Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων Ενότητα 5: Επεξεργασία Ανακύκλωση Ευθύμιος Νταρακάς

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διαχείριση ΑΣΑ Επεξεργασία Ανακύκλωση Ευθύμιος Νταρακάς Αν. Καθηγητής Τ.Π.Μ. / Α.Π.Θ.

5 Ευρωπαϊκή στρατηγική (2008/98/ΕΚ) Πρόληψη και μείωση Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση Άλλου είδους ανάκτηση (ανάκτηση ενέργειας) Ασφαλής διάθεση Μείωση Επαναχρησιμοποίηση Ανακύκλωση Ανάκτηση Υγειονομική Ταφή 5

6 Θεσμικές υποχρεώσεις στη διαχείριση των ΑΣΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ 100% ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΩΝ ΕΚΤΡΟΠΗ ΒΙΟΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΜΩΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ Αύξηση 30% το % το % το 2020 ΤΑΦΗ 59% το % το % το

7 Ποιοτική (% κ.β.) σύσταση ΑΣΑ (Θεσσαλονίκη 1999) Υπόλοιπα 5,06% Αδρανή 4,00% Μέταλλα 3,40% Αλουμίνιο 1,03% Πλαστικά 17,90% Γυαλί 3,61% Δ.Ξ.Λ.Υ. 9,13% Ζυμώσιμα 26,66% Χαρτί 29,21% 7

8 Κατηγορία υλικών Υποκατηγορία Περιγραφή Οργανικά Ζυμώσιμα Υπολείμματα τροφών, φύλλα, χόρτα Λοιπά οργανικά Δ.Ξ.Υ.Λ. Δέρμα, ύφασμα, ελαστικά (λαστιχένια γάντια), ξύλο (κασόνια), βαμβάκι Μέταλλα Χαρτί Πλαστικό Γυαλί Αδρανή υλικά Μικτά υλικά Υλικά ειδικών κατηγοριών Αλουμίνιο συσκευασίας Υπόλοιπο αλουμίνιο Άλλα μέταλλα συσκευασίας Λοιπά μέταλλα Χαρτί συσκευασίας Έντυπο υλικό Λοιπά χαρτιά Πλαστικά συσκευασίας Λοιπά πλαστικά Γυαλί συσκευασίας Λοιπά γυαλιά Μικτά υλικά συσκευασίας Λοιπά μικτά υλικά Μη κατηγοριοποιήσιμα υλικά Επικίνδυνα υλικά Κουτάκια αναψυκτικών και μπύρας Αλουμινόχαρτο, καπάκια γιαουρτιού, κουφώματα αλουμινίου Κονσέρβες Σύρματα, μεταλλικά κομμάτια μηχανών, καρφιά, βίδες, κλειδιά Χαρτόνι, χάρτινες σακούλες, χάρτινες αυγοθήκες, χάρτινα κουτιά τροφών, χάρτινα κουτιά δημητριακών, συσκευασίες fast food, πακέτα τσιγάρων Εφημερίδες, περιοδικά, διαφημιστικά, τηλεφωνικοί κατάλογοι, Χαρτιά γραφείου, εκτυπώσεων, βιβλία Χαρτί κουζίνας, χαρτοπετσέτες, χαρτί τουαλέτας, εισιτήρια, ντοσιέ, φάκελοι, χαρτί φωτογραφίας Πλαστικές σακούλες, πλαστικά κουτιά, πλαστικές αυγοθήκες, πλαστικά μπουκάλια νερού, πλαστικά καθαριστικά, οδοντόπαστες, υγρά πιάτων Πλαστικά ποτηράκια, CD, κασέτες, αναπτήρες, ξυραφάκια, πλαστικά παιχνίδια, πλαστικές γλάστρες, στυλό, χαράκια, καπάκια τουαλέτας, αφρολέξ, σφουγγάρια, σελοτειπ κ.λ.π. Μπουκάλια ποτών (πράσινα, καφέ, διαφανή), μπουκάλια φαρμάκων κ.λ.π. Πυρέξ, ποτήρια, λαμπτήρες, γυαλί από οθόνες (τηλεόρασης, υπολογιστή) Μπάζα, πέτρες, τούβλα, μάρμαρα, χώμα, κεραμικά, πλακάκια, είδη υγιεινής Πλαστικοποιημένο χαρτί, πλαστικοποιημένο αλουμίνιο, πλαστικοποιημένο μέταλλο, συσκευασίες υγρών tetrapak (κουτιά γάλακτος χυμών), πατατάκια και συναφή Πάνες, σερβιέτες Μη αναγνωρίσιμα υλικά, υλικά που δεν εμπίπτουν στις υπόλοιπες κατηγορίες Μπογιές, μελάνια εκτύπωσης, μπαταρίες, συσσωρευτές, φυτοφάρμακα, διαλύτες, απορρυπαντικά, αεροζόλ, ηλεκτρικές συσκευές, σύριγγες 8

