4 O ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ. Ερευνητική εργασία με θέμα: Η δύναμη των παραμυθιών... μήπως τα παραμύθια έχουν κάτι να μας πουν;

Transcript

1 4 O ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ Ερευνητική εργασία με θέμα: Η δύναμη των παραμυθιών... μήπως τα παραμύθια έχουν κάτι να μας πουν; Σχολικό Έτος Τάξη: Β'

2 4 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ η δύναμη των παραμυθιών... μήπως τα παραμύθια έχουν κάτι να μας πουν; Σχολικό έτος: Τάξη: Β Μαθητές/ριες: Αυγέρης Σπύρος, Γιαμαλίδης Χάρης, Αυγουστής Νεκτάριος, Βαρδουνιώτου Δάφνη, Τζίκα Αντωνία, Τσιπιανίτου Κωνσταντίνα, Σαρακατσιάνου Σταυρούλα, Περτσεμλίδης Αλέξανδρος, Σμάνης Κωνσταντίνος, Πουρνάρα Ράνια, Μέρριττ Λάουρα, Λουπάκη Πέννυ, Παπαηρακλή Χρυσάνθη, Μπαχαράκης Άκης, Κούδας Γιάννος, Δαμόπουλος Θωμάς, Παπαζαφειροπούλου Σοφία Επιβλέπων καθηγητής: Κατσαφάδος Ευάγγελος 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΛΑΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ...5 ΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ...5 ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...5 ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...6 ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...7 ΜΥΘΟΣ...9 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΥΘΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...9 ΠΑΡΑΜΥΘΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ...10 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...10 ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...11 ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΡΑΜΥΘΑΔΕΣ...12 Τσιμικάλη Πιπίνα...12 Ευγένιος Τριβιζάς...13 Κάρμεν Ρουγγέρη...14 Λίλη Λαμπρέλλη...14 ΞΕΝΟΙ ΠΑΡΑΜΥΘΑΔΕΣ...15 Τσαρλς (Κάρολος) Ντίκενς...15 Χανς Κρίστιαν Άντερσεν...16 Σαρλ Περώ...17 Αδερφοί Γκριμ...18 ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ...19 Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ...20 Η ΕΡΕΥΝΑ...21 ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ...26 Βιβλιογραφία

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατά το σχολικό έτος ασχοληθήκαμε με την ερευνητική εργασία με θέμα Η δύναμη των Παραμυθιών... μήπως τα παραμύθια έχουν κάτι να μας πουν;. Τι είναι όμως το παραμύθι; Το παραμύθι είναι κάτι πολύ παράξενο. Μοιάζει ταπεινό κι ανώδυνο, αδέξιο, αφελές, άτεχνο, όμως είναι έργο τέχνης και μάλιστα στην πιο πολύτιμη μορφή της, γιατί δημιουργός του δεν είναι ένας μόνον άνθρωπος, αλλά ολόκληρη η ανθρωπότητα. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά του μεγάλου έργου τέχνης: καταπλήσσει το χρόνο και περιέχει το ΟΛΟ. Τίποτα δεν έχει καταπλήξει το χρόνο περισσότερο από ένα παραμύθι, αφού γεννήθηκε προ γραφής, σε καιρούς απόλυτης προφορικότητας κι έφτασε ως εμάς με το πιο ευάλωτο μέσο που υπάρχει την ανθρώπινη φωνή. Και περιέχει το όλο -την αλήθεια- μιαν αλήθεια οικουμενική και διαχρονική που δεν έχει να κάνει με τη χειροπιαστή πραγματικότητα, αλλά με την ίδια την ανθρώπινη ψυχή. Το παραμύθι είναι μία ιστορία που είναι πάντα ένα ταξίδι. Οι ήρωες ταξιδεύουν, δρόμο παίρνουν και δρόμο αφήνουν. Το παραμύθι ξεκινάει όταν ο ήρωας βγαίνει από το σπίτι του, νιώθει την πόρτα να κλείνει πίσω του, και βλέπει ένα μονοπάτι να ξετυλίγεται μπροστά στα πόδια του. Το παραμύθι δεν υπάρχει μέχρι να το αφηγηθείς, και τότε γίνεται το ταξίδι που κάνουν μαζί ο ακροατής με το αφηγητή. Το παραμύθι είναι μία πράξη αγάπης, που όπως όλα που έχουν να κάνουν με την αγάπη, θρέφεται από την επικοινωνία και την εμπιστοσύνη. Το παραμύθι είναι μια πανανθρώπινη ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει με έναν λόγο συμβολικό τις επιθυμίες τους, τους φόβους, τις ελπίδες, τα πάθη, τα όνειρα, τα άγχη του για τη ζωή του. Είναι μια προσπάθεια να διαπραγματευτεί όλα αυτά που τον απασχολούν και να τα μοιραστεί με την κοινότητα. Βοηθάει τον άνθρωπο να ωριμάσει, να προετοιμαστεί για τις μικρές και μεγάλες αλλαγές στη ζωή του και του δίνει «λύσεις» ενώ ταυτόχρονα μπορεί να τον διασκεδάσει. Ένας μύθος λέει ότι το παραμύθι είναι πλάσμα ζωντανό που μοιάζει με πουλί. Έχει φτερά και πετά στον τόπο και στο χρόνο. Κάποια στιγμή έρχεται και κάθεται στον ώμο σου κι εσύ τότε δύο πράγματα μπορείς να κάνεις, να το διώξεις ή να το αφηγηθείς Διαλέγουμε να αφηγούμαστε παραμύθια για να τα βοηθήσουμε να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Παραμύθια από τους παππούδες μας και τις γιαγιάδες μας, παραμύθια από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, από τα πέρατα της γης, παραμύθια μαγικά, ευτράπελα, τρομαχτικά ή αλλιώς -παραμύθια μύθια-μύθια -μια κουκιά και μια ρεβίθια -δώθε κείθε αφημένα -να μας δείχνουν την αλήθεια! 4

5 Δοκιμασία; Επιθυμία; Ανάγκη; Αδιέξοδο; Απλή περιέργεια; Mια ακαθόριστη ατμόσφαιρα που όσο σε παρασύρει τόσο εσύ αφήνεσαι. Τολμάς να μπεις στον κόσμο του. Τόσο ιδιαίτερο αναρωτιέσαι συχνά αν έχεις το δικαίωμα ώστε να το πλησιάσεις και να το θεωρήσεις κάτι δικό σου. Άλλοτε πάλι, σκέφτεσαι πόσο πολύ το αγαπάς, που σκέφτεσαι πως τίποτα δε μπορεί να σου στερήσει τη χαρά του να γεύεσαι, έστω και στο ελάχιστο, τις γεμάτες αλήθειες κι όνειρα εικόνες του Μοίρασμα ψυχής, επικοινωνία, διέξοδος από την καθημερινότητα και, γιατί όχι, επιστροφή στις ρίζες, στο παλιό, εκεί όπου μια γλυκιά κουβέντα, ένα χαμόγελο ή ένα δάκρυ σήμαιναν πολλά. Ένα δώρο για πρόσωπα αγαπημένα και άλλα, υποψήφια ν αγαπηθούν έτσι, για να γλυκαίνει λιγάκι η ζωή. ΛΑΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Το παραμύθι είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της λαϊκής παράδοσης. Ας δούμε όμως τι είναι η λαϊκη παράδοση. Είναι όλες οι προφορικές και γραπτές μαρτυρίες που έχουμε και διατηρήθηκαν μέσω των αιώνων. Με το να λέμε λαϊκή παράδοση αναφερόμαστε στα λαϊκά στρώματα τα μη προνομιούχα. Αυτά δημιούργησαν, διατήρησαν και εξέλιξαν την παράδοση. ΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ JOHAN JENDER: Τα παραμύθια είναι η αρχαιότερη ποίηση του ανθρώπινου γένους. Είναι το αποθησαύρισμα της πρωτόγονης πνευματικής δημιουργικότητας των λαών και σε αυτό βρίσκονται οι πηγές της ιστορίας των πρωτόγονων λαών. Προέρχεται από το ρήμα παραμυθούμαι που σημαίνει δίνω θάρρος, παρηγορώ κάποιον. ROBERT RETSCH: Το παραμύθι είναι το αρχέτυπο της ανθρώπινης αφηγηματικής σχέσης. MAX LUTHI: Με τη λέξη παραμύθι εννοούμε μια διήγηση δημιουργημένη με ποιητική φαντασία, παρμένη ιδιαίτερα από τον κόσμο του μαγικού, μιαν ιστορία του θαύματος που δεν εξαρτάται από τους όρους της πραγματικής ζωής και την ακούνε με ευχαρίστηση μεγάλοι και μικροί. ΛΟΥΚΑΤΟΣ: Το παραμύθι είναι λαϊκή διήγηση που είναι για τη λαογραφία ότι είναι το μυθιστόρημα για τη λογοτεχνία. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Ως είδος το παραμύθι ακολουθεί τρεις γενικές αρχές, προκειμένου να αναφερθεί στον χρόνο, στον τόπο και στα πρόσωπα, που αφορούν το περιεχόμενό του. Συγκεκριμένα: 5

