ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «Πρόταση ανάπλασης στρατιωτικής περιοχής της Ε Μοίρας καταδρομών (στρατόπεδο Παπαργύρη) στην Δράμα.»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΣΧΟΛΗ ΣΤΕΓ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Πρόταση ανάπλασης στρατιωτικής περιοχής της Ε Μοίρας καταδρομών (στρατόπεδο Παπαργύρη) στην Δράμα.» Υπεύθυνος Καθηγητής: Σπιτάλας Νικόλαος Η σπουδάστρια: Δεληογλάνη Βασιλική Αφροδίτη Δράμα 2011

2 2

3 Περιεχόμενα Περίληψη... 7 Κεφάλαιο 1 ο Εισαγωγή Η σημασία της μελέτης Στόχοι Μεθοδολογία Κεφάλαιο 2 ο Έννοιες & Ορισμοί, Ιστορία του Τοπίου Η Αρχιτεκτονική Τοπίου ως επάγγελμα Η έννοια «Τοπίο» Η αντίληψη του τοπίου από τον άνθρωπο Περιαστικά πάρκα και σχεδιασμός Ο όρος περιαστικά πάρκα Αρχές σχεδιασμού, οικολογία και περιαστικό πράσινο Διαμόρφωση θρησκευτικών χώρων Ιστορική εξέλιξη της κηποτεχνίας. Ο κήπος ως σύμβολο λατρείας Διαμόρφωση στρατιωτικών περιοχών Κεφάλαιο 3 ο Παραδείγματα Παραδείγματα ανάπλασης πρώην στρατιωτικών περιοχών Κεφάλαιο 4 ο Τοποθεσία Ιστορία Η πόλη της Δράμας Ο Κορύλοβος Η Ε Μοίρα Καταδρομών (Στρατόπεδο Παπαργύρη) Η Αγία Βαρβάρα, πολιούχος της Δράμας και το θαύμα στον Κορύλοβο Η ζωή της Αγίας Βαρβάρας Η πολιούχος της Δράμας Το θαύμα Κεφάλαιο 5 ο Ανάλυση Περιοχής Μελέτης Εισαγωγή Τοποθεσία Ανάγλυφο Κλιματολογικές συνθήκες Πρόσβαση Κυκλοφορία

4 5.6 Χρήσεις Παρακείμενες χρήσεις Χλωρίδα Πανίδα Αξιολόγηση τοπίου Συμπεράσματα Κεφάλαιο 6 ο Πρόταση Ανάπλασης Κεντρική ιδέα Πρόσβαση και κυκλοφορία Χρήσεις Βλάστηση Υλικά εδαφοκάλυψης Η υλοποίηση του έργου Βιβλιογραφία

5 Ευχαριστίες Η εκπόνηση της εργασίας αυτής θα ήταν δύσκολη χωρίς την πολύτιμη συμβολή και βοήθεια που μου δόθηκε απλόχερα από ανθρώπους του περιβάλλοντος τόσο της σχολής όσο και εκτός αυτής. Έτσι, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον υπεύθυνο καθηγητή και επιβλέποντα της πτυχιακής μου εργασίας Κο. Σπιτάλα Νικόλαο για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε στην ανάθεση της συγκεκριμένης εργασίας καθώς και για την αμέριστη βοήθεια και συμπαράσταση του κατά την διάρκεια εκπόνησής της. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά του καθηγητές μου Κα. Πολύζου Ευαγγελία, Κο. Σεχίδη Λάζαρο, Κο. Γουναρίδη Πρόδρομο και Κο. Λαλασίδη Γεώργιο, για τον χρόνο που μου αφιέρωσαν με σκοπό την παροχή πολύτιμων συμβουλών που αφορούν την ανάπτυξη του θέματος καθώς και για την καθοδήγησή τους, η οποία συντέλεσε σημαντικό παράγοντα για την ολοκλήρωση της εργασίας μου. Ακόμη ευχαριστώ τον πρώην συμφοιτητή μου και νυν πτυχιούχο Αρχιτέκτονα Τοπίου Καλογήρου Λουκά ο οποίος μου συμπαραστάθηκε και με βοήθησε σημαντικά στο σχεδιαστικό κομμάτι της εργασίας μου, παρέχοντάς μου επιπλέον γνώσεις που αφορούν το σχεδιαστικό πρόγραμμα Η/Υ που χρησιμοποίησα για τον σχεδιασμό της περιοχής ανάπλασης, καθώς επίσης και για την παροχή μέσων αναπαραγωγής και εκτύπωσης των σχεδίων. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους φορείς της Ε Μοίρας Καταδρομών στην Δράμα για την αμέριστη βοήθειά τους. Πιο συγκεκριμένα θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους : Αντιστράτηγο εν αποστρατεία Κο. Ρουσάκη Θεόκλητο, τον πρώην Διοικητή της Ε Μοίρας Καταδρομών στην Δράμα και νυν Υποδιοικητή του κέντρου εκπαιδεύσεως ανορθόδοξου πολέμου (Κ.Ε.Α.Π.) στην Ρεντίνα Κο. Τσιπίδη Δημήτριο και τον νυν Διοικητή της Ε Μοίρας Καταδρομών στην Δράμα Κο. Αλαντζά Γεώργιο για την αστείρευτη συμπαράσταση, την παροχή πληροφοριών χρήσιμων για την εκπόνηση της εργασίας μου καθώς και για την διευκόλυνσή που μου προσέφεραν όσον αφορά την πρόσβασή μου στην περιοχή μελέτης. Επίσης ευχαριστώ θερμά τον Κο. Κεσόγλου Παναγιώτη Πολιτικό μηχανικό και επιβλέποντα της εκτέλεσης του έργου που προέκυψε από την παρούσα μελέτη, για την συνεχή και επίμονη βοήθειά του καθώς και για την παροχή σημαντικών πληροφοριών και γνώσεων πάνω στον τομέα του σχεδιασμού και της στατικής. Η εμπειρία που απέκτησα δουλεύοντας μαζί του είναι πολύτιμη. Τέλος θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Τοπογράφο Μηχανικό Κο. Ελευθεριάδη Παναγιώτη για την βοήθειά του στην αποτύπωση και την δημιουργία ολοκληρωμένου τοπογραφικού χάρτη της περιοχής και για την παροχή των απαραίτητων υψομετρικών και άλλων μετρήσεων. 5