9 Συσκευασίες (Ν. 2939/2001) 9

10 Συσκευασίες (Ν. 2939/2001) 10

11 Συσκευασίες (Ν. 2939/2001) 11

12 Ποιοτική σύσταση συσκευασιών στη Θεσσαλονίκη Χαρτί Εντύπων 52,7% Ποσοστιαία σύνθεση προϊόντος 2009 Λοιπά Υλικά (μη συσκ.) 1,1% Χάρτινη Συσκευασία 27,0% Χάρτινη Συσκ. Υγρών 0,7% Φιάλες PΕΤ 3,9% Λοιπές πλαστικές συσκ/σίες 1,4% Φιάλες PΕ 2,3% Γυαλί 2,3% Σίδηρος 2,6% Αλουμίνιο 0,4% Φιλμ PΕ 5,6% 12

13 Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΣΑ Συσκευασίες και Απόβλητα Συσκευασιών (Ν. 2939/2001) Οχήματα στο Τέλος Κύκλου Ζωής (ΟΤΚΖ) Μεταχειρισμένα Ελαστικά Οχημάτων Χρησιμοποιημένες Ηλεκτρικές Στήλες (ΗΣ) και Συσσωρευτές Απόβλητα Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) Απόβλητα ειδών Ηλεκτρονικού και Ηλεκτρικού Εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ-μπάζα) 13

14 Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΣΑ

15 Ποσοστιαία (% κ. β.) σύσταση συσκευασιών (Θεσσαλονίκη 2006) Χαρτί συσκευασίας Γυαλί συσκευασίας Άλλα μέταλλα συσκευασίας Πλαστικά συσκευασίας Αλουμίνιο συσκευασίας Μικτά υλικά συσκευασίας 34,4% 46,2% 7,3% 4,4% 1,1% 6,7% 15

16 Διαλογή στην πηγή Ανακύκλωση Ένα εναλλακτικό & συμπληρωματικό στάδιο της συνολικής διαχείρισης των ΑΣΑ. Επιτυγχάνεται μείωση της ποσότητας που οδηγείται προς τελική διάθεση, με παράλληλη αξιοποίηση υλικών. 16

17 Επεξεργασία στερεών αποβλήτων Στερεά απόβλητα Συλλογή Μεταφορά ΣΕΝΑΡΙΟ 1 Μηχανική διαλογή Ευκολία στη συλλογή των αποβλήτων με σχετικά χαμηλό κόστος Δύσκολος διαχωρισμός Μέτριας ποιότητας ανακυκλωμένα υλικά Κέντρο Μηχανικής Διαλογής Κόσκινα, Μαγνητικοί διαχωριστές κ.λ.π. Χαρτί Πλαστικό Γυαλί Μέταλλα Οργανικά Υπόλοιπα Ανακυκλωμένα υλικά προς πώληση στην αγορά Κομποστοποίηση ή καύση Χ.Υ.Τ.Α. / Χ.Υ.Τ.Υ. 17

18 Επεξεργασία στερεών αποβλήτων Χαρτί Πλαστικό Γυαλί Μέταλλα Συλλογή ΣΕΝΑΡΙΟ 2 Διαλογή στην πηγή Η συλλογή των αποβλήτων είναι σχετικά δαπανηρή Απαιτείται ενημέρωση και συνεργασία των πολιτών Ο διαχωρισμός των υλικών μπορεί να είναι πολύ καλός και η ποιότητά τους επίσης καλή Ανακυκλωμένα υλικά προς πώληση στην αγορά Οργανικά Κομποστοποίηση Αξιοποίηση Καύση Τέφρα Χ.Υ.Τ.Α. / Χ.Υ.Τ.Υ. Ενέργεια 18

