Το Μέλλον της Κλωστοϋφαντουργίας και Παραγωγής Βαµβακιού στην Θεσσαλία

Transcript

1 ThessalyTex:Τεχνολογική Πλατφόρμα Καινοτομίας για την Θεσσαλική Κλωστοϋφαντουργία Το Μέλλον της Κλωστοϋφαντουργίας και Παραγωγής Βαµβακιού στην Θεσσαλία Τελική Έκθεση της Συμβουλευτικής Επιτροπής της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Κλωστοϋφαντουργίας Παραγωγής Βαμβακιού ThessalyTex ΠΠΚ - Θεσσαλίας

2 THESSALYTEX: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ Ενέργεια Ε3 Επιστημονικός Υπεύθυνος Ενέργειας: Καθ. Ηλίας Χούστης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Επικοινωνία: Βικτώρια Παπαδοπούλου τηλ , fax.: ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ Έργο: 07-ΠΠΚ06, Περιφερειακός Πόλος Καινοτομίας Θεσσαλίας ΑΞΟΝΑΣ 4: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ ΜΕΤΡΟ 4.6: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΠΟΛΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΡΑΣΗ 4.6.1: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΕΡΟΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΠΟΛΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ (ΠΠΚ) ΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΤΟΠΟΣ ΕΡΓΟΥ: Τελική Έκθεση της Συμβουλευτικής Επιτροπής της ThessalyTex: Τεχνολογικής Πλατφόρμας Καινοτομίας για την Θεσσαλική Κλωστοϋφαντουργία και την Παραγωγή Βαμβακιού του Περιφερειακού Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας 12 Οκτωβρίου 2008

3 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ 5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 2. Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 9 3. Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ & ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ 4.1 Το Μέλλον της Ελληνικής και Θεσσαλικής Κλωστοϋφαντουργίας 4.2 Το μέλλον του Θεσσαλικού βαμβακιού ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΓΡΟΫΛΙΚΑ ΤΟ Κλωστοϋφαντουργία 5.2 Το Βαμβάκι ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΩΝ 9.1 Έρευνα και αξιολόγηση πλεκτών εξωκυτταρικών βιοκριωμάτων για την αποκατάσταση ιστού 9.2 Παραγωγή υψηλής πιστοποιημένης ποιότητας ίνας βαμβακιού 9.3 Νέα υλικά για καινοτόμα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας - Νανοσωματίδια 9.4 Νέα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας για αναβάθμιση της ανθρώπινης απόδοσης 9.5 Έξυπνες ίνες και ρούχα 9.6 Νέα προϊόντα για καινοτόμες εφαρμογές 9.7 Νέες διαδικασίες και τεχνολογίες για διαχείριση, προώθηση, εμπορία προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας 9.8 Σχεδιασμός και αρχιτεκτονική e-textile πλατφόρμα για έξυπνα προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας 9.9 Μηχανική συμπεριφορά κλωστοϋφαντουργικών υλικών 9.10 Η καινοτομία των κλωστοϋφαντουργικών επιχειρήσεων στην Θεσσαλία: Ερωτηματολόγιο 55 ΣΥΜΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ 56

4 Περίληψη Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας παραμένει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της Ελληνικής οικονομίας και πρέπει να διαμορφωθούν στρατηγικές σε επίπεδο επιχειρήσεων και πολιτείας που θα εξασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα του. Η βιωσιμότητα του κλάδου απαιτεί την σύζευξη της έρευνας και επιχειρηματικότητας προκειμένου να υποστηριχθεί ο απαιτούμενος «μετασχηματισμός» αυτής της βιομηχανίας μέσα από την έρευνα και καινοτομία και την επένδυση σε καινοτόμο εξοπλισμό παραγωγής. Τα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας είναι η δύναμη και το μέλλον της Ελληνικής κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας. Θα πρέπει μέσω κρατικής παρέμβασης να διατηρηθεί το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα και να εδραιωθεί μια πολιτική συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο που να βασίζεται στις αρχές της δικαιοσύνης και της αμοιβαιότητας. Οι πρωτοβουλίες δημιουργίας τεχνολογικών πλατφορμών, πόλων καινοτομίας και συνεργατικών συνεταιρισμών (clusters) σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο συμβάλλουν στην ενίσχυση των βιομηχανιών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ειδών ένδυσης και πρέπει να συνεχισθούν. Παράλληλα, πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα ενίσχυσης της βιομηχανίας στους τομείς εκπαίδευσης, απασχόλησης και επενδύσεων, αφού οι μη κρατικοί χρηματοδοτικοί οργανισμοί αποφεύγουν την χρηματοδότηση τέτοιων ενεργειών στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας. Το πρόγραμμα κρατικών προμηθειών σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα μπορεί να γίνει μοχλός για την αναζωογόνηση αυτής της σημαντικής για το τόπο βιομηχανίας. Η Ελληνική πολιτεία πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η κατάρρευση του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα θα σημάνει την αρχή του τέλους για την παραγωγή και επεξεργασία του βαμβακιού στην Ελλάδα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πεδιάδες της Θεσσαλίας, Μακεδονίας και Στερεάς Ελλάδος καλλιεργούν κυρίως το «λευκό χρυσό». Η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ποιοτική γεωργία γιατί ο ουρανός, η γη και το ανάγλυφό της προικίζουν τα προϊόντα της με πλούσια ποικιλότητα και απαράμιλλη ποιότητα που δεν εκμεταλλευθήκαμε όσο έπρεπε. Εξάλλου, η Ελλάδα δεν είναι εύκολο να ανταγωνισθεί στη διεθνή αγορά τις μεγαλύτερες χώρες με μαζική παραγωγή προϊόντων, ούτε ακόμη με βάση το κόστος παραγωγής, λόγω των πολλών διαρθρωτικών προβλημάτων, επομένως της απομένει αλλά και της αρμόζει το «έμβλημα της ποιότητας». Μετά τη δραματική μείωση της καλλιέργειας του καπνού και των ζαχαροτεύτλων, η ελληνική πολιτεία πρέπει να χαράξει άμεσα αποτελεσματική Εθνική Στρατηγική ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ελληνικού βαμβακιού, τόσο στα χρονικά πλαίσια της νέας ΚΑΠ, όσο και μετά, όταν αυτό κληθεί να παλέψει στην παγκοσμιοποιημένη αγορά χωρίς τα δεκανίκια των κοινοτικών ενισχύσεων. Η Ελλάδα πρέπει να περιφρουρήσει την ορθολογική μείωση της καλλιέργειας και κυρίως της παραγωγής ώστε να μη διαταραχθεί ανεπανόρθωτα ο κύκλος εργασιών που συνδέεται με την παραγωγή και την επεξεργασία του βαμβακιού και κλονισθεί η Εθνική Οικονομία. Βασικός στόχος πρέπει να είναι όχι μόνο η ποσοτική και ποιοτική κάλυψη των αναγκών της εγχώριας κλωστοϋφαντουργίας αλλά και η υπόλοιπη ποσότητα του προϊόντος (υπερδιπλάσια της εγχώριας κατανάλωσης) να είναι ανταγωνιστική στο παγκόσμιο εμπόριο ως προς την τιμή ή / και την ποιότητα. Η ομάδα των εμπειρογνωμόνων που συμμετέχουν στην τεχνολογική πλατφόρμα ThessalyTex μελέτησε τους κλάδους κλωστοϋφαντουργίας και παραγωγής βάμβακος στο πλαίσιο του Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας και παρουσιάζει στην έκθεση αυτή τα αποτελέσματα της μελέτης, μια σειρά από προτάσεις και ολιστική στρατηγική για την ενίσχυση αυτών των δύο παραδοσιακών βασικών κλάδων για την οικονομία της Θεσσαλίας. Μέσα από την νομική υπόσταση του Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας και του Παρατηρητηρίου Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας που αναπτύσσει ο πόλος, η ThessalyTex θα συνεχίσει να συνεισφέρει στη διαχείριση δημοσίων και επενδυτικών κεφαλαίων Ε&Τ, στην ενημέρωση των επιχειρήσεων γύρω από τις σύγχρονες τάσεις και την κάλυψη των αναγκών των καθώς και στην ενημέρωση της πολιτείας. 5

5 1. Εισαγωγή Οι τομείς της κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, παρά την κρίση στην οποία έχουν περιέλθει τα τελευταία χρόνια, παραμένουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής οικονομίας και εξακολουθούν να παραμένουν στην πρώτη τριάδα των κυρίαρχων Ελληνικών εξαγωγικών κλάδων. Το βαμβάκι, παρά τον κλονισμό που δέχτηκε με την αλλαγή της ΚΑΠ από το 2006 και τον ανταγωνισμό από την ραγδαία αύξηση της διεθνούς τιμής των σιτηρών τα τελευταία χρόνια, που για εφέτος εμφανίζουν πτώση, παραμένει το κύριο αγροβιομηχανικό προϊόν της χώρας μας, εξασφαλίζοντας βασική απασχόληση σε πολλές αγροτικές και αστικές οικογένειες και αποτελεί σημαντική συναλλαγματοφόρο πηγή για την Εθνική Οικονομία. Αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα των οικονομικών αυτών κλάδων, η ΕΕ και Ελληνική Πολιτεία σύστησαν αντίστοιχες τεχνολογικές πλατφόρμες για την ανάπτυξη ενός στρατηγικού σχεδίου βιωσιμότητας των. Η Τεχνολογική Πλατφόρμα (ΤΠ), ThessalyTex, έχει συντάξει το παρόν στρατηγικό τεχνολογικό χάρτη (roadmap) που προσδιορίζει την παρούσα κατάσταση στους δύο αυτούς κλάδους, τις τεχνολογικές ελλείψεις και εμπορικά εμπόδια και προτείνει μια σειρά από ενέργειες για να καλυφθούν τα κενά αυτά και να κάνουν αυτούς τους κλάδους βιώσιμους. H ΤΠ θα καταθέσει τις προτάσεις της στην Γενική Γραμματεία της Περιφέρειας Θεσσαλίας και στην Κυβέρνηση και θα προωθήσει ενεργά μια κοινή δράση για να επιτευχθεί η πρόοδος που απαιτείται μέσα από τον προς ίδρυση νομικό φορέα του Πόλου Καινοτομίας Θεσσαλίας και το Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης Θεσσαλίας (Κ.Ε.ΤΕ.Α.Θ.). Η ThessalyTex μαζί με τις κοινοπραξίες κλωστοϋφαντουργίας και νέων μεθόδων παραγωγής βαμβακιού έχουν προωθήσει την έρευνα στο χώρο της κλωστοϋφαντουργίας και στο βαμβάκι στη Θεσσαλία υποστηρίζοντας ερευνητικές υποδομές και δραστηριότητες που στηρίζονται στις στρατηγικές αρχές της επιστημονικής-τεχνολογικής αριστείας, της βιομηχανικής έρευνας και στην αποδοτική χρήση των πόρων. Η ThessalyTex έχει συμβάλλει στη «επώαση» της ιδέας ίδρυσης συνεργατικών σχηματισμών έντασης γνώσης σε νέες τεχνολογίες για την κλωστοϋφαντουργία και είναι έτοιμη να υποβάλλει σχετική πρόταση στο ΕΣΠΑ ΙΙ. Προκειμένου, να καταγραφεί η βιομηχανική πραγματικότητα της κλωστοϋφαντουργίας και της παραγωγής του βαμβακιού στη Θεσσαλία, να προσαρμοσθούν οι υπάρχουσες εταιρείες στις καινοτόμες βιομηχανικές διαδικασίες και να διευκολυνθούν οι υπάρχοντες βιομηχανικοί συνεργάτες να συμβάλλουν στις δραστηριότητες των συμμετεχόντων κοινοπραξιών, η ThessalyTex ΤΠ και οι δύο κοινοπραξίες Α4 και Α6 έχουν συντάξει μελέτες που έχουν επικεντρωθεί κυρίως σε τρεις (3) ερευνητικές/γνωστικές περιοχές: 1. τα νέα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας με ποικίλες εφαρμογές όπως ο ιατρικός, στρατιωτικός και ο αθλητικός τομέας, και οι τομείς υγείας και αποκατάστασης, 2. τη βιομηχανική έρευνα σε νέα υλικά που θα καταστήσουν ελκυστικά τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα ως πρώτη ύλη επιλογής σε πολλούς τομείς εφαρμογής, την ανάπτυξη νέων μέσων προσομοίωσης/σχεδιασμού κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, και τη διεξαγωγή έρευνας για παραγωγή υψηλής πιστοποιημένης ποιότητας ίνας βαμβακιού, 3. τη βιομηχανική έρευνα σε προϊόντα και διαδικασίες που βασίζονται στην «βελτιστοποίηση» υπαρχόντων διαδικασιών παραγωγής και τις νέες διαδικασίες διαχείρισης που βασίζονται σε τεχνολογίες RFID (Radio-Frequency Identification). 34 Εκτός από τις προαναφερθείσες ερευνητικές δραστηριότητες, η ThessalyTex ΤΠ, έχει ασχοληθεί σε βάθος με α) την ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ παραγωγών και μεταποιητών για την παραγωγή ποιοτικής και ποσοτικής πρωτογενούς παραγωγής στην περιοχή της Θεσσαλίας, της κυριότερης παραγωγού βαμβακιού και λειτουργίας των περισσότερων εκκοκκιστηρίων στην Ελλάδα, β) την ανάπτυξη στρατηγικού σχεδίου για την κλωστοϋφαντουργία και το βαμβάκι στην περιοχή της Θεσσαλίας, γ) την δημιουργία εργαλείου αυτόματης διαχείρισης «γνώσης» που έχει την δυνατότητα να παρέχει οικονομικές και τεχνικές πληροφορίες δυναμικά στους συμμετέχοντες φορείς, δ) την οργάνωση συνεδρίων, ημερίδων και σεμιναριακών φροντιστηριακών μαθημάτων στο κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας και παραγωγής ίνας βαμβακιού.

