ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΙΟΙΚΗΤΟΥ

Transcript

1 -1-

2 -2- ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΙΟΙΚΗΤΟΥ Αγαπητέ Κύριε-α Συνάδελφε. Με διαταγή του Γενικού Επιτελείου καθορίστηκε η µετάθεσή σας στη φρουρά ιδυµοτείχου. Η Υπηρεσία βρίσκεται τόσο στο πλευρό σας όσο και της οικογενείας σας και θα προσπαθήσει να σας βοηθήσει σε κάθε πρόβληµα που θα αντιµετωπίσετε, καθ όλο το χρονικό διάστηµα που θα υπηρετείτε στη φρουρά ιδυµοτείχου. Για το λόγο αυτό ενεργοποιήθηκαν και λειτουργούν τα Γραφεία Μέριµνας Προσωπικού της XVI M/K ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ και της 30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ, µε τα οποία µπορείτε να επικοινωνήσετε εάν επιθυµείτε, στα τηλέφωνα , (ΕΨΑ : ) και (εσωτ και 1112), (ΕΨΑ : και ) αντίστοιχα, για την παροχή στοιχείων εξεύρεση οικίας ή οιασδήποτε άλλης πληροφορίας που µπορεί να σας διευκολύνει στην εγκατάστασή σας στη Φρουρά. Με εκτίµηση - Ο- ι ο ι κ η τ ή ς

3 -3- XVI M/K MΕΡΑΡΧΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ «Ι ΥΜΟΤΕΙΧΟΥ» Η παράσταση στο θυρεό της Μεραρχίας απεικονίζει τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, µε το έµβληµα του Χριστού. Πάνω από τα τείχη υπάρχει ο ικέφαλος Αετός, έµβληµα του Βυζαντίου που συµβολίζει τη δύναµη, αλλά και την συνεχή επαγρύπνηση προς Ανατολάς και προς υσµάς, για την διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας της Πατρίδος µας από κάθε εξωτερική επιβουλή. Το ρητό του θυρεού «ΠΑΝΤΕΣ ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩΣ ΑΠΟΘΑΝΟΥΜΕΝ» είναι απόσπασµα από την περήφανη απάντηση του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην πρόταση των Οθωµανών για παράδοση της Πόλης το 1453.

4 -4-30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» Η παράσταση στο θυρεό της Ταξιαρχίας απεικονίζει το Βυζαντινό κάστρο «Εµπύθιον» και ένα Τεθωρακισµένο Όχηµα Μεταφοράς Προσωπικού συµβολίζοντας το χώρο που υπερασπίζεται η Ταξιαρχία και τη µηχανοκίνησή της. Το κάστρο Εµπύθιον χτίστηκε στις αρχές του 14 ου αιώνα µ.χ. και χρησίµευσε ως απόρθητο καταφύγιο και προσωπικό «Ταµείον» του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ Καντακουζηνού και όπως ο ίδιος οµολόγησε «Ην γάρ κρατερώτατον το φρούριον εκ των τοιχών της κατασκευής». Θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα διατηρηθέντα δείγµατα Βυζαντινής Στρατιωτικής αρχιτεκτονικής. Το ρητό «Αµυνώ δε και µόνος» (Θα υπερασπίσω ακόµα και µόνος) περιέχεται στον Ιερό Όρκο των εφήβων Αθηναίων:«ΟΥ ΚΑΤΑΙΣΧΥΝΩ ΟΠΛΑ ΤΑ ΙΕΡΑ, ΟΥ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΩ ΤΟΝ ΠΑΡΑΣΤΑΤΗΝ ΟΥΤΩ ΑΝ ΣΤΟΙΧΙΣΩ. ΑΜΥΝΩ Ε ΥΠΕΡ ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΟΣΙΩΝ, ΚΑΙ ΜΟΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΠΟΛΛΩΝ». Το ρητό υποδηλώνει την απόφαση της Ταξιαρχίας ότι εάν κάποιος αποπειραθεί να παραβιάσει τη περιοχή ευθύνης της, δεν θα το επιτρέψει, αλλά θα την υπερασπισθεί, εάν χρειασθεί και µόνη της. Η επωνυµία «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» δόθηκε στην Ταξιαρχία προς τιµήν της δράσης κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεµο , του 30 ου Συντάγµατος Πεζικού το οποίο πολέµησε και δοξάσθηκε µαχόµενο σκληρά ιδιαίτερα στον ποταµό «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» της Β.Ηπείρου. Η 30 Μ/Κ ΤΑΞ «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» δηµιουργήθηκε από την ανασυγκρότηση του 30 ου Σ.Π. το 1996 και φιλοδοξεί να σταθεί στην µεταγενέστερη εποχή αντάξιος του προκατόχου της.