19 Επεξεργασία στερεών αποβλήτων Μέταλλα Γυαλί Επιλεκτική Συλλογή ΣΕΝΑΡΙΟ 3 Μερική διαλογή στην πηγή Μέτριο κόστος συλλογής Απαιτείται ενημέρωση και συνεργασία των πολιτών Ο διαχωρισμός των υλικών μπορεί να είναι πολύ καλός και η ποιότητά τους επίσης καλή Ανακυκλωμένα υλικά προς πώληση στην αγορά Χαρτί Πλαστικό Οργανικά Καύση Τέφρα Ενέργεια Χ.Υ.Τ.Α. / Χ.Υ.Τ.Υ. 19

20 20

21 Ανακύκλωση ΑΣΑ Πως μπορεί να πετύχει ένα σύστημα ανακύκλωσης; Τι αιτήσεις υπάρχουν; Περιβαλλοντική συνείδηση των πολιτών Συνεχή ενημερωτικά προγράμματα Κάδοι ανακύκλωσης Απορριμματοφόρα Κ.Δ.Α.Υ Διάθεση προϊόντων που ανακτώνται 21

22 Περιβαλλοντική συνείδηση των πολιτών από το νηπιαγωγείο! 22

23 23

24 Το γυαλί Καφέ Πράσινο Λευκό (διάφανο) Σύσταση γυαλιού (κυρίως SiO 2 και Al 2 O 3 ) !image/ jpg_gen/derivatives/d950x950/ jpg 24

25 Ποσοστά πρώτων υλών στο γυαλί συσκευασίας Χαλαζιακή άμμος SiO 2 : 60% Σόδα Na 2 CO 3 : 18% Ασβεστόλιθος CaCO 3 : 15% Άστριοι : 6% Υλικά εξευγενισμού (ραφιναρίσματος) Υλικά αποχρωματισμού (Se) Χρώματα (Cr 2 O 3 για το πράσινο, coal dust για το καφέ) : 1% 25

26 Ανακύκλωση γυαλιού QmqFli0BUWc/TvDRwa8QKfI/AAAAAAAABy8/XucLf2A YFxI/s1600/recycling-facts-glass-bottles.jpg 26

27 Ανακύκλωση πλαστικών Ανακύκλωση με στόχο την αξιοποίηση των υλικών Ανακύκλωση με στόχο την αξιοποίηση των πόρων Ανακύκλωση με στόχο την αξιοποίηση της παραγόμενης ενέργειας Τα υλικά (μακρομόρια) διατηρούνται Τα υλικά (μακρομόρια) διασπώνται Τα υλικά (μακρομόρια) καίγονται Επεξεργασία μετά από ταξινόμηση Κοκκοποιημένα πλαστικά Τεμαχίδια Επεξεργασία χωρίς ταξινόμηση Μικτά πλαστικά Φύλλα πλαστικού Solvolysis Hydrolysis Μονομερή Hydration Pyrolysis / thermolysis Gasification Furnace Αέρια, Έλαια, Πάστες Ενεργειακός ατμός Ηλεκτρική ενέργεια 27

28 Διαχείριση πλαστικών 28

29 Χημική σύσταση πλαστικών PE: Πολυαιθυλένιο, PP: Πολυπροπυλένιο, PS: Πολυστυρένιο, PUR: Πολυουρεθάνη, PA: Πολυαμίδιο, PVC: Πολυβινυλοχλωρίδιο, PTFE: Πολυτετραφλουοροεαιθυλένιο 29

30 Επί πλέον συστατικά των πλαστικών Μαλακτικά τα οποία είναι συνήθως οργανικές ενώσεις (όπως στο μαλακό PVC). Σταθεροποιητές οι οποίοι περιέχουν Pb και Cr (όπως στο σκληρό PVC) ή Zn και Sn. Σταθεροποιητές φωτός και επιβραδυντές πυρός οι οποίοι είναι συνήθως βρωμιωμένες οργανικές ενώσεις. Χρώματα τα οποία περιέχουν βαρέα μέταλλα όπως Cd, Cr, Cu, Pb, Zn. Καταλύτες βαρέων μετάλλων όπως Ti στο PE-HD και στο PP και Cr στο PE-HD. 30