6 2. Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα χάρτης της Ελλάδας Με έναν ετήσιο κύκλο εργασιών 200 δισεκατομμυρίων Ευρώ και περισσότερες από 180,000 επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 2,7 εκατομμύρια άτομα, η βιομηχανία ένδυσης και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο σε πολλές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EΕ). Το μερίδιο του τομέα που αφορά τη συνολική προστιθέμενη αξία κατασκευής σε επίπεδο ΕΕ ανέρχεται στο 4% περίπου ενώ το μερίδιό του στη συνολική απασχόληση κατασκευής ανέρχεται στο 7% [26]. Ωστόσο, υπάρχει ένα αίσθημα αβεβαιότητας στο χώρο της κλωστοϋφαντουργίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη [23]. Αυτό είναι αποτέλεσμα των ταχύτατων αλλαγών που οδηγούν - κατά κύριο λόγο - στην αναδιοργάνωση των κλωστοϋφαντουργικών μονάδων και τελικά στην μεταφορά τους σε άλλες χώρες εκτός ΕΕ και την αδράνεια των ελληνικών επιχειρήσεων να προσαρμοσθούν στο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία των Πινάκων 1 και 2 [1], [4] που ακολουθούν, οι τομείς της κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, παρά την κρίση στην οποία έχουν περιέλθει τα τελευταία χρόνια, παραμένουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής οικονομίας και εξακολουθούν να παραμένουν στην πρώτη τριάδα των κυρίαρχων Ελληνικών εξαγωγικών κλάδων. Επιπλέον, τα στοιχεία του Πίνακα 1 αποδεικνύουν ότι η κλωστοϋφαντουργία στη Θεσσαλία αποτελούσε και αποτελεί μια από τις σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες για την ανάπτυξη της Περιφέρειας και δικαιολογεί την συμμετοχή της στις ενέργειες του Πόλου Καινοτομίας της Θεσσαλίας. 34

7 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Πίνακας 1: Κλαδική Διάρθρωση Απασχόλησης και Μεταβολές στην Περίοδο ΚΛΑΔΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 1995 ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 2005 EU-15 Θεσσαλία Ελλάδα EU-15 Θεσσαλία Ελλάδα Τρόφιμα, Ποτά και Καπνός Κλωστοϋφαντουργία Δέρματα - Είδη Υπόδησης Προϊόντα Ξύλου Χαρτί, Εκτυπώσεις - Εκδόσεις Παράγωγα Πετρελαίου Χημικά Προϊόντα Προϊόντα από Ελαστική και Πλαστική Ύλη Μη Μεταλλικά Ορυκτά Βασικά Μέταλλα και Μεταλλοκατασκευές Μηχανήματα και είδη Εξοπλισμού Ηλεκτρικός/Ηλεκτρικός Εξοπλισμός Μεταφορικός Εξοπλισμός Λοιπές Βιομηχανίες Σύνολο 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Χαμηλή Τεχνολογία Εργοβόρος Υψηλή Τεχνολογία (Πηγή: ΕΣΥΕ) 10

8 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Πίνακας 2: Ετήσιες Μεταβολές Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής (διορθωμένα στοιχεία, με βάση τον τυπικό μήνα, δηλ. τον πραγματικό αριθμό εργάσιμων ημερών) Πίνακας 2: Ετήσιες Μεταβολές Δείκτη Βιομηχανικής Παραγωγής (συνέχεια) Κωδικός Κλάδου Ονομασία Κλάδου Ιανουάριος 2008* Ιανουάριος 2007 Ιανουάριος 2006 Μεταβολή (%) Ιαν Ιαν Μεταβολή (%) Ιαν Ιαν Κωδικός Κλάδου Ονομασία Κλάδου Ιανουάριος 2008* Ιανουάριος 2007 Ιανουάριος 2006 Μεταβολή (%) Ιαν Ιαν Μεταβολή (%) Ιαν Ιαν ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 95,2 93,7 89,0 1,5 5,3 Γ ΟΡΥΧΕΙΑ - ΛΑΤΟΜΕΙΑ 89,1 92,6 83,1-3,8 11, Δ Εξόρυξη άνθρακα και λιγνίτη Άντληση αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου Εξόρυξη μεταλλούχων μεταλλευμάτων Άλλες εξορυκτικέc και λατομικές δραστηριότητες ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ 101,7 1 01,1 93,6 0,6 8,0 28,9 32,7 33,4-11,9-1,9 84,7 88,5 70,5-4,3 25,5 82,1 91,1 80,2-9,8 13,6 90,3 89,2 83,9 1,2 6,4 15 Τρόφιμα - ποτά 95,5 92,0 86,2 3,7 6,8 16 Καπνός 127,3 91,7 78,4 38,8 17,0 17 Κλωστοϋφαντουργικέc ύλεc 52,5 60,6 51,4-13,3 17,8 18 Είδη ενδυμασίας 62,5 62,1 57,8 0,6 7,5 19 Δέρματα - είδη υπόδησης 58,4 55,7 47,9 4,8 16,3 20 Ξύλο και φελλός 77,1 71,6 60,9 7,7 17,6 21 Χαρτί και προϊόντα από χαρτί 101,1 96,9 95,9 4,3 1,1 22 Εκτυπώσεις - εκδόσεις 116,8 110,6 117,6 5,6-6,0 23 Παράγωγα πετρελαίου και άνθρακα 104,4 111,4 105,6-6,3 5,5 24 Χημικά προϊόντα 111,4 107,1 97,2 4,0 10,2 25 Προϊόντα από ελαστική και πλαστική ύλη 95,1 93,6 86,5 1,5 8,2 26 Μη μεταλλικά ορυκτά 90,6 95,3 79,5-4,9 19,8 27 Βασικά μέταλλα 118,9 112,1 125,3 6,1-10,5 28 Κατασκευή τελικών προϊόντων εκ μετάλλου 79,9 76,0 76,3 5,1-0, Μηχανήματα και είδη εξοπλισμού Μηχανές γραφείου - ηλεκτρονικοί υπολογιστές Ηλεκτρονικές μηχανές, συσκευές κ.τ.λ. Συσκευές ραδιοφωνίας, τηλεόρασης & επικοινωνιών Ιατρικά όργανα και όργανα ακριβείας 82,9 85,1 71,1-2,6 19,7 4,3 4,6 48,4-7,7-90,4 116,0 109,8 87,3 5,7 25,7 8,1 6,3 4,3 28,6 45,0 102,1 127,2 105,6-19,7 20,5 34 Μεταφορικά μέσα 30,9 23,1 20,9 34,0 10, Λοιπός εξοπλισμός μεταφορών Έπιπλα - λοιπές βιομηχανίες 89,1 93,7 84,3-5,0 11,2 43,5 40,1 42,0 8,5-4,5 37 Ανακύκλωση 171,5 170,4 132,1 0,7 29,0 Ε ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΝΕΡΟ Παραγωγή και διανομή ηλεκτρικού ρεύματος Παραγωγή και διανομή φυσικού αερίου Συλλογή, καθαρισμός και διανομή νερού 120,1 115,3 115,2 4,1 0,1 115,8 111,0 115,6 4,3-4,0 243,5 224,1 158,4 8,6 41,5 97,6 98,6 96,1-1,1 2,7 ΚΥΡΙΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΛΑΔΩΝ 1 Ενέργεια 112,5 111,8 109,2 0,6 2 Ενδιάμεσα αγαθά 92,9 94,3 89,0-1,4 3 Κεφαλαιουχικά αγαθά 60,4 59,4 51,5 1,7 4 5 Διαρκή καταναλωτικά αγαθά Μη διαρκή καταναλωτικά αγαθά (Πηγή: ΕΣΥΕ,* Προσωρινά στοιχεία) ,5 52,2 1,1 97,1 91,5 86,0 6,