5 -5- ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ XVI Μ/Κ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ Η ΧVI MΠ αρχικά συγκροτήθηκε στη Λαµία το Έλαβε µέρος στις επιχειρήσεις της Βόρειας Ηπείρου και διαλύθηκε το έτος Επανασυγκροτήθηκε και πάλι στη Λαµία στις 28 Οκτωβρίου 1940 και αφού έλαβε µέρος στις επιχειρήσεις του Αλβανικού Μετώπου, διαλύθηκε για δεύτερη φορά στο Αγρίνιο, µετά την κατάρρευση του Μετώπου, το Το 1965 συγκροτήθηκε στο ιδυµότειχο ως 99 Σ Ι, η οποία από 1 Μαρ 1975 µετονοµάσθηκε σε XVI MΠ και από 1 Ιουνίου 1996 σε XVI M/K ΜΠ. Το 2009 µετονοµάσθηκε σε XVI Μ/Κ ΜΠ «ιδυµοτείχου». Οι απώλειες της Μεραρχίας κατά της επιχειρήσεις του Αλβανικού Μετώπου την περίοδο είναι : (1) Νεκροι : (α) Αξκοι : 20 (β) Οπλίτες : 357 (2) Εξαφανισθέντες (α) Αξκοι : 0 (β) Οπλίτες : 19

6 -6-1. Βαλκανικοί Πόλεµοι εν είχε συγκροτηθεί. 2. Α Παγκόσµιος Πόλεµος ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ α. Συγκροτήθηκε τον Ιανουάριο του 1914 ως 30 ο Σύνταγµα Πεζικού µε έδρα τα ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ και υπήχθη στην Χ Μεραρχία Πεζικού. β. Το 1916, µετά την είσοδο των Συµµαχικών δυνάµεων στη Μακεδονία, µεταστάθµευσε στη ΣΠΑΡΤΗ. γ. Το Σύνταγµα διαλύθηκε τον εκέµβριο του Μικρασιατική Εκστρατεία ( ) α. Τον Ιούλιο του 1919 ανασυγκροτήθηκε στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. β. Μετά την ανασυγκρότηση, εγκαταστάθηκε στη ΝΑΟΥΣΑ. γ. Τον Οκτώβριο του 1919 µεταφέρθηκε στη ΣΜΥΡΝΗ και υπήχθη στην Χ Μεραρχία Πεζικού (Μεραρχία ΣΜΥΡΝΗΣ). δ. Την 9 Ιουν 1920 µεταστάθµευσε στο ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ (Μπαλισεκίρ) της Μ. Ασίας. ε. Την 19 Ιουν 1920 προέλασε ανατολικά και κατέλαβε το ΜΠΑΜΠΑΚΙΟΪ (ΒΑ του ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ). στ. Την 7 Ιουλ 1920 κατέλαβε τα ΜΟΥ ΑΝΙΑ και την ΚΙΟ (Γκεµπλίκ) και ενήργησε απόβαση στη ΡΑΙ ΕΣΤΟ της Αν. Θράκης. ζ. Την 24 Οκτ 1920 κατέλαβε το ΚΙΟΠΡΟΥΧΙΣΑΡ και την ΝΙΚΑΙΑ της Μ. Ασίας (Ανατολικά της ΠΡΟΥΣΑΣ). η. Μέχρι τον Ιούλιο του 1921 ανέλαβε δράση στην περιοχή ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ και κατέλαβε το ΟΡΥΛΑΙΟ (Εσκίσεχιρ). θ. Τον Αύγουστο του 1921 ενήργησε στην περιοχή του ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ ποταµού και την 8 Αυγ 1921 κατέλαβε το ΚΑΡΑΠΑΦΣΑΝ και τη ΣΑΛΑΪΤΖΑ. ι. Για τη δράση του Συντάγµατος στον Μικρασιατικό αγώνα του απονεµήθηκε ο Ταξιάρχης Αριστείου Ανδρείας, δυνάµει της Εγκυκλίου 1506/1921 του