31 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Κ.Δ.Α.Υ.: Εγκαταστάσεις όπου με συνδυασμό μεθόδων μηχανικής - χειρωνακτικής διαλογής, διαχωρίζονται ομάδες υλικών τα οποία προέρχονται από διαλογή στην πηγή (ανακυκλώσιμα). 31

32 Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων (Κ.Δ.Α.Υ.) Διαχωρισμός με βάση το μέγεθος των υλικών. Ταξινόμηση (με τη βοήθεια του αέρα) ανάλογα με το βάρος των υλικών. Διαχωρισμός (με τη βοήθεια μαγνητικών διαχωριστών) σιδηρούχων από μη σιδηρούχα μέταλλα. Οπτικός διαχωρισμός λευκού και πράσινου γυαλιού. Διαχωρισμός με επίπλευση. Πολτοποίηση χαρτιού. Κ.λ.π. 32

33 Παραγωγός Κόστος διαχείρισης Ενεργοί συνειδητοποιημένοι πολίτες Προγράμματα ανακύκλωσης Διαλογή στην πηγή Ανάκτηση ενέργειας; Πώληση Επαναχρησιμοποίηση υλικών Αγορά Κ.Δ.Α.Υ.: Εγκαταστάσεις όπου με συνδυασμό μεθόδων μηχανικής - χειρωνακτικής διαλογής, διαχωρίζονται ομάδες υλικών τα οποία προέρχονται από διαλογή στην πηγή (ανακυκλώσιμα). 33

34 ΚΔΑΥ

35 Διεργασίες μεταφοράς και επεξεργασίας ανακυκλώσιμων υλικών στα ΚΔΑΥ 35

36 ΚΔΑΥ Θέρμης 36

37 ΚΔΑΥ Θέρμης 37

38 Κ.Δ.Α.Υ. Ο σχεδιασμός ενός Κ.Δ.Α.Υ. και η επιλογή του αντίστοιχου εξοπλισμού εξαρτάται από τις ποσότητες και το είδος των εισερχόμενων υλικών καθώς και από τις απαιτήσεις της αγοράς ως προς τα ανακτώμενα προϊόντα. Τα υλικά υφίστανται ποιοτική αναβάθμιση και δεματοποίηση ανά υλικό. Έτσι μπορούν να επιτευχθούν οι απαιτήσεις ποιότητας για την απορρόφησή τους από την αγορά και εξασφαλίζονται υψηλότερες τιμές πώλησης. 38

39 Διάγραμμα ροής εργασιών σε ΚΔΑΥ Υπόλειμμα Σιδηρά Υλικά Τμήμα Κύριας Διαλογής: Τμήμα Εισόδου Υλικών Τμήμα Προδιαλογής Χειροδιαλογή Τμήμα Κύριας Διαλογής: Διάταξη Διαχωρισμού 1 ο Ρεύμα Χειροδιαλογής Τμήμα Κύριας Διαλογής: Συμπίεση & Δεματοποίηση Υλικών Ογκώδη και Ευμεγέθη Αντικείμενα ΓΥΑΛΙ 2 ο Ρεύμα Χειροδιαλογής + Μαγνητικός Διαχωρισμός Δέματα Διαλεγμένων Υλικών 39

40 Κ.Δ.Α.Υ. - Χειρονακτική (θετική/αρνητική) διαλογή υλικών 40

41 Διαχωρισμός υλικών (Drum Screen) 41

42 Διαχωρισμός με βάση το μέγεθος των υλικών (Bar Screen) 42

43 Bucket Screen 43

44 Κόπτες Ψαλίδια Μύλοι Κόσκινα Υλικά: Σκληρά, Μαλακά, Εύθραυστα, Ελαστικά, Ανθεκτικά, Ινώδη, Ευαίσθητα στη θερμοκρασία κ.λ.π