9 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η κλωστοϋφαντουργία στην Ελλάδα περιλαμβάνει επιχειρησιακές δραστηριότητες στη νηματοποίηση, την ύφανση, την πλέξη και το φινίρισμα και η ένδυση δραστηριοποιείται στην κατασκευή ενδυμάτων εργασίας, εξωτερικών ενδυμάτων, εσωτερικών ενδυμάτων και γουναρικών. Στο χάρτη [2] που ακολουθεί απεικονίζεται η κλωστοϋφαντουργική δραστηριότητα κατά νομό σύμφωνα με την ακαθάριστη αξία παραγωγής των επιχειρήσεων. Η συνολική εγχώρια ακαθάριστη αξία παραγωγής είναι της τάξεως των 1,35 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στον κλάδο παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση. Συγκεκριμένα, στο νομό Αττικής η αξία παραγωγής είναι της τάξεως των 275 εκ. και στο νομό Θεσσαλονίκης της τάξεως των 230 εκ., αντιπροσωπεύοντας το 37,5 % της παραγωγής της χώρας. Ακολουθούν οι νομοί Λαρίσης, Ξάνθης, Ημαθίας, Κιλκίς και Πέλλας με αξίες παραγωγής από 100 έως 150 εκ.. Σημαντικές παραγωγές παρουσιάζουν και οι νόμοι Βοιωτίας (67 εκ. ) και Ροδόπης (42 εκ. ). Μεγάλες παραγωγικές μονάδες υπάρχουν στους νομούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Λαρίσης, Ημαθίας, Πέλλας, Κιλκίς, Ροδόπης, Ξάνθης και Βοιωτίας. Γενικά, οι υπόλοιποι νομοί παρουσιάζουν μικρή δραστηριότητα που κυμαίνεται από μηδέν μέχρι 25 εκ.. Οι Θεσσαλικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους κλάδους ένδυσης, υπόδησης και κλωστοϋφαντουργίας ανά κλάδο προϊόντων και υπηρεσιών καταγράφονται στον πιο κάτω πίνακα. Πίνακας 3: Θεσσαλικές επιχειρήσεις ανά κλάδο προϊόντων και υπηρεσιών Εταιρική Μορφή Προϊόντα - Υπηρεσίες ΑΕ ΕΠΕ Άλλης Μορφής Σύνολο Δέρμα - Γούνα - Υποδήματα - Δερμάτινα Είδη Ενδύματα Κλωστοϋφαντουργία - Βαφεία Λευκά Είδη - Κουρτίνες Υφάσματα Επιπλώσεων Μοκέτες - Χαλιά - Ταπετσαρίες (Πηγή: ICAP) ΚΛΩΣΤΟΫΦΑΝΤΟΥΡΓΙΑ Ακαθάριστη αξία παραγωγής κατά νομούς (σε εκ. ) (2) (6) (22) (21) Μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, οι κλάδοι της ένδυσης και της κλωστοϋφαντουργίας παρέμειναν στην πρώτη τριάδα των κυρίαρχων ελληνικών εξαγωγικών κλάδων και το 2006, σύμφωνα µε τα στοιχεία του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πλεκτικής - Ετοίμου Ενδύματος Ελλάδος (ΣΕΠΕΕ) [13]. Ειδικότερα, οι εξαγωγές της πρωτογενούς κλωστοϋφαντουργίας το 2006 παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 17,9%, διαμορφούμενες σε 334,3 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2005 οι εξαγωγές αυτές είχαν υποχωρήσει κατά 2%.Συνολικά,η αξία των εξαγωγών ένδυσης - κλωστοϋφαντουργίας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτογενούς κλωστοϋφαντουργίας (βαμβάκι, μετάξι), ανήλθε σε 1,81 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 11 % των συνολικών εξαγωγών της χώρας. Η συμμετοχή του κλάδου στις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων ανήλθε στο 28%. Επιπλέον, οι εξαγωγές του υποκλάδου της ένδυσης μπορεί να μειώθηκαν το 2006 κατά 10%, στα 971 εκατ. ευρώ, αλλά στην πράξη η πτώση αυτή ήταν σημαντικά μικρότερη, αφού ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, που παράγουν τα προϊόντα τους στα Βαλκάνια, τα αποστέλλουν πλέον απευθείας στους πελάτες του εξωτερικού, χωρίς να τα επανεισάγουν στην Ελλάδα. Με βάση την αξία εξαγωγών προϊόντων ένδυσης, τις πέντε πρώτες θέσεις, ως καλύτεροι πελάτες κατείχαν το 2006 οι χώρες Γερμανία (231 εκατ. ευρώ -16%), Ιταλία (80 εκατ. ευρώ +1%), Γαλλία (80 εκατ. ευρώ -3%), Αγγλία (76 εκατ. ευρώ - 9%) και Κύπρος (64 εκατ. ευρώ +25%). Αντιστοίχως, στην κλωστοϋφαντουργία οι κυριότερες χώρες προορισμού για τα ελληνικά προϊόντα ήταν η Βουλγαρία (71 εκατ. ευρώ + 14,6%), η Ιταλία (70,9 εκατ. ευρώ -7%), η Γερμανία (57,9 εκατ. ευρώ -5%), οι ΗΠΑ (31,6 εκατ. ευρώ +8%) και η ΠΓΔΜ (30 εκατ. ευρώ +3%). 15

10 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Στον πιο κάτω πίνακα εµφανίζονται τα συγκεντρωτικά μεγέθη του εξωτερικού εμπορίου ένδυσης - κλωστοϋφαντουργίας για το 2006 (οι ποσοστιαίες μεταβολές δεν έχουν υπολογισθεί βάσει των στρογγυλοποιημένων τιμών, αλλά των αρχικών). Πίνακας 4: Εξωτερικό Εμπόριο Ένδυσης Κλωστοϋφαντουργίας (πηγή Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πλεκτικής - Ετοίμου Ενδύματος Ελλάδος (ΣΕΠΕΕ)) (σε εκατ. Ευρώ) Έτος Μεταβολή % Εξαγωγές Πλεκτική 879,7 758,0-13,8% Ετοιμο ένδυμα 200,3 212,6 6,1% Κλωστοϋφαντουργία 524,5 514,0-2,0% Πρωτογενής Κλωστοϋφαντουργία Εισαγωγές 283,5 334,3 17,9% Πλεκτική 554,2 641,9 15,8% Έτοιμο ένδυμα 769,1 843,8 9,7% Κλωστοϋφαντουργία 871,8 977,1 12,1% Πρωτογενής Κλωστοϋφαντουργία 43,5 37,3-14,3% Πίνακας 5: Εξαμηνιαία Έρευνα Επενδύσεων στη Βιομηχανία (Ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, σταθμισμένα αποτελέσματα) Έτος Εκτίμηση Μαρτ.05 Εκτίμηση Μαρτ.06 Εκτίμηση Μαρτ.07 Προβ. Μαρτ.07 Προβ. Οκτ.07 Προβ. Οκτ.07 Τρόφιμα, Ποτά,Καπνός 2,4 5,1-14,8 14,8-0,8 0,5 Κλωστοϋφαντουργία -48,9-4,4-38,5 9 24,2-13,1 Ένδυση-Υπόδηση 20,6-48,4 80,2-36,9-36,9 9,3 Χημικά 2,7-13,9-10,4 17,6-5,7-27,8 Μη μεταλλικά Ορυκτά -22,9-1,7 9,9 28,2-27,9 81,2 Λοιποί Κλάδοι -26,7-16,5 19,2 1,5-7 34,4 Σύνολο Μεταποίησης -20,3-9,6 3,7 9,6-6,8 15 Ιδιωτικές επιχειρήσεις -20,9-11,7-1,6 10,4-8,0 19,1 Δημόσιες επιχειρήσεις 3,3 179,9 29,1-10,7 6,0-26,4 ΕΕ-26* 1,3 3,3 7,9 8,9 7,6 5,3 Ευρωζώνη -1,0 1,0 7,4 8,3 6,7 5,2 *Δεν περιλαμβάνεται στην έρευνα η Μάλτα Πηγή: IOBE, European Commission DG ECFIN Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εναρμονισμένου προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG ECFIN), το ΙΟΒΕ [3] διεξάγει δύο φορές το χρόνο έρευνες επενδύσεων στη Βιομηχανία, με στόχο την αποτύπωση της πορείας τους και των επιμέρους χαρακτηριστικών τους. Πρόκειται για εμπειρική προσέγγιση που αποδίδει το «επενδυτικό κλίμα» κατά τη στιγμή υλοποίησης της έρευνας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά στα επίσημα στατιστικά στοιχεία επενδύσεων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα από την πιο πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη την περίοδο Οκτωβρίου Νοεμβρίου Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις εκτιμήσεις, οι επενδυτικές δαπάνες στη βιομηχανία το 2007 μειώθηκαν κατά 6,8% σε σχέση με τις δαπάνες του προηγούμενου χρόνου. Το επενδυτικό κλίμα διαφοροποιείται μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Έτσι στις ιδιωτικές επιχειρήσεις η νέα εκτίμηση δείχνει μείωση της τάξης του 8% για τις επενδύσεις εντός του 2007, ενώ αντίθετα, οι επιχειρήσεις του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα φαίνεται τελικά να στηρίζουν τις συνολικές επενδύσεις, καθώς εκτιμάται άνοδος κατά 6%. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι σε όλους τους κλάδους - πλην της Κλωστοϋφαντουργίας σημειώνονται αρνητικές εκτιμήσεις για την επενδυτική δραστηριότητα του Στον κλάδο Ένδυσης Υπόδησης, οι αρχικές εκτιμήσεις για μείωση των επενδυτικών δαπανών κατά 36,9%, διατηρούνται. Στον αντίποδα, το επενδυτικό κλίμα εξακολουθεί να είναι θετικό στη Κλωστοϋφαντουργία. Μάλιστα, οι θετικές προβλέψεις στην αρχή του έτους που έφθαναν στο 9%, ενισχύονται τώρα περαιτέρω, καθώς οι επιχειρήσεις του κλάδου εκτιμούν αύξηση των επενδύσεων για το 2007 κατά 24,2%. Στην έρευνα αυτή πραγματοποιείται και η πρώτη πρόβλεψη για την πορεία των επενδύσεων το 2008, τα αποτελέσματα της οποίας εμφανίζονται ιδιαίτερα θετικά. Έτσι, η αύξηση των επενδύσεων το 2008 εκτιμάται ότι θα κινηθεί στο 15%. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι στη θετική αυτή τάση συμμετέχουν κυρίως οι επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, οι οποίες προβλέπουν άνοδο κατά 19,1%, έναντι της μείωσης της τάξης του 26,4% που εκτιμάται για τις δημόσιες επιχειρήσεις εντός του 2008, ίσως σε διόρθωση των αυξημένων επενδύσεων του Τόσο στην ΕΕ, όσο και στην Ευρωζώνη οι πρώτες εκτιμήσεις για την πορεία των επενδύσεων το 2008 εμφανίζονται επίσης θετικές, αν και εξασθενούν σε σχέση με το Συγκεκριμένα, προβλέπεται αύξηση των επενδύσεων της τάξης του 5,2-5,3% και στις δύο ζώνες. Αυξημένες σε σχέση με το 2007 είναι οι προβλέψεις σε εννέα κράτη, με εντονότερη την αλλαγή κλίματος στη Σλοβακία, την Ισπανία και την Ελλάδα, ενώ ακολουθούν η Πορτογαλία και η Ρουμανία. Τις χαμηλότερες εκτιμήσεις ωστόσο για τις επενδυτικές δαπάνες το 2008 καταγράφουν η Λετονία, το Λουξεμβούργο και η Πολωνία, ενώ ακόμα χαμηλότερες είναι οι εκτιμήσεις σε Φινλανδία, Ρουμανία και Ολλανδία. Σχεδόν όλοι οι κλάδοι δείχνουν να συνεισφέρουν θετικά στην ανοδική επενδυτική τάση που καταγράφεται για το 2008 όπου συμμετέχει και ο κλάδος της Ένδυσης υπόδησης, με εκτίμηση για αύξηση των επενδύσεων κατά 9,3%. Τέλος σε ότι αφορά την κλωστοϋφαντουργία, η ενδεχόμενη ολοκλήρωση των επενδυτικών στόχων κατά το 2007 δίνει τη σκυτάλη σε μετριοπαθέστερες επενδυτικές εκτιμήσεις για το 2008, με αποτέλεσμα να αναμένεται υποχώρηση κατά 13,1%, καθώς οι αυξημένες επενδύσεις του 2007 δεν μπορεί να επαναληφθούν