6 6

7 Περίληψη Στα πλαίσια της πτυχιακής μου εργασίας και μέρος του αντικειμένου της πρακτικής μου άσκησης, μου ανατέθηκε από τον καθηγητή μου και τέως προϊστάμενο του τμήματος Αρχιτεκτονικής Τοπίου κυρίου Σπιτάλα Νικόλαου η μελέτη ανάπλασης μιας στρατιωτικής περιοχής της Ε Μοίρας Καταδρομών, η οποία και εξεδήλωσε το ενδιαφέρον για την ανάπλαση του χώρου. Πρόκειται για μια περιοχή στους πρόποδες του Κορυλόβου που μέχρι πρότινος είχε στρατιωτική χρήση και χρησιμοποιείτο για την αποθήκευση πυρομαχικών υλικών. Στα πλαίσια της μελέτης, εξετάστηκε ο σκοπός για τον οποίο γίνεται το έργο και η μεθοδολογία που ακολουθείτο. Βασικές έννοιες της Αρχιτεκτονικής Τοπίου καθώς και η ιστορία παρόμοιων τοπίων ερευνήθηκε διεξοδικά για την κατανόηση των στόχων της μελέτης. Η έρευνα παρόμοιων περιπτώσεων ανά την υφήλιο υπήρξε σημαντική για τη διεξαγωγή συμπερασμάτων τα οποία βοήθησαν στην πρόταση ανάπλασης. Ο βασικός πυλώνας στον οποίο στηρίχθηκε η πρόταση ανάπλασης δημιουργήθηκε από την εις βάθος ανάλυση της περιοχής. Ειδικότερα μελετήθηκαν οι χρήσεις στην περιοχή, η υφιστάμενη βλάστηση, η πρόσβαση και η κυκλοφορία, οι παρακείμενες χρήσεις και οποιοδήποτε άλλο στοιχείο θα αποτελούσε το κλειδί για την κατανόηση του χώρου. Σε όλα τα παραπάνω στηρίχθηκε η πρόταση ανάπλασης και η μελέτη του έργου. Στη μελέτη παρουσιάζονται οι νέες προτάσεις για τη χρήση του χώρου που ακολούθησαν τις επιθυμίες του εντολοδόχου της πρότασης. Ο σχεδιασμός βασίστηκε στον χαρακτήρα του τοπίου σεβόμενος την οικολογία και ιστορία του τόπου. Το έργο σήμερα αποτελεί μία πραγματικότητα. Πλήθος εθελοντών βοήθησε στην υλοποίηση της πρότασης. Στην περιοχή σήμερα βρίσκεται ο νέος Ιερός Ναός της Αγίας Βαρβάρας. Ο χώρος διατίθεται γενικότερα για πληθώρα εκδηλώσεων, περιηγήσεων και ψυχαγωγικών σκοπών. 7

8 8

9 Κεφάλαιο 1 ο Εισαγωγή 9

10 1.1 Η σημασία της μελέτης Ο πολιτισμός μιας κοινωνίας διαφαίνεται σε πολλές περιπτώσεις από τη σχέση του ίδιου του ανθρώπου με την φύση. Από τότε που υπάρχουν οργανωμένες κοινωνίες οι χώροι πρασίνου διαδραματίζουν ιδιαίτερη σημασία στην ζωή του ανθρώπου σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Στην εξέλιξη των κοινωνιών οι χώροι πρασίνου άρχισαν να εκλείπουν στον κεντρικό ιστό των πόλεων αυξάνοντας την σημασία του περιαστικού πρασίνου για τους κατοίκους της. Σήμερα υπάρχει μια τάση για τον επαναπροσδιορισμό της σημασίας των πόλεων και την επανένταξη του πρασίνου μέσα στον αστικό ιστό. Το περιαστικό πράσινο όμως συνεχίζει να διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στις ανθρώπινες κοινωνίες αφού αποτελεί μία διέξοδο και μια διαφυγή από το βιομηχανικό και οικοδομικό τοπίο και δίνει στον άνθρωπο την δυνατότητα να επαναπροσδιορίσει την σχέση του με την φύση. Στα πλαίσια της παραπάνω ανάγκης μια στρατιωτική περιοχή που υπολειτουργεί και βρίσκεται στο περιαστικό πράσινο της Δράμας, αποκτά νέα χρήση δίνοντας στον πολίτη μια νέα πρόταση και μια ακόμα διέξοδο διαφυγής από το κέντρο της πόλης. Παράλληλα η νέα χρήση της περιοχής συνδέεται με την θρησκευτική ιστορία της πόλης ενώ ταυτόχρονα δημιουργείται και ένας νέος τόπος λατρείας. Πρόσθετο όφελος προκύπτει και σε οικολογικό επίπεδο με την επαναχρησιμοποίηση υφιστάμενων παλαιών κτιρίων, με την εκμετάλλευση της ενέργειας που είχε δαπανηθεί για την κατασκευή των εγκαταστάσεων. Η αρχιτεκτονική σήμερα πρέπει να έχει στόχο αλλά και σημασία. Στόχος της πρέπει να είναι η εξυπηρέτηση των αναγκών του ανθρώπου και η σημασία της πρέπει να είναι η επίτευξη των παραπάνω με οικολογικό και αισθητικό υπόβαθρο. 10