6 Στο παραμύθι ο χρόνος είναι αόριστος. Επίσης αόριστος είναι και ο τόπος της δράσης. Η δράση εκτυλίσσεται σχεδόν εξολοκλήρου μέσα από την ανωνυμία των προσώπων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1908 ο δανός λαογράφος Άξελ Όλρικ (Axel Olrik) κατέληξε στην επισήμανση κάποιων αφηγηματικών αρχών για το παραμύθι, τους αποκαλούμενους επικούς νόμους: Ένα παραμύθι δεν ξεκινά με το σπουδαιότερο σημείο της δράσης και δεν τελειώνει απότομα. Προηγείται μια ήρεμη εισαγωγή, ενώ η ιστορία συνεχίζεται και μετά την κορύφωση, για να κλέσει τον κύκλο σε ένα σημείο ηρεμίας και σταθερότητας. Οι επαναλήψεις είναι συχνές, όχι μόνο για να δώσουν ένταση στην πλοκή, αλλά και για να προσδώσουν όγκο στην ιστορία. Την ίδια στιγμή, παρόντα στο ίδιο επεισόδιο βρίσκονται συνήθως μόνο δύο πρόσωπα. Οι αντίθετοι χαρακτήρες βρίσκονται αντιμέτωποι. Αν εμφανίζονται στον ίδιο ρόλο δύο πρόσωπα, πρόκειται για μικρούς και αδύνατους. Συχνά είναι δίδυμοι και όταν δυναμώσουν γίνονται συχνά ανταγωνιστές. Ο χειρότερος ή πλέον αδύναμος μιας ομάδας αποδεικνύεται στο τέλος ο καλύτερος. Οι χαρακτηρισμοί είναι απλοί: αναφέρονται μόνο οι ιδιότητες που έχουν άμεση σχέση με την υπόθεση. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη για τη ζωή των προσώπων εκτός πλοκής, Η πλοκή είναι απλή και λέγεται μία ιστορία τη φορά. Όταν εκτυλίσσονται παράλληλα δύο ή περισσότερα επεισόδια, τότε πρόκειται για λόγιο προϊόν. Όλα θίγονται με τον απλούστερο δυνατό τρόπο. Παρόμοια αντικείμενα περιγράφονται όσο γίνεται πιο όμοια. H ποικιλομορφία δεν επιχειρείται καν. ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Οι αρχαιότερες γραπτές ιστορίες που ανακαλύφθηκαν ήταν στην Ανατολή και αποτελούνταν από μια συλλογή από σανσκριτικά παραμύθια με πέντε βιβλία, τα Ινδικά Πανχατάντρα. Δε γνωρίζουμε πότε γράφτηκαν, πιστεύεται όμως ότι έφτασαν στην Ελλάδα την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα βιβλία αυτά τα χρησιμοποιούσαν για να εκπαιδεύσουν τους νεαρούς Ινδούς αριστοκράτες. Υπάρχουν επίσης οι βουδιστικοί θρύλοι Πατάκα, οι οποίοι έχουν γραφτεί πριν από 2000 χρόνια και οι περσικοί μύθοι Νεράιδες και Τζίνια, ενώ οι αρχαιότεροι από όλους εμφανίστηκαν στην Αίγυπτο το 1400 π.χ. 6

7 Η παλαιότερη συλλογή παραμυθιών στην Ευρώπη εμφανίστηκε μετά την εποχή της Αναγέννησης στην Ιταλία και συγκεκριμένα στη Βενετία το 1550 από τον Στραπαρόλα, όταν δημοσίευσε τα Νότι Πιατσέβολι. Αποτελούνταν από μια συλλογή που περιελάμβανε αστεία, αινίγματα και ιστορίες. Έναν αιώνα αργότερα ο Τζιαν Μπατίστα Μπαζίλ έγραψε το Πενταήμερο το οποίο θεωρείται και η καλύτερη συλλογή παραμυθιών. Κάποιες από αυτές τις ιστορίες μεταφράστηκαν στα γαλλικά γύρω στο και δημοσιεύτηκαν από τον Κάρολο Περρώ με τίτλο Ιστορίες των Ξωτικών. Αυτή η συλλογή ήταν η αρχή για την εδραίωση των παραμυθιών στην Ευρώπη. Ο Γάλλος Σεντύβ μελέτησε τα παραμύθια του Περρώ και διατύπωσε την άποψη ότι προέρχονταν από παλιές τελετουργίες. Στη συνέχεια ακολούθησαν τα παραμύθια των αδερφών Γκριμ από την Γερμανία. Ο Γάλλος Βαν Γκένεπ σύνδεσε το παραμύθι με τον τοτεμισμό και τις σχετικές τελετές. Ο Γερμανός Νάουμαν υποστήριξε ότι υπάρχουν πολλά ίχνη λατρευτικών τελετών στο παραμύθι, πρέπει όμως να διερευνηθούν προσεκτικά. Οι θεωρίες αυτές έχουν συμβάλλει στην κατανόηση των παραμυθιών, αλλά δεν μας εξηγούν την καταγωγή τους. Σήμερα τα βιβλία των παραμυθιών είναι δημοφιλή όχι μόνο σαν ιστορίες για παιδιά αλλά και σαν αντικείμενο μελέτης ανθρωπολογικών, ψυχολογικών και μεταφυσικών ερευνών. Τα παραμύθια από πάντα είχαν από πολύ μεγάλη σημασία και δεν ήταν απλά ένας τρόπος ψυχαγωγίας. Θεωρήθηκε πως είχαν καταστροφικά αποτελέσματα που παραβίαζαν θρησκευτικά και μαγικά ταμπού που σχετίζονται με αυτά. Κατά την εποχή του Μεσαίωνα κάποια απαγορεύτηκαν διότι θεωρήθηκαν ως παγανιστικά μαγικά εργαλεία ή ιδεολογήματα εξέγερσης κατά της φεουδαρχικής κοινωνίας όπου, ο φτωχός νέος της κατώτατης κοινωνικής τάξης φτάνει να παντρευτεί την βασιλοπούλα υπερβαίνοντας το εθιμικό δίκαιο. Σε πολλές χώρες, όπως για παράδειγμα στη Βόρεια Αφρική, πιστεύεται ότι εκείνος που διηγείται παραμύθια, όσο ο ήλιος λάμπει, κινδυνεύει να χάσει τα μαλλιά του. Σε άλλα μέρη πιστεύεται ότι τα παραμύθια πρέπει να λέγονται μόνο κατά τη διάρκεια του θερισμού. Όμως, ο παραδοσιακός και ασφαλής τρόπος και χρόνος για να διαβάσει κάποιος παραμύθια είναι το βράδυ, κοντά στο τζάκι, με κλειστές τις πόρτες και παράθυρα. Η επιτυχία των παραμυθιών σε όλες τις χώρες και τους πολιτισμούς του κόσμου εδώ και χιλιάδες χρόνια δείχνει ότι μέσα από τα διάφορα επίπεδα ερμηνείας τους, έχουν να διδάξουν τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά. Παρόλο που τα παραμύθια υπάρχουν από τόσο παλιά σε όλον τον κόσμο, οι πλοκές τους είναι σχετικά λίγες και υπάρχουν ομοιότητες σε όλες τις χώρες μια και αλλάζουν προσαρμοζόμενες κάθε φορά στο νέο πολιτιστικό τους περιβάλλον. ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ εξής: Οι σημαντικότερες θεωρίες που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την προέλευση των παραμυθιών είναι οι α) Η ινδοευρωπαϊκή θεωρία: Η πρώτη θεωρία, για την προέλευση των παραμυθιών προήλθε από τους αδερφούς Γκριμ το Διατύπωσαν την άποψη ότι τα παραμύθια αν και είναι νεότερα από τους μύθους 7