45 Κατάτμηση υλικών με υγρό άζωτο Χαλκός Αλουμίνιο Ατσάλι Ελαστικά αυτοκινήτων Πολυαιθυλένιο PVC 200 o C 200 o C o C - 80 o C - 50 o C - 50 o C Εφαρμόζεται για Ελαστικά αυτοκινήτων που περιέχουν ατσάλινα σύρματα, Κινητήρες και δυναμό που περιέχουν χαλκό και ατσάλι, Καπάκια αναψυκτικών που περιέχουν αλουμίνιο και πλαστικό. 45

46 Βαλλιστικός διαχωριστής υλικών 46

47 Βαλλιστικός διαχωριστής πλευρικής ροής Αέρας που κυκλοφορεί Ταχύτητα Πλευρικός αέρας Ελαφρύ κλάσμα Βαρύ κλάσμα 47

48 Ταξινόμηση υλικών με τη βοήθεια του αέρα ανάλογα με το βάρος των υλικών Ελαφρύ κλάσμα Βαρύ κλάσμα 48

49 Διαχωριστής πλευρικής ροής Ελαφρύ κλάσμα Βαρύ κλάσμα Μεσαίο κλάσμα 49

50 Τεχνολογία Ζιγκ - Ζαγκ Ελαφρύ κλάσμα Βαρύ κλάσμα 50

51 Διαχωρισμός με επίπλευση 51

52 Πολτοποίηση (χαρτιού) Βαρύ κλάσμα Πολτοποίηση υλικών με σκοπό την ανάκτηση και τον διαχωρισμό ινών χαρτιού, παχύρευστων υλικών και ξένων σωμάτων. 52

53 Δείκτες ανάκτησης υλικών ΑΣΑ στο Δήμο Θέρμης 30, , , , ,00 5,00 5 0,00 Χαρτί Πλαστικά Μέταλλα Γυαλί Χαρτί Πλαστικό Μέταλλο Γυαλί 53

54 Δείκτες ανάκτησης υλικών ΑΣΑ στο Δήμο Θέρμης 70, , , , , , ,00 0,00 0 Χαρτί Πλαστικά Μέταλλα Γυαλί Γυαλί

55 Ανακύκλωση υλικών στη Γερμανία 55

56 Οφέλη από την ανακύκλωση στην Ελλάδα (ΜΠΟΥΡΤΣΑΛΑΣ, ΘΕΜΕΛΗΣ, ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ (2011), Earth Engineering Center, Columbia University) % Χαρτί Γυαλί Χαλκός Αλουμίνιο Ενέργεια Αέρια ρύπανση Ρύπανση νερών Χρήση νερού

57 Μέσες τιμές στην Ελλάδα (2009) (JESSICA, Instruments for Solid Waste Management in Greece, EUROCONSULTANTS, EPTA, 2010) 57

58 Οφέλη Επιβάρυνση Εκ. τόνοι CO2 Equivalents Η συμβολή της ανακύκλωσης στην αποφυγή του φαινομένου του θερμοκηπίου Διάθεση Καύση Ανάκτηση Αποκομιδή Καύση Ανάκτηση Αστικά απόβλητα 58

59 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Διαφάνεια _Waste_Management/Alexandros%20Lagakos_Panorama_Greece.pdf ni/anakyklosi%20ylikon/anakyklosi_mpatarion.jpg e6eb29154bd015690e36a08b7245acfd.jpg 6. _Waste_Management/Alexandros%20Lagakos_Panorama_Greece.pdf

60 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Διαφάνεια 37 E%91%CE%A0%CE%9F%CE%92%CE%9B%CE%97%CE%A4%CE %91/Project%20ISWA%20Recycling%202013/Recycling%20in %20Greece%20Anthouli.pdf Konstantinos-Moustakas.pdf aterials_dcctf.jpg

61 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Διαφάνεια _files/MRF02-2.jpg 02_files/MRF02-3.jpg EkTgRMAFrfw/Tdi8D7bUJcI/AAAAAAAAABQ/8EV2_4drW2g/s 1600/Steel_recycling_bales.jpg

62 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Διαφάνεια /db x250.jpg

63 Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Νταρακάς Ευθύμιος. «. Επεξεργασία Ανακύκλωση». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

64 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομή [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. [1]

65 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τέλος ενότητας Επεξεργασία: <Σοφία Μαυρίδου> Θεσσαλονίκη, <Εαρινό εξάμηνο >

66 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σημειώματα

67 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.