ΖΗΝΩΝΟΣ Τ.Κ ΑΘΗΝΑ Τηλ: FAX:

Transcript

1 ΖΗΝΩΝΟΣ Τ.Κ ΑΘΗΝΑ Τηλ: FAX: ΕΤΟΣ 33ο - ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΥΛΛΟΥ 232 ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2011

2 ΠΛΩΜΑΡΙΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Τρίμηνη περιοδική έκδοση ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΛΩΜΑΡΙΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ «ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ» Ζήνωνος Αθήνα Τ. Κ Τηλ.-fax: Εκδότρια-Διευθύντρια: Κανελλοπούλου - Βαμβαδέλλη Μαρία Εύβοιας 25 Μεταμόρφωση Τηλ: web-site: ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Κανελλοπούλου Μαρία Παναγιωτίδης Γιώργος Ανδρόνικος Νίκος Λυγερού -Τσίγκα Κατερίνα Καζάζη - Καπερώνη Αμφιτρίτη Mαλλιαρός Δημήτρης Μπελάς Μιχάλης ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ π. Ευστράτιος Μανωλέλης Αντώνης Ανδριώτης Aμφιτρίτη Καζάζη - Καπερώνη Γιάννης Κουτσαφτέλης Ε. Καλδής Kλεάνθη Υπεύθυνος διεκπεραίωσης Μπελάς Μιχάλης ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Κανελλοπούλου Μαρία Ανδρόνικος Νίκος Μπελάς Μιχάλης Κολυβά Άρτεμις Μαλλιαρός Δημήτριος Ψαρράς Ευστράτιος Μπούκη Μυρσίνη Λυγερού - Τσίγκα Κατερίνα Μουτζούρης Νικόλαος Τα κείμενα απηχούν τις θέσεις των συντακτών και όχι του Συλλόγου. Ανυπόγραφα κείμενα δεν δημοσιεύονται. Κείμενα και φωτογραφίες που στέλνονται προς δημοσίευση δεν επιστρέφονται. Το εξώφυλλο φιλοτεχνήθηκε από το συγχωριανό μας γραφίστα Γιώργο Νικ. Μουτζούρη. Περιεχόμενα Με αφορμή μια παλιά φωτογραφία του 1931 Ο δάσκαλος Γρηγόρης Σαλάς...σελ. 5-6 Το σπήλαιο Αγ. Ισίδωρου Πλωμαρίου Λέσβου Ο Πλωμαρίτης θεατράνθρωπός μας Αλέκος Γαλανός Για τα νεανικά χρόνια του Βενιαμίν του Λέσβιου Επιστροφή στην Άμαξο Ολοκληρώθηκε το 4ο Διεθνές Συνέδριο: Nanowires 2011-Structural, electronic and transport properties of quantum wires..16 Το επετειακό λεύκωμα της Λέσχης Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος..17 Κατάλογος Πλωμαριτών Ιερέων Ου Κμπάρους Εκδηλώσεις στο Πλωμάρι μας κατά το Β τρίμηνο Χρήσεις οινοπνευματωδών ποτών (και ιδίως του ούζου) στη νεοελληνική λογοτεχνία Ψάρι με κεφάλι και ουρά...21 Σκαλίζοντας τα περασμένα...22 Του Πλωμαριού μας σημερινά και χτεσινά Η απομόνωση του Πλωμαριού μας και η άρση της Κοινωνικά Ηλεκτρονική σχεδίαση- εκτύπωση -επι μέ λεια- διεκπεραίωση έκ δο σης Eκδόσεις Γρα φι κές τέ χνες Καρπούζη Καρπούζη Αριστέα & Υιοί Ο.Ε. Θεοδοσίου 23 Ίλιον Τ.Κ Tηλ-Fax: karpouzi@otenet.gr 2 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

3 ΤΙΝΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΣΚΟΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΛΕΑΝΘΗ Δ. ΒΟΥΛΑΛΑ Επιμέλεια κειμένου-σχόλια Αμφιτρίτη Καζάζη-Καπερώνη ΜΕΡΟΣ Β Κατά την επανάστασιν του 1769 (1), την υποκινηθείσαν υπό της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β της Ρωσίας, καθ' ην εσφάγησαν και εξισλαμίσθησαν άνω των εκατό χιλιάδων ελλήνων, πολλοί εκ των επαναστατησάντων φεύγοντες την μάχαιραν των τούρκων, κατέφευγαν εις τας νήσους του Αιγαίου, εις τα μάλα απόκεντρα μέρη, οίον ήτο και το μέγα χωρίον, εις το οποίον από της αλώσεως της Κων/πόλεως ουδέποτε αποκατεστάθησαν τούρκοι/ινα δε ενθυμούνται την γενέθλιον, ελάμβαναν το της πατρίδος των όνομα, λ.χ. Μανιάτης, Μοραΐτης, Ανδριώτης, Κρητικός κ.λ.π., το οποίον φέρουν και σήμερον οι απόγονοί των ως επίθετον. Μανώλης Μάνης Κατά το έτος 1772 απήλθεν ο Μανώλης Μάνης εις Ρωσίαν, όπου μετά του καταδρομέως περιβόητου Λάμπρου Κατσώνη και άλλων ελλήνων κατετρόπωσαν τους τατάρους της Κριμαίας και μετά ταύτα επιβιβασθέντες ρωσικού καταδρομικού κατεναυμάχησαν και κατεβύθισαν τρία τουρκικά πλοία εντός του Δουνάβεως. Ο Μανώλης Μάνης κατόπιν κατετάχθη ως εθελοντής εις τον ρωσικόν στόλον της Μαύρης θαλάσσης υπηρετήσας μέχρι του 1792, ότε παραιτηθείς επανήλθεν εις την πατρίδα του, το Μέγα Χωρίον. Δια τας προς την Ρωσίαν υπηρεσίας του τω εξεφράσθη η ευαρέσκεια της αυτοκράτειρας, η οποία και τον εφιλοδώρησε γενναίως, υπουργούντος του εκ Μυτιλήνης λογίου Αντωνίου Παλλαδοκλή. Απεβίωσε κατά το έτος 1820 και τιμής ένεκεν ετάφη προ του νάρθηκας της εν τω Χωρίω εκκλησίας Ιωάννου του θεολόγου. Επί δε της πλακός του τάφου είναι κεχαραγμένα τα εξής: «Ενθάδε κείται ο δούλος του θεού Μανώλης Μάνης: Μαρτίου » Παρά τοις απογόνοις του Μανώλη Μάνη υπάρχει ουκάζιον (2) της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β -το οποίον εν πολλοίς ηλλοιωμένον υπό του χρόνου φέρει την σφραγίδα του κράτους επί ισπανικού κηρού μετά των υπογραφών των επισήμων. Μεταφρασθέν εκ του ρωσικού έχει ούτως: «Ουκάζιον της Αικατερίνης της Β ο φέρων το παρόν της Πανρωσικής αυτοκρατορίας εθελοντής του στόλου της Μαύρης θαλάσσης Μανώλης Μάνης εξηκολούθει υπηρετών...όπερ δια της επιθέσεως της σφραγίδας πιστοποιείται. 11 Νοεμβρίου 1792» Ο Μανώλης Μάνης έσχε δύο άρρενα τέκνα και εκ μεν του ενός υιού του οι απόγονοι ονομάζονται Μανωλιοί εκ δε του ετέρου του χρηματήσαντος πράκτορος της Ρωσίας προ της επαναστάσεως του 1821 οι απόγονοι αυτού ονομάζονται Μανωλιοί ή Κονσολέλια εκ της ιδιότητος του προγόνου των χρηματήσαντος προξένου(3). Ότε κατά την επανάστασιν του 1769 οι Έλληνες ενθαρρυνθέντες εκ της παρουσίας του ρωσικού στόλου διέτρεχαν το Αιγαίον καταδιώκοντες τα τουρκικά πολεμικά πλοία, λεηλατούντες και λαφυραγωγούντες τους Τούρκους της Μικρασίας, δεινότατη επεκράτησεν αναρχία και πειρατεία ανά το Αιγαίον. Το 1772 διαρκούσης της καταστάσεως ταύτης πλοία καταδρομικά Ψαριανών(4) ανεφάνησαν προ του επινείου του Μεγάλου Χωρίου, του νυν Πλωμαρίου. Μόλις οι κάτοικοι του επινείου αντελήφθησαν την παρουσίαν των πλοίων αυτών έχοντες δε πικράν πείραν της πειρατείας, ιδίως οι κατοικούντες εις τα παράλια, έντρομοι ετράπησαν εις φυγήν συν γυναιξί και Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 3

4 τέκνοις και παραλαβόντες ό,τι πολύτιμον είχον εκρύβησαν εντός υπογείου σπηλαίου, δεκάλεπτον απέχοντος του Πλωμαρίου, άνωθεν του παρεκκλησίου «Άγιος Ισίδωρος». Οι Ψαριανοί εξελθόντες από τα πλοία και ευρόντες έρημον το επίνειον, έσπευσαν προς αναζήτησιν των κατοίκων καθ' οδόν συναντήσαντες γραίαν τίνα μη προφθάσασαν να καταφυγή εις το σπήλαιον και απειλήσαντες αυτήν ηνάγκασαν να υποδείξη το καταφύγιον. Οι Ψαριανοί εμφανισθέντες προ της εισόδου του σπηλαίου προσεκάλεσαν τους εν αυτώ όπως εξέλθωσιν επί τη ιδέα ότι έφερον μεθ' εαυτών πολύτιμα αντικείμενα και ότι δεν θα τους κακοποιήσωσιν. Οι εν τω σπηλαίω φοβηθέντες ηρνήθησαν να εξέλθωσιν, οι δε Ψαριανοί οργισθέντες έθεσαν πυρ προ του στομίου του σπηλαίου και συνεπεία των φλογών και του καπνού απέθανον εξ ασφυξίας άπαντες. Έκτοτε μέχρι σήμερον η τοποθεσία αύτη ονομάζεται «κόκκαλα». Ο ιστορικός Κ. Σάθας, ο συγγράψας την «τουρκοκρατουμένην Ελλάδα», αναφέρει εν τω πονήματί του τάδε: «Πλοία των Ψαρών εκυρίευσαν εξ εφόδου τα χωρία Πλωμάρια, Πλαγιά, Μυτιλήνη αιχμαλωτίσαντες τους κατοίκους».(5) Αποσιωπά εξ αγνοίας το προαναφερθέν επεισόδιον του σπηλαίου. Η δε παράδοσις φαίνεται αληθεστέρα, ότι απέθανον εν τω σπηλαίω και όχι ότι ηχμαλωτίσθησαν. ΣΧΟΛΙΑ (1) Πρόκειται για τα Ορλωφικά, όπως είναι γνωστή στην ελληνική ιστορία και την ιστορία του Ανατολικού ζητήματος η εξέγερση των Ελλήνων της Πελοποννήσου κατά την εποχή του ρωσοτουρκικού πολέμου του και οι συντονισμένες επιχειρήσεις των ρώσων στη νότια Πελοπόννησο, στα νησιά του Αιγαίου και τις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας. Την αρχηγία του ρωσικού εκστρατευτικού σώματος στο Αιγαίο ανέλαβε ο Αλέξιος Ορλώφ με το μικρότερο αδερφό του Θεόδωρο, αφού προηγουμένως άρχισαν συνεννοήσεις με τους Έλληνες της Βενετίας και τους πράκτορές τους. Πρώτη επαναστάτησε η Μάνη (Οίτυλο) και η επανάσταση γρήγορα επεκτάθηκε μέχρι την Κορώνη, το Ναβαρίνο, τον Μυστρά και το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου. Στη συνέχεια επαναστάτησε η Κρήτη, η Ήπειρος και μέρος της Θεσσαλίας. Η επανάσταση απέτυχε λόγω έλλειψης οργάνωσης αλλά και γιατί εγκαταλείφθηκε από τους Ρώσους πολύ γρήγορα. Το 1770 τουρκαλβανικές δυνάμεις κατέπνιξαν την εξέγερση σε φοβερό όργιο αίματος και λεηλασιών. Το μόνο θετικό σημείο ήταν η νικηφόρα για τους Ρώσους ναυμαχία στο Τσεσμέ ( 4 Ιουλίου 1770), όπου διαλύθηκε το μεγαλύτερο μέρος του τουρκικού στόλου. (2) Ουκάζιον Αυτοκρατορικό διάταγμα του Τσάρου με ισχύ νόμου (3) Κόνσουλας ή κόνσολος Πρόξενος Βενετ. Consolo {λατιν. Consul-ύπατος} (4) Ψαριανοί πειρατές Κατά τη εποχή της κυριαρχίας του ρωσικού στόλου στο Αιγαίο ( ) που ακολούθησε τα Ορλωφικά και την καταστροφή του τουρκικού στόλου στο Τσεσμέ, οι Ψαριανοί συνεργάστηκαν με τους Ρώσους, επαναστάτησαν κι αυτοί μαζί με άλλα αιγαιοπελαγίτικα νησιά και άρχισαν να εξοπλίζουν καράβια για καταδρομές στα παράλια της ανατολικής Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Θράκης και Ιωνίας. Οι επιδρομές αυτές είχαν στην αρχή ως στόχο τουρκικές θέσεις και πλοία, αλλά σύντομα εξελίχτηκαν σε πειρατικές επιχειρήσεις εναντίον μουσουλμάνων και χριστιανών ακόμη, όπως π.χ. εναντίον των φιλειρηνικών κατοίκων της γειτονικής Χίου, στους οποίους οφείλονται και οι παρακάτω χαρακτηριστικοί στίχοι δημοτικού τους τραγουδιού: «Ψαριανοί παντίδοι, κλέφτες και σκυλιά, Χιώτικα καράβια δεν πιάνετένε πια...» (5) Το χωρίο μάλλον λανθασμένα έχει αντιγραφεί. Ο Κων. Σάθας στην «Τουρκοκρατουμενη Ελλάδα» έκδοση 1869, σελ.522 αναφέρει για τους Ψαριανούς: «Ποιήσαντες αποβάσεις εις διάφορα μέρη της Ιωνίας και λοιπών παραλίων μερών, εκυρίευσαν εξ εφόδου και ηχμαλώτισαν το Πλουμάρι και Πλαγιά, χωρία της Μυτιλήνης». 4 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