7 -7- Υπουργείου Στρατιωτικών µε την αιτιολογία: «ιότι κατά τις επιχειρήσεις Ιουλίου 1921 και Σαγγαρίου επεδείξατο γενναιότητα και αντοχή αξιοθαύµαστη, συνέβαλε στα µέγιστα στην επιτευχθείσα ένδοξη νίκη του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ και στεφάνωσαν την Σηµαία του δια δόξης ηρωισµού». 4. Περίοδος Μεσοπολέµου. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, το 30 ο Σύνταγµα Πεζικού εγκαταστάθηκε στο Στρατόπεδο «ΚΑΛΕΝΤΖΟΥ» στην Ε ΕΣΣΑ, υπό την Χ Μεραρχία Πεζικού. 5. Β Παγκόσµιος Πόλεµος α. Από την πρώτη ηµέρα του πολέµου (28 Οκτ. 1940) το 30 ο ΣΠ έλαβε µέρος στις επιχειρήσεις, µε το 1 ο Τάγµα του υπό την 4 η Ταξιαρχία Πεζικού. β. Μέχρι την 13 Νοε 1940 το υπόλοιπο του Συντάγµατος συγκεντρώθηκε στην περιοχή ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ. γ. Από 14 Νοε 1940 έλαβε µέρος στις επιθετικές επιχειρήσεις και στην κατάληψη ΜΟΡΟΒΑ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΜΟΣΧΟΠΟΛΕΩΣ της Β. Ηπείρου, υπό την Χ Μεραρχία Πεζικού. δ. Την 15 εκ 1940 δέχθηκε Ιταλική επίθεση στην περιοχή ΣΚΕΜΠΙ ΜΠΑΡ και επέκρουσε επιτυχώς µε αποτέλεσµα να εγκαταλείψουν οι Ιταλοί στο πεδίο της µάχης έναν Αξκό και οκτώ οπλίτες νεκρούς, τρία πολυβόλα και όλµους. ε. Την 20 εκ 1940 προωθήθηκε στην κοιλάδα του ποταµού ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ (Ανατολικά του όρους ΤΟΜΟΡΟΣ) και την 21 εκ 1940 έλαβε διάταξη µάχης σε άµεση επαφή µε ισχυρές Ιταλικές δυνάµεις της Μεραρχίας ΠΙΕΜΟΝΤΕ. στ. Την 29 εκ 1940, δυνάµεις του 30 ου Συντάγµατος Πεζικού κατέλαβαν µετά από αγώνα το ζωτικής σηµασίας ύψωµα 1732 που δεσπόζει στην κοιλάδα του ποταµού ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ. Ιταλική αντεπίθεση που εκδηλώθηκε κατά του υψώµατος αποκρούσθηκε µε σηµαντικές απώλειες, µε αποτέλεσµα οι Ιταλοί να συµπτυχθούν και το Σύνταγµα να ελέγχει πλήρως την κοιλάδα του ποταµού ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ, όπου παρέµεινε µέχρι την 25 Φεβ ζ. Την 26 Φεβ 1941 το Σύνταγµα µεταστάθµευσε στην περιοχή ΜΟΓΛΙΤΣΑ ως εφεδρεία της Χ Μεραρχίας Πεζικού. η. Την 14 Απρ 1941 άρχισε η σύµπτυξη του Συντάγµατος και την 19 Απρ 1941 αφίχθη στην ΒΩΒΟΥΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. θ. Την 23 Απρ 1941 το Σύνταγµα αφίχθη στην ΤΡΙΓΩΝΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ και την επόµενη ηµέρα διαλύθηκε κατόπιν της Συνθηκολογήσεως. 6. Περίοδος µετά το Β Παγκόσµιο Πόλεµο

8 -8- α. Με την αποχώρηση των κατοχικών δυνάµεων το 30 ο ΣΠ ανασυγκροτήθηκε, ως 36 η Ταξιαρχία Πεζικού. β. Από 1945 µέχρι τέλη 1948 έλαβε µέρος σε επιχειρήσεις στις περιοχές ΦΑΡΣΑΛΩΝ, ΟΜΟΚΟΥ, ΣΕΡΒΙΩΝ, ΜΕΤΣΟΒΟΥ και ΠΑΪΚΟΥ. «ΠΥΡΣΟΣ». γ. Από αρχές 1949 µέχρι Αυγ 1949 έλαβε µέρος στις επιχειρήσεις δ. Τον Απρ του 1951 µετονοµάσθηκε σε 30 ο Σύνταγµα Πεζικού και εγκαταστάθηκε στο ΣΙ ΗΡΟΚΑΣΤΡΟ ΣΕΡΡΩΝ. ε. Την 21 Οκτ 1952 µεταστάθµευσε στο ΛΑΓΚΑ Α ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. στ. Τον Ιουν 1974 µεταστάθµευσε στην ΧΕΛΙ ΟΝΑ ΟΡΕΣΤΙΑ ΑΣ. ζ. Από 20 Ιουλ έως 22 εκ 1974 µεταστάθµευσε στα ΚΟΜΑΡΑ ΟΡΕΣΤΙΑ ΑΣ και επέστρεψε στη ΧΕΛΙ ΟΝΑ. η. Την 23 Ιουν 1977 εγκαταστάθηκε στο ΚΟΥΦΟΒΟΥΝΟ Ι ΥΜΟΤΕΙΧΟΥ. θ. Την 20 Οκτ 1992 µεταστάθµευσε στο Στρατόπεδο «Θεοδωράκη» στο ΛΑΓΟ Ι ΥΜΟΤΕΙΧΟΥ. ι. Την 21 Μαρ 1996 το 30 ο Σύνταγµα Πεζικού ανασυγκροτήθηκε ως 30 Μ/Κ Ταξιαρχία. ια. Την 15 Σεπ 2000 κατόπιν δγής του ΓΕΣ/ ΟΡ, µετονοµάσθηκε σε 30 Μ/Κ ΤΑΞ «ΤOMOΡΙΤΣΑ», σε ανάµνηση της νικηφόρας µάχης του 30 ου ΣΠ στην κοιλάδα του ποταµού Τοµορίτσα της Β. Ηπείρου κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεµο.