11 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Οι έρευνες επενδύσεων του ΙΟΒΕ προσφέρουν σημαντική «διαρθρωτική» πληροφόρηση για τη φύση των επενδύσεων, καθώς οι επιχειρήσεις προχωρούν σε κατάταξη των επενδυτικών τους δαπανών ανάλογα με το σκοπό τους, την κατεύθυνση δηλαδή που έχουν. Πέντε μεγάλες κατηγορίες επενδύσεων χρησιμοποιούνται (Διάγραμμα 1), αν και ως έναν βαθμό οι κατηγορίες αυτές αλληλοσυμπληρώνονται (π.χ. αύξηση ή διεύρυνση της δυναμικότητας μπορεί να συμβεί μέσω βελτίωσης των μεθόδων παραγωγής ή εισαγωγής νέων). Σε κάθε περίπτωση πάντως, η αναλυτική απεικόνισή τους οδηγεί σε χρήσιμα συμπεράσματα για την πορεία της βιομηχανίας προς εκσυγχρονισμό ή επέκταση, το άνοιγμα σε νέες αγορές ή την τόνωση της θέσης στις υπάρχουσες αγορές. Σημαντική πληροφόρηση για τη διαδικασία της επενδυτικής απόφασης προσφέρουν και οι απόψεις των επιχειρήσεων για τους παράγοντες που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την επενδυτική τους δραστηριότητα. Η μελέτη της ΙΟΒΕ [3], [9] στο πίνακα 6 καταγράφει τους πιθανούς λόγους που ενδεχομένως ερμηνεύουν την απόφασή των επιχειρήσεων να αυξήσουν, να διατηρήσουν αμετάβλητες ή να μειώσουν τις αντίστοιχες δαπάνες τους. Πίνακας 6: Παράγοντες που επηρεάζουν την Επενδυτική Δραστηριότητα στη Βιομηχανία (συντελεστές σημαντικότητας)* Αντικατάσταση υφισταμένου κεφαλαιουχικού εξοπλισμού Αύξηση παραγωγικής δυναμικότητας για ήδη παραγώμενα προϊόντα Διεύρυνση παραγωγικής δυναμικότητας για την παραγωγή νέων προϊόντων Βελτίωση μεθόδων παραγωγής που ήδη εφαρμόζονται Εισαγωγή νέων μεθόδων παραγωγής Άλλοι σκοποί Διάγραμμα 1: Κατανομή Επενδύσεων ανάλογα με το σκοπό τους (% συνόλου δαπάνης) Παράγοντες Ζήτηση για προϊόντα 43,6 46,0 44,7 Κέρδη επιχείρησης 17,7 17,7 20,1 Διαθεσιμότητα Κεφαλαίων και Κόστος 5,8 9,6 10,4 Τεχνολογικές Εξελίξεις 33,7 39,6 38,5 Κίνητρα για Επενδύσεις 19,8 25,4 26,5 Φορολογία των Κερδών 7,6 12,57 12,0 Οικονομική Πολιτική στο σύνολό της 2,3 5,35 4,6 Άλλοι λόγοι 1,8 2,94 2,9 *Ο συντελεστής λαμβάνει τιμές στο διάστημα +100, όταν όλες οι επιχειρήσεις εκτιμούν πολύ θετική την επίπτωση του αντίστοιχου παράγοντα και 100 αντιστρόφως. Πηγή: ΙΟΒΕ Έρευνα Επενδύσεων στη Βιομηχανία Πηγή: IOBE picture: MIRALab-University of Geneva picture: MIRALab-University of Geneva picture: MIRALab-University of Geneva 18 19

12 3. Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Η Ελλάδα έχει στο χώμα της έναν «θησαυρό», το βαμβάκι που στηρίζει το εισόδημα και την ανάπτυξη μεγάλων αγροτικών περιοχών και αποτελεί πρώτη ύλη μιας σειράς βιομηχανιών με έντονα εξαγωγικό χαρακτήρα. Η παραγωγή εκκοκκισμένου βάμβακος το 2005/2006 έφτασε περίπου τους τόνους και παρά την αλλαγή του συστήματος επιδότησης των παραγωγών με τη νέα ΚΑΠ, η ποσότητα είναι περίπου ίδια και την εκκοκκιστική περίοδο Άμεσα συνδεδεμένη με το ελληνικό βαμβάκι είναι η βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, ένας παραδοσιακός κλάδος ο οποίος χρησιμοποιεί σχεδόν αποκλειστικά περίπου τόνους εκκοκκισμένου βαμβακιού ετήσια. Αξίζει να αναφερθεί ότι η κατανάλωση στη χώρα μας είναι κάτω του 6% της Τουρκίας, όπου βιομηχανοποιούνται τόνοι. Όπως είναι γνωστό, με τον νέο κανονισμό, από την εκκοκκιστική περίοδο 2006/2007 υπάρχει αποσύνδεση της επιδότησης από την παραγωγή του βαμβακιού. Το 65% του ετήσιου μέσου όρου επιδότησης της τριετίας θα καταβάλλεται με την απ ευθείας πληρωμή στους βαμβακοπαραγωγούς, ενώ το υπόλοιπο 35% θα δίδεται με τη μορφή στρεμματικής ενίσχυσης. Οι Κοινοτικές επιδοτήσεις θα μειώνονται σταδιακά μέχρι το τέλος του 2013 οπότε και θα μηδενιστούν. Πιστεύεται ότι η καλλιέργεια του βαμβακιού θα διατηρηθεί στην Ελλάδα, δεδομένου ότι οι άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες όπως τεύτλα, σιτάρι, αραβόσιτος, ρύζι και καπνός είναι σε δυσμενέστερη κατάσταση. Κατά το παρελθόν έτος η τιμή των σιτηρών και του αραβοσίτου, όμως σημείωσαν σημαντική αύξηση με αποτέλεσμα να λειτουργούν ανταγωνιστικά προς το βαμβάκι. Η μείωση του κόστους παραγωγής και η βελτίωση της ποιότητας μπορούν να δημιουργήσουν περισσότερο ευνοϊκές συνθήκες για το βαμβάκι. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα μείωσης του κόστους καλλιέργειας και βελτίωσης της απόδοσης του βαμβακιού τόσο στο χωράφι όσο και στο εκκοκκιστήριο. Συγκεκριμένα έχει μειωθεί δραστικά η τιμή του βαμβακόσπορου για σποροπαραγωγή και οι νέες ποικιλίες σπόρων επιτυγχάνουν εντυπωσιακές αποδόσεις τόσο στρεμματικές όσο και σε ποσοστό εκκοκκισμένου στο σύσπορο βαμβάκι. Αντίθετα, παρά τη μείωση των εισροών για την καλλιέργεια η αύξηση της τιμής των όσο και της αύξηση της τιμής της ενέργειας δεν αφήνουν πολλά περιθώρια ουσιαστικής μείωσης του κόστους παραγωγής. Η βελτίωση της ποιότητας, όπως θα αναφερθεί στη συνέχεια, δίνουν δυνατότητες βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της καλλιέργειας, τόσο σε σχέση με άλλες καλλιέργειες, όσο και σε σχέση με την τιμή του προϊόντος άλλων παραγωγών χωρών. 34

13 Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Κατά την άποψή μας η βαμβακοκαλλιέργεια θα συνεχιστεί στη χώρα μας στα σημερινά επίπεδα, καθώς το βαμβάκι αποτελεί επιπλέον ένα δυναμικό χρηματιστηριακό προϊόν. Η διεθνής εικόνα της βαμβακοκαλλιέργειας καταγράφεται στον παρακάτω URL και διάγραμμα. Διάγραμμα 2: Διεθνής κατανομή βαμβακοκαλλιέργειας Με τη νέα ΚΑΠ από το 2006, οι επιδοτήσεις είναι στρεμματικές και από αυτές το 65% ( 96 / στρ.) είναι αποσυνδεδεμένο από το ύψος και το είδος της παραγωγής και μόνο το 35% (~52ευρώ\στρ. είναι συνδεδεμένο με την καλλιέργεια του βαμβακιού, είναι όμως και αυτό ανεξάρτητο από το ύψος παραγωγής. Οι επιδοτήσεις αυτές δίνονται για έκταση 3 εκ. στρ. και μπορούν να ισχύσουν, με αναλογική στρεμματική μείωση μέχρι 3,7 εκ. στρ. Με τη νέα ΚΑΠ η ευμετάβλητη διεθνής συγκυρία βαμβακιού επηρεάζει πλέον περισσότερο το ελληνικό βαμβάκι. (c) NationMaster.com 2003 All rights reserved China United States Το βαμβάκι, με την ένταξη της χώρας μας στην ΕΕ το 1981, έγινε το κύριο αγροβιομηχανικό προϊόν και αναμόρφωσε την ύπαιθρο, στους μισούς περίπου νομούς της χώρας όπου καλλιεργείται. Η Ελλάδα σύντομα συμπεριλήφθηκε μεταξύ των πρώτων χωρών ως προς τη στρεμματική απόδοση και ποιότητα (όχι πλέον σήμερα) παρόλο που είναι οριακή χώρα ως προς την καλλιέργεια του φυτού. Η παραγωγή εκκοκκισμένου ήταν την περίοδο , 435 χιλ. τόνοι, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 80% της κοινοτικής παραγωγής, ποσοστό που παραμένει και σήμερα στη διευρυμένη Ευρώπη των 27 κρατών. Εξασφαλίζει βασική απασχόληση και ικανοποιητικό γεωργικό εισόδημα σε αγροτικές οικογένειες παρέχει εργασία και συνθήκες διαβίωσης σε αστικές οικογένειες που ασχολούνται στα διάφορα στάδια της παραγωγικής και μεταποιητικής βιομηχανίας του βαμβακιού, συμβάλλοντας έτσι στην αντιμετώπιση της ανεργίας συμβάλλει στην περιφερειακή ανάπτυξη και ειδικότερα στη βιομηχανική, οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη και προμηθεύει με πρώτη ύλη την ελληνική βαμβακοβιομηχανία. Είναι σημαντική συναλλαγματοφόρος πηγή για την Εθνική Οικονομία ενώ η μέση ετήσια επιδότηση που πήρε η Ελλάδα από την Ε.Ε. την τριετία (περίοδος αναφοράς για το νέο καθεστώς) ανέρχεται σε 645 εκ.. Οι επιδοτήσεις που συνδέθηκαν με το ύψος παραγωγής είχαν και δυσμενείς επιπτώσεις γιατί οδήγησαν σε πρακτικές μεγιστοποίησης των αποδόσεων με αποτέλεσμα την κατάχρηση των εισροών, την αύξηση του κόστους παραγωγής, την υποβάθμιση της ποιότητας και τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η καλλιέργεια επεκτάθηκε ανεξέλεγκτα σε οριακές περιοχές, ενώ στην κύρια ζώνη του βαμβακιού (κυρίως στη Θεσσαλία) η βαμβακοκαλλιέργεια κατέστη μονοκαλλιέργεια με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις [28]. India Pakistan Brazil Turkey Greece Australia Syria Mali Egypt Benin Turkmenistan Zimbabwe Sudan Cote d Ivoire Cameroon Argentina Kazakhstan Nigeria 29% 19.9% 14.2% 9.5% 5% 4.8% 1.9% 1.5% 1.5% 1.2% 1.1% 0.9% 0.8% 0.7% 0.6% 0.6% 0.5% 0.5% 0.5% 0.5% Έκταση - παραγωγή - κατανάλωση βαμβακιού Με την αλλαγή του καθεστώτος στήριξης του βαμβακιού και τον ανταγωνισμό από την ραγδαία αύξηση της διεθνούς τιμής των σιτηρών τα τελευταία χρόνια, η βαμβακοκαλλιέργεια στην Ελλάδα [7] υποχώρησε από το μέγιστο των 4,4 εκ. στρ. το 1995 στα 3,4 εκ. στρ. το 2006, στα 3,2 εκ. στρ. Το 2007 ενώ το 2008 εκτιμάται ότι έπεσε κάτω των 2,8 εκ. στρ. Σημειώνεται ότι η ορθολογική μείωση της βαμβακοκαλλιέργειας στα 2,7-3,0 εκ στρ., με την προϋπόθεση της βέλτιστης απόδοσης (κατά μέσο όρο~300kg/στρ. σύσπορο),φαίνεται να είναι ο επιθυμητός στόχος στα πλαίσια και της επιβεβλημένης αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών. Παράλληλη με τη μείωση της έκτασης, αλλά δυστυχώς μεγαλύτερου βαθμού, ήταν η μείωση της παραγωγής, λόγω κακής εφαρμογής του νέου κανονισμού και απαξίωσης της καλλιέργειας από αρκετούς καλλιεργητές (κυρίως σε περιοχές μειωμένης προσαρμοστικότητας του βαμβακιού). Προκειμένου να αποφευχθεί η περαιτέρω μείωση της παραγωγής πρέπει να καθορισθεί και επιβληθεί ελάχιστη στρεμματική απόδοση προκειμένου ο παραγωγός να πάρει τη συνδεδεμένη επιδότηση. Η μείωση της παραγωγής βαμβακιού έχει αρνητικές επιπτώσεις λιγότερο στους βαμβακοπαραγωγούς (λόγω των επιδοτήσεων) και περισσότερο στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους φορείς: εκκοκκιστήρια, μεταποιητές, δίκτυο παραγωγής και διάθεσης εισροών, εμπόριο και γενικώς σε ολόκληρο τον κύκλο εργασιών που συνδέεται με την παραγωγή και επεξεργασία του βαμβακιού (απώλεια θέσεων εργασίας) και επομένως στην Εθνική Οικονομία. Επιπλέον, η δραστική μείωση της παραγωγής του βαμβακιού θα δυσχεράνει τις διαπραγματεύσεις της χώρας μας σε μελλοντική αναθεώρηση του καθεστώτος βαμβακιού. Ως προς την εγχώρια κατανάλωση σημειώνεται ότι με την υποχώρηση της εγχώριας κλωστοβιομηχανίας και επομένως της εσωτερικής ζήτησης (που περιορίστηκε σε ποσό εκκοκκισμένου χιλ. τόνων) αυξήθηκε το ακατέργαστο προϊόν που διακινείται στην αγορά του εξωτερικού με αποτέλεσμα να διογκωθούν τα προβλήματα εξαγωγών. Σήμερα, με την υποβάθμιση της ποιότητας του ελληνικού βαμβακιού, αυτό πωλείται κυρίως στην Τουρκία και όχι, όπως παλαιότερα, στις ακριβές αγορές του εξωτερικού. Διεθνή στοιχεία Η παγκόσμια έκταση βαμβακιού τη νέα εμπορική περίοδο έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 6 ετών, κυρίως λόγω των αυξανόμενων τιμών των δημητριακών και ελαιούχων σπόρων που χρησιμοποιούνται για παραγωγή βιοντήζελ, προκαλώντας δραστική μείωση της παραγωγής. Η Διεθνής Συμβουλευτική Επιτροπή Βάμβακος (ICAC) εκτιμά (Αύγουστος 2008) [29] ότι η παγκόσμια παραγωγή είναι μειωμένη κατά 5,3% έναντι της περυσινής, φθάνοντας στους 24,9 εκ. τόνους, έναντι 26,28 την περίοδο και 26,65 την περίοδο Η κάμψη αυτή αποδίδεται στη σημαντική μείωση της παραγωγής των ΗΠΑ (~ 1 εκ. τόνοι) εξαιτίας της στροφής των αμερικανών αγροτών στην καλλιέργεια των δημητριακών. Το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ σημειώνει (Αύγουστος 2008) ότι σημαντική μείωση παραγωγής αναμένεται και στην Ινδία Αυστραλία, Αφρικανική ζώνη και Τουρκία

