιφέρεια και λειτουργεί πολλαπλασιαστικά, επί 3, για τα έσοδα της κοινότητας σε σύγκριση με τα συνήθη εμπορικά κυκλώματα 16. οι επενδύσεις σε τοπικά συστήματα τροφίμων μπορούν να συμβάλουν στην οικονομική ανάκαμψη των μειονεκτικών περιοχών, στην άνοδο του εισοδήματος των τοπικών παραγωγών, στη στενότερη συνεργασία των εταίρων, στην τόνωση του επιχειρηματικού πνεύματος, στο άνοιγμα των τοπικών αφορών, στην ενίσχυση της απασχόλησης, στην ελάττωση του κόστους και στη διατήρηση σε τοπικό επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών Κοινωνικά οφέλη από τα συστήματα τροφίμων 17. χάρη στα μικρά δίκτυα διανομής επιτυγχάνεται καλύτερη επικοινωνία, εξοικείωση και αμοιβαία κατανόηση μεταξύ των παραγωγών και των καταναλωτών. Η προσωπική γνωριμία με τους παραγωγούς δημιουργεί μια σχέση εμπιστοσύνης και τη δυνατότητα άμεσου εντοπισμού των προϊόντων για τους καταναλωτές. Εξάλλου, εξασφαλίζεται μια ελάχιστη αυτάρκεια σε τρόφιμα χώς διογκούμενων μητροπολιτικών κέντρων προϋποθέτει την αύξηση της τοπικής, ακόμα δε και της αστικής, παραγωγής τροφίμων Τα περιβαλλοντικά οφέλη από τα τοπικά συστήματα τροφίμων 21. τα τοπικά συστήματα τροφίμων παρέχουν περιβαλλοντικά οφέλη μέσω των πιο αειφόρων συστημάτων παραγωγής, της μείωσης του εξωτερικού κόστους των μεταφορών (χιλιομετρική απόσταση για τη μεταφορά τροφίμων) και των ευκαιριών για δημιουργία κυκλικών συστημάτων βασιζόμενων σε οργανικά απόβλητα, υπολείμματα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 22. σε κάθε προϊόν διατροφής αντιστοιχεί συγκεκριμένος δείκτης διανυθέντων χιλιομέτρων που σχετίζεται με τις ανθρακούχες εκπομπές που παρήχθησαν κατά τη μεταφορά από τον τόπο παραγωγής του προϊόντος στον καταναλωτή. Τούτο ισχύει τόσο για τα νωπά όσο και για τα επεξεργασμένα τρόφιμα (τα συστατικά που τα αποτελούν). Τα τοπικά συστήματα τροφίμων περιορίζουν τον δείκτη διανυθέντων χιλιομέτρων κάθε κοινότητας 23. ένα τοπικό είδος διατροφής έχει συνήθως χαμηλότερο αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα απ ό,τι ένα παρόμοιο εισαγόμενο προϊόν. Το δε αποτύπωμα μπορεί να υπολογιστεί βάσει της ανάλυσης του κύκλου ζωής του προϊόντος 24. οι παραγωγοί έχουν περισσότερες ευκαιρίες, με τα μοναδικά σημεία πώλησης, να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των καταναλωτών, όταν δραστηριοποιούνται σε ένα τοπικό σύστημα τροφίμων. Αυτά τα μοναδικά σημεία πώλησης μπορούν να σχετίζονται με περιπτώσεις αειφόρου παραγωγής, οργανικής παραγωγής ή να συνδυάζονται με υπηρεσίες περιβαλλοντικού χαρακτήρα 18. η διάθεση αυθεντικών, παραδοσιακών, μη τυποποιημένων, αειφόρων και εποχικών προϊόντων, καθώς και προϊόντων με άλλα παρεμφερή τοπικά χαρακτηριστικά, προάγει την κοινωνική συνοχή, το πνεύμα του ανήκειν στην κοινότητα και ενθαρρύνει την τελευταία να λειτουργεί φιλικά προς το περιβάλλον. Τα σημεία πώλησης τοπικών προϊόντων, όπως πάγκοι άμεσης πώλησης ή υπαίθριες αγορές, αποτελούν συχνά τους συνδετικούς κρίκους μιας διαδικασίας κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης για τους καταναλωτές, τους παραγωγούς και τους πωλητές 19. όπως εκφράζεται και στις θέσεις του κινήματος «Slow Food» για τις κοινότητες αειφόρων τροφίμων, οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα στα εντόπια, νόστιμα και υγιεινά τρόφιμα. Σύμφωνα δε με αυτό το κίνημα, οι εν λόγω κοινότητες θα πρέπει να συνδεθούν μέσω ενός παγκόσμιου δικτύου. Η πρόσβαση σε νωπά προϊόντα εντός σύντομου χρονικού διαστήματος, στο πλαίσιο της πώλησης των τοπικών προϊόντων, συμβάλλει στη βελτίωση της δημόσιας υγείας με τη διαφοροποίηση της διατροφής και τη διατήρηση όλων των θρεπτικών συστατικών των τροφίμων (τα οποία μειώνονται με τα συστήματα συντήρησης) 20. η παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια βασίζεται στη διατήρηση της δυνατότητας των βιομηχανικών χωρών να παραγάγουν τρόφιμα σε τοπική κλίμακα. Η κάλυψη των αναγκών σε τρόφιμα των συνε 25. η δημιουργία τοπικών αγορών για τρόφιμα που παράγονται σε πολύ μικρές ποσότητες ή με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γεύσης, μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στην ανάπτυξη των ποικιλιών φρούτων, λαχανικών ή ζωικών ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση 26. στις μέρες μας, τα τοπικά συστήματα τροφίμων μπορούν να συνδεθούν με συστήματα κυκλικής οικονομίας, καθώς και με άλλα ζητήματα που απασχολούν την περιφέρεια όπως η διαχείριση των οργανικών αποβλήτων, η διαχείριση των υδάτων, η αξιοποίηση των καταλοίπων από την παραγωγική διαδικασία (όπως η θερμότητα) και η χρήση ανανεώσιμης ενέργειας Αδυναμίες της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων 27. τα τοπικά συστήματα τροφίμων μπορούν να συντείνουν στην εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού εισοδήματος για τους αγρότες και να αποκαταστήσουν τις ισορροπίες στον συσχετισμό δυνάμεων εντός της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Καθότι η παγκοσμιοποίηση και η συγκέντρωση των δικτύων διανομής διεύρυναν το χάσμα ανάμεσα στην άνοδο του κόστους παραγωγής (3,6 % ετησίως από το 1996 και μετά), της τελικής τιμής του προϊόντος (3,3 % ετησίως) και της αμοιβής των παραγωγών (2,1 % ετησίως), κάθε σύστημα που ενισχύσει τη διαπραγματευτική ισχύ των παραγωγών, όπως τα μικρής εμβέλειας δίκτυα διανομής, είναι ευπρόσδεκτο

4 C 104/4 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η τρέχουσα πολιτική ως προς τα τοπικά προϊόντα 28. η πολιτική για την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων της ΕΕ περιλαμβάνει κριτήρια στα καθεστώτα ποιότητας που παρέχουν τη δυνατότητα στους παραγωγούς να κατοχυρώνουν τα προϊόντα τους με ονομασίες όπως η προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ), η προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ), το εγγυημένο ειδικό παραδοσιακό προϊόν (ΕΕΠΠ) ή η εγγυημένη οργανική καλλιέργεια (ΕΟΚ). Γι αυτές τις κατηγορίες προϊόντων έχουν εκδοθεί ειδικά σήματα. Αυτά τα σήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για