5 Με αφορμή μια παλιά φωτογραφία του 1931 Ο δάσκαλος Γρηγόρης Σαλάς Εκδρομή εις Παλιακκλησιάν του Α' δ. σχολείου Πλωμαρίου, Μάιος 1931 Διδάσκαλοι εξ αριστερών προς τα δεξιά κ. Γρ. Σαλάς, κ. Κ. Καράς, κ. Μηνάς Δημόπουλος, κ. Ισαβ. Σαμαρά, κ. Ανδρομ. Σμυρνιώτου, κ. Ελ. Πλέλη Με αφορμή τη φωτογραφία του 1931 που παρουσιάζει εκδρομή του Α' Δημοτικού σχολείου, παιδιά, σημερινούς ενενηντάρηδες, και που ο ίδιος ο Γρηγόρης Σαλάς, με ωραία γράμματα οπισθογραφεί, θυμήθηκα τον μεγάλο αυτό δάσκαλο και άνθρωπο, που αξιώθηκα να τον έχω και δάσκαλο, και σαν δάσκαλος πια εγώ, διευθυντή μου. Ήταν ο τύπος δασκάλου και διανοούμενου που εξέλιπε πια για πάντα. Ενέπνεε σεβασμό και εμπιστοσύνη, μόνο που τον έβλεπες. Ευθύς, σοβαρότατος όταν περπατούσε πηγαίνοντας προς το σπίτι του, στο σχολείο ή στο εξοχικό του, που ήταν Ίσα- Μέσα. Άλλο δρομολόγιο δεν ήξερε. Όλοι οι μαθητές όλων των σχολείων της πόλης, χωρίς να τους το συστήσει κανείς στέκονταν στην άκρη να περάσει, πράγμα που δεν γινόταν σε κανέναν άλλον. Υπηρέτησε στο 1 Δ.Σ. σαν διευθυντής του επί 43 χρόνια. Ακριβέστατος σε όλα, δίσταζες να τον πλησιάσεις, αλλά αν το τολμούσες σε γοήτευε αμέσως. Γλυκύτατος στην ομιλία του, πολύ εξυπηρετικός, ένας άλλος άνθρωπος! Στο διάλειμμα σοβαρότατος, απλησίαστος στους μαθητές, στους συναδέλφους του ήταν ένας μελιστάλακτος άνθρωπος! Να κεράσει, να πει το αστείο του, να προκαλέσει το γέλιο. Να κεράσει καραμέλες που πάντα είχε. Άνθρωπος χωρίς ίχνος κοινωνικής ή οικογενειακής ζωής, πάντα αφοσιωμένος στο σχολείο και στους μαθητές του. Όσοι αξιώθηκαν να τον έχουν δάσκαλο πάντα μιλούν με απέραντη αγάπη προς το μεγάλο δάσκαλο. Πήγε στη Θεσσαλονίκη να σπουδάσει γιατρός. Έκανε ένα χρόνο. Λιποθύμησε με το πρώτο αίμα που είδε. Τόσο τρυφερός, χωρίς να το δείχνει ήταν. Έγινε δάσκαλος και βρήκε τον εαυτό του με το να δώσει και την ψυχή του στους μαθητές του. Δεν παντρεύτηκε, δεν είχε ποτέ καμιά σχέση, δεν ήξερε τίποτε άλλο εκτός του σχολείου. Δεν πήγε ποτέ σε γραφείο επι- Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 5

6 θεωρητή. Ήταν ο μόνιμος εκκαθαριστής αποδοχών. Πρώτος σε κάθε απεργία χωρίς να λάβει ποτέ μέρος σε συνδικαλιστική συγκέντρωση. Στην αγορά κατέβαινε μια μέρα τον χρόνο, όταν ερχόταν ο επιθεωρητής και πάντα ήθελε και επέμενε να πληρώσει αυτός τον λογαριασμό του τραπεζιού. Όλοι ανεξαίρετα οι συνάδελφοί του τον σέβονταν πραγματικά. Αναγνώριζαν όλοι τους ότι ήταν ένας άλλος, ξεχωριστός δάσκαλος. Ένας που κυριολεκτικά θυσίασε τη ζωή του για να μορφώνει ελληνόπουλα. Άλλος Γρηγόρης Σαλάς δεν θα υπάρξει. Έξι μήνες μετά την υποχρεωτική συνταξιοδότησή του, μακριά από τους μαθητές του, έφυγε για πάντα, σε ηλικία μόλις 66 χρόνων. Ας είναι αιωνία η μνήμη του. Γιάννης Κουτσαφτέλης Δάσκαλος Μάης 2011 ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟΝ ΑΓ. ΙΣΙΔΩΡΟΥ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΛΕΣΒΟΥ Υπό κ. Άννας Πετροχείλου Η είσοδος του σπηλαίου Αγ. Ισιδώρου Πλωμαρίου Λέσβου Φωτογρ. Άννας Πετροχείλου Ευρίσκεται προς ανατολής της κωμοπόλεως Πλωμαρίου εις απόστασιν μ. περίπου απ αυτήν παρά την ομώνυμον περιοχή και εντός του κτήματος του Δ. Κακνέλη. Απέχει από την θάλασσαν 50 μ. περίπου και εις ύψος περί τα 4 μ. υπέρ την επιφάνειαν αυτής. Ιστορικό: Πολλαί διαδόσεις περί του ανωτέρω σπηλαίου έχουν κυκλοφορήσει από ετών μεταξύ των παλαιοτέρων και νεωτέρων κατοίκων. 1ον) Ότι το σπήλαιον εκτείνεται προς Β. εις μήκος περί τα μ. όπου υπάρχει έξοδος. Τούτο εβεβαίωναν παλαιότεροι, οι οποίοι αποπειραθέντες να εξερευνήσουν τον οχετόν του σπηλαίου δεν το κατώρθωσαν λόγω αδυναμίας διατηρήσεως ανημμένων φωτιστικών μέσων (κηριών κ.λ.π.) τα οποία έσβυναν από έντονο φύσημα αερίων, 6 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

7 τα οποία και καθίστον δύσκολο και την αναπνοή. 2ον) Κατά επιδρομήν πειρατών ψαριανών, οι κάτοικοι κατέφυγαν δι ασφαλείαν των εις το ανωτέρω σπήλαιον. θάλαμον διαστάσεων 15,9 Χ 13,5 Χ 4-5μ. Εις το κέντρον του αριστερού τοίχου διανοίγεται εσοχή κατηφορική διαστάσεων 3,5 Χ 3 Χ 1,8 εις το βαθύτερον τμήμα της οποίας έχει διανοιχθή εις επίπεδο τυφλός Πλωμάριον Λέσβου Φωτογρ. Άννας Πετροχείλου Καθυστερήσασα γραία ηναγκάσθη να προδώση το κρησφύγετον. Επειδή οι κάτοικοι δεν παρεδίδοντο εις τους πειρατάς, οι τελευταίοι ήναψαν φωτιά εις την είσοδον και έξοδον του σπηλαίου προκαλέσαντες εις τους κρυπτομένους τον εξ ασφυξίας θάνατον. Με τον θρύλον αυτόν συνδέουν και το όνομα της πλησίον του σπηλαίου περιοχής «Τα κόκκαλα». Ο Δήμαρχος και προοδευτικά στελέχη Πλωμαρίου δι εγγράφου των παρεκάλεσαν την γράφουσαν όπως προβή εις την εξερεύνησιν και μελέτην του ανωτέρου σπηλαίου, όπερ και επραγματοποίησεν αυτή τον Αύγουστον του Το σπήλαιον. Η είσοδος του σπηλαίου είναι αψιδωτή. Διαστάσεων 2,5 Χ 0,9. Ακολουθεί διάδρομος μήκους 4 μ. Χ 4 Χ 1,5 ο οποίος καταλήγει εις το κυρίως σπήλαιον, αποτελούμενον από ένα ευρύχωρον οχετός διαστάσεων μήκους 4,5 Χ 1 Χ 0,5. Όπως αποδεικνύεται εκ των υπολειμμάτων κτιστού τοίχου μέχρι ύψους 1,5 μ. περίπου γύρωθεν των τοιχωμάτων της κατηφορικής εσοχής, επεσωρεύετο μικρά ποσότης ύδατος, την οποίαν οι παλαιότεροι κάτοικοι δι αυτού του τρόπου κατώρθωσαν να συγκρατήσουν δεδομένου ότι η εσοχή είναι διανοιγμένη εις τεμαχοπαγές πέτρωμα και τα ύδατα απερροφώντο ταχέως η διέφευγον από τον μικρό οχετόν, πάλιν δι απορροφήσεως. Ο ανωτέρω οχετός λόγω του περιορισμένου πλάτους και ύψους του 0,50 και της περιορισμένης αποδόσεως φωτιστικών μέσων που εχρησιμοποίησαν οι πρώτοι αποπειραθέντες να το ερευνήσουν, εθεωρήθη συνεχίζων εις μέγα μήκος και καταλήγων εις περιορισμένων διαστάσεων στόμιον βαράθρου - μή ερευνηθέντος - ευρισκόμενον εις απόστασιν μ. απ αυτόν. Το σπήλαιον στερείται παντελώς στα- Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 7