8 και τα επικά τραγούδια προέρχονταν από έναν κοινό χώρο, το κέντρο του ινδοευρωπαϊκού πολιτισμού, και από εκεί μετακινήθηκαν μαζί με τα ινδοευρωπαϊκά φύλα. Βασική ιδέα των Γκριμ ήταν ότι «τα παραμύθια ήταν μύθοι που απώλεσαν τα βασικά τους στοιχεία και έγιναν απλούστεροι και μπορούν να γίνουν κατανοητά μόνο μέσα από μια κατάλληλη ερμηνεία των μύθων από τους οποίους προήλθαν». Η θεωρία αυτή δεν τεκμηρίωσε την ινδοευρωπαϊκή προέλευση των παραμυθιών. β) Η μυθολογική θεωρία: Παρόμοια θεωρία με την πρώτη ήταν και αυτή του Μαξ Μόλερ ο οποίος το 1856 υποστήριξε ότι τα παραμύθια προήλθαν από μύθους των Ινδοευρωπαίων, που περιλαμβάνονταν στο ιερό βιβλίο Ριγκ Βέντα. Ο Μόλερ, στηριζόμενος, στη θεωρία των εκπεπτωκότων μύθων, ισχυρίστηκε ότι αρχικά οι μύθοι εξέφραζαν αφηρημένες έννοιες, όπως για παράδειγμα οι ιστορίες γύρω από τον ήλιο ως κεντρικό πρόσωπο και πρωταγωνιστές τη Νύχτα, τον Ουρανό, την Αυγή κ.ά. αλλά καθώς διαδόθηκαν από την Ινδία στους λαούς της Ευρώπης και της Ασίας έχασαν το αρχικό τους νόημα. Προσπαθώντας οι λαοί να ερμηνεύσουν τα απομεινάρια αυτής της μυθολογίας έφτιαξαν τα παραμύθια. Οι οπαδοί αυτής της θεωρίας παρέβλεψαν το γεγονός ότι η Ριγκ Βέντα, στην οποία στηρίχθηκαν δεν ήταν δημιούργημα λαϊκής προέλευσης αλλά του ινδικού ιερατείου. γ) Η ινδική θεωρία: Την ινδική προέλευση των παραμυθιών υποστήριξε ο άγγλος Θίοντορ Μπένφι.Σύμφωνα με τον Μπένφι «οι ινδικοί μύθοι προέρχονται από τη Δύση και κυρίως από τους ελληνικούς μύθους του Αισώπου, σε αντίθεση με τα παραμύθια που προέρχονται από την Ινδία και συγκεκριμένα από την ινδουιστική-βουδιστική παράδοση, στην οποία στηρίχθηκε». Από αυτά τα παραμύθια ορισμένα διαδόθηκαν πριν από τον 10ο αιώνα μέσω της προφορικής παράδοσης, άλλα, με έντονη την ισλαμική επίδραση, διαδόθηκαν μετά τον 10ο αιώνα, κυρίως μέσω Βυζαντίου, Ιταλίας και Ισπανίας, από τη λογοτεχνική παράδοση και, τέλος, άλλα με βουδιστικό υλικό διαδόθηκαν μέσω της Κίνας και του Θιβέτ στους Μογγόλους και από αυτούς στην Ευρώπη. H άποψη αυτή έχει μόνο ιστορική αξία σήμερα, καθώς αποδείχθηκε ότι η Ινδία μπορεί να αποτέλεσε μία από τις κυριότερες πηγές δημιουργίας των παραμυθιών. δ) Η πολυγενετική θεωρία των εθνολόγων: Tο1873 o Άντριου Λανγκ, επηρεασμένος από την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, διατύπωσε την πολυγενετική θεωρία, σύμφωνα με την οποία: «μύθοι, παραμύθια, ιστορίες με παρόμοιο περιεχόμενο παρουσιάστηκαν σε διαφορετικούς λαούς, οι οποίοι πολλές φορές απείχαν πολύ τοπικά και χρονικά μεταξύ τους». Ο Λανγκ προσπάθησε μέσα από τις μορφές των ιστοριών, των μύθων και των παραμυθιών να καταδείξει μία ενιαία πορεία εξέλιξης των λαών μέσα στον χρόνο. ε) Η ιστορικογεωγραφική θεωρία: Μονογενετική θεωρία, που εκφράστηκε από τη Φινλανδική Σχολή, όπως ονομάστηκε, προς τιμή των δύο Φιλανδών εμπνευστών της, του Καρλ Κρον και του Άντι Άαρνε. Υποστήριξαν ότι ένα παραμύθι σε μία χώρα μεταδίδεται από γενιά σε γενιά με ένα σταθερό τρόπο, δηλαδή χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις. Όταν όμως μεταδίδεται σε άλλη χώρα, αλλάζει και προσαρμόζεται στο νέο πολιτιστικό του περιβάλλον. στ) Η συμβολιστική θεωρία: Ο γάλλος Σεντύβ μελέτησε τα παραμύθια του Περρώ και διατύπωσε την άποψη ότι προέρχονταν από παλιές τελετουργίες. Ο γάλλος Βαν Γκένεπ συσχέτισε το παραμύθι με τον 8

9 τοτεμισμό και τις σχετικές τελετές. Ο Γερμανός Νάουμαν υποστήριξε ότι υπάρχουν πολλά ίχνη λατρευτικών τελετών στο παραμύθι. Οι θεωρίες αυτές έχουν συμβάλλει στην κατανόηση των παραμυθιών, αλλά δεν εξηγούν την καταγωγή τους επαρκώς. Όπως στην πολυγενετική θεωρία, έτσι και εδώ οι «συμβολιστές» θεωρούν ότι όλες οι πρωτόγονες κοινωνίες παρουσιάζουν μια ομοιομορφία, πολύ περισσότερο από ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. ζ) Η ψυχολογική-ψυχαναλυτική θεωρία: Η ψυχολογική θεωρία προσέγγισε και ερμήνευσε το παραμύθι με τρεις διαφορετικούς τρόπους, με τη κλινική προσέγγιση τη χρήση δηλαδή παραμυθιών για τη διάγνωση και την ψυχαναλυτική θεραπεία των ασθενών, τη θεωρητική προσέγγιση, που βασίζεται στη μελέτη του ανθρώπινου ψυχισμού, και τη κειμενοαναλυτική προσέγγιση, η οποία μελετά και αναλύει το παραμύθι με ψυχαναλυτικούς όρους. Η θεωρία αυτή δεν μπόρεσε να δώσει ικανοποιητική απάντηση όσον αφορά στην προέλευση του παραμυθιού. Συναφή προς το παραμύθι είναι κάποια είδη της λαϊκής παράδοσης από τα οποία πρέπει να το ξεχωρίσουμε: οι μύθοι, οι θρύλοι / τοπικές παραδόσεις και οι ευτράπελες διηγήσεις. ΜΥΘΟΣ Ετυμολογικά μύθος σημαίνει λόγος οτιδήποτε δηλαδή λένε με το στόμα. Ο Αισχύλος προέκτεινε την έννοια του μύθου ως φανταστική διήγηση με στοιχεία συμβολικά ή αλληγορικά. Ο Ruthven τονίζει..δεν είναι τίποτα παρά μια πρωτόγονη επιστήμη, μια ιστορία, μια ενσάρκωση από ασύνειδες φαντασιώσεις ή κάτι άλλο που ανταποκρίνεται στις προτιμήσεις κάθε εποχής. Μια πρώτη άποψη είναι πως οι μύθοι δεν υπονοούν κάτι το σημαντικό αλλά εννοούν αυτό που λένε. Σε αντίθεση οι <<μυθογονιστές>> πιστεύουν πως κάθε μύθος κρύβει και ένα νόημα, διαφορετικό από αυτό που φαίνεται με την πρώτη ανάγνωση. Η αιτιοκρατική θεωρία υποστηρίζει πως οι μύθοι δημιουργήθηκαν για να ερμηνεύσουν κάτι σημαντικό που συνέβη ή είναι ή είναι φτιαγμένοι για να δικαιολογήσουν μια κατάσταση που υπάρχει. Ο S. Freyd υποστήριξε πως οι μύθοι είναι ψευδαισθήσεις που προβάλλονται στον εξωτερικό κόσμο από το μηχανισμό προβολής. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΥΘΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Ο μύθος είναι κάτι που είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ιστορία του κάθε λαού και έχει επίσης και διδακτικό χαρακτήρα. 9