14 Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Η ICAC εκτιμά, επίσης ότι η παγκόσμια κατανάλωση βαμβακιού θα διατηρηθεί στα τρέχοντα υψηλά επίπεδα (~26,4 εκ. τόνοι) με αποτέλεσμα τα παγκόσμια αποθέματα να είναι το καλοκαίρι του 2009 περίπου 12% λιγότερα από το προηγούμενο έτος, φθάνοντας στους 10,7 εκ. τόνους, έναντι 12,1 και 12,4 τις δύο προηγούμενες περιόδους. Σημειώνεται, [30] (USDA Longterm Projections, February 2008) ότι κατά την τελευταία δεκαετία η παγκόσμια κατανάλωση παρουσίασε ετήσια αύξηση 4,7%, με παράλληλη αύξηση του διεθνούς εμπορίου βαμβακιού 6,5% ετησίως. Η απελευθέρωση του εμπορίου ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμη για την Κίνα, Ινδία και Πακιστάν. Η Κίνα το 2017 αναμένεται να καλύπτει το 50% των παγκόσμιων εισαγωγών βαμβακιού, ενώ η Τουρκία αναμένεται την επόμενη δεκαετία να μειώσει ελαφρώς τις εισαγωγές βαμβακιού. Η παραπάνω έκθεση αναφέρει ότι την επόμενη δεκαετία, η παγκοσμιοποίηση ευνοεί την παραγωγή ακατέργαστου βαμβακιού σε χώρες με ευνοϊκές συνθήκες και υψηλή τεχνολογία. Με βάση τα πιο πάνω στοιχεία δικαιολογείται αισιοδοξία για δυναμική παραγωγή/εξαγωγή ελληνικού βαμβακιού. Σημειώνεται ότι οι εξαγωγές πρέπει να στραφούν και προς την Κίνα και ότι η παραγωγή πρέπει να περιοριστεί στο μη γενετικώς τροποποιημένο βαμβάκι για να καλύπτει ανάλογες αγορές, δεδομένου ότι η παραγωγή τροποποιημένου βαμβακιού διαρκώς αυξάνεται. Τιμές - Κόστος παραγωγής - Ποιότητα βαμβακιού Τιμές Με τα προηγούμενα καθεστώτα βαμβακιού, η εξασφάλιση μέσω των επιδοτήσεων μιας ελάχιστης τιμής προϊόντος, ουσιαστικώς ανεξάρτητης και πολλαπλάσιας από τη διεθνή τιμή, δημιούργησε εφησυχασμό και αποπροσανατολισμό των ελλήνων παραγωγών αλλά και των εκκοκκιστηρίων (που είχαν τη διαχείριση των επιδοτήσεων) από τα διεθνώς τεκταινόμενα σε σχέση με το βαμβάκι. Η στρέβλωση αυτή ήταν ακόμη μεγαλύτερη γιατί οι επιδοτήσεις του προϊόντος ήταν (μέχρι πρόσφατα) συνδεδεμένες με το σύσπορο βαμβάκι και όχι, όπως συμβαίνει διεθνώς, με το εκκοκκισμένο, το οποίο αποτελεί το κύριο προϊόν της βαμβακοκαλλιέργειας [28]. Δυστυχώς και σήμερα στην ελληνική αγορά η τιμή παραγωγού είναι συνδεδεμένη με το σύσπορο και δεν λαμβάνει υπόψη την εκατοστιαία αναλογία ινών που προσδιορίζει την απόδοση εκκοκκισμένου βαμβακιού Ο παραγωγός πρέπει να πληρώνεται για τη συγκεκριμένη ποσότητα συσπόρου που παραδίδει βάσει της εκτιμώμενης ποσότητας εκκοκκισμένου βαμβακιού και της τιμής εκκοκκισμένου που ισχύει στα διεθνή χρηματιστήρια την ημέρα παράδοσης. (Ο παραγωγός μπορεί να πληροφορηθεί αυτή την τιμή από το διαδίκτυο). Η τιμή αυτή πρέπει να αυξομειώνεται αναλόγως των ποιοτικών χαρακτηριστικών, όπως πρέπει να προσδιορίζονται με τον ποιοτικό έλεγχο και όπως αυτά αποτιμώνται με βάση διεθνείς δείκτες. Το βαμβάκι είναι χρηματιστηριακό προϊόν και η τιμή του ακολουθεί τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Η κάμψη παραγωγής, σε συνδυασμό με τη διατήρηση της κατανάλωσης σε υψηλά επίπεδα, λόγω βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου τρίτων χωρών και ιδιαίτερα της Κίνας και κατά συνέπεια η συρρίκνωση των διεθνών αποθεμάτων, όπως προαναφέρθηκε, οδηγούν την ICAC στο συμπέρασμα ότι οι διεθνείς τιμές θα εξακολουθήσουν να κινούνται ανοδικά σημειώνοντας κατά 14% αύξηση την εμπορική περίοδο σε σχέση με την προηγούμενη. Η ICAC τοποθετεί τη μέση τιμή του δείκτη Cotton A στο Λονδίνο, για τη νέα περίοδο, στα 83 αμερικανικά σεντς η λίμπρα, έναντι 73 το και 59,15 το Συνέπεια των ανωτέρω ήταν να κινηθεί ανοδικά και η τιμή παραγωγού στην Ελλάδα η οποία εκτιμάται ότι θα υπερβεί τα 0,41 ευρώ την ερχόμενη εμπορική περίοδο (αυξημένη σημαντικά από τα 0,30 ευρώ του 2006). Βέβαια η αποδυναμωμένη, μέχρι πρόσφατα, ισοτιμία του δολαρίου σε σχέση με το ευρώ (την τελευταία πενταετία υποχώρησε κατά 24%) αναγκάζει το ακριβό ελληνικό προϊόν να πωληθεί φθηνά στο εξωτερικό, ζημία η οποία επιβαρύνει περισσότερο τους εκκοκκιστές και γενικά τους εμπόρους. Η πρόσφατη ανάκαμψη του δολαρίου θα περιορίσει το μειονέκτημα αυτό και θα διευρύνει τον ορίζοντα για τη βιωσιμότητα του ελληνικού βαμβακιού