8 λακτικού διακόσμου. Βιοσπηλαιολογία Εντός του σπηλαίου ζουν εν αφθονία νυκτερίδες, εκ της κόπρου των οποίων προκαλείται η δυσοσμία, η οποία εθεωρήθη ως επικίνδυνο αέριο. Ουδαμού ευρέθησαν ανθρώπινα οστά. Διαστάσεις: Το σπήλαιον εκτείνεται εκ Ν. πρός Β. εις μήκος 19,90 μ. Το μεγαλύτερον ύψος του από επιπέδου εισόδου ανέρχεται εις 5,5 μ. Το μεγαλύτερον βάθος του εις 0,6 μ. Καταλαμβάνει έκτασιν 200 τ.μ. Μετεωρολογία: Η θερμοκρασία του σπηλαίου κατά τον Αύγουστον του 1964 ήτο 20 ο Κελσίου, ή δε υγρασία 65 ο. Τουρισμός: Το σπήλαιον Αγ. Ισιδώρου λόγω του μικρού μεγέθους του και της παντελούς ελλείψεως σταλακτικού διακόσμου στερείται τουριστικού ενδιαφέροντος. Αντιθέτως ολόκληρος η περιοχή Πλωμαρίου είναι αξιόλογος από τουριστικής απόψεως. Η μελέτη αυτή έχει ληφθεί από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Θεόφραστος. Τμήμα Γεωλογίας Α.Π.Θ. και μας την απέστειλε για δημοσίευση ο κ. Αριστείδης Φρυδάς, τον οποίο θερμά ευχαριστούμε. 8 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

9 Ο Πλωμαρίτης θεατράνθρωπός μας Αλέκος Γαλανός Μ οιάζει θαρρείς με παραμύθι. Όπως όλες σχεδόν οι ιστορίες οι τραβηγμένες απ τη Μικρασιατική Καταστροφή και το διωγμό. Θα σας τα δώσω όπως μου τα εμπιστεύτηκε ο δικός μας θεατράνθρωπος που η τύχη με ευνόησε να τον γνωρίσω, να ζήσω, να δουλέψω και να μαθητέψω κοντά του, όταν μετά από πανελλήνιο διαγωνισμό κλήθηκα να επανδρώσω το γραφείο ραδιοφώνου. Μόλις τον συνάντησα στην Αθήνα, εντελώς άγνωστοι αφού βλεπόμασταν για πρώτη φορά, με αγκάλιασε, μου έδωσε κουράγιο, με έκανε να ξεφοβηθώ τη ζωή, μου φύτεψε φτερά να πετάξω και καρφώνοντας τα μάτια του στα δικά μου είπε σιγανά. Θα τα πάμε καλά. Είμαστε και πατριωτάκια. Άπειρος, φοβισμένο επαρχιωτάκι όπως ήμουνα, σχεδόν έτρεμα μπροστά στην αίγλη και την ακτινοβολία που εξέπεμπε. Αυτός μέτρησε τις δυνάμεις μου, έριξε το σπόρο, βλάστησε μέσα μου, αγάπησα, έμαθα με την ανεπανάληπτη πειθώ του την τέχνη, με πέταξε μετά στα βαθιά, και με έκανε να πιστέψω πως ήξερα να κολυμπώ. Μαζί στην αρχή, μόνος μου αργότερα, κάναμε τις εκπομπές στο ραδιόφωνο που μεταδίδονταν από την ΕΙΡ και ΥΕΝΕΔ (μετέπειτα ΕΡΤ) σε εθνικό δίκτυο. Φιλιωθήκαμε, γινήκαμε μια οικογένεια. Μέρες πολλές, χρόνους εννιά, μετρούσα τις ανασαμιές του στο ίδιο γραφείο του κεντρικού Υπουργείου Γεωργίας. Ένα απομεσήμερο, καθισμένοι έξω από το στούντιο να ξαποστάσουμε και να ανοίξει η φωνή μας για να συνεχίσουμε τη ζωντανή μετάδοση, χωρίς καμιά αιτία, με άρπαξε από τους ώμους και φώναξε. Δε μπορούσανε να αντέξουν άλλο το τριπλό χτύπημα του Χάρου οι γονείς μου. Είχανε σπίτι στο Πλωμάρι, το πούλησαν. Κι υστερνά, έχασα και την αδελφούλα μου κατάπιε μια δυο, σκούπισε με την ανάστροφη της παλάμης του μάτια και ζυγωματικά και μου ξεστόρησε τούτα. Ήτανε που λες ο πατέρας μου, Κώστα τον λέγανε, γεροδεμένος, άφοβος και γεννημένος στη Σμύρνη από γονείς εύπορους. Έμπορος ο πατέρας του, αλλά ο ίδιος διάλεξε να γίνει υποδηματοποιός. Δούλεψε πέντε χρόνια κοντά σε ένα Τούρκο δερματέμπορο, έμαθε την τέχνη, κι επειδή τον αγαπούσε ο αφεντικός του, του έβαλε σιρμαγιά, να τον κάνει, ήθελε, συνέταιρο. Να εμπορεύονται δέρματα και να τα στέλνουν σε άλλες χώρες. Στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια, μπορεί και στη Βενετία. Γι αυτό κι όταν έγινε ο πρώτος διωγμός, δεν ακολούθησε τους γονείς του, που τους διώξανε το δεκάξι για την Ελλάδα. Σίγουρος ήταν, ασφάλεια και μεροκάματο είχε, έμεινε κοντά στον Τούρκο να δουλέψει. Μη νοιάζεστε για μένα, είπε στο πατέρα του σαν έφευγε, μα θα μαζώξω κάμποσα λεφτά και θα έρθω στο Πλωμάρι να σας βρω. Μου είπε ακόμα πως όταν περάσανε τέσ- Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 9

10 σερα χρόνια, κι αρχίσανε να ξεσηκώνονται οι μπολσεβίκοι, μαθεύτηκε πως σύντομα θα φεύγανε όλοι οι Έλληνες απ τη Τουρκία κι οι Τούρκοι απ την Ελλάδα. Εκτός αυτού, είχε καιρό να πάρει γράμμα απ τους γονείς του ο Κώστας, ανησυχούσε, κι έτσι αποφάσισε να φύγει για το νησί, να τους βρει, να στρώσει εκεί δική του δουλειά. Όταν έφτασε ταλαιπωρημένος στο Κανταρλί κι ανέβηκε στο καΐκι, πριν ξεκινήσει, είδε στη στεριά μια κοπελίτσα να κρατάει με το χέρι ένα άρρωστο αγόρι. Ήταν η Ασημίνα κι ο μικρός Αλέξης, το άτυχο μικρό αδερφάκι της που πασκίζανε να σιμώσουν λίγο το πλεούμενο. Να πάνε κι αυτοί στη Μυτιλήνη θέλανε. Όμως οι Τούρκοι την εμπόδιζαν κι είχανε κακές διαθέσεις. Τελικά, με κίνδυνο της ζωής του, την έσωσε ο Κώστας και την πήρε μαζί του ως το Πλωμάρι. Το παιδί όμως χειροτέρεψε, γιατροί και φάρμακα δυσεύρετα, έμελλε να το θάψουνε εκεί. Δίπλα σε έναν άλλο, διπλό τάφο, που μέσα ήταν οι γονείς του Κώστα. Είχε αρπάξει φωτιά, μάθανε, το σπίτι τους, βράδυ ήταν, τους βρήκανε το πρωί καρβουνιασμένους. Και οι γειτόνοι δεν ξέρανε πού να ειδοποιήσουν το γιο τους. Σε τούτη την ιερή στάχτη απάνω, το παλικάρι αποφάσισε να κάνει το δικό του μικρό σπιτάκι. Σαν το τέλειωσε, ο Κώστας με την Ασημίνα κάνανε το σταυρό τους, δώσανε όρκο, ανταμώσανε τις τύχες τους, τα χνώτα τους, τις καρδιές τους, και με περίσσευμα αγάπης πήγανε στον Άγιο Ισίδωρο και παντρευτήκανε. Όμως δεν μπορούσανε να μείνουν για πολύ δίπλα στα τρία μνήματα στο Πλωμάρι. Πουλήσανε το σπίτι και νωρίς την Άνοιξη του 1922 μετακόμισαν στην πόλη της Μυτιλήνης, σε ένα μικρό διώροφο που αγόρασαν σε μια όμορφη γειτονιά, το Βουναράκι. Και τη πρωτομαγιά του ίδιου χρόνου η Ασημίνα έφερε στον κόσμο ένα χαριτωμένο αγοράκι, που το βαφτίσανε στο σπίτι τους και του δώσανε το όνομα Αλέκος. Αυτός ήταν το πρωτοπαίδι τους, ο Αλέκος Γαλανός. Ο σπουδαίος θεατράνθρωπος ο οποίος σπούδασε γεωπόνος για χατίρι της μητέρας του που υπεραγαπούσε, και θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση και ραδιόφωνο γιατί τον έτρωγε ο μεγάλος του έρωτας για το λειτούργημα του Θέσπη. Στην Ελληνική Πολιτεία (που τον αγνόησε στα τελευταία του χρόνια), έχει προσφέρει πάρα πολλά. Ως γεωπόνος ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε τη μαζική εκπαίδευση του αγροτικού πληθυσμού και κατάφερε Κώστας Γαλανός Ασημίνα Γαλανού να φέρει τον πολιτισμό, το ραδιόφωνο, τον κινηματογράφο κι αργότερα την τηλεόραση στο χωράφι και το σπίτι του Έλληνα αγρότη. Το μεγάλο του ταλέντο όμως ήταν του θεατρικού συγγραφέα κι έγραψε πολλά έργα που ανεβάστηκαν σε κεντρικές αίθουσες Ελλάδα κι εξωτερικό. Γνωστός όμως έγινε κυρίως από το κλασικό έργο του τα Κόκκινα Φανάρια που παίζονταν το δυο χρόνια συνέχεια στην Αθήνα, επαρχία, Κύπρο, Λονδίνο και Τουρκία με καταπληκτικές κριτικές κι εμπορική επιτυχία. Το ίδιο έργο το μετέτρεψε σε σενάριο και με σκηνοθέτη το Βασίλη Γεωργιάδη γυρίστηκε ταινία που πήγε μέχρι Όσκαρ καλλίτερης ξενόγλωσσης ταινίας, παίρνοντας την δεύτερη θέση με πολύ μικρή διαφορά από τη θρυλική ταινία Οκτώμισι του Φεντερίκου Φελίνι. Πρόκειται για ένα έργο διαχρονικό που εξακολουθεί να βρίσκεται στην επικαιρότητα. Το 2008, λίγο μετά το θάνατό του, όταν ανέβηκαν τα Κόκκινα Φανάρια στο θέατρο Ένα της Κύπρου, στο πρόγραμμα των παραστάσεων διαβάζουμε πως ο Αλέκος Γαλανός κατάγεται από το Πλωμάρι Λέσβου. Aυτός είναι ο σημαντικότερος λόγος που βρισκόμαστε τώρα αντικριστά και μιλάμε. Κι ας περιμένουμε τη βιογραφία του ηθοποιού, σκηνοθέτη, δασκάλου, προϊσταμένου και φίλου μου που με πολύ αγώνα ολοκληρώθηκε και σύντομα θα κυκλοφορήσει, με εκδόσεις Αγίου Όρους. Γιώργος Καμβυσέλλης 10 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