9 -9- Ιστορία του ιδυµοτείχου Ένα φορτίο από ιστορικές µνήµες. Ξαπλωµένο γύρω απ' το παλιό, το Βυζαντινό του κάστρο, το ιδυµότειχο ανασκαλεύει τις µνήµες του, ζει το παρόν του και αγωνίζεται για το µέλλον. Σε λίγες πολιτείες στην Ελλάδα η ιστορία συνθέτει ένα τέτοιο πολυποίκιλο και πολύχρωµο ζωντανό βιβλίο όπως στο ιδυµότειχο. Πρόλογος του βιβλίου αυτού τα παλιά χωριά στον εθνικό δρόµο, τα Λάβαρα, το Αµόριο και οι Ψαθάδες µε το µικρό του µουσείο. Σέρνεται ο δρόµος κολλητά στις ανατολικές υπώρειες της Ροδόπης. Στενός ο κάµπος, από κοντά ο Έβρος, το σύνορο µε την Τουρκία, "υγρή εσχατιά της Ρωµιοσύνης", κι' απέναντι διακρίνονται ολοκάθαρα τα τουρκοχώρια µε τις κόκκινες στέγες και τους κατάλευκους ψηλούς µιναρέδες. Τέλος σε µια στροφή του δρόµου κι' ανάµεσα στις πλαγιές και τα υψώµατα, ολοζώντανος ζωγραφικός πίνακας, απλώνεται µπροστά σου το ιδυµότειχο µε τον περίγυρο του. Μπροστά, πλάι στον δρόµο και αριστερά, τα πευκόφυτα υψώµατα της Τσίχλας. Οι τρούλοι µιας εκκλησιάς προβάλλουν επάνω από τον πράσινο ορίζοντα των δέντρων και η σιλουέτα ενός σύγχρονου ξενοδοχείου υψώνεται δίπλα στο δρόµο. Κι' απέναντι, ένα ύψωµα πέτρινο, στεφανωµένο µε τα παλιά τείχη που στο πείσµα των αιώνων εξακολουθούν να ορθώνουν το ανάστηµα τους στο στερέωµα και τις κορφές των πύργων τους. Στο βάθος του αυχένα η πόλη του ιδυµοτείχου απλώνει την ποικιλία των σπιτιών της. Ανάµεσα τους. ξεχωρίζει το αρχαιότερο τζαµί της Ευρώπης µε τον ψηλό µιναρέ του. εξιότερα το ύψωµα της Αγίας Πέτρας πάνω στο οποίο ήταν κτισµένη η Πλωτινούπολη των Ρωµαίων. Μικρό ποτάµι ο Ερυθροπόταµος, πληµµυρισµένος συνήθως το χειµώνα, ξερός το καλοκαίρι, περιβάλλει µε τις λεύκες του την πόλη από τα δυτικά και το Νότο. Το γεφύρι που τον ιππεύει είναι η νότια είσοδος και µια ιδανική σκοπιά για να επισκοπήσεις τα γύρω. Ο δρόµος, ο κεντρικός, διασχίζει όλη την πολιτεία, αφήνει δεξιά τις καινούριες συνοικίες και τα δηµόσια κτίρια κι' αριστερά τις παλιές γειτονιές. Τα στενά σοκάκια σε φέρνουν σε παλιά καθαρά σπίτια και στο παρελθόν, ένα γοητευτικό ταξίδι στα παλιά τα χρόνια.