15 Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Η Παρούσα Κατάσταση: Παραγωγή βαμβακιού στην Ελλάδα και Θεσσαλία Γεωργικό εισόδημα - Ανταγωνιστικότητα ελληνικού βαμβακιού Κόστος Αρνητικός συντελεστής για την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού βαμβακιού παραμένει το γεγονός ότι το κόστος παραγωγής είναι από τα υψηλότερα σε παγκόσμια επίπεδα, κυρίως λόγω του μεγάλου ποσοστού μη ιδιόκτητης γης με υψηλό ενοίκιο και των πολλών διαρθρωτικών προβλημάτων. Το κόστος έχει περιορισμένα περιθώρια μείωσης στα πλαίσια της ορθολογικής μείωσης των εισροών και της λήψης πολιτικών μέτρων. Ποιότητα Το ελληνικό βαμβάκι ήταν παλαιότερα φημισμένης ποιότητας και περιζήτητο στην ελληνική και ξένη αγορά. Μέχρι το 1986 η τιμή του ήταν μεγαλύτερη και αυτού του αμερικάνικου. Στη συνέχεια και ιδιαίτερα μετά το 1993 παρατηρήθηκε σταθερή υποχώρηση, λόγω ποιοτικής υποβάθμισης και ιδιαίτερα λόγω διατάραξης της τυποποίησης του ελληνικού βαμβακιού. Οι σπουδαιότεροι παράγοντες που συνέβαλαν στην υποβάθμιση της ποιότητας ήταν [28]: Η πανσπερμία των ποικιλιών Η κατάχρηση των εισροών με στόχο τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων και συνεπώς η οψίμιση της παραγωγής, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση μιας μόνο συγκομιδής Η ισοπεδωτική νοοτροπία των εκκοκκιστηρίων στη διαμόρφωση της τιμής παραγωγού ανεξαρτήτως ποιότητας, που ήταν συνδεδεμένη με τη χορήγηση της επιδότησης στον εκκοκκιστή και αφορούσε την παραγόμενη ποσότητα, πολιτική που υποστήριζε η προηγούμενη ΚΑΠ. Η περαιτέρω υποβάθμιση στα εκκοκκιστήρια σε συνδυασμό με τον μη ποιοτικό διαχωρισμό κατά την αποθήκευση και εκκόκκιση Η έλλειψη ταξινόμησης και ποιοτικού ελέγχου του εκκοκκισμένου, ιδιαίτερα μετά την κατάργηση του Οργανισμού Βάμβακος (Ο.Β.). Η αναβάθμιση της ποιότητας του ελληνικού βαμβακιού δεν είναι ουτοπία. Η ποιότητα εξακολουθεί να αποτελεί, σε αντίθεση με το κόστος παραγωγής, ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα, για το ελληνικό βαμβάκι, λόγω της προσαρμογής του στις οικολογικές συνθήκες της χώρας και της υψηλής καλλιεργητικής τεχνικής που εφαρμόζουν οι περισσότεροι Έλληνες βαμβακοπαραγωγοί. Η μείωση των επιδοτήσεων με βάση τη νέα ΚΑΠ επηρεάζει αρνητικά το γεωργικό εισόδημα του βαμβακοπαραγωγού. Οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν τη δύσκολη πρόκληση να περιφρουρήσουν το εισόδημά τους, μόνο μέσω της ορθολογικής μείωσης του κόστους, σε συνδυασμό με τη βέλτιστη απόδοση και της προστιθέμενης αξίας του προϊόντος, μέσω της αναβάθμισης της ποιότητας. Ο στόχος αυτός πρέπει να λαμβάνει υπόψη το πιθανό ενδεχόμενο να μειωθούν ακόμη περισσότερο οι επιδοτήσεις μετά το Θετικά στοιχεία για το γεωργικό εισόδημα του βαμβακιού περιέχει η έκθεση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου αναφορικά με τις προτάσεις της ευρωπαϊκής επιτροπής για το νέο κοινοτικό καθεστώς του βαμβακιού. Με βάση τα στοιχεία της Έκθεσης η συνδεδεμένη επιδότηση του βαμβακιού θα μπορούσε να ανεβεί στα 75 περίπου ευρώ (από τα 54 περίπου που είναι σήμερα) στην περίπτωση που η βαμβακοκαλλιέργεια στην Ελλάδα σταθεροποιηθεί στα 2,7 εκ. στρ. Έτσι με μέση στρεμματική απόδοση 300kg/στρ. και τιμή συσπόρου 0,41 ευρώ η στρεμματική ακαθάριστη πρόσοδος του βαμβακιού ανέρχεται στα 200 ευρώ (χωρίς την αποσυνδεδεμένη ενίσχυση) γεγονός που καθιστά το βαμβάκι μία από τις πλέον ανταγωνιστικές καλλιέργειες στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία, όπου κατεξοχήν προσαρμόζεται. Επιπλέον ο νέος κανονισμός συμπεριλαμβάνει τη δυνατότητα ενίσχυσης του ποιοτικού βαμβακιού. Η ενίσχυση των βαμβακοπαραγωγών από την εφαρμογή φιλοπεριβαλλοντικών προγραμμάτων, όπως αυτό που αποσκοπεί στη μείωση της νιτρορύπανσης σε ορισμένες περιοχές, αποτελεί, έστω και προσωρινό στήριγμα του γεωργικού εισοδήματος Η αξιοποίηση των υποπροϊόντων του βαμβακιού και κυρίως του βαμβακελαίου για παραγωγή βιοντήζελ και της βαμβακόπιτας ως ζωοτροφής, μπορεί επίσης να ενισχύσει το γεωργικό εισόδημα του βαμβακοπαραγωγού, στο βαθμό που αυτός θα συμμετάσχει σε συμβολαιακής μορφής αξιοποίηση αυτών των προϊόντων. Με βάση τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν, την ευνοϊκή διεθνή συγκυρία αλλά και με την προϋπόθεση της άρσης των στρεβλώσεων που ισχύουν στην Ελλάδα, δικαιολογείται η αισιοδοξία για τη συνέχιση αλλά και ανάκαμψη της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού βαμβακιού. Η χρήση ομοειδών, προσαρμοσμένων, με υψηλή ποιότητα ποικιλιών κατά περιοχή και η μη ανάμιξη τους στο εκκοκκιστήριο μπορεί να επαναφέρει το φημισμένο όνομα στο ελληνικό βαμβάκι. Η αναβάθμιση και πιστοποιημένη ποιότητα μπορεί να αποτελέσει ισχυρό διαβατήριο για το ελληνικό βαμβάκι. Η μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας, που θα προκύψει από τη βελτίωση της ποιότητας, προϋποθέτει τη συνεργασία και τη συνδρομή όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Η κατανομή της προστιθέμενης αξίας θα εξαρτηθεί από την οργάνωση των φορέων και την αποτελεσματικότητα της οργάνωσης της συνεργασίας τους, που πρέπει να είναι συμβολαιακής μορφής. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η υιοθέτηση από τους παραγωγούς πιστοποιημένων συστημάτων διασφάλισης και διαχείρισης της ποιότητας και προστασίας του περιβάλλοντος. Στην περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας μπορεί να συμβάλλει και η χορήγηση οικολογικού σήματος στην ίνα (π.χ. ECOLABEL) που θα αναφέρεται στο προϊόν και όχι μόνο στο σύστημα παραγωγής. Το ποιοτικό παρακράτημα που πρέπει να ισχύσει και στο βαμβάκι και η απόδοσή του μόνο στους παραγωγούς που υιοθετούν συστήματα πιστοποιημένης ποιότητας θα συμβάλλει στην αύξηση και στον διαχωρισμό του ποιοτικού βαμβακιού

16 4. Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή και η Ελληνική κλωστοϋφαντουργία δέχονται σοβαρές πιέσεις και αθέμιτο ανταγωνισμό από την Κίνα και τις λοιπές Ασιατικές χώρες. Η παραγωγή και η απασχόληση παρουσίασαν σαφή κάμψη. Οι επιδόσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσον αφορά τις κύριες εξαγωγικές αγορές της παρουσίασαν επίσης κάμψη. Η ισοτιμία δολαρίου και ευρώ κατέστησε τις τιμές των προϊόντων της λιγότερο ανταγωνιστικές. Τέλος, η ανάπτυξη της ζώνης ευρωμεσογειακής συνεργασίας και οι προσδοκίες κατάργησης των ποσοστώσεων είχαν ως αποτέλεσμα μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων. Η Ελληνική κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία είναι παραδοσιακή, χαμηλής τεχνολογίας, εργατοβόρος, και εξαιρετικά ευάλωτη στον ανταγωνισμό που δέχεται από γειτονικές χώρες στις οποίες το εργατικό κόστος είναι χαμηλό. Ο κίνδυνος μετεγκαταστάσεως των βιομηχανιών / βιοτεχνιών είναι μεγαλύτερος και ορατός. Η νέα κατάσταση στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας έχει οδυνηρές επιπτώσεις στην οικονομία, την απασχόληση, και την κοινωνική συνοχή. Για την αντιμετώπιση των βαθιών μεταλλαγών που διέρχεται η βιομηχανία κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών ένδυσης, ο τομέας οφείλει στο πλαίσιο ενός εκ νέου ισορροπημένου παγκόσμιου εμπορίου να συνεχίσει να αναπτύσσει τα ανταγωνιστικά του πλεονεκτήματα βελτιώνοντας επίσης: την έρευνα / ανάπτυξη, την καινοτομία και το τεχνολογικό περιεχόμενο, την κατάρτιση και τη βελτίωση των δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα, τη διάθεση στην αγορά προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία, συμπεριλαμβανομένης της διάστασης της βιώσιμης ανάπτυξης [9]. Μόνο με τον τρόπο αυτό ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας θα μπορέσει να ενισχύσει την βιώσιμη ανταγωνιστικότητά του και να παρέχει θέσεις εργασίας ποιότητας. Η συμφωνία για τα κλωστοϋφαντουργικά είδη και τα είδη ένδυσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και όλοι οι περιορισμοί εισαγωγών κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών ένδυσης που απορρέουν από αυτήν καταργήθηκαν την 1η Ιανουαρίου Ενόψει αυτής της κατάργησης, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) σύστησε στις αρχές του 2004 μια ομάδα υψηλού επιπέδου με αποστολή να διατυπώσει συστάσεις για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την προσαρμογή του τομέα ενόψει των προκλήσεων του μέλλοντος και έλαβε μια σειρά νομοθετικών πρωτοβουλιών [18]. Η παραπάνω ομάδα ανακοίνωσε τις εν λόγω συστάσεις, κατηγοριοποιώντας τις σε πέντε τομείς. Στην συνέχεια παραθέτουμε τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [10] λαμβάνοντας υπ όψιν τις απόψεις ως προς την Ελληνική πραγματικότητα της ομάδας των εμπειρογνωμόνων στην πλατφόρμα ThessalyTex. 34