11 Για τα νεανικά χρόνια του Βενιαμίν του Λεσβίου (Από την ομιλία του Αρ. Στεργέλλη στο συνέδριο για τον Βενιαμίν Λέσβιο Πολύκεντρο Πλωμαρίου ) Το συνέδριο οργανώθηκε από το Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τη Λέσχη Πλωμαρίου (19-21 Ιουνίου 2009) Στο διάστημα της πολυχρόνιας ενασχόλησής μου με τον Βενιαμίν Λέσβιο εντόπισα κάποια σημαντικά ζητήματα που κατά τη γνώμη μου δεν έχουν βρεί ικανοποιητική λύση στη βιογραφία του Βενιαμίν, της πιο λαμπρής μορφής του λεσβιακού εικοσιένα. Ο Βενιαμίν Καρρέ, που συνήθιζε να υπογράφει Βενιαμίν Λέσβιος, γέννημα μεγάλης εποχής, φυσικομαθηματικός και φιλόσορος, έχουμε κατανοήσει σήμερα ότι ανήκει στους μεγάλους πρωταγωνιστές της εθνικής παλιγγενεσίας, που οραματίστηκαν, επιδίωξαν και είδαν πραγματοποιημένο το απίστευτο και πολυονειρεμένο κατόρθωμα της Ελληνικής Επανάστασης. Λόγιος με πνευματική δράση για την προετοιμασία του Αγώνα και με την κήρυξή του, με τη συμμετοχή του σ αυτόν. Κάποια βασικά βιογραφικά ζητήματα όμως, παρά την εκτενή σχετική βιβλιογραφία που υπάρχει σήμερα και τη συγγραφή ακόμη και διδακτορικής διατριβής χρειάζονται περισσότερη έρευνα. Ξεκίνησε περί το 1800 τη διδακτική δράση του στο Αϊβαλί (Κυδωνίες), ύστερα από εικοσαετείς σπουδές από τις οποίες τα μισά περίπου χρόνια μετά το 1790 στην Πίζα και στη Γαλλία, όπου πιθανολογείται ότι ακροάσθηκε μαθήματα στην Πολυτεχνική Σχολή του Παρισίου (ίδρυση 1794) την κοσμοϊστορική εποχή της Γαλλικής επανάστασης, από την οποία διδάχτηκε πολλά. Οπλισμένος με δυνατό στοχασμό και παιδεία, θεώρησε το θέμα της απελευθέρωσης ζήτημα εθνικής εκπαίδευσης, έφερε νέες ιδέες και τρόπο σκέψης εμπλουτίζοντας τα πνευματικά ενδιαφέροντα της διψασμένης για μάθηση νεολαίας με τη στροφή προς τις θετικές επιστήμες σε μια κοινωνία στραμμένη από την πλευρά πνευματικών ενδιαφερόντων προς τη γραμματική και εκκλησιαστική μόρφωση. Με τις εκπαιδευτικές αυτές απόψεις του διαφοροποιήθηκε από τη νοοτροπία του στενού και στεγνού καλογηρισμού και ήλθε σε σύγκρουση με το ομότεχνο και κοινωνικό περιβάλλον. Παρά την αναγνώρισή του ως σοφού δασκάλου μετά την επιστροφή του στο Αϊβαλί, κυνηγήθηκε για τις ιδέες του, συνέπεια της κατεύθυνσης του στις θετικές επιστήμες, για το πρωτότυπο περιεχόμενο της διδασκαλίας του ως προς το ηλιοκεντρικό σύστημα και την πιθανότητα κατοίκησης άλλων πλανητών, που τον κατέστησαν ύποπτο αθεΐας, για την εισαγωγή του πειράματος στη φυσική, τις μετριοπαθείς γλωσσικές προτιμήσεις του προς την απλή γλώσσα του λαού, τις πολιτικές ιδέες του, με τις οποίες προέτρεπε σε εθνική εξέγερση κατά του τουρκικού ζυγού (Α. Αγγέλου, Προς την ακμή του νεοελληνικού διαφωτισμού, Μικρασ. Χρονικά, 7 (1956), 1-81). Όλα αυτά, συνδυασμένα με τον ορμητικό χαρακτήρα του, δημιούργησαν κατάσταση διωγμού του στο Αϊβαλί ήδη από το 1803, αργότερα στη Μυτιλήνη, Μολδοβλαχία, όπου εργάσθηκε λίγο πριν κατέβει στην επαναστατημένη Ελλάδα για να προσφέρει τις πολύτιμες υπηρεσίες του στη συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους, που προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τα τεράστια πολιτικά και οικονομικά προβλήματα της νέας ύπαρξής του (Β. Αργυροπούλου, Ο Βενιαμίν Λέσβιος και η ευρωπαϊκή σκέψη του 18ου αι. Διδακτωρική διατριβή, Αθ. 2003, Βαλέτας, Βενιαμινικά Μτ. 1982, ). Στις ηγεμονικές αυλές της Μολδοβλαχίας ( ) είχε αποκτήσει πολιτική εμπειρία και τη γνωριμία του ισχυρού κατόπιν πολιτικού της Επανάστασης Αλ. Μαυροκορδάτου, στου οποίου την κομματική μερίδα ανήκε. Εκείνη την εποχή εκτύπωσε στη Βιέννη, όπως είναι γνωστό, τα τρία έργα του από την πολύ ευρύτερη νωρίτερα πνευματική παραγωγή του, την Αριθμητική (1818) Γεωμετρία Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 11

12 και Μεταφυσική (1820< στο εξώφυλλο των οποίων απεικόνισε σχηματικά και συμβολικά την εθνοδιαφωτιστική ιδεολογία του, που μεταμόρφωσε πολύ γρήγορα και σε πολιτική δράση (βλ. πρόχειρα στου Βαλέτα ο.π. 82,93,113). Στο συγγραφικό και εκδοτικό αυτό σήμα του απεικονίζεται μεγάλο πουλί, που πετώντας ανάμεσα από σύννεφα προς τα ανατολικά μεταφέρει στη ράχη του το μουσικό όργανο της λύρας, σύμβολο των γραμμάτων και των τεχνών. Η σκηνή φωτίζεται από την ανατολή. Έτσι απεικόνισε ο Βενιαμίν το προεόρτιο έτος της Επανάστασης τον εθνικό φωτισμό, στον οποίο πρωταγωνιστούσε. Μετά την ένταξή του στο Ιάσι στη Φιλική Εταιρεία (1819) και τον ερχομό του στη Σμύρνη περνά από το Αϊβαλί μέσω Ψαρών στην επαναστατημένη Ελλάδα όπου αρχίζει η πολιτική δράση του. Τα σχετικά με την πολυεθνική δράση του Βενιαμίν, τα τελευταία τρία χρόνια της ζωής του είναι γνωστά, χάρις στην πλούσια βιβλιογραφία που έχει αναπτυχθεί, ιδιαίτερα και από τον συμπατριώτη μας Ι. Μουτζούρη. Αγωνίσθηκε να στηρίξει την Επανάσταση, στην οποία πίστευε ακράδαντα, γνωρίζοντας κάθε είδους ταλαιπωρίες και κινδύνους και πλήρωσε με τη ζωή του την πρόγευση της εθνικής ελευθερίας στο ταλαιπωρούμενο από τον εμφύλιο και τις επιδημίες Ναύπλιο, στις 27 Αυγ/8 Σεπτ. 1824, χτυπημένος από τύφο και πάμπτωχος. Κατέληξε σχεδόν μαρτυρικά, χωρίς να προλάβει να δει ολοκληρωμένο το αποτέλεσμα των μόχθων του, αλλά αφήνοντας εξαιρετική μνήμη πατριώτη, που συνδύαζε ήθος και σοφία. Το παράδειγμά του έμεινε παρακαταθήκη στους συμπατριώτες του Πλωμαρίτες, που το 1912 έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην απελευθέρωση του νησιού. Αν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το τέλος του, έστω και ανεπαρκείς, χάρις σε δυό εφημερίδες του Αγώνα που τον νεκρολόγησαν, τον Φίλο του Νομού και την εφημερίδα των Αθηνών, δεν είναι το ίδιο γνωστά και τα πρώτα χρόνια της ζωής του, παρά σε γενικές γραμμές και με αβέβαιες πληροφορίες. Ούτε από τους βιογράφους του, αρκετούς σε αριθμό, αλλά που άργησαν να εμφανισθούν, ούτε από την ικανοποιητική βιβλιογραφία γνωρίζουμε με βεβαιότητα το έτος της γέννησής του. Στην είδηση για τον θάνατό του των δύο εφημερίδων που προαναφέραμε αναγράφεται ότι όταν πέθανε ήταν περίπου 65 ετών, και επομένως θα γεννήθηκε περίπου το Το στοιχείο αυτό άργησε να γίνει αποδεκτό. Ας παρατηρηθεί ότι λόγω της σύντομης διαμονής του Βενιαμίν στην επανστατημένη χώρα δεν θα ήταν δυνατό να γίνουν γνωστά με ακρίβεια τα βιογραφικά του και ότι λόγω των ταλαιπωριών που θα έδειχνε ηλικία μεγαλύτερη από την πραγματική. Στο χρησιμότατο για το θέμα που εξετάζομε βιβλίο του Γ. Βαλέτα Βενιαμικά, όπου έχουν συγκεντρωθεί οι πρώτες βιογραφίες (για τις οποίες βλ. και Κ. Λάππας, Προφορικές παραδόσεις για τον Βενιαμίν, περ. Μνήμων τ. 24, 2002), βρίσκουμε ότι ένας από τους πρώτους βιογράφους του Βενιαμίν, ο Πολιχνιάτης Ευστ. Γεωργιάδης, έγραψε το 1844, βάσει λανθασμένης, ντόπιας ίσως προφορικής παράδοσης, ότι ο Βενιαμίν είχε γεννηθεί το 1762 (Βαλέτας, 41). Η άποψη αυτή επεκράτησε ως τα νεότερα χρόνια, τη δεκαετία του 1950 όμως οι ασχολούμενοι με τον Βενιαμίν ξαναθυμήθηκαν το 1759 (Α. Αγγέλου). Έγινε γνωστό τότε ότι ο Βενιαμίν είχε δηλώσει στη Γαλλική Αστυνομία ότι είχε γεννηθεί το 1766, αυτό όμως δεν υιοθετήθηκε τότε παρά το γεγονός ότι η πληροφορία προερχόταν από τον ίδιο τον Βενιαμίν προς επίσημη αρχή. Χρειάσθηκε να περάσουν τέσσερις σχεδόν δεκαετίες, ώσπου η συστηματική ερευνήτρια του βίου και του έργου του Βενιαμίν κ. Ρωξ. Αργυροπούλου, που ασχολήθηκε με τον Βενιαμίν και στη διδακτορική διατριβή της, υπέδειξε σημαντική πληροφορία που είχε βρει σε έγγραφο του Γαλλικού Υπουργείου Εξωτερικών ο ιστορικός Ν. Σβορώνος (Αργυροπούλου, Βενιαμίν Λέσβιος, Στοιχεία Ηθικής Αθ. 1994, 33). Στο έγγραφο αυτό, που είναι το 1798 και προέρχεται από τη Μασσαλία (άρα ο Βενιαμίν είχε μείνει κάποιο διάστημα εκεί) αναφέρονται ότι ο Βε- 12 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