10 -10- Πόλισµα των αρχαίων Θρακών στην αρχή, µε άγνωστη ονοµασία στάθηκε το ιδυµότειχο. Για πολλούς ιστορικούς και αρχαιολόγους ήταν στην αρχή κάστρο θρακοπελασγικό και το συµπεραίνουν από τους ογκόλιθους στις βάσεις των τειχών του. Καθηγητής στο Γυµνάσιο ιδυµοτείχου και αργότερα Εκπαιδευτικός Σύµβουλος, ο Γρηγόριος Ευθυµίου, έγραψε την παλιά ιστορία του και διαπιστώνει: "Το ιδυµότειχον οικισθέν κατά τους πελασγικούς χρόνους εξακολούθησε υπάρχον και κατά τους ιστορικούς χρόνους, έφερεν όµως θρακικήν ονοµασίαν, την οποίαν σήµερον αγνοούµεν... Επειδή δε συνήθεια των Θρακών, διατηρηθείσα µέχρι και του ' µ.χ. αιώνος, ήτο να κατοικούν επί µεµονωµένων υψωµάτων, δια τούτο και επί του βράχου του νυν ιδυµοτείχου υπήρχεν οικισµός, αλλά και επί του ετέρου λόφου της Αγίας Πέτρας". Πανάρχαιος λοιπόν οικισµός ή µάλλον δύο οικισµοί το ιδυµότειχο στην αυγή της ιστορίας, πλάϊ στον Ερυθροπόταµο και κοντά στον Έβρο, το µεγάλο ποτάµι που ήταν πλωτό στους αρχαίους χρόνους. Έλληνες άποικοι, ίσως από την Αίνο ή τη Σαµοθράκη, ανέβηκαν µε τα καράβια τους το ποτάµι στους χρόνους της αρχαιότητας, ήρθαν σε επαφή µε τους ντόπιους Θράκες που καλλιεργούσαν τη γη και από τα κάστρα τους έλεγχαν όλη την εύφορη αυτή περιοχή, τα δύο ποτάµια που ενώνονταν εδώ, τους δύο κάµπους και τους δρόµους που τους διέσχιζαν. Κοµµάτια από Αττικά αγγεία και σπασµένα µάρµαρα, άριστα επεξεργασµένα, που βρέθηκαν κάτω από την επιφάνεια των χωραφιών του ιδυµοτείχου, πιστοποιούν τις σχέσεις των κατοίκων της πόλης µε τις µεγάλες µητροπόλεις του αρχαίου Ελληνισµού. Ποιοι ήταν άραγε αυτοί που έγραψαν τις πρώτες σελίδες της ιστορίας του ιδυµοτείχου; Θράκες Οδρύσες και νότιοι Έλληνες και µετά οι Θράκες και οι Μακεδόνες βασιλιάδες, ώσπου ήρθαν στο τέλος οι Ρωµαίοι. Αυτοκράτορας της Ρώµης ο Τραϊανός, πέρασε από την περιοχή εκστρατεύοντας στη ακία, τη σηµερινή Ρουµανία το 106 µ.χ. και τότε ίσως, ή µετά τη λήξη του πολέµου προς τους άκες, έκτισε στην κοιλάδα του άνω Έβρου την πόλη Ουλπία Τραϊανή (τη Βυζαντινή Βερόη, σηµερινή Σταρά Ζαγορά). Έτσι κι' εδώ συγκέντρωσε τους κατοίκους των γύρω µικρών χωριών στο χώρο του υψώµατος της

11 -11- Αγίας Πέτρας και η πολιτεία πια αυτή πήρε τ' όνοµα της γυναίκας του Πλωτίνης κι' ονοµάστηκε Πλωτινούπολη, ενώ λησµονήθηκε η ονοµασία του παλιού οικισµού. Για αιώνες πολλούς έζησε η πόλη µε το Ρωµαϊκό αυτό όνοµα, µια και είναι γνωστό ότι στους πρώτους αιώνες της βυζαντινής αυτοκρατορίας αναφέρεται και ο Μητροπολίτης Πλωτινουπόλεως, αλλά και σε ιστορικούς της εποχής. Ένας απ' αυτούς, ο Προκόπιος, αναφέροντας τα φρούρια που επισκεύασε ο Ιουστινιανός συµπεριλαµβάνει και αυτό της Πλωτινούπολης: "... πρώτα µεν Φιλιππουπόλεως και Βέροιας, έτι µέντοι Αδριανουπόλεως τε και Πλωτινουπόλεως τα τε ενδέοντα και καταπεπονηκότα σπουδή τη πάση ωκοδοµήσατο επεί αυτάς επιµαχωτάτας ξυνέβαινεν είναι, καίπερ έθνεσι γειτονούσας βαρβάρων πολλοίς". Σύµφωνα όµως µε τις ιστορικές πηγές που ερεύνησε πρόσφατα και τις αναφέρει στη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήµιο της Κολωνίας ο Φίλιππος Γιαννόπουλος, οι µηχανικοί του Ιουστινιανού οχύρωσαν όχι το λόφο της Αγίας Πέτρας όπου ήταν κτισµένη η Πλωτινούπολη, αλλά τον βραχώδη λόφο στα δυτικά της, επειδή εκτίµησαν την φυσική οχυρή του κατάσταση και τη στρατηγική του θέση. "... η λεγόµενη επανοχύρωση της Πλωτινούπολης είναι στην πραγµατικότητα η οικοδόµηση του νέου οχυρού πάνω στη γειτονική βουνοκορφή του σηµερινού ιδυµοτείχου, που χρησίµευε για την υπεράσπιση της πόλης και για καταφύγιο σε περίπτωση ανάγκης". Στους εκκλησιαστικούς καταλόγους αναφέρεται η επισκοπή Πλωτινουπόλεως που υπάγεται στη Μητρόπολη Αιµιµόντου, (Αδριανουπόλεως), και πολλοί επίσκοποι της µνηµονεύονται, όπως ο Γεώργιος που πήρε µέρος στην 7η Οικουµενική Σύνοδο της Νίκαιας το 787 και υπόγραψε µάλιστα και το πρακτικό της αναστήλωσης των εικόνων. Ξαφνικά όµως, µετά τον 8ο αιώνα, παύει ν' αναφέρεται η Πλωτινούπολη και η επισκοπή της, ενώ αρχίζει σε λίγο η αναφορά του ιδυµοτείχου και του επισκόπου του. Μάλιστα ο επίσκοπος ιδυµοτείχου Νικηφόρος πήρε µέρος στη σύνοδο που έγινε επί Πατριάρχη Φωτίου κατά των πρωτείων του Πάπα. Βγαίνει έτσι το συµπέρασµα της απότοµης εξαφάνισης της Πλωτινούπολης που σε λίγο όµως τη διαδέχεται η εµφάνιση του ιδυµοτείχου. Αυτή