11 1.2 Στόχοι Να εξετασθεί ο ρόλος του περιαστικού πρασίνου στην σημερινή κοινωνία και η επίδραση που αυτό έχει στην καθημερινότητα του πολίτη. Η συμβολή της Αρχιτεκτονικής Τοπίου στο περιαστικό πράσινο, στην διαμόρφωση στρατιωτικών περιοχών αλλά και τόπων λατρείας. Η μελέτη παρόμοιων περιπτώσεων και η εξαγωγή συμπερασμάτων. Η εξέταση και ανάλυση μιας συγκεκριμένης περίπτωσης και η εξαγωγή συμπερασμάτων. H δημιουργία ενός σχεδίου που προτείνει λύσεις πάνω στο προβλήματα της περιοχής μελέτης και βασίζεται σε όλα τα παραπάνω. 1.3 Μεθοδολογία Η εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας χωρίστηκε σε τρείς επιμέρους τομείς. Στο πρώτο και θεωρητικό μέρος αναλύεται ο σχεδιασμός των περιαστικών πάρκων καθώς επίσης και οι στόχοι και η διαχείριση τους. Επίσης γίνεται ιστορική ανάλυση για την σχέση της θρησκείας και της πίστης με την κηποτεχνία δια μέσου των αιώνων. Ακόμα εξετάζεται ο σχεδιασμός και οι αρχές που διέπουν την Αρχιτεκτονική των στρατιωτικών περιοχών. Τέλος, εξετάζονται βασικές έννοιες που διέπουν την Αρχιτεκτονική Τοπίου και την σχέση της με τα παραπάνω. Στο δεύτερο μέρος ακολουθεί η ανάλυση της περιοχής μελέτης που αποτελεί μέρος της Ε Μοίρας καταδρομών που βρίσκεται στην πόλη της Δράμας. Τόσο από εργασία πεδίου όσο και από βιβλιογραφική έρευνα προκύπτουν διάφορα στοιχεία από τα οποία εξάγονται χρήσιμα αποτελέσματα και συμπεράσματα πάνω στα οποία βασίστηκε η πρόταση ανάπλασης της περιοχής. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος και αφού έχουν ληφθεί υπ όψιν τα συμπεράσματα από το πρώτο και το δεύτερο μέρος προτείνεται μια ανάπλαση που πληροί όλες τις παραμέτρους που εξετάστηκαν πριν. Η πρόταση επεξηγείται λεπτομερώς μέσω ηλεκτρονικών σχεδίων και ψηφιακών απεικονίσεων. 11

12 12

13 Κεφάλαιο 2 ο Έννοιες & Ορισμοί, Ιστορία του Τοπίου 13

14 2.1 Η Αρχιτεκτονική Τοπίου ως επάγγελμα Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι ένα διεπιστημονικό πεδίο που ενσωματώνει πτυχές της αρχιτεκτονικής, της βοτανολογίας, των καλών τεχνών, της κηπουρικής, του βιομηχανικού σχεδιασμού, της γεωλογίας, της περιβαλλοντικής ψυχολογίας, της γεωγραφίας, και της οικολογίας. Οι δραστηριότητες του Αρχιτέκτονα Τοπίου μπορεί να κυμανθούν από τη δημιουργία δημόσιων πάρκων, στο σχεδιασμό πανεπιστημιουπόλεων, το σχεδιασμό των αστικών υποδομών και της διαχείρισης των μεγάλων ζωνών άγριας φύσης και την αποκατάσταση των υποβαθμισμένων τοπίων όπως τα μεταλλεία ή χωματερές. Οι Αρχιτέκτονες Τοπίου εργάζονται σε όλους τους τύπους των δομών και των εξωτερικών χώρων - μικρών ή μεγάλων, αστικών, περιαστικών και αγροτικών, με σκληρά ή μαλακά υλικά, φροντίζοντας πάντα για την οικολογική βιωσιμότητα. Η ποικιλία των επαγγελματικών καθηκόντων των Αρχιτεκτόνων Τοπίου είναι πολύ ευρεία. Μερικά παραδείγματα των τύπων των έργων περιλαμβάνουν: Το σχεδιασμό, τη μορφή, την έκταση και τη χωροθέτηση νέων υπαίθριων χώρων και εγκαταστάσεων. Τον πολιτικό σχεδιασμό και τη δημόσια υποδομή. Την αειφόρο ανάπτυξη. Εγκαταστάσεις αναψυχής όπως: παιδικές χαρές, γήπεδα γκολφ, θεματικά πάρκα και αθλητικές εγκαταστάσεις. Αυτοκινητοδρόμους, δομές μεταφορών, γέφυρες, και διαδρόμους διέλευσης. Τον πολεοδομικό σχεδιασμό, όπως προκυμαίες και χώροι στάθμευσης. Φυσικά πάρκα με τουριστικό προορισμό καθώς και τη δημιουργία εκ νέου ιστορικών τοπίων και μελέτες συντήρησής τους. Περιβαλλοντική εκτίμηση και αξιολόγηση του τοπίου, το σχεδιασμό και συμβουλές και προτάσεις για τη διαχείριση γης. Μελέτη αποκατάστασης διαταραγμένων περιοχών. 14