13 νιαμίν είχε δηλώσει ότι ήταν 33 ετών και έμενε στο Παρίσι (Cordier 506, συνοικία S. Jaqnes). Σύμφωνα λοιπόν με το έγγραφο αυτό ο Βενιαμίν είχε γεννηθεί το 1765 ή αρχές του 1766, το ίδιο έτος που είχε βρει ο Αγγέλου από το 1956, αλλά δεν είχε αποδεχθεί ούτε ο ίδιος θεωρώντας το πολύ αργοπορημένο. Η απόρριψη του 1766 όμως συνείσθηκε, επειδή ίσως στένευαν νομίζομε από κακή εκτίμηση τα περιθώρια για τα άλλα στάδια ζωής του Βενιαμίν, κυρίως για τον χρόνο παραμονής του στο Αγ. Όρος. Πήγε όμως πράγματι εκεί και πόσο παρέμεινε; Και ακόμη, ήταν δυνατό ο Βενιαμίν να δηλώσει ψέμματα στις γαλλικές αρχές; Οι παλαιότεροι του Γ. Αριστείδη (1880) βιογράφοι του Βενιαμίν Πολιχνιάτης Ευστ. Γεωργιάδης (1844), Σοφ. Οικονόμος 1869) και Ελ. Θωμά δεν ανφέρουν μετάβασή του στο Αγ. Όρος (Βαλέτας, 41,44,51). Το ζήτημα είχε απασχολήσει ιδιαίτερα τον Σοφ. Οικονόμου (Λάππας, 89) ίσως και τον Μ. Γεδεών, που είχε βοηθήσει τον Θωμά, προφανώς χωρίς αποτέλεσμα. Ούτε άλλη αυθεντική μαρτυρία της εκεί παρουσίας του Βενιαμίν γνωρίζουμε, παρόλο ότι ο Βαλέτας αφήνει να εννοηθεί ότι έκανε τέτοια έρευνα, τελικά όμως, παρά τις αμφιβολίες του, παραδέχθηκε τα ως τότε ισχύοντα. Πρώτος ανέφερε τον Βενιαμίν Αγιορείτη ο Σταυράκης Αναγνώστης. Επιστροφή στην Άμαξο Αντώνη Ν. Ανδριώτη Συνέχεια από το προηγούμενο Μετά το δεκαπενταύγουστο, μια ξεχωριστή αγροτική δραστηριότητα της περιοχής ήταν η προετοιμασία των «καμινιών», των παραδοσιακών εργοταξίων παρασκευής ξυλοκάρβουνου. Και η περιοχή της Άμαξος προδιέθετε γι αυτό. Τεχνίτες απ τους καλλίτερους του είδους, απ την αρχή ακόμη του καλοκαιριού, τριγύριζαν τις λαγκαδιές και τα κτήματα, εντόπιζαν και κατέγραφαν εκείνα τα δένδρα, που θα μπορούσαν να αποφέρουν καλό και γερό ξυλοκάρβουνο για να ξανάλθουν λίγο αργότερα να τα κόψουν και να τα Η Λεσβιάς ωδή, Σμύρνη 1851, 59) εικοσιεπτά χρόνια μετά τον θάντατο του Βενιαμίν, οπότε θα μπορούσε και να υποτεθεί ότι παραπληπανήθηκε. Ας προστεθεί ότι η πιθανή μετάβαση στο Αγ. Όρος αν έγινε (γύρω στο 1775) ο Βενιαμίν ήταν ανήλικος ακόμη και με το έτος γέννησής του Οι δύο βιογράφοι Οικονόμου και Θωμά αναφέρουν ότι ο Βενιαμίν ακολούθησε μικρός κάποιος Αγιορείτη μοναχό (ίσως θείο του) από τη τη Μ. Παντοκράτορος στο Αϊβαλί, όπου διέμεινε στο μετόχι του Αγ. Νικολάου της Μονής. Αν είναι έτσι, εξηγείται πως αποκλήθηκε Παντοκρατορινός, χωρίς αυτό και να σημαίνει διαμονή στο Αγ. Όρος. Το ζήτημα έχει μεγάλη σημασία για την κατανόηση της προσωπικότητας και της πνευματικής συγκρότησης του Βενιαμίν, βάσει της οποίας διαμορφώθηκαν κατόπιν οι κοσμοθεωρητικές και επιστημονικές απόψεις του, που τόσο θόρυβο δημιούργησαν. Η διαμονή του λοιπόν στο Αγ. Όρος φαίνεται απίθανη. Για την Πίζα και τη Γαλλία οι πληροφορίες είναι λιγοστές, ιδιαίτερα για την πρώτη. Ας ευχηθούμε η μελλοντική έρευνα να αποφέρει κάτι περισσότερο, να αποκτήσουμε περισσότερη γνώση για τον Βενιαμίν και τον ρόλο του στην τοπική και εθνική ιστορία και ο ίδιος να αποκτήσει καλύτερη θέση στη διαπραγμάτευσή τους στο μέλλον. μεταφέρουν στο χώρο που θα «έκαβαν» το καμίνι. Έπρεπε να πάρουν πρώτα την άδεια και την συγκατάθεση του ιδιοκτήτη ή της Αγροφυλακής. Τις πιο πολλές φορές μάλιστα ο κάθε ιδιοκτήτης των ξύλων συμφωνούσε να δώσει τα ξύλα του αντί μιας ποσότητας του παραγομένου ξυλοκάρβουνου. Η συμφωνία ήταν συνήθως προφορική, βασισμένη στο λόγο της τιμής και των δύο μερών - άλλοι καιροί άλλα έθιμα. Με τον τρόπο αυτό και καθαρίζετο το κτήμα του ιδιοκτήτη από τα ανεπιθύμητα άγρια ή ξερά δένδρα και εξασφαλίζονταν συγχρόνως οι ανάγκες της Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 13

14 χρονιάς του ιδιοκτήτη για ξυλοκάρβουνο και ίσως και για καρβουνόσκονη για το μαγκάλι. Έτσι, ξερά λιόδενδρα, μεγάλοι πρίνοι, πλατάνια της λαγκαδιάς, απομεινάρια χοντρών ξύλων από τα ανοιξιάτικα κλαδέματα της ελιάς, και ό,τι άλλο ήταν διαθέσιμο, μαζεύονταν με υπομονή όλο το καλοκαίρι στο χώρο όπου θα «έκαιγε» το καμίνι. Που πάντα ήταν κοντά σε «μάννα» νερού και για τις ανάγκες της παρασκευής αλλά και για την πλήρωση ενός ή δύο βαρελιών νερού για την πυρόσβεση μιας ενδεχόμενης εξάπλωσης φωτιάς ιδίως κατά το «ξεφούρισμα» του καμινιού, που μπορούσε να λάβει χώρα και με δυνατό μελτέμι. Μ άρεσε να παρακολουθώ το κάθε στάδιο προετοιμασίας ενός καμινιού. Να βλέπω πώς στοιβάζονταν τα ξύλα με υπομονή και μεράκι, με τα χοντρά να τοποθετούνται στο κέντρο του καμινιού αφήνοντας ένα μικρό κυλινδρικό άνοιγμα και τα λεπτότερα να σχηματίζουν ένα πέπλο, που κάλυπτε ολόγυρα όλα τα άλλα ξύλα. Και όπως συμπληρώνονταν το «φόρτωμα» του καμινιού, το στοίβαγμα των ξύλων έπαιρνε το σχήμα ενός παραμορφωμένου ημισφαιρίου, ενός τρούλου θα έλεγα μιας εκκλησιάς. Ήταν τέτοια η μαεστρία του «φορτώματος» του καμινιού, που πολλές φορές, αν δεν ήσουν εξοικειωμένος με το θέμα, θα μπορούσες να στοιχηματίσεις ότι το στοίβαγμα αυτό των ξύλων δεν ήταν παρά η καλύβα κάποιων ιθαγενών της Αφρικής, που ξεστράτισαν προς τα μέρη της Άμαξος. Το «φόρτωμα» μπορούσε να κρατήσει και μέρες ανάλογα με το μέγεθος του καμινιού. Με το που τέλειωνε το φόρτωμα, όλος ο σωρός από τα ξύλα καλύπτονταν με μια στρώση «πευκατσίγινο» (ξερά φύλλα των πεύκων) που το εύρισκες άφθονο σε παρακείμενα πευκοδασάκια της περιοχής. Αυτό το στρώμα από πευκατσίγινα είχε το ρόλο του υποστρώματος πάνω στο οποίο θα στρώνονταν ένα συμπαγές χωμάτινο κάλυμμα από το οποίο μόνο μια τρύπα στην κορυφή του τρούλου και τρις-τέσσερις στη βάση του καμινιού εξασφάλιζαν την επικοινωνία του εξωτερικού με τον εσωτερικό του καμινιού χώρο. Για το συγκράτημα αυτού του χωμάτινου μανδύα, γύρο-γύρο στη κυκλική του βάση, τοποθετούντο μεγάλες πέτρες προσέχοντας πάντα να διατηρούνται ανοικτά τα στόμια από τις τρύπες της βάσης. Γιατί αυτές οι τρύπες είχαν τον βασικό ρυθμιστικό ρόλο του εξαερισμού του καμινιού. Από εκεί έμπαινε ο λιγοστός αέρας και έβγαινε ο καπνός της ατελούς καύσης των ξύλων, που θα τα μετέτρεπε σε ξυλοκάρβουνα. Απ την άλλη μεριά, η τρύπα της κορυφής του καμινιού χρησιμοποιείτο για να αρχίσουν το άναμμα της φωτιάς στο εσωτερικό και στη βάση του καμινιού. Σ αυτό βοηθούσε το κεντρικό κυλινδρικό άνοιγμα που δημιουργείτο κατά το αρχικό στάδιο του φορτώματος. Μετά το άναμμα της φωτιάς, η τρύπα της κορυφής κλείνονταν με κατάλληλη προέκταση του διπλού μανδύα (από πευκατσίγινο και χώμα). Αυτή την εικόνα του στησίματος ενός καμινιού την έβλεπα και δυο και τρεις φορές κάθε καλοκαίρι μια και στο απέναντι από τον πύργο μας κτήμα (αργότερα ιδιοκτησίας Αλέκου Λαγουμίδη) υπήρχε μόνιμος χώρος όπου «έκαβαν» καμίνια. Με συνέπαιρνε και με συνεπαίρνει μέχρι σήμερα ακόμα η μυρωδιά του καπνού του καμινιού, όπως και η μυρωδιά της άκαυτης και φρέσκιας πυρήνας, που αισθάνεσαι περνώντας κοντά από ένα ελαιοτριβείο. Είναι οι μαγικές αυτές μυρωδιές, που με δένουν με το παρελθόν και με αναβαπτίζουν στα περασμένα, όπου κι αν τύχει και αισθανθώ τη παρουσία τους. Τέτοιες δυνατές εικόνες που αποτυπώνονταν κάθε καλοκαίρι μέσα μου, δεν μπόρεσαν παρά να μου βάλουν την ιδέα να φτιάξω ένα μικρό καμίνι κι εγώ. Να όμως, που τόσο η ηλικία όσο και τα παιχνίδια με τη φωτιά το καλοκαίρι στο βουνό δεν συνηγορούσαν για να επιτύχω την συγκατάνευση των γονιών μου να κάνω κάτι τέτοιο. Γι αυτό και σοφιστήκαμε τη πιο λογική λύση: Να παρακαλέσουμε τον Δημήτρη Κουτλή, μάστορα του είδους, να μας συνδράμει σ αυτή την προσπάθεια και να μας βοηθήσει να στήσουμε ένα μικρό καμίνι δίπλα απ την αυλή του σπιτιού. Πράγματι τα παρακάλια έπιασαν τόπο, και με την άδεια των μεγαλυτέρων, μια μέρα χωρίς δυνατό μελτέμι, αρχίσαμε το στήσιμο του μικρού μας καμινιού. Ξεχυθήκαμε σ 14 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