12 -12- η εξαφάνιση της Πλωτινούπολης από το προσκήνιο της ιστορίας συµπίπτει, κατά τους ιστορικούς, µε την καταστροφή των πόλεων της Θράκης από τον ηγεµόνα των Βουλγάρων Κρούµµο στα 813 όταν αυτός έφτασε στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης και µη µπορώντας να την καταλάβει ξέσπασε τη µανία του στις άλλες πόλεις και τα χωριά της Θράκης. Τα ευρήµατα στο λόφο της Αγίας Πέτρας, όλα Ρωµαϊκής, πρωτοχριστιανικής και πρωτοβυζαντινής εποχής, και τα άφθονα ίχνη πυρκαγιών συνηγορούν µε τις µαρτυρίες των ιστορικών για το βίαιο τέλος αυτής της πόλης κάπου στον 8ο µε 9ο αιώνα. ίπλα όµως στην πόλη της Πλωτινούπολης ήταν ο οχυρός βράχος µε τα ισχυρά τείχη του κι' εκεί θα ζήτησε άσυλο ο πληθυσµός της. Από τότε αρχίζει η ανάπτυξη του ιδυµοτείχου που πήρε τ' όνοµα του από τις δίδυµες οχυρωµένες πόλεις και µια και καταστράφηκε η Πλωτινούπολη δίνει τ' όνοµα του και στον τίτλο του επισκόπου. Σπίτια κτίζονται γύρω από το φρούριο του, ανάκτορα και µεγαλοπρεπείς ναοί µέσα σ' αυτό ενώ φαίνεται πως από τότε ισχυροποιούνται τα κάστρα και οι πύργοι του. Παίζει έτσι ένα όλο και πιο σπουδαίο ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Ισχυροί άρχοντες εδρεύουν εδώ κι' άλλοι εξορίζονται στο φρούριο του, όπως ο Βάρδας Σκληρός, που τιµωρήθηκε για την στάση του κατά του Βασιλείου Β' του Βουλγαροκτόνου. Εδώ έζησε από το 989 µέχρι το 991. Ο µεγάλος εκείνος βυζαντινός αυτοκράτορας συχνά χρησιµοποίησε το ιδυµότειχο ως βάση των εξορµήσεων του για τις εκστρατείες του κατά των Βουλγάρων. Η σπουδαιότητα του φάνηκε και την εποχή των Σταυροφοριών. Στα 1189 καταλαµβάνεται από τους Γερµανούς Σταυροφόρους του Φρειδερίκου Βαρβαρόσα, που ήθελε µε τον τρόπο αυτό να εκβιάσει το βυζαντινό αυτοκράτορα Ισαάκιο Άγγελο, στην 3η Σταυροφορία. Κατάπληκτοι έµειναν και οι Φράγκοι ιππότες της 4ης Σταυροφορίας όταν αντίκρυσαν τα κάστρα του ιδυµοτείχου το καλοκαίρι του Στο χρονικό της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουΐνος διηγείται: "... Ο µαρκήσιος... έφτασε σ' ένα κάστρο που λεγόταν Dimos και ήταν πολύ όµορφο και πολύ δυνατό και πολύ πλούσιο..." "... Ο µαρκήσιος είχε οχυρωθεί στο Dimos που ήταν το πιο ισχυρό κάστρο της Ρωµανίας κι' ένα απ' τα πιο πλούσια". Αλλά και για την καταστροφή του ιδυµοτείχου απ' τους Βουλγάρους µας δίνει πληροφορίες ο Βιλλεαρδουΐνος:

13 -13- "... ο Ιωαννίτζης, ο βασιλιάς της Βλαχίας και της Βουλγαρίας... προχώρησε µέχρι το ιδυµότειχο γκρέµισε τα τείχη µε τους καταπέλτες του, το κατέλαβε και ισοπέδωσε τα τείχη µέχρι τη γη. Και έκανε επιδροµές σ' όλη την περιοχή και άρπαξε άντρες και γυναίκες και παιδιά και ζώα και έκανε µεγάλη καταστροφή". Ίσως σ' αυτή την επιδροµή των Βουλγάρων πέθανε και ο πατριάρχης της Κων/πόλεως Ιωάννης Καµατηρός που διώχτηκε από τους Λατίνους και βρήκε άσυλο στο ιδυµότειχο. Ο χρονογράφος Ευφραίµιος λέγει πως ήταν "ευεπής και ίδρις σοφίας παντοδαπής και λόγων επηβολός τε δογµάτων των ενθέων" ήταν δηλαδή εύγλωττος και γνώστης κάθε λογής σοφίας και λόγων και κάτοχος των θεϊκών δογµάτων. Από αριστοκρατική γενιά του Βυζαντίου γόνος ήταν ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Βατατζής που γεννήθηκε στο ιδυµότειχο το Μετά την άλωση της Κων/πόλεως κατάφυγε κι' αυτός στη Νίκαια όπου έγινε ένας από τους σπουδαιότερους αυτοκράτορές της. Ελευθέρωσε από τους Φράγκους σταυροφόρους όλη τη Μακεδονία, τη Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου, προστάτεψε τη γεωργία και τις τέχνες. ίκαια σήµερα ένας κεντρικός δρόµος του ιδυµοτείχου έχει τ' όνοµα του. Και µετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης, στο ιδυµότειχο διαδραµατίστηκαν γεγονότα καθοριστικά για το µέλλον του Βυζαντινού κράτους. Ήταν στις αρχές του 14ου αιώνα όταν διαµάχες άρχισαν στην αυτοκρατορική οικογένεια. Εδώ ήταν η πρωτεύουσα του Ανδρόνικου Γ' του Παλαιολόγου και µετά του Ιωάννη Καντακουζηνού που στέφτηκε µάλιστα αυτοκράτορας εδώ στις 26 Οκτωβρίου του Η στέψη του έγινε στο ναό του Αγίου Γεωργίου του Παλιοκαστρίτη που στα ερείπια του υψώνεται σήµερα η οµώνυµη εκκλησία των Αρµενίων. Ο ίδιος ο Καντακουζηνός στα ενδιαφέροντα αποµνηµονεύµατα του περιγράφει την τελετή της στέψης του. Μέρες λοιπόν µεγαλείου για το ιδυµότειχο. Μεγαλείου αλλά και εθνικής καταισχύνης. Γιατί το αποτέλεσµα εκείνης της εµφύλιας διαµάχης των µεγάλων βυζαντινών οικογενειών ήταν από τη µια µεριά Σέρβοι, Κουµάνοι και Βούλγαροι να µπορούν να λεηλατούν και να καταλαµβάνουν τα εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης και από την άλλη οι Τούρκοι, πότε ως σύµµαχοι του Καντακουζηνού και πότε ως επιδροµείς, να καταφέρουν να βάλουν πόδι στην Ευρώπη και το 1354 να καταλάβουν την Καλλίπολη.

14 -14- Η εξάπλωση τους πια σ' όλη την Θράκη είναι ζήτηµα χρόνου. Έτσι σε λίγα χρόνια έρχεται και η σειρά του ιδυµοτείχου που πέφτει στα χέρια τους ύστερα από µακρόχρονη πολιορκία ανάµεσα στα 1361 και Άλλες παραδόσεις λένε ότι έπεσε ύστερ' από φονική έφοδο των Τούρκων κι' άλλες µιλούν για παράδοση µε τον όρο να µην µπουν οι κατακτητές µέσα στο κάστρο εκτός από το φρούραρχο και φυσικά τον Σουλτάνο, που έκαµε έδρα του την πόλη αυτή µέχρι την κατάληψη της Αδριανούπολης. Ο Εβλιγιά Τσελεµπή που επισκέφτηκε το ιδυµότειχο τριακόσια χρόνια µετά (1667) άκουσε από τους Τούρκους τις παραδόσεις για το πάρσιµό του και τις µετέφερε στο οδοιπορικό του: "Ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Κεραυνός το 762 επόρθησεν το φρούριον τούτο οία χειρός του Γαζή Φερχάτ Βέη. Επτάκις πρότερον είχεν πολιορκηθή το φρούριον τούτο χωρίς να επιτευχθή η άλωσίς του. Τελευταίως ένα εκ των ηγεµόνων (αυτού) ο (στρατηγός) Φερχάτ Βέης συνέλαβεν εις το κυνήγιον και τον ηχµαλώτισεν. Ο έτερος όµως των αδελφών ηγεµόνων µετά των απίστων (υπηκόων) του εκλείσθη εντός του φρουρίου και δεν εξήρχετο αυτού. Ο φέρων το όνοµα ούκα βασιλεύς παρέδωσεν εις τον Φερχάτ Βέην τας κλείδας του φρουρίου επί τω όρω όπως (οι εν αυτώ) γίνωσιν υποτελείς φόρου υπήκοοι του. Κατόπιν τούτου ο µουσουλµανικός στρατός µετ' ευκολίας έγινε κύριος του φρουρίου. Αν δεν εµεσολάβει το γεγονός τούτο, το φρούριον ως µία εκ των ισχυρών εκείνων ακροπόλεων, αι οποίαι δεν δύνανται να αλωθώσιν ευκόλως δια τηλεβολοβλήτων ρηγµάτων, δεν θα εκυριεύετο. Αλλ' επειδή κατά την εκπόρθησιν συνήφθη ειρήνη µε τους εντός του φρουρίου ευρισκοµένους απίστους, την σήµερον ακόµη ουδείς µωαµεθανός, εξαιρουµένου του φρουράρχου, ευρίσκεται εντός του φρουρίου". Έτσι άρχισε η εποχή της µακρόχρονης σκλαβιάς για το ιδυµότειχο. Οι κατακτητές Οθωµανοί επισκεύασαν τα τείχη, ίδρυσαν ιερατική σχολή και ανήγειραν, το αρχαιότερο στη Θράκη µουσουλµανικό τζαµί. Κι' εξακολούθησε υπό την κυριαρχία των Τούρκων, το ιδυµότειχο, να έχει τη σπουδαιότητα του, κυρίως µε την ύπαρξη της οχυρής του ακρόπολης. Εδώ εξορίστηκε ο τελευταίος Παλαιολόγος δεσπότης της Πελοποννήσου, ο ηµήτριος Παλαιολόγος κι εδώ πέθανε ως µοναχός το 1470 µε τ' όνοµα αβίδ. Εδώ επίσης, σύµφωνα µε τον Εβλιγιά Τσελεµπή, εξορίστηκαν κι' έµειναν πολλοί Οθωµανοί πρίγκιπες συγγενείς του Σουλτάνου. Πολλά ιστορεί ο διάσηµος Τούρκος περιηγητής για την