17 Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Έρευνα και καινοτομία Όσον αφορά την έρευνα και την ανάπτυξη, η ευρωπαϊκή βιομηχανία κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών ένδυσης είναι η πρώτη σε παγκόσμια κλίμακα που καταφεύγει στις τεχνολογίες, στη μόδα και στην καινοτομία. Αυτά όμως τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα πρέπει να ενισχυθούν, κυρίως στο πλαίσιο ενός πιο μακροπρόθεσμου οράματος για τον τομέα, δηλαδή με την ανάπτυξη μεθόδων κατασκευής νέων ευφυών υλικών, με την υλοποίηση μιας πραγματικής διείσδυσης στον αυτοματισμό της βιομηχανίας ένδυσης, με την υποστήριξη της καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένης και της μη τεχνολογικής διάστασης, με την ενίσχυση των εταιρικών σχέσεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με την ενθάρρυνση της δημιουργίας και με την ενίσχυση των δικτύων αριστείας και των ολοκληρωμένων σχεδίων, με την εξασφάλιση της ανάπτυξης της «ηλεκτρονικής κλωστοϋφαντουργίας» ( e-textile ) [21], [22], [25] και της κατά παραγγελία κλωστοϋφαντουργίας και όλα αυτά με στραμμένο το επίκεντρο προσοχής στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) [9], [24]. Η διάθεση τομεακών και περιφερειακών πόρων για την κατάρτιση θα μπορούσε στο πλαίσιο αυτό να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό των δομών εκπαίδευσης και κατάρτισης. Επίσης, για το σκοπό αυτό θα πρέπει να αξιοποιηθούν ευρωπαϊκά προγράμματα που παρέχουν δυνατότητες χρηματοδότησης στον τομέα αυτό, όπως το πρόγραμμα Leonardo da Vinci καθώς και σε ορισμένους κανονισμούς του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Οι αλλαγές στον κλάδο είναι βέβαιο ότι θα έχουν σαν συνέπεια την ανάγκη αναπροσαρμογής ενός μέρους του εργατικού δυναμικού. Αυτό απαιτεί προγράμματα επιμόρφωσης του εργατικού δυναμικού στην κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία και σε άλλους κλάδους. Ένα παράδειγμα τέτοιου προγράμματος είναι το TII (Technology, Innovation and Initiative) στην Πορτογαλία που άρχισε τον Ιανουάριο του 2006 και υποστηρίζεται από το ερευνητικό κέντρο CITEVE (the technological centre of the textile and clothing industries in Portugal), την εταιρεία Microsoft και την Πορτογαλική κυβέρνηση. Το πρόγραμμα έλαβε χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα συνοχής. Άλλα ζητήματα σχετικά με την ανταγωνιστικότητα και ανάπτυξη Στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, η ΕΕ ενέκρινε μια σειρά πρωτοβουλιών που προτάθηκαν από την ομάδα υψηλού επιπέδου, όπως η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής τεχνολογικής πλατφόρμας για τα κλωστοϋφαντουργικά είδη και τα είδη ένδυσης [26]. Επίσης, κάλεσε τις βιομηχανίες του τομέα να συμμετάσχουν σε κοινοτικά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, για παράδειγμα στο 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο έρευνας και ανάπτυξης ή στο πρόγραμμα-πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία [19]. Παρέχεται επίσης στον τομέα κλωστοϋφαντουργίας η δυνατότητα βελτίωσης της διαχείρισης της αλυσίδας εφοδιασμού του χάρη στις πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην ανάπτυξη των τεχνολογιών της κοινωνίας της πληροφορίας [8], [20]. Η Ελληνική κυβέρνηση μέσω του προγράμματος πόλου καινοτομίας Θεσσαλίας υποστηρίζει μια περιφερειακή πλατφόρμα στο τομέα της κλωστοϋφαντουργίας και μια σειρά από δράσεις βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας και κατάρτισης σε νέες τεχνολογίες για την κλωστοϋφαντουργία. Όλοι οι εμπειρογνώμονες που συμμετέχουν στην Θεσσαλική πλατφόρμα συμφωνούν ότι η βιωσιμότητα και ανάπτυξη της κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας συνδέεται άμεσα µε την ικανότητά της να βρίσκεται σε διαρκή επαφή µε τη γνώση και να αξιοποιεί τα επιτεύγματα της τεχνολογικής έρευνας. Τέτοιες πρωτοβουλίες πρέπει να υποστηριχθούν και μέσα από τα αντισταθμιστικά προγράμματα του υπουργείου άμυνας. Εκπαίδευση, κατάρτιση και απασχόληση Η προσαρμογή του εργατικού δυναμικού του κλάδου στις νέες τεχνολογίες απαιτεί την ύπαρξη μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής διαβίου μάθησης για τον τομέα κλωστοϋφαντουργίας και τη διασφάλιση μιας καλύτερης ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης της κατάρτισης [26]. Στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης, ο αυξημένος ανταγωνισμός και η ελευθέρωση του εμπορίου κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών ένδυσης πρέπει να συμβάλουν στον σφαιρικό στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης και των τριών πυλώνων της (οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον) και στις δύο διαστάσεις, εσωτερική και εξωτερική, της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης [10]. Η εξωτερική διάσταση αφορά κυρίως τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων της εργασίας ή τη βελτίωση των περιβαλλοντικών κανόνων, την προώθηση της κοινωνικής ευθύνης των επιχειρήσεων, τη συγκέντρωση των προτιμήσεων, μονομερώς, της ΕΕ προς τις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες, ενώ η εσωτερική διάσταση έγκειται: στη συνέχιση των προσπαθειών του τομέα για ορθολογική χρήση των πρώτων υλών, της ενέργειας, του ύδατος, για τη διαχείριση των αποβλήτων, την καταπολέμηση της σπατάλης, αλλά και για την κατασκευή προϊόντων ποιότητας, επιπέδου, που να ανταποκρίνονται στα υψηλότερα πρότυπα προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας των εργαζομένων και των καταναλωτών. Η ΕΕ αξιολόγησε πολλά ζητήματα που σχετίζονται με την ανταγωνιστικότητα, όπως: REACH: ο τομέας κλωστοϋφαντουργίας κάνει μεγάλη χρήση χημικών προϊόντων. Γι αυτόν το λόγο, η ΕΕ θέσπισε σχετική νομοθεσία να προστατεύσει το περιβάλλον από τον αντίκτυπο της πολιτικής χημικών ουσιών στον τομέα. τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: η επιβολή του σεβασμού των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στις τρίτες χώρες, η ευαισθητοποίηση των κατόχων δικαιωμάτων όσον αφορά τα προβλήματα παραποίησης / απομίμησης, η καταπολέμηση της παραποίησης /απομίμησης και της πειρατείας αποτελούν στόχους της Επιτροπής, η οποία προέβλεψε τη δημιουργία ενός δικτυακού τόπου για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τη διοργάνωση σεμιναρίων και συνεδριάσεων δικτύωσης. η πρόσβαση στη χρηματοδότηση: οι ΜΜΕ αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα πρόσβασης σε πιστώσεις. Ως προς αυτό, δημιουργήθηκαν πολλά χρηματοδοτικά μέσα όπως το πρόγραμμα δράσης για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες που επιτρέπει τη συμβολή στη χρηματοδότηση των ΜΜΕ. η δημιουργία κατάλληλου επιχειρηματικού οικοσυστήματος: το κράτος πρέπει να διευκολύνει μέσω γρήγορων διαδικασιών την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, όπως: διαδικασίες αδειοδότησης, υποδομές σε βιομηχανικές περιοχές (σύνδεση με φυσικό αέριο, σύνδεση με βιολογικούς καθαρισμούς), φτηνό κόστος ρεύματος, συμμετοχή σε όλους τους αναπτυξιακούς νόμους χωρίς αποκλεισμούς, ελάττωση φόρων, διακρατικές συμφωνίες, συνεργασία, δικτύωση επιχειρήσεων, ενίσχυση της εξωστρέφειας, εποπτεία και έλεγχος αγοράς, ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και προστασία του καταναλωτή, εξυγίανση συστήματος προμηθειών Δημοσίου. Πιο συγκεκριμένα, στον τομέα της κατάρτισης απαιτείται: η δημιουργία πραγματικής δυναμικής και συνεχούς επαγγελματικής κατάρτισης σε όλα τα επίπεδα - εργαζόμενοι, στελέχη και επικεφαλής επιχειρήσεων - για την αύξηση των δεξιοτήτων και των αρμοδιοτήτων, κυρίως όσον αφορά τις ΤΕΠ και την γνώση ξένων γλωσσών που θα καταστήσουν δυνατή την προσαρμογή και την αντιμετώπιση των προαναφερθεισών μεταλλαγών, εφόσον η κατάρτιση αυτή έχει ως στόχο πρώτα την εργασία στην επιχείρηση, αλλά, εάν χρειαστεί, σε άλλο επάγγελμα όταν παρουσιάζεται η ανάγκη μετατροπής σε τομείς απασχόλησης που θίγονται ιδιαίτερα. Η δυναμική αυτή περνά, μεταξύ άλλων από: την ενίσχυση των συνεργιών μεταξύ πανεπιστημιακών δικτύων / ανωτάτων σχολών / σχολών μηχανικών και επιχειρήσεων, τη βελτίωση της εικόνας (δημιουργία ομάδας διαφήμισης), την καλύτερη ενημέρωση για τα προγράμματα, υφιστάμενα σχέδια και χρηματοδοτήσεις, ιδιαίτερα σχετικά με τις ΜΜΕ, την επεξεργασία κοινών ευρωπαϊκών προτύπων εξειδίκευσης, την καλύτερη προβλεπόμενη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων, κυρίως μέσω του ενισχυμένου κοινωνικού διαλόγου, ιδιαίτερα στο επίπεδο των νέων κρατών μελών

18 Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Περιφερειακές πτυχές Στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής, η Επιτροπή δεν συνιστά κλαδική προσέγγιση. Εν τούτοις, είναι απαραίτητη η προετοιμασία ενόψει των εξελίξεων του τομέα και η υλοποίηση κατάλληλων προγραμμάτων για τον μετριασμό των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων στις περιφέρειες στις οποίες κυριαρχεί ο τομέας της κλωστοϋφαντουργίας. Τα κράτη μέλη οφείλουν, εξάλλου, να αποθεματοποιούν το 1% της ετήσιας εισφοράς τους προς τα Διαρθρωτικά Ταμεία για το στόχο της σύγκλισης και το 3% της εισφοράς για το στόχο της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης προκειμένου να αντιμετωπίσουν απρόβλεπτες τοπικές ή κλαδικές κρίσεις που σχετίζονται με την οικονομική και κοινωνική αναδιάρθρωση ή με τις επιπτώσεις της ελευθέρωσης του εμπορίου. Ζητήματα εμπορικής πολιτικής Όσον αφορά την εμπορική πολιτική, η Επιτροπή εξέτασε τέσσερα κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών κλωστοϋφαντουργικών επιχειρήσεων [10]: σύσταση της ευρωμεσογειακής ζώνης: η έναρξη ισχύος της ευρωμεσογειακής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών είναι αποφασιστικής σημασίας για τον τομέα κλωστοϋφαντουργίας, δεδομένου ότι η εν λόγω ζώνη επιτρέπει να διατηρηθεί το σύνολο της αλυσίδας παραγωγής κοντά στην ευρωπαϊκή αγορά και, ως εκ τούτου, να αντληθούν οφέλη από άποψη κόστους, ποιότητας και εγγύτητας. Έτσι, η ΕΕ επικεντρώνεται στη σύναψη συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ των ενδιαφερόμενων χωρών. πρόσβαση στις αγορές: η ΕΕ επιδιώκει το άνοιγμα των αγορών προάγοντας ταυτόχρονα θεμιτούς όρους ανταγωνισμού, ιδίως στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα. Συνεχίζει, επίσης, να ζητά από τα μέλη του ΠΟΕ να μειώσουν τους τελωνειακούς δασμούς τους στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο και να εξαλείψουν τους μη δασμολογικούς φραγμούς. κινεζικές εισαγωγές: η ΕΕ ενέκρινε τον έλεγχο των κινεζικών εισαγωγών μέσω τελωνειακών διασαφήσεων. μέσα εμπορικής άμυνας: η ΕΕ διαμόρφωσε κατευθυντήριες γραμμές, ιδίως σε ό,τι αφορά την εφαρμογή ρητρών διασφάλισης, ενώ ανέλαβε τη διευκόλυνση της χρήσης των υφιστάμενων μέτρων εμπορικής άμυνας. 4.1 Το Μέλλον της Ελληνικής και Θεσσαλικής Κλωστοϋφαντουργίας Η ΕΕ υπογράμμισε, συμπερασματικά, ότι το σύνολο αυτών των δράσεων πρέπει να ολοκληρωθεί με την ανάληψη πρωτοβουλιών σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Αυτό που ενδείκνυται σήμερα είναι να διαμορφωθούν προσεκτικές επιλογές σε επίπεδο επιχειρήσεων και κυβέρνησης οι οποίες θα είναι αυτές που θα κρίνουν ποιοι θα πετύχουν ή θα αποτύχουν στο προσεχές μέλλον. Οι προβλέψεις για την απόλυτη κυριαρχία στην παγκόσμια αγορά των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και των ειδών ένδυσης χωρών µε χαμηλό κόστος, πρέπει να αντιμετωπίζονται µε κάποια επιφύλαξη. Και αυτό διότι το συγκριτικό πλεονέκτημα ορισμένων αναπτυσσόμενων χωρών που βασίζεται στους χαμηλούς μισθούς δεν μεταφράζεται απαραίτητα σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αν δεν συνδυαστεί και µε άλλα στοιχεία. Η ανάγκη ανάπτυξης Στρατηγικού Σχεδιασμού για την ανασυγκρότηση της Ελληνικής κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας και το μέλλον της, που θα στηρίζεται στην καινοτομία νέων προϊόντων, τη γνώση που έχει αποκτηθεί όλα τα προηγούμενα έτη, την έρευνα, την τεχνολογία και την ποιότητα σε όλους τους τομείς είναι μονόδρομος και επιτακτική όσο ποτέ άλλοτε. Ο στρατηγικός σχεδιασμός για την ανασυγκρότηση δεν θα στοχεύει μόνο στην διάσωση όσων επιχειρήσεων αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης, αλλά θα έχει εκείνους τους μηχανισμούς που θα πραγματοποιούν διάγνωση, περιορισμό των επιπτώσεων της παγκοσμιοποίησης και εναλλακτικές προτάσεις για την ενίσχυση της οικονομίας των βιομηχανιών που πλήττονται από την παγκοσμιοποίηση και την αθρόα εισαγωγή των χαμηλού μεν κόστους αλλά αναμφίβολης ποιότητας προϊόντων. Θα πρέπει να αναδείξουμε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο τα πλεονεκτήματα που θα έχει ο καταναλωτής χρησιμοποιώντας τα Ελληνικά προϊόντα σε σχέση με τα φτηνά, αλλά αμφίβολης ποιότητας Κινεζικά προϊόντα. Η Ελληνική κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία διαθέτει πλεονεκτήματα τα οποία επιτρέπουν να πιστέψουμε σε ένα ελπιδοφόρο μέλλον [6], [24]. Η Ελληνική κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία ως χώρος προέλευσης ενός κλωστοϋφαντουργικού προϊόντος εγγυάται την ποιότητα αυτού. Τα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας είναι η δύναμη της Ελληνικής και όχι μόνο κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας [11]. Θα πρέπει μέσω κρατικής παρέμβασης να ενισχυθεί η καινοτομία προκειμένου να καταστεί η κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία πιο ανταγωνιστική. Μόνο με καινοτόμα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα μπορούμε να έρθουμε απέναντι στους μεγάλους παραγωγούς νήματος (Ινδία, Πακιστάν, Κίνα κ.τ.λ.), όπως παραγωγή νημάτων με αντιμικροβιακή προστασία, νήματα τα οποία θα είναι με εξωτερική υφή βαμβακιού αλλά θα αναφλέγονται δύσκολα κ.τ.λ. Πρέπει σε συνεργασία με τα Ελληνικά Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα που ασχολούνται με την κλωστοϋφαντουργία να μελετήσουμε τις τάσεις της αγοράς και να στραφούμε προς την παραγωγή προϊόντων που θα έχουν υψηλή ποιότητα και προστιθέμενη αξία. Πρέπει να απεμπλακούμε από την παραδοσιακή παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων τα οποία το μόνο που έχουν να μας προσφέρουν είναι αβεβαιότητα για το μέλλον. Δεν θα πρέπει ωστόσο να θέσουμε θέμα εισαγωγής προστατευτικών κανόνων και επαναφοράς των ποσοστώσεων. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση ως πρόκληση που περιμένει απάντηση παρά ως κίνδυνο. Η αγορά θα πρέπει να παραμείνει ελεύθερη και ανταγωνιστική αλλά ο ανταγωνισμός πρέπει να είναι θεμιτός. Θα πρέπει να εδραιωθεί μια πολιτική συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο πάνω σε δύο αρχές: τη δικαιοσύνη και την αμοιβαιότητα. Κατ αρχάς, είναι δύσκολο να ανταγωνιστούμε μία αγορά η οποία δεν είναι ελεύθερη, όπως η κινεζική αγορά. Οι κινεζικές κλωστοϋφαντουργικές επιχειρήσεις είναι ακόμα κάτω από κρατική εποπτεία και επωφελούνται ενισχύσεων οι οποίες στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό (άτοκα δάνεια από κρατικές τράπεζες, επιχορηγήσεις εξαγωγών, συγκαλυμμένες ενισχύσεις, όπως η δωρεάν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος). 32