15 όλο το κτήμα για να μαζέψουμε ό,τι καλλίτερο ξύλο μπορούσαμε και για να μαζέψουμε την απαραίτητη ποσότητα πευκατσίγινο. Με το που μαζεύτηκαν τα υλικά, και αφού προετοιμάσαμε το έδαφος κάτω από μια ελιά σε απόσταση αναπνοής από την αυλή μας, άρχισε με επιμέλεια το «φόρτωμα» του καμινιού στοιβάζοντας τα ξύλα όρθια το ένα δίπλα στο άλλο σε ακριβή μίμηση όλων όσων μέχρι τότε είχα αποτυπώσει παρατηρώντας τα όλα αυτά τα χρόνια. Σε λίγη ώρα, το φόρτωμα ενός μικρού καμινιού, διαμέτρου εβδομήντα πόντων και ύψους πενήντα περίπου, ήταν ήδη πραγματικότητα. Η χαρά ήταν απερίγραπτη! Δεν έμενε πια τώρα παρά να το καλύψουμε με το πευκατσίγινο και το χώμα. Το πευκατσίγινο στρώθηκε γρήγορα, και αφού το πασπαλίσαμε με λίγο νερό για να συγκρατιέται καλλίτερα το χώμα επάνω του, με προσοχή το καλύψαμε με χώμα αφράτο που μαζέψαμε από τις διπλανές πεζούλες όπου συνηθίζαμε να δένουμε τις κατσίκες μας κατά τα βράδια. Το σκεπάσαμε όλο το καμίνι χωρίς να αφήσουμε τρύπα στην κορυφή. Μόνο δυο-τρεις τρύπες στη βάση αφήσαμε για τον απαιτούμενο εξαερισμό. Το μικρό μέγεθος του καμινιού επέτρεπε να το ανάψουμε μέσω μιας από τις τρύπες της βάσης του. Τέλος, τοποθετήσαμε πέτρες μικρές γύρωγύρω στη βάση με συνέπεια στο σχέδιο που ακολουθούσαμε υπό κλίμακα. Και η μεγάλη στιγμή είχε φτάσει. Θα ανάβαμε τη φωτιά και θα περιμέναμε να γίνει η μαγική μετατροπή του ξύλου σε ξυλοκάρβουνο. Η μέθοδος αυτή της παραγωγής ξυλανθράκων βασίζεται στο φαινόμενο της πυρόλυσης δηλαδή της θερμοχημικής διεργασίας αποσύνθεσης ενός οργανικού υλικού (του ξύλου) με την βοήθεια της θερμότητας και σε απουσία επαρκούς οξυγόνου. Η έλλειψη επαρκούς ποσότητας οξυγόνου οδηγεί σε ατελή καύση σε αντίθεση με την τέλεια καύση που λαμβάνει χώρα σε ατμόσφαιρα επαρκούς οξυγόνου. Κι αυτή η βασική συνθήκη για να μετατραπούν τα ξύλα σε ξυλοκάρβουνα κανονίζεται και ρυθμίζεται από το μέγεθος που έχουν οι τρύπες που αφήνουμε στη βάση του καμινιού αλλά και από την διαπερατότητα του χωμάτινου μανδύα Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι που καλύπτει το καμίνι. Ανάψαμε τη φωτιά στο καμίνι σπρώχνοντας ένα αναμμένο χαρτί μέχρι το κέντρο της βάσης του, όπου είχαμε φροντίσει να τοποθετήσουμε κατά το φόρτωμα λίγο προσάναμμα. Το καμίνι άρχισε να δουλεύει, αφήνοντάς μας να χαζεύουμε το καπνό που έβγαζε από τις τρύπες της βάσης του. Εκεί δίπλα μείναμε για δυο με τρεις ώρες με αισθήματα χαράς και περηφάνειας, που καταφέραμε να δούμε το όνειρό μας να πραγματώνεται. Εκεί μείναμε ανάκατοι με καπνούς και χώματα, καπνισμένοι μέχρι τα κόκαλα και μουτζουρωμένοι απ το κεφάλι ως τα νύχια των ποδιών, εμποτισμένοι με την «καμινίλα», την οποία θα κουβαλούσαμε για αρκετές μέρες παρά τα πλυσίματα και τις αλλαξιές ρούχων που μας επέβαλε η μητέρα μας. Η μυρωδιά του καμινιού, είχε μείνει μέσα μας, ανάκατη με την μαγεία της εξοχής και τις εμπειρίες που μας άφηνε. Και που έγινε ένα κομμάτι από το είναι μας που ζωντανεύει όταν αναπάντεχα βρεθεί σε ένα τέτοιο βασίλειο των αισθήσεων. Αφήσαμε τη φωτιά να σιγοκαίει μέσα στο καμίνι για τρεις-τέσσερες ώρες προσέχοντας μόνο μην τύχει και μας σβήσει (από τυχόν «μπούκωμα» της φωτιάς λόγω ελλειπούς εξαερισμού). Όλα όμως μας πήγαν ρολόϊ. Το καμίνι δούλεψε κανονικά και ήρθε η ώρα του «ξεφουρίσματος». Δυο-τρεις κουβάδες νερό για το «σβήσιμο» ήταν το προαπαιτούμενο για να αρχίσει η διαδικασία αυτή. Από ένα πλάγιο μέρος του καμινιού αφαιρέσαμε το χώμα επικάλυψης μέχρις ότου φάνηκαν τα μισοκαμμένα εξωτερικά ξύλα και πιο μέσα τα ξυλοκάρβουνα. Με το νερό «σβήσαμε» και τα τελευταία απομεινάρια φωτιάς και χωρίσαμε τα ξύλα από τα ξυλοκάρβουνα, τα μεν ξύλα για να πάρουν το δρόμο προς το τζάκι, τα δε κάρβουνα για τη φουφού μια και καταφέραμε να διαπραγματευτούμε μια καλή τιμή αγοράς τους από τον πατέρα μου. Η παραγωγή ξυλοκάρβουνων δεν μπορώ να πω ότι ήταν η αναμενόμενη (σε σχέση με την ποσότητα των ξύλων που χρησιμοποιήσαμε). Ήταν όμως αρκετή για να αφήσει ένα ανεξίτηλο σημάδι στις καρδιές μας. Συνεχίζεται 15

16 Ολοκληρώθηκε το 4ο Διεθνές Συνέδριο: Nanowires Structural, electronic and transport properties of quantum wires Με ιδιαίτερη επιτυχία ολοκληρώθηκε το 4ο Διεθνές Συνέδριο με θέμα Nanowires2011- Structural, electronic and transport properties of quantum wires («Νανοσύρματα/Νανονήματα Δομικές, ηλεκτρονιακές και αγώγιμες ιδιότητες των κβαντικών συρμάτων»), που πραγματοποιήθηκε από 14 έως 18 Ιουνίου 2011, στο Πολύκεντρο Πλωμαρίου Λέσβου. Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε με την ευγενική συνεργασία του Δήμου Λέσβου και του Κοινοτικού Διαμερίσματος Πλωμαρίου. Την έναρξη των εργασιών του συνεδρίου κήρυξαν ο αντιδήμαρχος Λέσβου κ. Σταύρος Πολίτης και ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου κ. Κωνσταντίνος Μουτζούρης. Οι εργασίες του συνεδρίου επικεντρώθηκαν στις πρόσφατες εξελίξεις ενός σημαντικού τομέα της Νανοτεχνολογίας, των νανοσυρμάτων. Η φετινή διοργάνωση έρχεται ως συνέχεια της επιτυχίας και της ανταπόκρισης των εργασιών των προηγουμένων διοργανώσεων με το ίδιο αντικείμενο (Lyon-France 2008, Lausanne- Switzerland 2009, Heraklion-Greece 2010). Παρουσιάστηκαν συνολικά 55 εργασίες (40 προφορικές και 15 σε αφίσες (posters)). Ο τόπος διεξαγωγής του συνεδρίου είναι συμβολικός αφού πραγματοποιήθηκε στο τόπο καταγωγής του μεγάλου Έλληνα φυσικού επιστήμονα και φιλοσόφου του Βενιαμίν Λεσβίου ( ) του εισηγητού της θεωρίας του Πανταχικινήτου. Στα πλαίσια του συνεδρίου οργανώθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία εκδηλώσεις και περιηγήσεις των συνέδρων που στοχεύουν στην τουριστική προβολή του Πλωμαρίου. Συγκεκριμένα, πραγματοποιήθηκε γευσιγνωσία ούζου, λαδιού και τυριού (ευγενών χορηγιών των τοπικών βιομηχανιών και παραγωγών). Επίσης πραγματοποιήθηκε γεύμα με τοπικές παραδοσιακές γεύσεις χορηγίας των ταβερνών του Πλωμαρίου. Τέλος, οι σύνεδροι είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν την Παναγιά την Κρυφτή και την εκεί θερμοπηγή και να απολαύσουν μια βαρκάδα κατά μήκος της παραλίας Πλωμαρίου, από την Αγία Βαρβάρα έως την Κρυφτή. Το επόμενο συνέδριο της σειράς αυτής θα πραγματοποιηθεί το 2012 στο Βερολίνο της Γερμανίας. Γενικές πληροφορίες/φωτογραφίες: Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενημερωθούν στην επίσημη ιστοσελίδα του συνεδρίου Οργανωτική Επιτροπή συνεδρίου: Dr. Antonis Andriotis (IESL/FORTH, Crete, Greece) Dr. Maurizia Palummo (Universita di Roma, Tor Vergata, Italy) Dr. Riccardo Rurali (ICMAB-CSIC, Barcelona, Spain) Χορηγοί Συνεδρίου: Δήμος Λέσβου, Ποτοποιΐες AΡBANITH, ΒΑΡΒΑΓΙΑΝΝΗ, ΠΙΤΣΙΛΑΔΗ. Ταβέρνα-Πιτσαρία ΜΥΘΟΣ, Ταβέρνα ΜΑΜΑ ΚΑΤΕΡΙ- ΝΑ, Ταβέρνα SUNSET, Εστιατόριο ΜΠΕΡ- ΔΕΜΑ, Ταβέρνα ΕΡΜΗΣ, Εστιατόριο 7 ΘΑ- ΛΑΣΣΕΣ, Ταβέρνα Φωτεινής Βαρβαγιάννη, Τυροκομικά προιόντα ΣΚΥΒΑΛΑΚΗΣ ΕΥ- ΣΤΑΘΙΟΣ, Ελαιοπαραγωγοί: Οικογ. ΚΑ- ΛΑΜΠΟΚΑ (Λάδι EIRINI PLOMARIOY), Αφοί ΠΡΩΤΟΥΛΗ (Λάδι AEGEAN GOLD), ΜΑΝΩΛΗΣ ΑΝΔΡΙΩΤΕΛΗΣ (Λάδι Manolis Olive Oil). Υπεύθυνος Επικοινωνίας Οργανωτικής Επιτροπής NW2011: Δρ. Αντώνης Ανδριώτης andriot@iesl.forth.gr 16 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