10 Οι ήρωες των μύθων δεν είναι απλοί θνητοί και ακόμα και αν είναι, είναι ήρωες με μεγάλη δύναμη. Από την άλλη όμως το παραμύθι ήταν είναι και θα είναι ένα μέσο παρηγοριάς και χαλάρωσης, οι ήρωες του είναι απλά καθημερινά πρόσωπα που περνάνε από καθημερινές δοκιμασίες που τους βάζει η ίδια η ζωή. Το παραμύθι είναι μια αφήγηση που εκτυλίσσεται σε αόριστο τόπο και χρόνο. Αντίθετα, ο μύθος, ως μια ειδική μορφή ι στορίας, περιγράφει ένα γεγονός που συνέβη σε συγκεκριμένο τόπο, κάποια στιγμή στο παρελθόν, έχει διαχρονική αξία και μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός για την ερμηνεία του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Υπάρχουν διάφορες απόψεις και διαφωνίες μεταξύ των μελετητών σχετικά με το πώς και κατά πόσο διαφοροποιούνται ο μύθος και το παραμύθι. Σύμφωνα με τον Franz Boas, είναι δύσκολη η διαφοροποίηση μεταξύ των δυο ειδών αφήγησης, καθώς φαίνεται να έχουν παρόμοιο περιεχόμενο, ενώ σύμφωνα με τους αδελφούς Grimm το παραμύθι αποτελεί εκοσμίκευση των πιο σύνθετων μύθων. Πιο συγκεκριμένα, ο Wilhelm Grimm υποστηρίζει ότι τα παραμύθια προέρχονται από διαμελισμένους μύθους και μπορούν να γίνουν κατανοητά μόνο αν ερμηνευθούν οι μύθοι από τους οποίους προέρχονται. Παρόμοια είναι και η θέση του Andrew Lang, που θεωρεί ότι οι πρωτόγονες ιδέες στα σύγχρονα παραμύθια αποδεικνύουν πως πρόκειται για κατάλοιπα από πολύ παλιές εποχές. ΠΑΡΑΜΥΘΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Πρόκειται για μικρές ιστορίες που δίνουν την εντύπωση παραμυθιών χωρίς να είναι στην πραγματικότητα επειδή δεν έχουν δομή ή λειτουργία. Είναι αφηγήματα που έχουν κάποια σχέση με το παραμύθι (χωρίς όμως να είναι) και έχουν σαν κύριο στόχο να μορφώσουν τα μικρά παιδιά. Ο Α. Δελώνης τις ορίζει <<.ως σύντομες διηγήσεις που βοηθούν στη ρεαλιστική αντιμετώπιση της καθημερινότητας από ρα παιδιά>>. Δυστυχώς όμως η τάση της αγοράς σήμερα είναι η υπερπαραγωγή τέτοιων ιστοριών λόγω το ότι είναι πιο σύγχρονες από τα παραμύθια ακόμα και αν δεν έχουν τίποτα το παραμυθικό. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Τα χαρακτηριστικά των Παραμυθικών Ιστοριών που τις διακρίνουν από τα παραμύθια είναι: Η λιτότητα έκφρασης Οι απλές νοηματικές λέξεις που χρησιμοποιούν και που βοηθούν τα μικρά κυρίως παιδιά να κατανοήσουν δύσκολες έννοιες. 10

11 ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Τα στοιχεία που απαρτίζουν τα παραμύθια είναι κυρίως: Εθνολογικά, όπως αρπαγή γυναικών, ανθρωποφαγίες κτλ, που μας φέρνουν πίσω, σε πρωτόγονες καταστάσεις της ανθρωπότητας. Σχετικές απηχήσεις βρίσκουμε και στη μυθολογία, όπως π.χ. είναι η "Θυσία της Ιφιγένειας", "Ο μύθος του Μινώταυρου" κ.ά Μυθολογικά, δηλ. δοξασίες για τον ήλιο, το φεγγάρι, τους δαίμονες, τους δράκους, τον "Κάτω Κόσμο" κ.ά. Μαγικά, όπως μεταμορφώσεις, επενέργεια φίλτρων και βοτάνων κ.ά. Ονειρικά, όπως αγωνιώδεις περιπέτειες και καταδιώξεις, πετάγματα στον αέρα, ατέλειωτα ταξίδια κ.ά. Λαϊκές αντιλήψεις στις διάφορες εποχές για την έννοια της παλικαριάς ή της δειλίας, της εξυπνάδας ή της κουταμάρας, της καλοσύνης ή της κακίας. Στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού και των κοινωνικών και πολιτικών δομών της κάθε εποχής και του κάθε τόπου. Σύμφωνα με αυτά, τα παραμύθια διακρίνονται σε: Διεθνή, δηλαδή αυτά που, με κάποιες παραλλαγές, τα συναντάμε σε όλα τα έθνη (π.χ. "Κοντορεβιθούλης", "Σταχτοπούτα" κ.ά.). Ανατολίτικα (π.χ. "Τα παραμύθια της Χαλιμάς" κ.ά.). Παραμύθια από την αρχαία ελληνική μυθολογία, που είτε αποτελούν έμμεση διασκευή αρχαίων μύθων είτε τα στοιχεία τους βρίσκονται στην αρχαία ελληνική μυθολογία (π.χ. το παραμύθι του "Λιγοήμερου", που αποτελεί απήχηση του αρχαίου μύθου του Μελέαγρου κ.ά.). Παραμύθια που προήλθαν από την αποσύνθεση παλιότερων μεσαιωνικών θρύλων, τραγουδιών ή οπαλίων (π.χ. το παραμύθι της "Ηλιογέννητης", της "Μαργαρίνης" κ.ά.). Άλλα έχουν προέλευση το έπος του Διγενή Ακρίτα. Τα νεοελληνικά παραμύθια, που πηγάζουν από το νεοελληνικό λαϊκό πολιτισμό. Τα παιδικά παραμύθια, που τα περισσότερα τους είναι έντεχνα δημιουργήματα διαφόρων συγγραφέων κι είναι απαλλαγμένα από πιθανές βίαιες κτλ σκηνές ή επεισόδια που είναι πιθανό να υπάρχουν στα άλλα παραμύθια. 11

12 Τα παραμύθια απευθύνονται σε μικρούς και μεγάλους και υπάρχουν διάφορα είδη, όπως τα ιστορικά παραμύθια που είναι βασισμένα σε πραγματικά γεγονότα, τα κοινωνικά παραμύθια με κοινωνικά θέματα, τα συμμετοχικά παραμύθια που δημιουργούνται από τον αφηγητή ή και το παιδί. Υπάρχουν επίσης παραμύθια διασκεδαστικά, θερμοπλαστικά, περιγραφικά αλλά υπάρχουν ταυτόχρονα και πολλές παραλλαγές των ίδιων παραμυθιών. Αυτές εξυπηρετούν ανάγκες πολιτιστικές, πολιτισμικές και συνήθειες ανθρώπων σε διαφορετικούς τόπους ή διαφορετικές συνθήκες και κατά καιρούς με ευθυμογραφικό χαρακτήρα. Από τα πιο πάνω το είδος παραμυθιού που έχει εξελιχθεί σε πολύ αγαπητό λογοτεχνικό είδος είναι το συμμετοχικόκοινωνικό παραμύθι. Το παραμύθι αυτό δημιουργείται από τον λέγοντα την ίδια ώρα που το διηγείται και συμμετέχει έτσι και ο άκουαν. Είναι ένα ζωντανό, δυναμικό είδος έκφρασης και συμμετοχής αλλά ταυτόχρονα και δημιουργίας. Αυτό το είδος του παραμυθιού αγαπιέται και επιζητείται από τα παιδιά γιατί είναι το δικό τους παραμύθι. Μια αρκετά ενδιαφέρουσα μορφή του είναι η απόδοση γνωστών παραμυθιών με νέο στυλ, νέα τροπή και εξέλιξη π.χ. : Η Κοκκινοσκουφίτσα που πάει με τα πατίνια στη γιαγιά και της παίρνει μια πίτσα με μανιτάρια. Στο δρόμο συναντά τον κυνηγό που την πληροφορεί ότι ο λύκος δεν θα εμφανιστεί γιατί παίζει η ομάδα του ποδόσφαιρο και είναι υπεύθυνος για τη συμπεριφορά των φιλάθλων. Τα παραμύθια χωρίζονται σε κατηγορίες: α) τα μαγικά ή εξωτικά παραμύθια που είναι τα κατ' εξοχήν παραμύθια και αναφέρονται σε δράκους, γίγαντες, μάγισσες κ.λπ., έχουν δηλαδή έντονο το μαγικό στοιχείο β) τα διηγηματικά ή κοσμικά παραμύθια που κινούνται σε ανθρώπινες κοινωνίες και μοιάζουν με μυθιστορήματα από την πραγματική ζωή γ) τα θρησκευτικά ή συναξάρια που εμπνέονται από τους βίους αγίων και δ) τα ευτράπελα ή σατιρικά που αναφέρονται σε παθήματα κουτών, ξεγελάσματα δράκων κ.λπ. ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΡΑΜΥΘΑΔΕΣ Κάποιοι από τους σημαντικότερους παραμυθάδες είναι και οι εξής: 1)Τσιμικάλη Πιπίνα 2)Ευγένιος Τριβιζάς 3)Κάρμεν Ρουγγέρη 4)Λίλη Λαμπρέλλη Τσιμικάλη Πιπίνα Η μεγαλύτερη γυναίκα πεζογράφος της Μάνης. Γεννήθηκε το 1905 στο Γύθειο, όπου και τελείωσε το Γυμνάσιο. Κόρη του Βασίλη Τζωρτζάκη ασχολήθηκε από μικρή με το διήγημα (παιδικό βιβλίο και παραμύθι). Παντρεύτηκε τον στρατηγό - αντιστασιακό Τσιμικάλη, κοντοχωριανό της, αλλά δεν έκαναν παιδιά. Έκανε όμως δεκάδες πνευματικά παιδιά. Η πορεία της στο παιδικό παραμύθι είναι ξεχωριστή. Μόνο ο Τίτος Αινείας μπορεί να πει πως έγραψε τόσο πολλά και σημαντικά παραμύθια. Η Πιπίνα όμως τα έγραφε απ τη φαντασία. 12