καταχωρισμένα προϊόντα και για λόγους εμπορικής προώθησης και προστασίας του σήματός τους. Τα εν λόγω προϊόντα διανέμονται συνήθως σε ικανές ποσότητες μέσω διαφόρων δικτύων και σε διάφορες αγορές 29. οι περιφέρειες που δίνουν σήμερα έμφαση στις παραδοσιακές, γαστρονομικές και γεωργικές τους αξίες διαθέτουν δεκάδες ή και εκατοντάδες τοπικά προϊόντα που θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν σε ένα επαγγελματικό τοπικό σύστημα τροφίμων, αλλά δεν θα ήταν κατάλληλα ή δεν θα ήταν απαραίτητο να καταχωρηθούν ως ΠΟΠ, ΠΓΕ, ΕΕΠΠ ή ΕΟΚ (μολονότι ορισμένα θα μπορούσαν τελικά να εξελιχθούν σε τέτοια). Ενδείκνυται δε η καθιέρωση συμπληρωματικού πλαισίου για την υποστήριξη των τοπικών προϊόντων ΙΙΙ. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Σημειώνει τα εξής: Προηγούμενες συστάσεις για τα τοπικά είδη διατροφής 30. κατά το παρελθόν είχαν υποβληθεί συστάσεις για τα τοπικά είδη διατροφής στη γνωμοδότηση της ΕτΠ της 18ης Σεπτεμβρίου 1996 με τίτλο «Προώθηση και προστασία των παραδοσιακών τοπικών γεωργικών προϊόντων - ισχυρό εφόδιο των περιφερειών» ( 1 ) και οι περισσότερες εξ αυτών εξακολουθούν να ισχύουν 31. εκφράζει την έντονη απογοήτευσή της για το γεγονός ότι οι νομοθετικές προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πολιτική ποιότητας των αγροτικών προϊόντων υστερούν εν συγκρίσει με το αρχικό σχέδιο σε δύο θέματα που είναι σημαντικά για την Επιτροπή των Περιφερειών και άπτονται της αξιοποίησης των τοπικών προϊόντων: την επισήμανση των γεωργικών προϊόντων της ορεινής καλλιέργειας και τις απευθείας πωλήσεις των μικρών παραγωγών στις τοπικές αγορές Ορισμοί 32. απαιτείται ένας κοινός ορισμός της έννοιας του «τοπικού είδους διατροφής». Αφ ης στιγμής όλα τα τρόφιμα παράγονται ή επεξεργάζονται τοπικά, θα πρέπει να καθοριστούν τα ειδοποιά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά τους. Θα πρέπει δε να είναι απλά και σαφή προς αποφυγήν σύνθετων διαδικασιών καταχώρισης και ελέγχο. 33. ένα τοπικό είδος διατροφής: 1. παράγεται σε τοπική ή περιφερειακή κλίμακα 2. συμβάλλει στην τοπική ή περιφερειακή στρατηγική αγροτικής ανάπτυξης ( 1 ) CdR 54/96 fin 3. πωλείται στους καταναλωτές μέσω του μικρότερου, ορθολογικότερου και αποτελεσματικότερου δυνατού δικτύου, χωρίς τη μεσολάβηση άλλων παραγόντων πέραν α) του παραγωγού ή της τοπικής ένωσης παραγωγών, β) του φορέα ή του συνεταιρισμού με αρμοδιότητα στην αντιστοίχηση προσφοράς και ζήτησης και γ) του καταναλωτή 4. μπορεί να διατεθεί σε τοπικά καταστήματα λιανικής πώλησης ή σε υπαίθρια αγορά βάσει τοπικής σύμβασης, αλλά όχι και σε κεντρικό κατάστημα λιανικής πώλησης εφόσον φέρει το σήμα του τοπικού είδος διατροφής 5. απευθύνεται σε καταναλωτές βασιζόμενο σε ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως η γεύση, η φρεσκάδα, η υψηλή ποιότητα, ο πολιτισμικός χαρακτήρας, η τοπική παράδοση, το τυπικό προϊόν της περιοχής, η καλή μεταχείριση των ζώων, η περιβαλλοντική διάσταση, η υγιεινή διάσταση ή η πτυχή της αειφόρου κατανάλωσης 6. πωλείται όσο το δυνατόν εγγύτερα και με τρόπο ορθολογικό και αποτελεσματικό. Η απόσταση διαφέρει αναλόγως με το προϊόν, την περιοχή και τις συνθήκες, αλλά ανάγεται στο καίριο ερώτημα κατά πόσο το σημείο πώλησης είναι το πλησιέστερο στον καταναλωτή (με απόκλιση από 1 έως 50 χιλιόμετρα) 7. συνδέεται με ένα τοπικό σύστημα τροφίμων. 