15 2.2 Η έννοια «Τοπίο» Οι αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν την λέξη Τοπίο. Το τοπίο (landscape) είναι μια λέξη που η πρώτη της έννοια προσδιορίζει διαφορετικές μορφές εδάφους και βλάστησης και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους Ευρωπαίους ζωγράφους όταν διάλεξαν τις μορφές αυτές ως αντικείμενο των έργων τους. (Τσαλικίδης, 2008) Οι ρίζες land και scape είναι γερμανικής προέλευσης και εισήχθησαν από την Βρετανία τον 5 μ.χ. αι. από διάφορα Γερμανικά φύλα που εγκαταστάθηκαν και επανεισάχθηκαν εκεί τον 18 ο αι. Έτσι όταν η λέξη landscape επανεισάχθηκε στην αγγλική γλώσσα υποδήλωνε την εικόνα μιας θέας ή την απόδοση της εικόνας από τον καλλιτέχνη. Δουλειά του τελευταίου ήταν να χρησιμοποιεί τα σχήματα, τα χρώματα και την θέα που έβλεπε μπροστά του και να παράγει ένα έργο τέχνης (landscape painting) π.χ. όπως παρατηρείται σε έργα του Leonardo da Vinci. Κατά την Τερκενλή (1996) ο κηπουρός του τοπίου δημιουργούσε σκόπιμα ένα στυλιζαρισμένο «γραφικό» τοπίο, περιλαμβάνοντας μονάχα τα ευχάριστα από αισθητικής άποψης στοιχεία της φύσης. Έτσι κατά τον 19 ο αι. στην Αμερική οι σχεδιαστές πάρκων όπως ο Frederic Law Olmstead σχεδίαζαν τα πάρκα και τους κήπους σαν να ήταν ζωγραφικά έργα. (Ελευθεριάδης, 2006) Όπως αναφέρει ο Στεφάνου (2005) η έννοια landscape σταμάτησε να ταυτίζεται με την απλή απεικόνιση μιας θέας και σταδιακά άρχισε να συνδέεται με την θέα αυτήν καθεαυτή, ενώ στα τέλη του 20 ου αι. περίπου άρχισε να γίνεται ευδιάκριτος διαχωρισμός μεταξύ της σχεδίασης του τοπίου και της ζωγραφικής του τοπίου. «Ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως ο όρος τοπίο, εστιάζει στις οπτικές ιδιότητες ή χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος, τα οποία περιλαμβάνουν φυσικά και τεχνητά στοιχεία, φυσικούς και βιολογικούς πόρους τα οποία μπορούν να εντοπιστούν οπτικά» (Ελευθεριάδης, 2006) Στην έννοια του τοπίου λοιπόν μπορούν και αποδίδονται πολλές ερμηνείες στην προσπάθεια να αποδοθεί ο πλήρης ορισμός την έννοιας. Μερικές από αυτές είναι: «Τοπίο είναι μια παράσταση στα μάτια ενός παρατηρητή και μπορεί να είναι μια ιδέα, ένα συναίσθημα, μία ανάμνηση σε συνδυασμό με το σύνολο των φυσικών στοιχείων στον χώρο.» (Litton και Tetlow 1978) «Τοπίο, μπορεί να οριστεί το περιβάλλον που γίνεται αντιληπτό από τον άνθρωπο και προκύπτει από την αλληλεπίδραση των υπαρχόντων φυσικών πόρων και των ανθρώπινων αναγκών. Είναι κοινωνικό αγαθό που είναι μετρήσιμο σε ποσοτικές μονάδες και είναι αδύνατο να είναι κάποιος ιδιοκτήτης του και να αποκλείσει την κοινωνία από την κατανάλωσή του» (Price 1978) 15

16 "Τοπίο είναι μία περιοχή, όπως γίνεται αντιληπτή από ανθρώπους, του οποίου ο χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της δράσης και αλληλεπίδρασης των φυσικών και/ή ανθρώπινων παραγόντων". (Ευρωπαϊκή Σύμβαση του Τοπίου, Φλωρεντία, στις 20 Οκτωβρίου 2000) «Η έννοια του τοπίου μπορεί να διατυπωθεί προς δύο κατευθύνσεις ως εξής : Κατά την μία, αποτελεί ένα τρισδιάστατο περιβάλλον μέσα στο οποίο ο άνθρωπος εργάζεται, κινείται ή περνά τον χρόνο του (landscape of engagement) και κατά την άλλη, το τοπίο δεν είναι τίποτα παραπάνω από αυτό που οι αισθήσεις καταγράφουν, το παρατηρούμενο τοπίο (observational landscape)» (Ανανιάδου Τζιμοπούλου, 2001) «Το τοπίο είναι αποτέλεσμα αλληλοεπιδράσεων ανάμεσα σε στοιχεία που απαρτίζουν μία τοποθεσία ή είναι ικανά να επιδράσουν σε αυτήν αλλά δεν υπάρχει παρά στο μέτρο που γίνεται αντιληπτό από τον άνθρωπο» (Ελευθεριάδης 2004). «Τοπίο μπορεί να θεωρηθεί μια δυναμική γεωγραφική περιοχή που είναι αποτέλεσμα συνδυασμένων ανθρώπινων και φυσικών δραστηριοτήτων που κατευθύνουν δυνάμεις που περιλαμβάνουν χερσαία, υδάτινα ή αστικά οικοσυστήματα αλληλεπιδρώντα μεταξύ τους. Αυτού του είδους το τοπίο διαφοροποιείται από τα γειτονικά. { } Τα τοπία κατηγοριοποιούνται σε διάφορους τύπους τοπίων σύμφωνα με τα κυριαρχόντα στοιχεία τους όπως π.χ. τα αγροτικά τοπία, τα υδάτινα τοπία, τα αλπικά τοπία, τα δασικά τοπία, τα αστικά τοπία, τα περιαστικά τοπία κ.α.» (Schlaepfer 2005) «Το λιβάδι με τις παπαρούνες», Claude Monet,