13 Όντας σχετικά ευκατάστατη, ουδέποτε ασχολήθηκε να πάρει αμοιβή από τη δουλειά της. Δηλαδή κάποιοι εκδότες την εκμεταλλεύτηκαν εξωφρενικά, αφού μερικά απ' τα βιβλία της έκαναν δεκάδες επανεκδόσεις. Αυτή έμεινε ένα μεγάλο παιδί και ουδέποτε διαταράχθηκε με άλλες εκτός από πνευματικές αναζητήσεις. Προοδευτική στις ιδέες, τρυφερή στα αισθήματα, ευγενής και υψηλόφρων έως τέλους. Η μεγαλύτερη ίσως γυναίκα-παραμυθάς της Ελλάδας. Τα λογοτεχνικά έργα της για μεγάλους είναι τα: «Απ τη ζωή» (1939), «Στο μεγάλο ρέμα» (1940) και «Πέρα στα πέτρινα χωριά- Ηθογραφία Μανιάτικη» (μυθιστόρημα, 1981), ενώ το διήγημά της «Παραμονή Χριστουγέννων» είναι ένα τρισέλιδο αριστούργημα σαν γνήσιο μανιάτικο γλύκισμα. Ευγένιος Τριβιζάς Ο Ευγένιος Τριβιζάς είναι δικηγόρος, πτυχιούχος της Νομικής και των Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος πτυχίου Master of Laws και διδάκτωρ Νομικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Διδάσκει Εγκληματολογία και Συγκριτικό Ποινικό Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο του Reading και διευθύνει το Τμήμα Εγκληματολογικών Μελετών του ίδιου Πανεπιστημίου. Με τη λογοτεχνία ο Ευγένιος Τριβιζάς έχει ασχοληθεί από τα παιδικά του χρόνια. Έχει γράψει πάνω από 100 βιβλία για παιδιά, ένα βιβλίο για ενήλικες και πάνω από 20 θεατρικά έργα, μα και λιμπρέτα για όπερες. Τα θεατρικά του έργα Το όνειρο του σκιάχτρου παίχτηκε το 1992 στο θέατρο του Βρετανικού Μουσείου της Αγγλίας στα πλαίσια του EuropeanArtsFestival. Τον ίδιο χρόνο το έργο του Χίλιες και Μία Γάτες σε μετάφραση του Z. Rudrinski βραβεύτηκε με το Α Βραβείο στον παγκόσμιο διαγωνισμό θεατρικού έργου που οργάνωσε το Πολωνικό Κέντρο Τέχνης για τη Νεότητα. Το 1993 το βιβλίο του Τα Τρία Μικρά Λυκάκια έφτασε στη δεύτερη θέση των αμερικάνικων παιδικών bestsellers (PictureBooks). Βιβλία του Ευγένιου Τριβιζά έχουν μεταδοθεί από το BBC, έχουν περιληφθεί στα αναγνωστικά ελληνικών και αμερικανικών σχολείων και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά γερμανικά, ισπανικά, ολλανδικά, σουηδικά, ιαπωνικά και πολλές άλλες γλώσσες. Τα πιο γνωστά παραμύθια του είναι: Το στοχολούλουδο, Ο Λούκουλος τρώει πυγολαμπίδες, Το ανώνυμο γράμμα, Το βουνό της τύχης, Το πάρτι των καγκουρό, Ο υπέροχος σκουπιδοτενεκές, Η Δόνα Τερηδόνα Το μυστικό της γαμήλιας τούρτας, Το τηγάνι του δήμιου, Η λαίμαργη φάλαινα, Ο θαλασσογιατρός, Η πινεζοβροχή, Ούτε γάτα ούτε ζημιά, Τα 88 ντολμαδάκια, Τα 33 ροζ ρουμπίνια, Οι 66 εξωγήινοι, Ξιφομάχοι, Τα μαγικά μελομακάρονα 13

14 Κάρμεν Ρουγγέρη Η Κάρμεν Ρουγγέρη είναι γνωστή ηθοποιός, σκηνοθέτης αλλά και παραμυθάς. Σπούδασε τραγούδι στο Ελληνικό Ωδείο και θέατρο στη Δραματική Σχολή Θεάτρου Τέχνης. Το 1995 δημιούργησε το θίασο «Ρακοσυλλέκτες» Έχει παίξει σε γνωστές τηλεοπτικές σειρές, όπως «Η ώρα η καλή», «40 κύματα». Επιπλέον έχει ανεβάσει θεατρικές παραστάσεις για παιδία αλλά και για μεγάλους. Οι πιο γνωστές από αυτές είναι: Ο Αίσωπος κάτι θέλει να μας πεί, Ο ψύλλος και η γουρουνίτσα, Ο λαγός και η χελώνα, Ηρακλης, Το ελιξήριο της αγάπης, Ο κουρέας της Σεβίλης, Η ωραία κοιμωμένη, Η κοκινοσκουφίτσα, Η στρίκλα που έγινε αρνάκι, Χάνσελ και Γκρέτελ, Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι, Ο μάγος που Οζ, Οι τρεις σωματοφύλακες, Πινόκιο. Λίλη Λαμπρέλλη Κατάγεται από την Μικρά Ασία. Γεννήθηκε στον Πειραιά και σπούδασε νομικά χωρίς όμως να είναι σίγουρη για το επάγγελμα αυτό. Δούλευε και μεταφράστρια στην Επιτροπή στις Βρυξέλλες.Όταν γέννησε την κόρη της συνάντησε τον διάσημο παραμυθά Άρνι Γκουγκό και την μάγεψε ο κόσμος των παραμυθιών. Έτσι ξεκίνησε και εκείνη να ασχολείται μαζί τους και να γράφει παραμύθια. Κάποια από αυτά είναι: Η στρίγκλα, Ο πολυροβιθάς, Αχ, σοκολάτα, Το κρυμμένο νερό, Ερωτική ιστορία, Το ψαράκι που δεν μπορούσε να ονειρευτεί, Χωραφάκι στο φεγγάρι, Εγώ και εγώ 14

15 ΞΕΝΟΙ ΠΑΡΑΜΥΘΑΔΕΣ Οι σημαντυικότεροι ξένοι παραμυθάδες είναι: 1)Τσαρλς (Κάρολος) Ντίκενς 2)Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 3)Σαρλ Περώ 4)Αδερφοί Γκριμ Τσαρλς (Κάρολος) Ντίκενς Άγγλος δημοσιογράφος και συγγραφέας, ο κορυφαίος μυθιστοριογράφος, που ανέδειξε η βικτωριανή Αγγλία κι ένας από τους σπουδαιότερους σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπήρξε από τους σφοδρότερους επικριτές τόσο των ταξικών διαιρέσεων της αγγλικής κοινωνίας του 19ου αιώνα, όσο και της τεράστιας φτώχειας, την οποία σήμανε για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού η Βιομηχανική Επανάσταση. Ο Ντίκενς είναι ο συγγραφέας των φτωχών, των ανήμπορων.τη δική του οικτρή οικονομική κατάσταση και τις συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης αποτέλεσαν το θέμα του πιο αγαπημένου του έργου, του αυτοβιογραφικού Δαβίδ Κόπερφιλντ ( ). Από το 1833 και μετά η επαγγελματική του ζωή εναλλασσόταν μεταξύ δημοσιογραφίας και λογοτεχνίας. Διετέλεσε πολιτικός και κοινοβουλευτικός συντάκτης σε διάφορα έντυπα φιλελευθέρων αποχρώσεων. Στα μέσα της δεκαετίας του 1830 άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του λογοτεχνικά έργα με τη μορφή επιφυλλιδογραφικών μυθιστορημάτων, δηλαδή σε συνέχειες σε περιοδικά και εφημερίδες. Το πρώτο μυθιστόρημα αυτής της κατηγορίας είναι Τα Χαρτιά του Πίκγουικ, που εξέδωσε το 1836 και αμέσως έκανε γνωστό το όνομά του. Η φήμη του εκτοξεύεται με τα δύο επόμενα μυθιστορήματα του, Όλιβερ Τουίστ ( ) και ΝίκολαςΝίκλεμπι ( ), τα οποία αποκαλύπτουν με τα μελανότερα χρώματα τη μαύρη καθημερινότητα του Λονδίνου και του Γιορκσάιρ, με ένα σύμπαν βυθισμένο στην εκμετάλλευση, στο έγκλημα και την πορνεία. Τα επόμενα χρόνια δημοσιεύει δύο από τα πιο γνωστά μυθιστορήματά του, την επική Ιστορία των δύο Πόλεων (1859), που εκτυλίσσεται στο Λονδίνο και το Παρίσι κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης (θεωρείται ένα από τα λογοτεχνικά μπεστσέλερ, με πωλήσεις άνω των 200 εκατομμυρίων αντιτύπων) και τις 15