34. το προαναφερθέν μικρό δίκτυο μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής: οι παραγωγοί είναι και καταναλωτές, όταν οι καταναλωτές παράγουν οι ίδιοι τα προϊόντα τους οι συμπράξεις παραγωγών-καταναλωτών, όπου οι καταναλωτές μοιράζονται τον κίνδυνο και τα οφέλη της παραγωγής με τους παραγωγούς και η απευθείας πώληση του προϊόντος ρυθμίζεται με συμφωνητικό η απευθείας πώληση του προϊόντος στους καταναλωτές χωρίς προκαταρκτικά συμφωνητικά μεταξύ των δύο κατηγοριών, ό,τι ισχύει δηλαδή για τις πωλήσεις των αγροτών στις τοπικές τακτικές ή περιστασιακές υπαίθριες αγορές, στα καταστήματα-αγροκτήματα ή στους διαδικτυακούς διαύλους η πώληση των προϊόντων των παραγωγών μέσω τοπικών καταστημάτων λιανικής πώλησης ή μηχανισμών συλλογικής διάθεσης στην αγορά, συμπεριλαμβανομένων των πωλήσεων μέσω νέων μέσων επικοινωνίας, όπως η απευθείας πώληση στο Διαδίκτυο, πράγμα που συμβάλλει στην αμεσότερη ή ευκολότερη διοχέτευση του προϊόντος στους τελικούς καταναλωτές, παρακάμπτοντας τα παραδοσιακά δίκτυα 35. ένα τοπικό σύστημα τροφίμων: 1. αποτελεί σύστημα συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων και τελικών καταναλωτών 2. καλύπτει προϊόντα που παράγονται στην περιοχή προέλευσης ή σε περιοχή που συμμετέχει σε έναν συνεταιρισμό περιοχών προέλευσης

5 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 104/5 3. συνιστά σύνολο αλληλένδετων διαδικασιών, στο οποίο οι παραγωγοί συνδέονται α) με τους καταναλωτές και β) με την κοινωνία, δηλαδή το περιβάλλον και την περιφερειακή οικονομία η τεχνική βοήθεια και η ενημέρωση των παραγωγών σχετικά με τις ευκαιρίες της αγοράς και τους τεχνικούς όρους για την πρόσβαση στα συστήματα 4. απαρτίζεται από πλήθος στοιχείων σε διάφορα επίπεδα, από τη γεωργική εκμετάλλευση μέχρι το διαπεριφερειακό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής και της επεξεργασίας τροφίμων, της διάθεσης και της προώθησής τους στην αγορά, των εμπορικών και μη σημάτων, της συμμετοχής των καταναλωτών και της κοινωνίας, της παροχής συνοδευτικών δημόσιων αγαθών, της διανομής και της μεταφοράς, των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων, της διαχείρισης αποβλήτων και των ενεργειακών παραμέτρων, καθώς και της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Εισαγωγή και ανάπτυξη του τοπικού καθεστώτος τροφίμων και των τοπικών συστημάτων τροφίμων 36. στις μελλοντικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της για την αγροτική ανάπτυξη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να ζητήσει από τα κράτη μέλη να θέσουν στόχους για την ανάπτυξη τοπικών συστημάτων τροφίμων στο