17 2.3 Η αντίληψη του τοπίου από τον άνθρωπο Η καταγραφή και η αντίληψη της σύνθεσης ενός τοπίου κατά τον Τσαλικίδη (2008), σημαίνει ανταπόκριση σ αυτό των αισθήσεων της όρασης, της ακοής, της αφής και της όσφρησης. Αντίληψη ακόμη μπορεί να θεωρηθεί η διεργασία της επικοινωνίας με την οποία ο άνθρωπος ανακαλύπτει τον εαυτό του, τους συνανθρώπους καθώς και το περιβάλλον του. Έτσι, ενώ συχνά αναφέρεται η «οπτική κατανόηση του τοπίου» σημαντικό ρόλο στην διαδικασία της αντίληψης του τοπίου έχουν όλες οι αισθήσεις. Κατά τον Τσαλικίδη (2008), η αντίληψη του τοπίου από τον άνθρωπο διέπεται από πέντε βασικές αρχές : Αλληλεπίδραση των αισθήσεων : «Όλα τα τοπία διακρίνονται σε φυσικά και τεχνητά. Το φυσικό τοπίο κυμαίνεται σε κλίμακα, από τα βουνά και την θάλασσα ως τα δέντρα, τις λίμνες τις πέτρες και τα αγριολούλουδα. Το ανθρωπογενές τοπίο κυμαίνεται σε κλίμακα από τα πάρκα των πόλεων ως τις πλατείες των χωριών, από τις πανεπιστημιουπόλεις ως και τους πεζοδρόμους, από μικρές γωνίες πρασίνου ως και τους κήπου εξοχικών σπιτιών. Το τι ακριβώς γίνεται αντιληπτό σε ένα τοπίο, εξαρτάται από το χρόνο, τον τόπο και τις ειδικές περιστάσεις αντίληψης. Κάθε τοπίο περιέχει ορισμένα συνθετικά στοιχεία, τα οποία αλλάζουν αργά και με την πάροδο του χρόνου. Οι μεταβολές αυτές μαζί με άλλες ατομικές ψυχολογικές διεργασίες είναι η αιτία που προκαλείται η προσμονή και η ανακούφιση που αισθάνεται ο άνθρωπος στην αλλαγή κάθε εποχής του έτους.» (Τσαλικίδης, 2008) Προσαρμογή των σκηνών : «Μετά από παρατεταμένη έκθεση των αισθήσεων σε διάφορα ερεθίσματα, ακολουθεί η προσαρμογή του σώματος και ο νους αντιδρά με μικρότερη ένταση στα ερεθίσματα που δέχεται, φθάνοντας σε σημείο να τα αγνοεί τελείως. [ ] Τα αισθητικά ερεθίσματα που προέρχονται από το τοπίο, είναι τόσο πολλά και ποικίλα, έτσι ώστε να μειώνεται η μονοτονία αντίληψης και συνεπώς η ανάγκη για προσαρμογή από το υπόλοιπο περιβάλλον του ανθρώπου. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στο τοπίο και που δικαιολογούν αυτή την διαπίστωση, είναι εποχιακές, ημερήσιες ή ακόμη και ωριαίες αφού κάθε μέρα και κάθε ώρα τα χαρακτηριστικά του τοπίου μεταβάλλονται με την βοήθεια του φυσικού περιβάλλοντος (κλίμα, φως κτλ.)». (Τσαλικίδης, 2008) Μεταβολές της αντίληψης : «Κατά την διάρκεια της σύλληψης και της επεξεργασίας μια τοπιακής σκηνής, ο εγκέφαλος αναλύει τα εισερχόμενα στοιχεία. Η ανάλυση αυτή τροποποιείται ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες του. [ ] Εάν κάποιος έχει την ευχάριστη εμπειρία ενός περιπάτου σε ένα πυκνό δάσος νωρίς την άνοιξη, όταν ανθίζουν τα αγριολούλουδα και ξεπετάγονται τα πρώτα φύλλα στα δέντρα, το σύστημα επαναφοράς μνήμης, θα τον επηρεάσει έτσι ώστε να επαναλάβει την εμπειρία αυτή όταν ξέρει ότι τον επόμενο χρόνο θα υπάρξουν και πάλι οι ίδιες συνθήκες.» (Τσαλικίδης, 2008) 17

18 Οι εντυπώσεις της νύχτας : «Η απόσταση στη οποία το μάτι μπορεί να αντιληφθεί το ανθρώπινο μάτι διάφορα αντικείμενα την νύχτα ποικίλει ανάλογα με το ποσοστό του τεχνητού φωτισμού που υπάρχει και το φυσικό φώς της σελήνης. Αν υπάρχει πανσέληνος, είναι δυνατό να διακρίνονται αντικείμενα σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Η αντίληψη διαφοροποιείται ακόμη από τις έντονες σκιές της νύχτας, που δίνουν άλλη όψη στο τοπίο. Διαφοροποίηση υπάρχει και κατά την διάρκεια της βροχής ή μετά από βροχή, όταν οι βρεγμένες επιφάνειες αντανακλούν το φως προς πολλές κατευθύνσεις. Ο περιορισμός του φωτός την νύχτα και η μείωση της οπτικής επαφής κάνει τις υπόλοιπες αισθήσεις να οξυνθούν περισσότερο. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι θόρυβοι και οι οσμές του τοπίου φαίνονται εντονότεροι κατά την διάρκεια της νύχτας.» (Τσαλικίδης, 2008) Προσοχή συγκέντρωση : «Όλα τα στοιχεία του τοπίου μπορεί να περάσουν απαρατήρητα αν ο παρατηρητής δεν συγκεντρώσει τις αισθήσεις του σ αυτά. Έτσι ο άνθρωπος αν θέλει να απολαύσει το τοπίο πρέπει να γίνει μέρος του και να αφιερώσει την προσοχή του σε όλες τις εικόνες και τα ερεθίσματα που αυτό του προσφέρει και να παρατηρεί αντί απλώς να κοιτάζει.» (Τσαλικίδης, 2008) «Η δύση του Ηλίου», Claude Monet, 1872 «Έναστρη νύχτα»,vincent van Gogh, 1889 «Σιτοχώραφο με κοράκια», Vincent van Gogh,