17 ΤΟ ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΛΕΥΚΩΜΑ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΛΩΜΑΡΙΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ Στην κατάσταση αυτή φαίνονται τα ονοματεπώνυμα των ιερέων και Ιερομονάχων, που κατάγονται από το Πλωμάρι και τα γύρω χωριά, που βρίσκονται εν ζωή, άλλοι είναι ακόμη εν ενέργεία και άλλοι συνταξιούχοι: 1. Αρχιμ. π. Χρυσόστομος Μαϊδώνης, Πρωτοσύγκελλος Ι. Μητροπόλεως Ιερισσού Αγ. Όρους. 2. Αρχιμ. π. Γαβριήλ Ασπρολούπος εξ Ακρασίου εφημέριος Νέων Λιοσίων-Ιλίου. 3. Αρχιμ. π. Δανιήλ Σάπικας εξ Αμπελικού - Αθήνα Θεολόγος - Ιατρός. 4. Αρχιμ. π. Μιχαήλ Τυροπώλης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Νεοχωρίου - Μπορός. 5. Αρχιμ. π. Νικόδημος Καβαρνός εκ Πλωμαρίου Αγ. Γεωργίου Χαροκόπου. Ολοκληρώθηκε η προεργασία της έκδοσης του επετειακού λευκώματος-ημερολογίου «Εκατό χρόνια Ελευθερίας, », με το οποίο η «Λέσχη Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος», θα συμμετάσχει στις εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια από την απελευθέρωση του νησιού. Τα κείμενα του λευκώματος, που ήδη υποβάλλονται στην πρώτη επεξεργασία από την εκδοτική επιχείρηση, έχουν συνταχθεί από τους Γιάννη Στεφανίδη, καθηγητή της διπλωματικής ιστορίας του ΑΠΘ, Μαριάνθη Βάμβουρα, για την λαϊκή ποιήτρια του 1912 Ειρήνη Τυροπώλη, Αλφόνσο Δελή, για την ναυτική ιστορία του Αιγαίου, Άρη Καλάργαλη για τον Πλωμαρίτη δάσκαλο, ποιητή και δημοσιογράφο Γεώργιο Ζεϊμπέκη, Βασιλική Κουρβανιού, για την αλληλογραφία του Θρασύβουλου Μελανδινού, προξένου της Γαλλίας στη Μυτιλήνη, με τον ναύαρχο Κουντουριώτη, Άρη Κυριαζή για τους Λέσβιους Μπεκίρηδες, Νίκου Παπαδέλλη, για τα συμβάντα στην περιοχή της Πέτρας, Παν. Παρασκευαΐδη, για τις πρώτες αντιδράσεις των ελεύθερων Λεσβίων, Μιχάλη Τσιπίδη για την φιλοτελική ιστορία της εποχής, Γιάννη Χατζηβασιλείου για τα γεγονότα της απελευθέρωσης στην Αγιάσο, Παναγιώτη Σκορδά για τα γεγονότα της απελευθέρωσης της Λέσβου μέσα από τα κείμενα του Στρατή Μυριβήλη. Παρατίθενται επίσης κείμενα των Αμφιτρίτης Καζάζη, Ξενοφώντα Μαυραγάνη και Αριστείδη Φρυδά, μελών της συντακτικής επιτροπής, καθώς και κείμενα και φωτογραφίες αλιευμένα από εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, τόσο της Λέσβου όσο και των Αθηνών, που αναφέρονται στις συγκλονιστικές στιγμές της Απελευθέρωσης. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται αφήγηση του Ανέστη Θεοδοσίου, από την σχετική έκδοση του συλλόγου Σκαλοχωριτών, απόσπασμα για τα γεγονότα του 1912 από το βιβλίο Εφταλού του Ηλία Βενέζη και χρονογράφημα του Γιάννη Σιμηρώτη, από την εφημερίδα «Λέσβος». Στις σελίδες του λευκώματος το οποίο προλογίζει ο δήμαρχος Λέσβου Δημήτρης Βουνάτσος, περιλαμβάνονται και αποσπάσματα της μελέτης «Η κατάληψη της Μυτιλήνης», του Τούρκου καθηγητή I. Bostan στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης, που «βλέπει» τα γεγονότα αναπόφευκτα με τουρκική ματιά. Το λεύκωμα-ημερολόγιο, που υπολογίζεται ότι θα κυκλοφορήσει στα τέλη Ιουλίου, υποστηρίζουν ως χορηγοί η Α.Ε. ΗΧΩ, οι επιχειρήσεις Κοντέλλη, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Λέσβου και η ποτοποιϊα Βαρβαγιάννη. 6. Αρχιμ. π. Χρυσόστομος Χρυσόπουλος εκ Πλωμαρίου εφημέριος Αγίων Αναργύρων. 7. Πρωτοπρ. π. Δημήτριος Καρβούνης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Αγ. Αποστόλων Καλλιθέας. 8. Πρωτοπρ. π. Λεωνίδας Σανιδάς εκ Μεγαλοχωρίου εφημέριος Αναλήψεως Σ.Ν. Κόσμο. 9. Πρωτοπρ. π. Ευστράτιος Μανωλέλλης εκ Πλωμαρίου συνταξ. Χαλάνδρι Αττικής. 10. Οικον. π. Εμμανουήλ Λούπος εφημέριος Αγ. Νικολάου Ιερισσού εκ Μεγαλοχωρίου. 11. Οικον. π. Κωνσταντίνος Μωραΐτης εκ Πλωμαρίου συνταξιούχος - Πλωμάρι. Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι 17

18 12. Οικον. π. Δημ. Γιαμουγιάννης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Αγ. Παρασκευής Πλωμαρίου. 13. Οικον. π. Βασίλειος Χαρέλλης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Αγ. Παρασκευής Πλωμαρίου. 14. Οικον. π. Ιωάννης Αλατέλης εκ πλωμαρίου εφημέριος Αγ. Φωτεινής Ν. Σμύρνης. 15. Οικον. π. Γεώργιος Μανωλέλλης εκ Πλωμαρίου, EAST LOΝDON Ν. Αφρικής. 16. Οικον. π. Εμμανουήλ Βαζλαδέλης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Μπλού-Φεϊντέιν Ν. Αφρικής. 17. Οικον. π. Αντώνιος Κοντοπός εκ Πλωμαρίου εφημέριος Ζωοδ. Πηγής Βαρειάς Μυτιλήνης. 18. Οικον. π. Ευστάθιος Μεταξής εκ Αμπελικού εφημέριος Αγ. Νικολάου Πλωμαρίου. 19. Οικον. π. Ευστράτιος Κακάμπουρας εξ Αμπελικού εφημέριος Αγ. Νικολάου Αμπελικού. 20. Οικον. π. Παναγιώτης Βαζλαδέλης εκ Πλωμαρίου Αγ. Παρασκευής Ακρασίου. 21. Ιερέας π. Παναγιώτης Τραγάκης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Ευαγγελιστρίας Μυτιλήνης. 22. Ιερομόν. π. Μεθόδιος Χαλδέζος εκ Πλωμαρίου εφημέριος Ι. Μητροπόλεως Κέρκυρας. 23. Ιερομόν. π. Ευθύμιος Μουτζούρης εκ Πλωμαρίου Ι. Μονή Προφήτη Ηλία Μυτιλήνης. Ου Κμπάρους 24. Ιερομόν. Νουνέχιος Πετρέλης εκ Πλωμαρίου Ι. Μονή Προφήτη Ηλία Μυτιλήνης. 25. Ιερέας π. Ανάργυρος Αϊβαλιώτης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Ερεσού Λέσβου. 26. Ιερέας π. Γεώργιος Λούπος εκ Μεγαλοχωρίου εφημέριος Αγ. Νικολάου Πάτμου. 27. Ιερέας π. Εμμανουήλ Μανωλέλλης εκ Πλωμαρίου Εφημέριος συνταξιούχος Πλωμάρι. 28. Ιερομόν. π. Καλλίνικος Χριστέλλης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Βύρωνα Αθηνών. 29. Ιερέας π. Δημήτριος Βούρος εκ Πλωμαρίου εφημέριος Μεταμορφώσεως Μεχαλοχωρίου. 30. Ιερέας π. Φίλιππος Τραγάκης εκ Πλωμαρίου εφημέριος Σαρακήνας Χαλκιδικής. 31. Ιερέας π. Παναγιώτης Μεταξής εξ Αμπελικού εφημέριος Αγ. Ιωάννου Πλωμαρίου. Με μεγάλη μας χαρά βλέπουμε ότι σήμερα έχουμε 31 Ιερείς, που κατάγονται από το Πλωμάρι και τα γύρω χωριά τους και υπηρετούν με ζήλο και αφοσίωση την Τοπική Εκκλησία της Ιεράς Μητροπόλεώς μας, ή σε άλλες Ι. Μητροπόλεις και διακρίνονται για το πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο, που οι περισσότεροι απ αυτούς στις ενορίες τους. Ευχόμαστε να είναι πάντα άξιοι και να ευαρεστούν τον θέο και να είναι δόκιμοι και ευχάριστοι στην κοινωνία, που υπηρετούν. Το Δ.Σ. του Ε. Καλδή Δ ιάβασα, -στο αξιόλογο βιβλίο του Χρήστου Κολλερού «Λαογραφικά της Λήμνου» που είναι γραμμένο στη ντοπιολαλιά,- ένα παραμύθι που μου έκανε μεγάλη εντύπωση και το μεταφέρω και σε σας, αγαπητοί αναγνώστες, διασκευασμένο στα νέα ελληνικά, για να το μελετήσουμε και να βγάλουμε όλοι μαζί τα συμπεράσματά μας. Το παραμύθι έχει επικεφαλίδα: «Ου Κμπάρους» και έχει ως εξής: Μια φορά ένας χωρικός έτυχε να πιάσει κουβέντα και φιλίες και να κάνει κμπαριά (κουμπαριά) με το Χάρο. Μια μέρα στην κουβέντα επάνω λέγει στον κμπάρου του ο Χωρικός Για δε, σαν έρθει εκείνη η ώρα η κακιά, μη ντραπείς, μη διστάξεις, μην κάνεις πίσω, έλα να με πάρεις, αλλά θα ήθελα από πιο μπροστά να μου δώσεις, κουμπάρε, χαμπάρι ώστε να προφθάσω να ετοιμαστώ να φέρω βόλτα τις αναγκαίες δουλειές μου για να μου λείπουν οι έγνοιες. Έγινε; Χάρος: - Εντάξει! Έλα, έλα πέρασε ο καιρός και τον ξεγύρεψε ο Χάρος. Χάρος: - Ώρα καλή! Τι κάνεις κμπάρε; Χωρικός: - Βρε καλώς τον! Πώς τέτοια ώρα, πού τρέχεις, πού γυρίζεις; Χάρος: - Να ήρθα να σε πάρω όπως τάχαμε πει. Ο χωρικός όμως διαφώνησε και παρεξηγήθηκε μαζί του και του λέγει: Χωρικός:- Δεν είσαι καθόλου ιντάξ, κμπάρε! Καλά δεν είπαμε πως θα με ειδοποιήσεις πρωτύτερα ώστε να κάνω τα κουμάντο μου; Χάρος: Άκουσε κμπάρε, μην τα ρίχνεις 18 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι

19 όλα τα βαρετά πάνω μου! Να ξέρεις πως κανείς άνθρωπος δεν έφυγε απ' τη γη που έχει όλες τις δουλειές του και τις έννοιες τελειωμένες! Ως για το άλλο που λες, εγώ σου έστελνα κάθε τόσο τα χαμπάρια! Πότε το χέρι σου μούδιαζε και σε πονούσε, πότε τα δάχτυλα απ' τα πουδάρια σου πιάνονταν, πότε στο κεφάλι είχες βουητά και ζαλάδα, πότε τ' αυτιά σου σφύριζαν! Αμ τι πίστεψες πως ήταν όλα τούτα; Όλα τούτα ήταν ειδοποιητήρια δικά μου, αλλά εσύ παρίστανες το χαζό και δεν τα έπιανες τοις μετρητοίς κάνοντας τον παλαβό. Εδώ τελειώνει το παραμύθι και ας βγάλουμε τα συμπεράσματά μας. Αλλά εγώ ήθελα να το προεκτείνω και πιο πέρα. Είπε ο χωρικός ότι ήθελε πρώτα να ετοιμαστεί και να τελειώσει τις δουλειές του. Αλλά ποιες δουλειές; Μήπως μόνο τις υλικές δουλειές; Δηλαδή να σκάψει το αμπέλι, να οργώσει το χωράφι, να μαζέψει τα σκιόφλα; Όχι βέβαια. Υπάρχουν και πνευματικές δουλειές. Να φροντίσει να έχει ένα αξιοπρεπές τέλος, να συμφιλιωθεί με τον εχθρό του, να αποζημιώσει τυχόν ζημιά που έκανε στον πλησίον του, να συγχωρήσει και να συγχωρηθεί, να ζητήσει τις ευλογίες της εκκλησίας να έχει τέλη χριστιανικά να κοινωνήσει το Ποτήρια, να γράψει με λίγα λόγια μερικά ένσημα καλοκαγαθίας στο βιβλιάριο του ουρανού γιατί αυτά μονάχα θα τον συνοδεύσουν στο τελευταίο ταξίδι! «Πριν από πολλά χρόνια σ' ένα χωριό της Λήμνου στον Κάσπακα, όπως διάβασα στο ως άνω βιβλίο (αυτό δεν είναι μύθος είναι ιστορία), η επιτροπή που φρόντιζε για τα εκκλησιαστικά ζητήματα, σοφά σκεπτόμενη, έκανε το μονοπάτι (δεν υπήρχε άλλος δρόμος) που έβγαινες απ' το χωριό να περνά από μέσα απ' το νεκροταφείο του χωριού, ώστε να βλέπουν οι χωριανοί καθημερινά τα μνημόρια και να συλλογίζονται ότι ο σωστός ο λόγος, η αγάπη, η καλή πράξη δίνουν νόημα στη ζωή. Οι συμφεροντολόγοι, οι πλεονέκτες να βλέπουν ότι σε τούτον το ντουνιά απομένει μόνο η κακία. Κανείς δεν παίρνει τίποτα μαζί του, μόνο δύο μέτρα γης του πέφτουν στο μερδικό του καθένα κι αυτά του έρχονται και λίγο φαρδιά!» Το συμπέρασμα που βγαίνει απ' αυτή την ιστορία είναι ότι πρέπει να θυμόμαστε και το θάνατο καμιά φορά για να προσγειωνόμαστε! Εκδηλώσεις στο Πλωμάρι μας κατά το Β τρίμηνο 2011 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι Η μεικτή χορωδία του Αγίου Νικολάου υπό τον Πρωτοψάλτη κ. Γεώργιο Μιχαλέλη έψαλε στο Μητροπολιτικό ναό της πόλης μας κατά την Μ. Τεσσαρακοστή και από τις 8 Απριλίου. Ακάθιστος ύμνος μέχρι και το Πάσχα τις επίσημες ημέρες, από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ μέχρι το Μ. Σάββατο βράδυ, και όλο το εκκλησίασμα με συγκίνηση παρακολουθούσε τους ωραίους ύμνους και προσευχόταν. Το Σάββατο του Λαζάρου στον ενοριακό Ναό Αγ. Ιωάννου Χρυσ. Πλωμαρίου έγινε από τον Σεβασμ. Μητροπολίτη μας η χειροτονία του Διακόνου Παναγιώτη Μεταξή σε Πρεσβύτερο και από την ίδια ημέρα ανέλαβε εφημέριος στην ενορία αυτή. Ευχόμαστε να είναι πάντα άξιος και να ευαρεστήσει θεό και ανθρώπους. Την Μ. Παρασκευή το βράδυ έγινε η καθιερωμένη συμάντηση των 3 επιταφίων στη κεντρική πλατεία της προκυμαίας με την συμμετοχή αρκετού κόσμου. Το απόγευμα του Πάσχα 24 Απριλίου έγινε στον ναό της Αγ. Παρασκευής ο εσπερινός της Αγάπης Β Ανάστασις και διαβάστηκε το ευαγγέλιο σε διάφορες γλώσσες και στη συνέχεια έγινε η καθιερωμένη ρίψις του ποτηριού στην προκυμαία έμπροσθεν οικίας Πέρσας Μιχαλέλη, που παρακολούθησε αρκετός κόσμος. Στις 25 Απριλίου γιορτάσθηκε η εορτή του Αγ. Γεωργίου και λειτουργήθηκαν όλα τα Εξωκλήσια της περιφ. Πλωμαρίου, που τιμούνται επ ονόματι του Αγίου Γεωργίου, στο Αυλάκι, στο Άνω Χωριό, στη Λαγκάδα, στη Σεδούντα, στο Μέρα Λωβών και στο Μεγαλοχώρι Στις 29 Απριλίου η εορτή της Ζωοδόχου Πηγης, έγινε το πανηγύρι στο Βιγλάρι στο κάτω χωριό. Στις 5 Μαΐου έγινε το πανηγύρι της Αγίας Ειρήνης στην Αγκαθερή. Στις 8 Μαΐου το πανηγύρι του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στο Μεγαλοχώρι. Στις 21 Μαΐου έγινε το πανηγύρι του Αγίου Κωνσταντίνου στη Μέσουνα, και μία άλλη ημέρα στην ίδια περιοχή έγινε θ. λειτουργία 19

20 στην Αγ. Ελένη Μέσουνας. Στις 12 Ιουνίου έγινε στον πανηγυρίζοντα Ναό της Αγίας Τριάδας Πλαγιάς η καθιερωμένη εορτή του Αγίου Πνεύματος, με την συμμετοχή αρκετών προσκυνητών και στη πλατεία του χωριού μετά το πέρας της θ. λειτουργίας έγιναν πολιστικές εκδηλώσεις με τοπικούς χορούς. Στις 17 Ιουνίου έγινε στο Πολύκεντρο Πλωμαρίου επι 2ήμερο μεγάλο επιστημονικό συνέδριο με πρωτοβουλία του συμπατριώτη μας ατομικού Επιστήμονα κ. Αντωνίου Ανδριώτη, προς τιμήν του μεγάλου Δασκάλου του Γένους Βενιαμίν του Λεσβίου, που συμμετείχαν επιστήμονες απ όλο τον κόσμο και τον ερχόμενο χρόνο αυτό το επιστημονικό συνέδριο θα γίνει στη Γερμανία, ενώ πέρυσι έγινε στη Γαλλία κ.λ.π. Αξίζουν συγχαρητήρια στον κ. Ανδριώτη, που πρότεινε το Πλωμάρι γι αυτό το συνέδριο και όλοι οι σύνεδροι έμειναν ευχαριστημένοι από το Πλωμάρι και από την ξενάγηση, που τους έγινε σε διάφορα αξιοθέατα μέρη. Στις 24 Ιουνίου έγινε το πανηγύρι του Αγ. Ιωάννου Προδρόμου Γενεθλίον στον Αγ. Ιωάννη στη Λεύρα και στον Αγ. Ιωάννη στην Κουρνέλλα. Δημήτρης Κόκορης Χρήσεις οινοπνευματωδών ποτών (και ιδίως του ούζου) στη νεοελληνική λογοτεχνία Συνέχεια από το φύλλο 229, Ιουλ. - Αυγ. - Σεπτ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΤΑΒΕΡΝΑΣ Το κλίμα και η ατμόσφαιρα της ταβέρνας και του καφενείου ως τόπων συναναστροφής λαϊκών ανθρώπων ανιχνεύεται χωρίς ιδιαίτερη έρευνα σε κείμενα του Μιχαήλ Μητσάκη και κυρίως του Δημοσθένη Βουτυρά, ο οποίος έθεσε στο κέντρο της πεζογραφίας του τον απόβλητο, τον περιθωριακό, τον κοινωνικά καταπιεσμένο με την αποκλίνουσα από τα μικροαστικά πρότυπα συμπεριφορά. Και ως προς το θέμα μας, όσο και αν η ταβέρνα είναι απολύτως συνδεδεμένη με το κρασί, άλλο τόσο τα λαϊκά καφενεία είναι συνδεδεμένα με το ούζο. Αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα έχει εμφιλοχωρήσει και στα ποιήματα του σημαντικού και κατ εξοχήν λαϊκότροπου ποιητή Κώστα Βάρναλη, ο οποίος υπαινίσσεται τη χρήση του ούζου στον ποιητικό πρόλογο της καλύτερης ποιητικής συλλογής του, που φέρει τον τίτλο Σκλάβοι Πολιορκημένοι και εκδόθηκε το Ο περιγραφόμενος ποιητικός ήρωας, όντας ακόμη καταπιεσμένος και δουλικός, προτού ωριμάσει και κοινωνικά διεκδικήσει το δίκιο του, σκιαγραφείται από την ποιητική φωνή: Ένας σού δινε ποτήρι κι άλλος σού δινεν ελιά. Έτσι πέρασε γραμμή της γειτονιάς τα καπελιά. Κι αν σε πείραζε κανένας, - αχ, εκείνος ο Τριβέλας! - Έκανες, πως δεν ένιωθες και πάντα εγλυκογέλας. Περιττό ίσως θα ήταν να προσθέσουμε ότι η ελιά θεωρείται και είναι από τα κατεξοχήν εδέσματα, που συνοδεύουν την πόση του ούζου. Αν πάμε τώρα στη γενιά του 1930 ή κατ αρχάς και πιο συγκεκριμένα στη λογοτεχνία που γράφτηκε γύρω στο 1930, μπορούμε να στοιχειοθετήσουμε ένα συμπέρασμα: στα κείμενα που εκφράζουν ένα είδος «κοσμοπολιτισμού», το ούζο δεν έχει περίοπτη θέση ή για να είμαστε ακριβέστεροι, το ούζο δεν έχει καμία θέση και αυτό είναι ευεξήγητο, επειδή το συγκεκριμένο ποτό εκπροσωπούσε και εκπροσωπεί τη λαϊκή και παραδοσιακά εθνική πτυχή του συλλογικού εαυτού μας. Ένα χαρακτηριστικό πεζογραφικό έργο των αρχών της δεκαετίας του 30, που εκφράζει το πνεύμα του «κοσμοπολιτισμού» και ανήκει σε έναν όχι ιδιαίτερα γνωστό λογοτέχνη, τον Άγγελο Δόξα ( ), φέρει τον τίτλο Γκαρσόν!... ένα ουίσκι. Το απολύτως αντίθετο πνεύμα, που αναδύεται από την προσφώνηση «Παιδί! Ένα ούζο» ανιχνεύεται σε ένα πολύ γνωστότερο μυθιστόρημα της ίδιας εποχής, που εκπορεύτηκε από την γραφίδα σημαντικού και δικαίως πασίγνωστου συγγραφέα (αναφέρομαι στον Μ. Καραγάτση και στην Μεγάλη Χίμαιρα). Σας διαβάζω το σχετικό απόσπασμα, για να νιώσουμε ότι το ούζο κατά τον Καραγάτση - και μάλλον έχει 20 Πλωμαρίτικοι Αντίλαλοι