16 Μεγάλες Προσδοκίες ( ).Στις 9 Ιουνίου 1865, επιστρέφοντας από το Παρίσι με την ερωμένη του Έλεν Τέρναν και τη μητέρα της, ενεπλάκη σε σιδηροδρομικό δυστύχημα στο Στέιπλχαρστ του Κεντ. Τον επόμενο χρόνο περιέγραψε την εμπειρία του στο διήγημα TheSignal-Man. Ο Κάρολος Ντίκενς υπήρξε ένας μεγάλος δημιουργός στον χώρο τόσο της ψυχαγωγίας όσο και της τέχνης. Επαινέθηκε από ομοτέχνους του, όπως ο Λέων Τολστόι και κατακρίθηκε από συγγραφείς όπως ο Χένρι Τζέιμς και η Βιρτζίνια Γουλφ, που τον κατηγόρησαν για συναισθηματισμό, μελοδραματισμό κι έλλειψη αληθοφάνειας. Τα έργα του έχουν γίνει γνωστά στα πέρατα της οικουμένης και με τη βοήθεια των σύγχρονων μέσων, του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και του κόμικς. Οι μεταπολεμικές γενιές γνώρισαν τον Ντίκενς και μέσα από τα Κλασσικά Εικονογραφημένα. Χανς Κρίστιαν Άντερσεν Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ήταν Δανός λογοτέχνης και συγγραφέας παραμυθιών. Γεννήθηκε στις 2 Απριλίου 1805 στο Οντένσε, στο νησί Φιονία της Δανίας. Ο πατέρας του με τον καιρό ξέπεσε και δούλευε παπουτσής, για να ζήσει την οικογένειά του. Αλλά, μην μπορώντας να αντέξει στη φτώχεια, πέθανε πολύ νέος, αφήνοντας το γιο του το Χανς ορφανό, με τη μητέρα του για μόνο στήριγμα. Ο Χανς ήταν ένα περίεργο παιδί με εξαιρετική φαντασία. Πολλές φορές τον έβλεπαν να περπατά στο δρόμο σαν ονειροπαρμένος και το μυαλό του δεν το είχε πουθενά αλλού, παρά μόνο στα ποιήματα και στο διάβασμα. Προσπάθησε άδικα να μάθει την τέχνη του πατέρα του. Όταν τέλειωσε το σχολείο των άπορων παιδιών, μπήκε σε ένα ραφτάδικο, για να μάθει την τέχνη, αλλά ούτε και εκεί τα κατάφερε. Το ενδιαφέρον του κέρδισε το θέατρο, όπου αποστήθιζε ολόκληρες σκηνές από τα έργα που έβλεπε. Όταν ήταν με τους φίλους του, του άρεσε να απαγγέλλει και να τραγουδά. Ήταν δεκατεσσάρων χρονών, όταν, κυνηγώντας μια καλύτερη τύχη, έφθασε στην Κοπεγχάγη, με μόνη του περιουσία 30 φράγκα με σκοπό να γίνει ηθοποιός. Έδωσε εξετάσεις στη Βασιλική Σχολή θεάτρου, αλλά ήταν τόσο άσχημος και αδύνατος, που δεν τον δέχτηκαν. Ευτυχώς είχε ωραία φωνή κι άρχισε να σπουδάζει μουσική, αλλά αρρώστησε ξαφνικά και έχασε τη φωνή του. Έτσι, το μόνο ταλέντο που του έμεινε ήταν το ταλέντο της ποίησης. Οι στίχοι του άρεσαν και βρήκε έναν προστάτη, τον Κέλλαν, που τον έστειλε στο πανεπιστήμιο, όπου κέρδισε μια βασιλική επιχορήγηση. Το 1827 δημοσίευσε ποιήματά του και έπειτα εξέδωσε μια σειρά έργων που του εξασφάλισαν την παγκόσμια δόξα. Τα παραμύθια του εμφανίζουν καθαρά το δημοκρατικό στοιχείο. Οι κυριότεροι ήρωες των παραμυθιών του είναι φτωχοί και αδικημένοι άνθρωποι, που όμως έχουν ασυνήθιστα ψυχικά χαρίσματα, ευγένεια, ταλέντο, μεγαλοψυχία. Στα έργα του απεικονίζει τη ρεαλιστική και σύγχρονή του ζωή της μικροαστικής τάξης των 16

17 πόλεων και χαρακτηρίζονται από δράση, χιούμορ και λεπτή σάτιρα. Η δημιουργία του Άντερσεν αποτελεί την κορυφή στις ρεαλιστικές τάσεις της δανικής φιλολογίας του 19ου αιώνα. Διηγήματα, δράματα, αλλά προπάντων παραμύθια, όλα του τα έργα διαπνέονται από γλυκιά μελαγχολία, συγκίνηση και ειλικρίνεια. «Οι δύο Βαρωνέσσες», «Παραμύθια για παιδιά», «Ιστορίες», «Καινούρια Παραμύθια» είναι μερικά από τα έργα του. - Μερικά από τα πολύ γνωστά παραμύθια του είναι: Den lillehavfrue (Η μικρή γοργόνα) Kejserensnyeklæder (Τα καινούρια ρούχα του αυτοκράτορα) Snedronningen (Η Βασίλισσα του χιονιού) Prinsessenpå ærten (Η Βασιλοπούλα και το ρεβίθι) Tommelise (Η Τοσοδούλα) Den grimmeælling (Το ασχημόπαπο) HolgerDanske (Χόλγκερ ο Δανός) Denlillepigemedsvovlstikkerne (Το κοριτσάκι με τα σπίρτα) Denstandhaftigetinsoldat (Το μολυβένιο στρατιωτάκι) Σαρλ Περώ O Σαρλ Περώ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1628 και πέθανε το 1703.Από τα παιδικά του χρόνια έδειξε ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία. Η οικογένειά του τον στέλνει να φοιτήσει (αυτόν και τους τρεις αδελφούς του) στα καλύτερα σχολεία. Ο Charles σπουδάζει νομικά και, μαζί με τον αδελφό του Pierre, υπηρετεί στο γραφείο του Colbert, ως σύμβουλος καλλιτεχνικών και λογοτεχνικών θεμάτων του «Βασιλιά Ήλιου», Λουδοβίκου 14ου.Εκεί έγινε μέλος της διάσημης Γαλλικής Ακαδημίας Συγγραφέας αναρίθμητων έργων, οφείλει τη φήμη του στο Ιστορίες και διηγήματα από τα Περασμένα, που δημοσιεύτηκε με το όνομα του γιου του. Είναι μια συλλογή διηγημάτων με ομοιοκαταληξία, καθώς και πεζά κείμενα που δημιουργήθηκαν με την ελπίδα να ψυχαγωγήσουν τα παιδιά αλλά και να κατακτήσουν το ευρωπαϊκό κοινό. Τα πιο γνωστά παραμύθια, ίσως και τα πιο όμορφα έχουν μελοποιηθεί από συνθέτες όπως ο Ροσίνι και ο Όφενμπαχ.Ο Σαρλ Περώ είναι γνωστός σ όλο τον κόσμο από τη συλλογή παραμυθιών για παιδιά, που περιλαμβάνονται στις «Ιστορίες της μαμάς μου της χήνας», και που έφεραν στη λογοτεχνία τη μόδα των «παραμυθιών». Συγκέντρωσε σε έναν μικρό τόμο παλιά γαλλικά λαϊκά παραμύθια, ιστορίες που περνούσαν προφορικά από γενιά σε γενιά, αφηγούμενες από μαμάδες και γιαγιάδες σε παιδιά. Δεν είναι ο Περώ ο 17