19 2.4 Περιαστικά πάρκα και σχεδιασμός Ο όρος περιαστικά πάρκα Ο όρος «περιαστικό πράσινο» αναφέρεται σε πράσινες εκτάσεις που βρίσκονται είτε στα όρια πόλεων, είτε σε πράσινες εκτάσεις μακριά από πολεοδομικούς ιστούς. Οι εκτάσεις αυτές εξαιτίας του μεγέθους αλλά και της τοποθεσίας τους δημιουργούν μια σχέση αλληλεπίδρασης μεταξύ του βιολογικού και φυσικού στοιχείου τους και του τεχνητού στοιχείου του αστικού ιστού. Η επίδραση του περιαστικού πρασίνου και των περιαστικών πάρκων ειδικότερα, λειτουργεί σημαντικά στην βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών του αστικού ιστού και στην μείωση των επιπτώσεων που φέρει αυτός στο περιβάλλον. Ιδιαίτερος σκοπός δε των περιαστικών πάρκων και κυρίως αυτών που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τον πολεοδομικό ιστό είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα προσφέρει την απαραίτητη για τον άνθρωπο «διαφυγή» από το αστικό περιβάλλον και που θα καλύπτει τις ανάγκες του για ανάπαυλα και αναψυχή, επαφή με το φυσικό περιβάλλον και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και εκπαίδευση. Έτσι λόγω της ποικιλίας των ανθρώπινων ψυχομετρικών αναγκών σε σχέση με την φύση στα περιαστικά πάρκα απαντώνται πολλές και διάφορες χρήσεις όπως : περιαστικά αλσύλλια, δάση, εθνικοί δρυμοί, κατασκηνώσεις, υγροβιότοποι (λίμνες, τεχνητές λίμνες και ποτάμια), πρότυποι οικισμοί, αρχαιολογικοί χώροι, υποβαθμισμένες περιοχές όπως χωματερές και ορυχεία), εγκαταλελειμμένες γεωργικές εκτάσεις κ.α Αρχές σχεδιασμού, οικολογία και περιαστικό πράσινο Σκοπός των περιαστικών πάρκων, όπως προαναφέρθηκε, είναι να προσφέρουν στον άνθρωπο την ευκαιρία να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του επιτρέποντάς του να αποδράσει από την καθημερινότητα του μέσα στο πνιγηρό πολλές φορές αστικό περιβάλλον του. Έτσι είναι ζωτικής σημασίας κατά τον σχεδιασμό, η επιδίωξη της δημιουργίας ενός καλαίσθητου χώρου που θα ικανοποιεί τους σκοπούς της διαμόρφωσής του. Η καλαισθησία όμως του χώρου δεν είναι η μοναδική επιδίωξη που πρέπει να υπάρχει κατά τον σχεδιασμό περιαστικών πάρκων. Από τα τέλη του 1960 (οπότε και άρχισε να πρωτοεμφανίζεται ο όρος «οικολογία» και αειφορική ανάπτυξη εξαιτίας των επιπτώσεων που έπλητταν το περιβάλλον για τουλάχιστον 150 χρόνια, από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης) ως και σήμερα, όλο και περισσότερο η ανάγκη για μια παγκόσμια οικολογική συνείδηση και για την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής περισσότερο «ευαίσθητου» προς το περιβάλλον και την αειφορική ανάπτυξη, είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτική. Έτσι και ο σχεδιασμός και η διαχείριση του περιαστικού πρασίνου γενικότερα αλλά και των περιαστικών πάρκων ειδικότερα δεν πρέπει να ξεφεύγει από ένα οικολογικό αειφορικό μοτίβο σχεδίασης που κατά τους Makhzoumi και Pungetti (1999) διέπουν κάποιοι στόχοι και αρχές : 19

20 Η διατήρηση του χαρακτήρα και της οικολογικής αξίας του τοπίου. Η ανάπτυξη και διαφύλαξη των δυνατοτήτων για χρήση του τοπίου από τον άνθρωπο. Ο σεβασμός απέναντι στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων. Οι στρατηγικές για αειφορική ανάπτυξη των εκάστοτε περιαστικών τοπίων θα μπορούσαν να αναπτυχθούν ως εξής : Διατήρηση και προστασία του πολιτισμικού χαρακτήρα του τοπίου Προστασία της οπτικής ποιότητας του τοπίου Αύξηση ανθρώπινης άνεσης στο εξωτερικό περιβάλλον του. Προστασία των φυσικών πόρων του τοπίου καθώς και των ενδιαιτημάτων Οικονομία και διατήρηση της εδαφικής υγρασίας και γενικότερα του διαθέσιμου νερού. Χρήση ιθαγενών φυτικών υλικών (άρα και ελαχιστοποίηση της συντήρησης του τοπίου που σημαίνει μείωση του κόστους σε φυσικούς και οικονομικούς πόρους). Διατήρηση ενδιαιτημάτων άγριας ζωής μέσω της παροχής ζωτικού χώρου, τροφής και νερού. Βελτίωση βιοκλιματικών συνθηκών και μείωση της ρύπανσης. 20

21 2.5 Διαμόρφωση θρησκευτικών χώρων. Η θρησκεία στην Αρχιτεκτονική τοπίου δια μέσω των αιώνων. «Ένας κήπος είναι η ιδεαλιστική όψη του κόσμου για τον άνθρωπο που τον σχεδίασε. Και εφόσον οι περισσότεροι άνθρωποι είναι αντιπροσωπευτικά δείγματα της κοινωνίας της οποίας αποτελούν μέρος, οι κήποι κάθε κοινότητας και κάθε χρονικής περιόδου φανερώνουν τον τέλειο κόσμο που αποτελεί το ιδεώδες αυτής της εποχής. Μέσα στη ιστορία, ως σύνολο, οι κήποι δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούν ως κάτι ξεχωριστό από τους ανθρώπους που τους δημιούργησαν.» (Derek Clifford, 1963, Τσαλικίδης, 2008) Όπως τα διάφορα έργα τέχνης ανά του αιώνες φανερώνουν τα ήθη, τα έθιμα τις συνήθειες και τα «πιστεύω» των ανθρώπων της κάθε εποχής και επηρεάζονται βαθύτατα από αυτά, έτσι και η κηποτεχνία ανά του αιώνες επηρεάστηκε όχι μόνο από τις τοπικές και τις ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες της κάθε εποχής και του κάθε τόπου αλλά και από τις επικρατούσες θρησκείες, οδηγώντας έτσι στην διαμόρφωση ιδιαίτερης τεχνικής στην κηποτεχνία που αφορούσε τη δημιουργία κήπων σε θρησκευτικούς και λατρευτικούς χώρους. Η θρησκεία, λοιπόν, αποτέλεσε ένα σημαντικό στοιχείο στην δημιουργία μια ιδιαίτερης τεχνικής στην κηποτεχνία δίνοντας έτσι ξεχωριστό νόημα στην ανθρώπινη αντίληψη απέναντι στον φυτικό και ζωικό κόσμο και στην έννοια «κήπος» Ιστορική εξέλιξη της κηποτεχνίας. Ο κήπος ως σύμβολο λατρείας. Οι Σουμέριοι Η πρώτη απόπειρα για την δημιουργία τεχνητού τοπίου στην ιστορία της κηποτεχνίας γίνεται από τους Σουμέριους, στην περιοχή της κοιλάδας του Τίγρη και του Ευφράτη, περίπου 3000 χρόνια π.χ. Την εποχή αυτή αρχίζει η δημιουργία σε κάθε πόλη της Μεσοποταμίας των πολύ γνωστών «Ζιγκουράτ», ναών κατασκευασμένων σε μορφή τριώροφης κλιμακωτής πυραμίδας που τοποθετούνταν σε ψηλούς λόφους και μοιάζουν με αυτούς των Αζτέκων. Στην κορυφή των ναών ήταν τοποθετημένος ο ναός του θεού της Σελήνης (Αννού) ως σύμβολο της φυσικής και πνευματικής ανωτερότητας του Θεού. Στις πλαγιές των λόφων αυτών τοποθετούνταν βλάστηση και καλλιεργούνταν σιτάρι και κριθάρι με σκοπό να παρέχουν τροφή στους ιερείς αλλά και θυσίες στους θεούς. Ο σουμεριακός πολιτισμός με τη δημιουργία των νόμων του αποτέλεσε το εφαλτήριο για την ανάπτυξη του Βαβυλωνιακού και Αιγυπτιακού πολιτισμού, όπου αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους περίπου το 2000 π.χ οι πρώτοι ολοκληρωμένοι κήποι. 21