πλαίσιο της στρατηγικής αγροτικής ανάπτυξης στόχους τους οποίους θα κληθούν να εκπληρώσουν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές με την υποστήριξη της ΕΕ και των εθνικών αρχών 37. δεδομένου ότι τα τοπικά συστήματα τροφίμων λειτουργούν καλύτερα μέσα από συνεργασίες, θα πρέπει να προωθηθούν οι συμπράξεις φορέων συμπεριλαμβανομένων των ενώσεων καταναλωτών 38. ένα τοπικό σύστημα τροφίμων μπορεί να αναπτυχθεί επιτυχώς μόνο εάν προσεγγιστεί με τρόπο πιο διεξοδικό και σφαιρικό, δηλαδή στα πλαίσια μιας ευρύτερης τοπικής ή περιφερειακής αναπτυξιακής διαδικασίας και ως αναπόσπαστο μέρος μιας διορατικής πολιτικής τοπικής και περιφερειακής εμβέλειας και μιας χωροταξικής πολιτικής. Συνεπώς, για να υποστηριχθούν οι τοπικές και περιφερειακές αρχές σε αυτό το εγχείρημα, ενδείκνυται η χάραξη στρατηγικής και η εφαρμογή ενός οδικού χάρτη. Το σύστημα θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια στρατηγική για τη γη στις περιοχές όπου υφίστανται αστικές πιέσεις, για να διευκολυνθεί η εγκατάσταση νέων παραγωγών 39. επίσης θα μπορούσε να ανατεθεί στις αρμόδιες τοπικές και περιφερειακές αρχές η έγκριση της καταχώρισης των τοπικών ειδών διατροφής, η χορήγηση άδειας για τη χρήση του λογοτύπου του «τοπικού προϊόντος», καθώς και η διενέργεια ελέγχων. Θα μπορούσαν δε να γίνουν όλα αυτά σε συνεργασία με περιφερειακούς φορείς όπως π.χ. μια ομάδα LEADER, έναν αγροτικό συνεταιρισμό ή κάποιο εμπορικό επιμελητήριο. Τα αποτελέσματα είναι δυνατόν να δημοσιοποιούνται, να παρακολουθούνται και να επικαιροποιούνται από το ευρωπαϊκό δίκτυο αγροτικής ανάπτυξης θα πρέπει να διεξάγονται περιοδικοί έλεγχοι, έτσι ώστε όλα τα προϊόντα, οι εκμεταλλεύσεις και οι εταίροι της αλυσίδας εφοδιασμού να υπόκεινται σε τακτικές επιθεωρήσεις με τη συμμετοχή των ενώσεων καταναλωτών οι επιθεωρήσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν στον αποκλεισμό ενός προϊόντος από το καθεστώς η εσκεμμένη παραπλάνηση των καταναλωτών θα πρέπει να λογίζεται ως παράβαση. 41. θα πρέπει να κατοχυρώνεται η πνευματική ιδιοκτησία των αναγνωρισμένων προϊόντων στην εσωτερική αγορά και να παρεμβαίνουν τα κράτη μέλη όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο 42. σε περίπτωση εμπορικής αξιοποίησης ή ιδιοποίησης του ονόματος του προϊόντος, θα πρέπει να λαμβάνεται πρόνοια για την αναβάθμιση του επιπέδου κατοχύρωσης των τοπικών ειδών τροφίμων, όπως άλλωστε προβλέπεται στους κανόνες αναγνώρισης των σημάτων ΠΟΠ και ΠΓΕ, ΕΕΠΠ ή ΕΟΚ Μέσα και μετρήσεις που απαιτούνται σε επίπεδο ΕΕ 43. από διοικητικής, χρηματοπιστωτικής και οικονομικής πλευράς, συντρέχουν αρκετοί λόγοι να προταθεί η καθιέρωση ενός νέου ευρωπαϊκού μέσου για τον προσδιορισμό και την υποστήριξη των τοπικών ειδών διατροφής 44. ως προς την τυπολογία, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προκειμένου: να δημιουργηθεί ευνοϊκό περιβάλλον με τη χρήση μέσων όπως η θέσπιση νομικού, θεσμικού, πολιτικού, ερευνητικού, εκπαιδευτικού και επιμορφωτικού πλαισίου