19 Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον Στις χώρες «φτηνού εργατικού κόστους» θυσιάζονται τα πάντα στον βωμό του κέρδους. Αρκετές επιχειρήσεις που θέλουν να εξάγουν προς την Ευρώπη δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τους διεθνείς κανόνες για το περιβάλλον και την εργασία. Για το λόγο αυτό, πρέπει να απαγορεύονται όλες οι εισαγωγές προϊόντων τα οποία παράγονται κατά παράβαση αυτών των κανόνων, ειδικά αν πρόκειται για προϊόντα τα οποία παρασκευάζουν φυλακισμένοι, μικρά παιδιά, άτομα που υποχρεώνονται σε καταναγκαστική εργασία ή στερούνται συνδικαλιστικών δικαιωμάτων ή δεν είναι σύννομα με τις προδιαγραφές της ΕΕ. Επίσης η ΕΕ έχει να αντιμετωπίσει και τις απομιμήσεις οι οποίες έρχονται κατά κύριο λόγο από τις χώρες τις Νοτιοανατολικής Ασίας και την Κίνα. Σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώνουμε, ενώ υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο από την ΕΕ, να κατακλυζόμαστε μέρα μα τη μέρα με προϊόντα «μαϊμού». Θα πρέπει λοιπόν η ΕΕ να σκληραίνει τα μέτρα σε εκείνους που παραβιάζουν την νομοθεσία. Επίσης, θα πρέπει το σχέδιο ανασυγκρότησης να χρησιμοποιήσει μέτρα τα οποία έχουν υιοθετήσει τα υπόλοιπα κράτη μέλη. Αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες με παράδοση στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας βλέποντας τον κίνδυνο και για να τον αντιμετωπίσουν έθεσαν σε εφαρμογή ειδικά προγράμματα ανασυγκρότησης. Οι παρεμβάσεις αφορούσαν, αφ ενός μεν την ενίσχυση των ίδιων των επιχειρήσεων μέσω των κλαδικών τους συνδέσμων, αφ ετέρου δε τη δημιουργία ειδικών αναπτυξιακών υποδομών οι οποίες μακροπρόθεσμα θα ήταν ικανές να ανατρέψουν τις αρνητικές συνέπειες. Για παράδειγμα, η Ελληνική πολιτεία θα πρέπει να σταματήσει να επιβαρύνει την Ελληνική κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία, που είναι κατεξοχήν εργατοβόρα και υπακούει στους διεθνής κανόνες εργατικού δικαίου και εμπορίου, με όλων των ειδών φόρους και να αναθεωρήσει την πρακτική προμηθειών των ΔΕΚΟ και των τριών στρατιωτικών σωμάτων (Στρατός Ξηράς Ναυτικό Αεροπορία) σε ιματισμό και κλινοσκεπάσματα από τις χώρες, «φτηνού εργατικού κόστους», που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους διεθνείς κανόνες για το περιβάλλον, την εργασία, και το εμπόριο. Η σημερινή πρακτική των κρατικών προμηθειών σε προϊόντα κλωστοϋφαντουργίας είναι σίγουρο ότι δεν βοηθά την βιωσιμότητα μια από τις ποιο σημαντικές Ελληνικές βιομηχανίες. Θα πρέπει οι κρατικές προμήθειες να γίνουν μοχλός για να εισαχθεί η καινοτομία στο κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας. Επίσης, η πρακτική των επιδοτούμενων προγραμμάτων STAGE του ΟΑΕΔ για τις μικρές επιχειρήσεις θα μπορούσε να επεκταθεί και στην Ελληνική κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία με στόχο να μειώσει την ανεργία και την στήριξη των επιχειρήσεων στο κλάδο αυτό. Η Ελληνική πολιτεία πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η κατάρρευση του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα θα σημάνει την αρχή του τέλους για την παραγωγή και επεξεργασία του βαμβακιού στην Ελλάδα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πεδιάδες της Θεσσαλίας, Μακεδονίας, και Στερεάς Ελλάδος καλλιεργούν κυρίως το «λευκό χρυσό». 4.2 Το μέλλον του Θεσσαλικού βαμβακιού Η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ποιοτική γεωργία γιατί ο ουρανός, η γη και το ανάγλυφό της προικίζουν τα προϊόντα της με πλούσια ποικιλότητα κα απαράμιλλη ποιότητα που δεν εκμεταλλευθήκαμε όσο έπρεπε. Εξάλλου, η Ελλάδα δεν είναι εύκολο να ανταγωνισθεί στη διεθνή αγορά τις μεγαλύτερες χώρες με μαζική παραγωγή προϊόντων, ούτε ακόμη με βάση το κόστος παραγωγής, λόγω των πολλών διαρθρωτικών προβλημάτων, επομένως της απομένει αλλά και της αρμόζει το «έμβλημα της ποιότητας». Σημειώνεται βέβαια ότι πρέπει να γίνεται ουσιαστική εφαρμογή των προτύπων πιστοποιημένης ποιότητας, τόσο από πλευράς παραγωγών, όσο και από πλευράς ελεγκτικών φορέων, ώστε να μη χαθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών σε πιστοποιημένα ποιοτικά προϊόντα. Ειδικότερα η Θεσσαλία, η οποία αποτελεί την αρχαιότερη κοιτίδα γεωργικού πολιτισμού στον Ελλαδικό και Ευρωπαϊκό χώρο και πρωτοστάτησε σε όλες τις εξελίξεις και βελτιώσεις της σύγχρονης γεωργίας, πρέπει να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αειφόρο ποιοτική γεωργική ανάπτυξη, που επιβάλλει και η νέα ΚΑΠ, αναδεικνύοντας πληθώρα δυναμικών παραδοσιακών τοπικών προϊόντων. Μπορεί να καταστεί έτσι πρωτοποριακός πόλος με διακριτή ποιοτική ταυτότητα στον αγροδιατροφικό και πολιτιστικό τομέα. Εξάλλου, η σημερινή Ελλάδα έχει να επιδείξει και να αξιοποιήσει τρεις τομείς: Γεωργία, Πολιτισμό, Τουρισμό. Η διασύνδεση των τριών αυτών πυλώνων θα πολλαπλασιάσει την αθροιστική τους αποτελεσματικότητα. Οι συλλογικές δράσεις για την παραγωγή ποιοτικών τοπικών προϊόντων και η διασύνδεση με επιχειρήσεις μεταποίησης και εμπορίας θα μπορούσε να καταλήξει σε ένα Θεσσαλικό σύμφωνο ποιότητας και επομένως σε ανάλογο Σήμα (πέρα από το σήμα της αντίστοιχης πιστοποίησης), με έμβλημα μια συναφή πολιτιστική μορφή π.χ. τον Κένταυρο ή τον Αχιλλέα. Η ευρεία διάδοση πιστοποιημένων ποιοτικών προϊόντων απαιτεί τη συνεργασία του ΥΠΑΑΤ και της ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας για έρευνα αγοράς διαφήμιση προβολή και προώθηση τους στις διαρκώς αυξανόμενες αγορές που επιζητούν τέτοια προϊόντα προσφέροντας αυξημένες τιμές. 34

20 5. Το Όραμα για τα Αγροϋλικά το Κλωστοϋφαντουργία Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας παραμένει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της Ελληνικής οικονομίας και ενδείκνυται να διαμορφωθούν επιλογές σε επίπεδο επιχειρήσεων και κυβέρνησης που θα εξασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα του. Η βιωσιμότητα του κλάδου απαιτεί την συγκρότηση ενός οράματος το οποίο θα υλοποιηθεί μέσα από ένα στρατηγικό σχέδιο σύζευξης της έρευνας και επιχειρηματικότητας προκειμένου να υποστηριχθεί ο απαιτούμενος «μετασχηματισμός» αυτής της βιομηχανίας μέσα από την έρευνα και καινοτομία [14], [15] και την επένδυση σε καινοτόμο εξοπλισμό παραγωγής [17], [25]. Οι πρωτοβουλίες δημιουργίας τεχνολογικών πλατφορμών και κοινοπραξιών σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν σαν κύριο στόχο να ενισχυθεί ο ηγετικός ρόλος της Ευρώπης στην παγκόσμια αγορά ινών, κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ειδών ένδυσης. Συνέπεια αυτών των ενεργειών είναι και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας. Οι Στόχοι Προκειμένου να εξασφαλιστεί, μακροπρόθεσμα, η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, η τεχνολογική πλατφόρμα ThessalyTex προτείνει να ακολουθηθούν οι παρακάτω βασικοί στόχοι: Δημιουργία ενός δικτύου ειδικών το οποίο θα περιλαμβάνει τη βιομηχανία, ερευνητικούς φορείς, δημόσιες αρχές, οικονομικά θεσμικά όργανα και άλλους συμμετέχοντες, το οποίο θα ενώσει δυνάμεις και θα συντονίσει τις προσπάθειες στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας, προς όφελος της βιομηχανίας κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης. Καθορισμός ενός κοινού στρατηγικού οράματος για αυτήν τη βιομηχανία στην Ευρώπη και την ανάπτυξη και την εφαρμογή ενός στρατηγικού ερευνητικού προγράμματος (Strategic Research Agenda) έτσι ώστε το όραμα αυτό να πραγματοποιηθεί μέσω μιας στοχοθετημένης και συντονισμένης ερευνητικής προσπάθειας και ανάπτυξης της τεχνολογίας και της καινοτομίας. Ανάπτυξη δομών και μέτρων για τη βελτίωση του πλαισίου της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας σε αυτόν τον βιομηχανικό τομέα, εστιάζοντας, συγκεκριμένα αλλά όχι αποκλειστικά, στην αφαίρεση των οικονομικών, εκπαιδευτικών και ρυθμιστικών εμποδίων. 34