22 Η Αίγυπτος Στον Αιγυπτιακό πολιτισμό, λόγω της έλλειψης νερού κυρίως κατά την θερινή περίοδο όπου τα νερά του Νείλου λιγόστευαν, η δημιουργία κήπων είχε κυρίως λατρευτικό χαρακτήρα αφού ήταν δύσκολη η συντήρησή τους και έτσι δημιουργούνταν κυρίως σε ναούς (ως προσφορά προς τους θεούς) και στα ανάκτορα. Ο πρώτος γνωστός Αιγυπτιακός κήπος δημιουργήθηκε περίπου το 1500 π.χ σ ένα από τα τεμένη του Καρνάκ από τον Νεούρ που ήταν αρχικηπουρός του Θούθμωση του Γ και είχε θρησκευτικό, επιμορφωτικό και διακοσμητικό ρόλο. ( Μονιάκη & Τσιακάλου, 2007) Εκατόν πενήντα χρόνια περίπου αργότερα ο Φαραώ Αμένωφις ο Δ και η γυναίκα του Νεφερτίτη, άρχισαν να δημιουργούν κήπους στον περίγυρο των ναών που τους αφιέρωσαν στον θεό Ήλιο. Η διαμόρφωσή τους ήταν αυστηρά γεωμετρική. Τετράγωνες και άλλοτε ορθογώνιες λίμνες που γέμιζαν από τα κανάλια του Νείλου δέσποζαν στους κήπους αυτούς ενώ τα φυτά τοποθετούνταν σε μικρά ή μεγάλα τετράγωνα ή ορθογώνια. (Μονιάκη & Τσιακάλου, 2007) Οι Αιγύπτιοι αγαπούσαν τους επίσημους κήπους, όπου τα δέντρα πολλές φορές διαρθρώνονταν σε ευθείες σειρές που σηματοδοτούσαν την νίκη της τάξης ενάντια στο χάος. Τα διάφορα φυτικά είδη που κυριαρχούσαν αποκτούσαν ιερή χροιά και το καθένα αφιερωνόταν ή συνδέονταν με κάποιον θεό ως σύμβολό του. Σύμφωνα δε με την αιγυπτιακή μυθολογία οι θεοί και οι υπηρέτες τους απολάμβαναν να κάνουν βόλτες στους κήπους που αφιέρωναν σε αυτούς οι άνθρωποι. Χαρακτηριστικό είναι το υπαίθριο ιερό του Άμμωνα στην Θήβα όπου υπήρχαν λίμνες γεμάτες νερά που πήγαζαν υπογείως και μέσα τους είχαν τοποθετηθεί υδρόβια φυτά όπως νούφαρα, πάπυροι κ.α., και στο οποίο αναφέρονται λογοτεχνικά κείμενα της εποχής και περιγράφουν τα εξής : «Ένα ακόμα μνημείο που η αυτού μεγαλειότης του έκανε για τον πατέρα του Άμμων είναι μια θέση προβολής (σημ. εννοείται κήπος) ως θεϊκή προσφορά, απέναντι από το νότιο Ιπέτ, έναν τόπο ξεκούρασης για τον πατέρα του και για την όμορφη γιορτή του. Μέσα στο κέντρο της θα ανεγερθεί ένας μεγάλος ναός που θα μοιάζει με τον Θεό Ρα την ώρα που ανεβαίνει στον ορίζοντα. Θα είναι φυτεμένο με όλα τα είδη των λουλουδιών.» ( Stella of Amenhotep III, M. Lichtheim, Ancient Egyptian Literature, Τ.2). Οι κήποι όμως θεωρούνταν απαραίτητοι και για την ευημερία των νεκρών στον άλλο κόσμο. Έτσι ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών φέρνουν στο φώς άλλοτε τοιχογραφίες σε τάφους όπου αναπαρίστανται κήποι με δέντρα, θάμνους, λουλούδια, λίμνες καθώς και κηπουρούς που τους φροντίζουν, ενώ άλλοτε πραγματικούς κήπους που αποτελούσαν ξεχωριστό διαμέρισμα μέσα στον ταφικό τομέα. Τα φυτά που κυριαρχούσαν στους κήπους αυτού του είδους είχαν όχι μόνο θρησκευτική αξία αλλά πολλές φορές και ιαματική και γενικότερα άλλου τύπου λειτουργική. Η ιαματική ή οποιαδήποτε άλλη ιδιότητα ορισμένων φυτών, δηλαδή, πιστεύονταν ότι ερχόταν από τους θεούς ως δώρο προς τους ανθρώπους και για τον λόγω αυτό συνδέονταν με αυτούς και αποκτούσαν ιερή 22