να υπάρξει παρέμβαση στην αλυσίδα εφοδιασμού με τη χρήση εργαλείων όπως η πιστοποίηση, η διάθεση και η προώθηση στην αγορά, οι συμπράξεις δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και οι δημόσιες συμβάσεις να υπάρξει καθοδήγηση και αναβάθμιση με την υποστήριξη της διεξαγωγής δοκιμών, της διενέργειας επιδείξεων, καθώς και τη διάδοση και αναπαραγωγή αυτών 40. ένα ανεξάρτητο εποπτικό σύστημα θα πρέπει να διέπεται από τις ακόλουθες αρχές: να υπάρξει χρηματοδότηση με ενωσιακά, εθνικά, περιφερειακά και τοπικά κονδύλια. το καθήκον της αξιολόγησης για τη συμπερίληψη ή μη στο τοπικό καθεστώς προϊόντων ποιότητας θα πρέπει να αφορά τόσο στο προϊόν όσο και στη γεωργική εκμετάλλευση που το παράγει και θα ήταν προτιμότερο να ανατεθεί σε μια περιφερειακή επιτροπή Επομένως, η ΕΕ: 45. καλείται να υιοθετήσει ορισμούς για τα «τοπικά είδη διατροφής» και τα «τοπικά συστήματα τροφίμων»

6 C 104/6 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να εισαγάγει νέο λογότυπο και να καθορίσει κοινό σήμα και καθεστώς για τα τοπικά προϊόντα, έτσι ώστε αυτά να προστεθούν στον κανονισμό σχετικά με την πολιτική για την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων. Η χρήση του ενωσιακού λογοτύπου έχει οικειοθελή χαρακτήρα. Διατηρείται η ισχύς και η δυνατότητα χρήσης των υφιστάμενων σημάτων ποιότητας των κρατών μελών και των περιφερειών. Κάθε κράτος μέλος διατηρεί και στο μέλλον το δικαίωμα να εισαγάγει ίδια σήματα ποιότητας εντός των περιφερειών / ομόσπονδων κρατιδίων του 47. θα μπορούσε να ζητήσει από το Ευρωπαϊκό δίκτυο αγροτικής ανάπτυξης να καταρτίσει μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων για τα καταχωρισμένα προϊόντα 48. θα μπορούσε να ζητήσει από το ευρωπαϊκό δίκτυο αγροτικής ανάπτυξης να καταρτίσει μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων για τα υφιστάμενα τοπικά συστήματα τροφίμων, έτσι ώστε οι ενδιαφερόμενοι να μπορούν να καταγράφουν τις εκάστοτε βέλτιστες πρακτικές 49. θα μπορούσε να εισαγάγει ένα καθεστώς άμεσης διάθεσης στην αγορά των καταχωρισμένων τοπικών προϊόντων και το οποίο θα μπορούν να διαχειρίζονται τα κράτη μέλη μέσω των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Αυτό το καθεστώς θα μπορούσε αφενός να προβλέπει την προώθηση των τοπικών ειδών διατροφής και αφετέρου να τεθεί υπό τον πρώτο άξονα του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ, δηλαδή της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης 50. θα μπορούσε να λάβει μέτρο για τη συνδρομή των τοπικών και περιφερειακών αρχών, των συνεταιρισμών ή των ενώσεων συνεταιρισμών παραγωγών για τη δημιουργία ενός τοπικού συστήματος τροφίμων. Το μέτρο αυτά θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη χορήγηση βοήθειας για τις προαναφερθείσες δραστηριότητες βάσει των προτεινόμενων ορισμών, καθώς και τις ανάλογες επενδύσεις. Το μέτρο αυτό θα μπορούσε να τεθεί υπό τον πρώτο ή/και τρίτο άξονα των προγραμμάτων LEADER της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης 51. θα μπορούσε επίσης να συμπεριλάβει τις προοπτικές που παρουσιάζουν τα τοπικά συστήματα τροφίμων και σε άλλα ταμεία όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το INTER REG, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και τα ερευνητικά προγράμματα-πλαίσιο 52. Σε όλα τα στάδια της παραγωγής και της διανομής θα πρέπει να τηρούνται η νομοθεσία για τα τρόφιμα και οι δεσμευτικοί κανόνες υγιεινής, ώστε να διασφαλίζεται η υγεία των καταναλωτών και η ασφάλεια των τροφίμων. Εντούτοις, δεδομένου ότι τα τοπικά είδη διατροφής συχνά παρασκευάζονται εκτός των βιομηχανικών εγκαταστάσεων ή χωρίς τη χρήση βιομηχανικών μεθόδων, η κρατική βοήθεια θα πρέπει να αφορά και στις εναλλακτικές παραγωγικές λύσεις Οι δυνατότητες του τομέα των δημόσιων συμβάσεων 53. ο τομέας των δημόσιων συμβάσεων αντιπροσωπεύει το 16 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ. Το άρθρο 6 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1997) προβλέπει την ενσωμάτωση όλων των κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ. Οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν παράλληλα να έχουν αειφόρο χαρακτήρα, εφόσον προάγουν ευρύτερους κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμα οφέλη. Από αυτή την άποψη, οι τεράστιες χρηματοδοτικές δυνατότητες των κυβερνήσεων θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την περαιτέρω ανάπτυξη τοπικών συστημάτων τροφίμων 54. η οδηγία 2004/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών προβλέπει ότι η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων πρέπει να γίνεται ανεξαιρέτως σεβαστή, πράγμα που σημαίνει ότι απαγορεύεται η ευνοϊκή μεταχείριση των τοπικών προμηθευτών 55. εντούτοις, η οδηγία αυτή θέτει ορισμένους όρους και κριτήρια που είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν σε προσκλήσεις υποβολής προσφορών για την ανάληψη δημόσιων συμβάσεων προμηθειών και οι οποίοι μπορούν να αφορούν συγκεκριμένες παραμέτρους και χαρακτηριστικά όπως η φρεσκάδα των προϊόντων ή οι συνθήκες παραγωγής 56. αυτές οι παράμετροι παρέχουν τη δυνατότητα να προτιμούνται τελικά οι τοπικοί προμηθευτές. Ωστόσο, ζητείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο τροποποίησης του άρθρου 26 της οδηγίας έτσι ώστε η «εντοπιότητα» των προϊόντων να αποτελεί σταθερό κριτήριο επιλογής στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών για την ανάληψη δημόσιων συμβάσεων προμηθειών τροφίμων, λόγου χάρη, σε σχολεία, γηροκομεία και άλλες δημόσιες εγκαταστάσεις 57. η Επιτροπή καλείται να παράσχει ευρεία πληροφόρηση για τις υφιστάμενες δυνατότητες 58. η Επιτροπή καλείται να αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία της νέας πράξης για την ενιαία αγορά, ώστε να αποσαφηνιστούν και να απλοποιηθούν οι ισχύουσες διατάξεις και να διευκολυνθούν οι τοπικές δημόσιες αρχές και οι τοπικοί προμηθευτές τους Βρυξέλλες, 27 Ιανουαρίου 2011 Η Πρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών Mercedes BRESSO