18 συγγραφέας αυτών των ιστοριών. Είναι όμως αυτός που τις κατέγραψε και τις διέσωσε. Μιλάμε για τα κλασσικά παραμύθια Κοκκινοσκουφίτσα, Ωραία Κοιμωμένη, Παπουτσωμένο Γάτο, Κυανοπώγωνα, Κοντορεβιθούλη, Σταχτοπούτα κλπ. Οι εκδοχές των παραμυθιών που έφτασαν μέχρι τις μέρες μας, δεν είναι οι αρχικές του Περώ. Τα παραμύθια του κυκλοφόρησαν σε έναν τόμο, όπως είπαμε, με τον τίτλο «Ιστορίες της μαμάς μου της χήνας». Τα περισσότερα από τα παραμύθια, έτσι όπως τα κατέγραψε ο Περώ, είναι σκοτεινά, βίαια, τρομακτικά για νεαρούς ακροατές. Ήταν, λοιπόν, αναγκαίο κάποιες λεπτομέρειες να αποσιωπηθούν ή να αμβλυνθούν. Αδερφοί Γκριμ Οι αδελφοί Γιάκομπ και Βίλχελμ Καρλ Γκριμ είναι γνωστοί ως και σήμερα για τα παραμύθια τους. Γεννήθηκαν στις 4 Ιανουαρίου του 1785 και στις 24 Φεβρουαρίου του 1786 αντίστοιχα στο Χάναου της Γερμανίας. Τελείωσαν το Γυμνάσιο στο Κάσσελ και μετά σπούδασαν νομικά στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ. εργάστηκαν ένα διάστημα ως βιβλιοθηκάριοι στο Κάσσελ προσελήφθησαν ως καθηγητές στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, ο Γιάκομπ το 1830 και ο αδελφός του πέντε χρόνια αργότερα. Οι Γκριμ ήταν συγγραφείς και συλλέκτες παραδοσιακών παραμυθιών, στα οποία ο Βίλχελμ Καρλ Γκριμ έδωσε λογοτεχνική μορφή και τα προσάρμοσε για παιδιά. Άρχισαν να συλλέγουν παραμύθια γύρω στο 1807, μια περίοδο που υπήρχε έντονο ενδιαφέρον για παρόμοια έργα, Τον πρώτο τόμο παραμυθιών τον εξέδωσαν το Ο τόμος, υπό το όνομα "Παιδικά και Οικογενειακά Παραμύθια", περιείχε 86 ιστορίες. Ακολούθησαν άλλες 70 ιστορίες σε ένα δεύτερο τόμο, που εκδόθηκε το Μέχρι το 1857 επτά εκδόσεις των παραμυθιών είχαν εκδοθεί και περιείχαν συνολικά 211 παραμύθια. Πίστευαν πως τα παραμύθια είχαν κοινή ρίζα και μετακινούνταν μαζί με τα ινδοευρωπαϊκά φύλα, κάτι που περιέγραφαν στην εισαγωγή του έργου τους. Ακόμα, επέλεξαν 50 από αυτά και δημιούργησαν μία έκδοση αποκλειστικά για παιδιά με το όνομα "Μικρή έκδοση". Επιπλέον, κυκλοφόρησαν μία έκδοση με ιρλανδικές ιστορίες σχετικές με ξωτικά. Τα παραμύθια ήταν πάρα πολύ όμορφα και παίχτηκαν σε πολλά θέατρα. Οι αδελφοί Γκριμ εργάστηκαν πάνω στο λεξικό της Γερμανικής Γλώσσας, από το 1838 και μετά. Μέχρι το τέλος της ζωής τους είχαν καταφέρει να εργαστούν με τμήματα του λεξικού, το οποίο, τελικά, ολοκληρώθηκε το

19 - Μερικά από τα πιο γνωστά τους παραμύθια : Η Κοκκινοσκουφίτσα Η χιονάτη και οι εφτά νάνοι Ο βασιλιάς βάτραχος Κουτσοκαλιγέρης Χάνσελς και Γκρέτελ Ραπουνζέλ Η ωραία κοιμωμένη Η Σταχτοπούτα Ο λύκος και τα εφτά κατσικάκια ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ Τα παραμύθια πάντοτε είχαν διδακτικό χαρακτήρα και κατά πολλούς τρόπους αποτελούσαν μορφή ψυχανάλυσης. Η ανάμνηση του αγαπημένου παραμυθιού δεν είναι τυχαία, αλλά αποκαλύπτει καθηλωμένες ελπίδες, υποσυνείδητους φόβους, απωθημένες ενορμήσεις. Αποτελεί τον συνεκτικό κρίκο με την παιδική ηλικία και την επιθυμία της επιστροφής στην ασφάλεια και στην ξέγνοιασα της. Τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες και μαθαίνουν να διαχειρίζονται με συμβολικό τρόπο, μέσα από υιοθέτηση ρόλων και από απόσταση. Τα δικά τους πάθη, τις αγωνίες, τους φόβους και τις ανασφάλειες. Οι κλασσικοί ήρωες αντικαταστάθηκαν σταδιακά από βίαιους χαρακτήρες σε κόμικς και οι πριγκίπισσες εκθρονίστηκαν από καταναλωτικές νευρωτικές φιγούρες, που εμποτίζουν τα παιδιά με άγχος και ένταση. Το ευτυχισμένο τέλος των παραμυθιών, η κάθαρση έδωσε τη θέση τους στο κενό που συνοδεύει τα σύγχρονα υποκατάστατα, ενώ η αποκοπή από τον φυσικό κόσμο αντικατοπτρίζεται στην έλλειψη αναφορών σε πλάσματα της γης, της θάλασσας και του αέρα που παλαιότερα συνόδευαν με καταλυτικούς ρόλους τους κεντρικούς ήρωες στις περιπέτειές τους. Στα παραμύθια μπορεί κανείς να αποκαλύψει την πορεία του ανθρώπινου είδους που ταυτίζεται με θαυμαστό τρόπο με τον δρόμο του παιδιού προς την ενηλικίωση. Σήμερα, η επέλαση της μονογονεϊκότητας, ο περιορισμός του χρόνου παραμονής και των δυο γονέων στην εστία για οικονομικούς- επαγγελματικούς λόγους, βιογραφική απομάκρυνση, ο απομονωτισμός που επιβάλλει η τηλεόραση και ο υπολογιστής, η καταπόνηση του παιδιού από εξωσχολικές δραστηριότητες, ο εξοβελισμός τους παραμυθιού ως αναχρονιστική μορφή αλληλεπίδρασης και κυρίως η ψευδεπίγραφες 19