23 αξία. Τέτοια ήταν Μυρτιές, Συκομουριές (ιερά φυτά της Θεάς Χαθώρ, θεάς της χαράς, του κεφιού, της μουσικής και της γονιμότητας), Δυόσμος (ιερό φυτό της Θεάς Μπάστ ή Μπαστέτ, γατόμορφης Θεάς του κυνηγιού και της προστασίας από τα κακά), Λωτός (ιερό φυτό του Θεού Νεφερτέμ, θεού της σκέψης και του νου, που χρησιμοποιήθηκε και σαν σύμβολο επιβολής του νου επί της ύλης), Πάπυρος (ιερό φυτό της Θεάς Σεσχάτ, θεάς της γραφής και της αρχιτεκτονικής). Εκτός όμως από τα «ιερά φυτά» που δέσποζαν στους κήπους των ναών υπήρχε πληθώρα άλλων φυτών με ευεργετικές ιδιότητες (ιαματικές και κοσμετολογικές) επειδή οι αιγύπτιοι και ιδιαίτερα οι αιγύπτιοι Ιερείς έδιναν μεγάλη βαρύτητα στην εμφάνισή τους και φρόντιζαν πάντοτε να έχουν πολύ προσεγμένη εικόνα, αφού πίστευαν ότι η κακή και βρώμικη εικόνα του ανθρώπου σηματοδοτούσε αμαρτωλή ψυχή. Έτσι χρησιμοποιούσαν εκχυλίσματα από διάφορα φυτά που πολλές φορές τοποθετούσαν στους κήπους των ναών τους όπως φοίνικες, Βαλσαμόδεντρα, Ροδιές, Ακακίες, Αρμυρίκια, Κυπαρίσσια και πολλά άλλα καρποφόρα δέντρα. (Μονιάκη & Τσιακάλου, 2007) Θραύσμα από τον τάφο του αιγύπτιου κρατικού υπαλλήλου (γραφέα) Νεμπαμούν στις Θήβες. Το Βρετανικό Μουσείο απέκτησε τις τοιχογραφίες από τον τάφο-παρεκκλήσι του στη δεκαετία του Η τοιχογραφία χρονολογείται από το 1350 π.χ. περίπου και αποτελεί ένα από τα πιο διάσημα έργα τέχνης της Αρχαίας Αιγύπτου. 23

24 Η Αρχαία Ελλάδα Στην αρχαία Ελλάδα δεν δόθηκε έμφαση στον κήπο με την μορφή του διακοσμητικού στοιχείου μέσα στον πολεοδομικό ιστό. Η παρουσία κήπων στον αρχαίο ελληνικό κόσμο ήταν γενικά αρκετά διακριτική επιτρέποντας έτσι στο ελληνικό τοπίο να παραμείνει αυθεντικό χωρίς στοιχεία ανθρώπινης επέμβασης. Ένας από τους λόγους που δεν δόθηκε έμφαση στην κηποτεχνία κατά τα αρχαία χρόνια στον Ελλαδικό χώρο είναι το γεγονός ότι οι Αρχαίοι έλληνες έδιναν μεγαλύτερη έμφαση στην ενασχόληση τους με τις τέχνες, την φιλοσοφία και τη μόρφωσή τους, γεγονός που τους έκανε και ξακουστούς σε όλο τον κόσμο ως και σήμερα. Ακόμα ένας και κυριότερος λόγος που οι αρχαίοι Έλληνες δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την κηποτεχνία είναι το γεγονός ότι είχαν συνδέσει την φύση και το πράσινο στενά με την θρησκεία. (Λογιάκη, 2009) Έτσι ο μεγαλύτερος όγκος πληροφοριών που βρίσκεται σήμερα σε σχέση με τους κήπους της αρχαίας Ελλάδας έρχεται μέσα από λογοτεχνικά ή άλλου είδους κείμενα διαφόρων εποχών της αρχαιότητας όπως για παράδειγμα τα Ομηρικά έπη, η θεματολογία των οποίων ήταν ιστορικού περιεχομένου με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο. Ο Όμηρος στα κείμενά του αναφερόταν συχνότερα στον όρο «άλσος» παρά στον όρο «κήπο». Αυτό συνέβαινε διότι στην αρχαιότητα η έννοια του κήπου είχε περισσότερο τα χαρακτηριστικά της αυλής ή του περιβολιού, δεδομένου ότι πέραν ορισμένων καλλωπιστικών, στους κήπους της εποχής επικρατούσαν φυτικά είδη που παρήγαγαν καρπούς προς σίτιση, γεγονός που καθιστούσε (πλην κάποιων εξαιρέσεων) τους κήπους «ανάξιους» λογοτεχνικής αναφοράς. Αντιθέτως, ο όρος «άλσος» ανταποκρινόταν περισσότερο στην σημερινή έννοια του κήπου, τόσο μορφολογικά όσο και χρηστικά. Η δε χρήση τους και αφιέρωσή τους στους Θεούς και πολλές φορές οι υπερφυσικές δυνάμεις που επικρατούσαν μέσα σε αυτούς, τους καθιστούσε άξιους αναφοράς στα περισσότερα λογοτεχνικά κείμενα αφού αναφέρονται συχνά ως τόπος στον οποίο κατεβαίνουν οι Θεοί (ο κάθε ένας στο άλσος που του έχει αφιερωθεί), όπως ακριβώς κάνουν οι άνθρωποι βόλτα στον κήπο τους, και συναντιούνται με τους θνητούς άλλοτε για να παραδώσουν ένα μήνυμα ή μια προειδοποίηση και άλλοτε για να συμβάλλουν στην εξέλιξη γεγονότων που λαμβάνουν χώρα. Παρότι, λοιπόν οι κήποι στην αρχαία Ελλάδα δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένοι με την μορφή που τους αποδίδεται σε άλλους πολιτισμούς ως και σήμερα βλέπουμε ότι παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη της ζωής των ανθρώπων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του κήπου των Εσπερίδων από τον οποίο σύμφωνα με τον μύθο, ο Ηρακλής έκλεψε τα χρυσά μήλα για να εκπληρώσει τον 11 ο άθλο του, ένα από τα οποία στην συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από την Έριδα με σκοπό να εκδικηθεί τους ανθρώπους και τους Θεούς που την παραγκώνιζαν και να σπείρει την διχόνοια ανάμεσα τους. Αποτέλεσμα αυτού, ήταν ο Πάρης να προσφέρει το μήλο στην Θεά του Έρωτα την Αφροδίτη ή οποία τον δωροδόκησε προσφέροντάς του τον έρωτα της Ωραίας Ελένης, δημιουργώντας έτσι την αφορμή για τον Τρωικό πόλεμο. 24