20 προοδευτικές, παιδαγωγικές θεωρήσεις, οδηγούν στην αποξένωση και στην εξασθένιση των συναισθηματικών αποθεμάτων της οικογένειας, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ψυχοσύνθεση και την δημιουργικότητα. Η εξιστόρηση, η αναπαλαίωση της πλοκής, η στιχομυθία, η ποιητικότητα, συνιστώσες που δημιούργησαν το θέατρο και πολλές μορφές τέχνης και που διατηρήθηκαν αλώβητες στα παραμύθια, έχουν αντικατασταθεί από την άχρωμη παράθεση δεδομένων, από των περιληπτικό λόγο και την απύθμενη αιτιοκρατία. Τα κυρίαρχα ψηφιακά μέσα της εποχής μας και τα Μ.Μ.Ε. δεν συντηρούν μυστικά καταπνίγοντας την παιδική αγνότητα. Αποκαλύπτουν τα ανούσια και συγκαλύπτουν τα ουσιαστικά αδιαφορώντας για την ψυχοσύνθεση και την ηλικία του τηλεθεατή-χρήστη- αναγνώστη-ακροατή. Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ To παραμύθι μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο βοήθημα για τη γνωστική, γλωσσική και αισθησιοκινητική καλλιέργεια του παιδιού. Η ώρα του παραμυθιού προξενεί πάντα μεγάλη ευχαρίστηση. Το παραμύθι μέσω της περίτεχνης πλοκής του και των συγκρούσεων που αναπτύσσονται στην παραμυθοειδή αφήγησή του επιτυγχάνει πολλές φορές <<κάθαρση>> και εκτόνωση άσχημων ψυχολογικών καταστάσεων. Στόχος του λαϊκού παραμυθιού είναι η τέρψη των ακροατών/αναγνωστών του, με το να θριαμβεύει, σε μεγάλο ποσοστό, η δικαιοσύνη και η ηθική. Το λαϊκό παραμύθι μαθαίνει στο παιδί πως μέσα από τα προβλήματα ξεπηδά η λύση, μέσα από τις δοκιμασίες έρχεται η λύτρωση, του μαθαίνει να πιστεύει στην επικράτηση του καλού, του ηθικού του δίκαιου και να εναποθέτει τις ελπίδες του στο αισιόδοξο μήνυμα της ζωής. Το παραμύθι είναι αυτό που στηλιτεύει και καταδικάζει στην ανθρώπινη συνείδηση την κακία, την κακομεταχείριση του αδύνατου, την τεμπελιά, την ανομία, τη ζήλεια, το μίσος, τη βία, την έλλειψης πίστης στον Θεό, το φθόνο, την ψευτιά, την πλεονεξία και κάθε <<κακό>>. Είναι πραγματικά ξεχωριστή η δύναμη με την οποία λειτουργεί το παραμύθι στις ψυχές των παιδιών. Κι όσο και αν έχουν ειπωθεί επιχειρηματολογημένες αντιρρήσεις σχετικά με την παιδαγωγική του ωφελιμότητα εξαιτίας κυρίως κάποιων άγριων σκηνών βίας εξακολουθεί να αποτελεί ένα ισχυρό διδακτικό μέσο μορφωτικών, πνευματικών και ηθικών αξιών, γιατί το παραμύθι ενδυναμώνει την παιδική φαντασία και της επιτρέπει να ζει διαχρονικά και να διαδίδεται μέσα στους αιώνες από γενιά σε γενιά και από τόπο σε τόπο. Ο συμβολικός αυτός λόγος της αφήγησης των παραμυθιών, λειτουργεί προστατευτικά και θεραπευτικά στο μικρό παιδί, παρέχοντάς του μία σειρά από σημαντικά οφέλη όπως είναι : 1)Η εξοικείωση με πολύπλοκες έννοιες (π.χ. το κακό, η βία) μέσα από μία κατανοητή ιστορία έννοιες που δύσκολα ένα παιδί μπορεί αλλιώς να ενσωματώσει. 2)Η επεξεργασία ηθικών αξιών, όπως π.χ. ότι η αλήθεια είναι πιο δυνατή από το ψέμα.το παιδί μαθαίνει να διαχωρίζει το αληθινό από το φανταστικό, να επεξεργάζεται τη γλώσσα των συμβόλων, να εξερευνά τα μηνύματα που κρύβονται πίσω από το ορατό ή το αυτονόητο (π.χ. στην <<κοκκινοσκουφίτσα>> ο λύκος θεωρητικά συμβολίζει τις επιθετικές/ ζωικές ενορμήσεις του ανθρώπου, ενώ στην πλοκή εγείρεται η σημασία της εμπιστοσύνης και οι δυσκολίες που συνδέονται με την κατάκτησή της.) 20

21 Μέσα από αντιθετικές έννοιες, αναδεικνύεται η πάλη του καλού και του κακού, ο θάνατος και ο έρωτας, η πλεονεξία, ο αλτρουισμός, η ομορφιά και η ασχήμια, η δικαιοσύνη, η ύβρις και η νέμεσις. Πάντοτε είχαν διδακτικό χαρακτήρα και κατά πολλούς τρόπους αποτελούσαν μορφή ψυχανάλυσης. Τα παραμύθια αξιοποιήθηκαν από το σχολείο για παιδαγωγικούς-εκπαιδευτικούς λόγους (γλωσσική εξάσκηση, δημιουργική έκφραση, αντίληψη σχημάτων λόγου, επεξεργασία εμπειριών του παρελθόντος, παιγνιοθεραπεία, θεατρικές αναπαραστάσεις, τελετουργίες, αναπλάσεις ιστοριών, καλλιέργεια της φαντασίας), αλλά και από την ψυχολογία για θεραπευτικούς σκοπούς: Τα παιδιά ταυτίζονται με τους ήρωες και μαθαίνουν να διαχειρίζονται με συμβολικό τρόπο, μέσα από υιοθέτηση ρόλων και από απόσταση. τα δικά τους πάθη, τις αγωνίες, τους φόβους και τις ανασφάλειες. Το παραμύθι είτε ως σύντροφος του παιδιού πριν τον ύπνο, παράλληλα με τα νανουρίσματα, είτε ως οικογενειακό μυθιστόρημα, είτε ως θεατρική απόλαυση συνέδεε πάντοτε τα μέλη της εκτεταμένης ή πυρηνικής οικογένειας μεταξύ τους και κυρίως τον παππού και τη γιαγιά με τα εγγόνια, εγκαθιδρύοντας δεσμούς ακλόνητους στο χρόνο και εξισορροπώντας τις διαγενεακές αντιθέσεις. Τα παραμύθια ανέκαθεν συνέδεαν τη νέα γενιά με την παράδοση, με τα λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία περασμένων εποχών και κοινωνιών που έχουν παρέλθει. Με την αλληγορία τους μεταλαμπάδευαν τις αγωνίες και τους πόθους των ανθρώπων από τα παλιά στους σύγχρονους, διασφαλίζοντας τη συνέχεια του πολιτισμού. Μα πάνω από όλα διακήρυτταν την ευάλωτη φύση του ανθρώπου, ο οποίος παρά τους μετασχηματισμούς του παρέμεινε το ίδιο αδύναμο πλάσμα, που χρειάζεται την αλληλεγγύη, τη συμπαράσταση, την παραμυθία και τη συμπόρευση του μαγικού με το πραγματικό, για να επιβιώσει. Επιπροσθέτως το παραμύθι : προσφέρει ευχαρίστηση βελτιώνει το αισθητικό κριτήριο του παιδιού καλλιεργεί την φαντασία του καλλιεργεί τη σκέψη και τη γλώσσα προκαλεί ψυχική ισορροπία συμβάλλει σε καθοριστικό βαθμό στην κοινωνικοποίηση του παιδιού παρέχει γνώσεις και διευρύνει τους ορίζοντες του παιδιού συμβάλλει στην απόκτηση εμπειρίας Η ΕΡΕΥΝΑ Με σκοπό να δούμε την απήχηση των παραμυθιών στα παιδιά σήμερα κάναμε μια σχετική έρευνα. Το δείγμα της έρευνας μας ήταν 58 παιδιά, ηλικίας έως 11 ετών. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας παρουσιάζονται στους παρακάτω πίνακες: 21

22 Σου αρέσει να ακούς παραμύθια; 0-8 ετών 21% ναι οχι 79% Σου λένε παραμύθια στο σπίτι; 0-8 ετών 29% ναι οχι 71% 22

23 Αν όχι γιατί πιστεύεις ότι δεν σου λένε; 0-8 ετών 27% 9% 27% Είμαι αρκετά μεγάλος πια. Λόγω έλλειψης χρόνου Εργάζονται Απουσιάζουν αρκετά από το σπίτι 36% 27% Αν ναι, ποιος σου λέει τα παραμύθια; 0-8 ετών 9% 18% μπαμπάς μαμά παππούς γιαγιά άλλος 2% 44% 23

24 Σου αρέσει να ακούς παραμύθια; 8-11 ετών 35% ναι οχι 65% Σου λένε παραμύθια στο σπίτι; 8-11 ετών 40% ναι οχι 60% 24

25 Αν όχι γιατί πιστεύεις ότι δεν σου λένε; % 13% Είμαι αρκετά μεγάλος πια Διαβάζω μόνος μου Λόγω έλλειψης χρόνου Δεν μου αρέσει 56% 25% Αν ναι, ποιος σου λέει τα παραμύθια; 8-11 ετών 25% 25% μπαμπάς μαμά γιαγιά 50% 25

26 ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Project: Η δύναμη του παραμυ8ιού Όνομα παιδιού: Ηλικία: 1) Σου λένε παραμύθια στο σπίτι ; ΝΑΙ ΟΧΙ 2) Αν όχι, γιατί πιστεύεις ότι δεν σου λένε ; 3) Αν ναι, ποιος σου λέει παραμύθια ; Μαμά, Μπαμπάς, Θείος, Θεία, Γιαγιά, Πάππους 4) Ποιά παραμύθια από αυτά που σου έχουν πει θυμάσαι ; (Τίτλος) 5) Ποιος είναι ο αγαπημένος σου ήρωας παραμυθιού ; 6) Σου αρέσει να ακούς παραμύθια ; ΝΑΙ ΟΧΙ 26

27 Βιβλιογραφία Google Images Wikipedia Το παραμύθι χθες και σήμερα Βιβλίο << Παιδική Λογοτεχνία >> Εγκυκλοπαίδεια: Αναλυτική Εκπομπή Ελλήνων Δρώμενα g-post.html Stratilio s Cloud 27