15 -15- πόλη του ιδυµοτείχου και αποδίδει το κτίσιµο της σε δύο βυζαντινούς άρχοντες τον ήµο και τον ούκα και γι' αυτό κατά τη γνώµη του το φρούριο ονοµάστηκε Ντιµόντουκα. Σαράντα έξη χρόνια µετά τον Εβλιγιά Τσελεµπή, φτάνει στο ιδυµότειχο άλλη µια προσωπικότητα διεθνούς ακτινοβολίας, ο βασιλιάς της Σουηδίας Κάρολος ο 12ος. Είναι αυτός που, νεότατος ακόµα, ξεκίνησε µε λίγες χιλιάδες Σουηδούς στρατιώτες µια σειρά πολέµων στη Βόρεια Ευρώπη κι' εναντίον της Ρωσίας του Μεγάλου Πέτρου. Μετά από µια σειρά από νικηφόρες µάχες, ο Κάρολος νικήθηκε από τους Ρώσους στη µάχη της Πολτάβας. Υποχωρώντας προς τα νότια µπήκε στην επικράτεια των Τούρκων των οποίων και ζήτησε την προστασία. Ο Σουλτάνος Αχµέτ ο 3ος του παραχώρησε την απαραίτητη φιλοξενία σ' αυτόν και στην ακολουθία του καθώς και πλούσια οικονοµική επιχορήγηση. Έτσι ο Κάρολος, ζώντας στην πόλη Μπεντέρ της Βεσαραβίας, κυβερνά τη Σουηδία δι' αλληλογραφίας κι' επιχειρεί να παρασύρει την Τουρκία σε πόλεµο κατά της Ρωσίας. Γίνεται όµως έτσι ενοχλητικός στην τουρκική διπλωµατία και µεταφέρεται για περισσότερη ασφάλεια στο ιδυµότειχο. Εδώ έµεινε έντεκα µήνες, χωρίς να είναι γνωστός ο ακριβής χώρος της διαµονής του. Οι κάτοικοι όµως του ιδυµοτείχου, από παράδοση των προγόνων τους, σου δείχνουν µια σκοτεινή σπηλιά στο βράχο του κάστρου, όπου πιστεύουν ότι φυλακίστηκε ο Κάρολος. Ο εκπαιδευτικός Σύµβουλος Γεώργιος Τολίδης που ως νεαρός µαθητής φοίτησε στο ιδυµότειχο, ως προστατευόµενος του Μητροπολίτη Φιλάρετου Βαφείδη, έγραψε αξιόλογη µελέτη για τη ζωή του Καρόλου. Πιστεύει λοιπόν ότι πιθανό κατάλυµα του Σουηδού βασιλιά ήταν το παλιό µέγαρο της Μητρόπολης που ήταν φραγµένο µε ψηλό µαντρότοιχο και περιλάµβανε µέσα στην αυλή του και τη σπηλιά που θεωρήθηκε ως φυλακή του. Και περνούν τα χρόνια. Έδρα Μητροπολίτη και εθνικό κέντρο το ιδυµότειχο. Από πολύ νωρίς οι κάτοικοι του απόχτησαν σχολεία µια και είναι γνωστό πως σχολείο λειτουργούσε εδώ από το 1741 και το 1745 υπήρχε δασκάλα και λειτουργούσαν ξεχωριστά σχολεία αρρένων και θηλέων. Ήταν τούτο αποτέλεσµα του φρονήµατος, του εθνικού, των κατοίκων του ιδυµοτείχου και της οικονοµικής του ακµής. Τα αρχεία της Μητρόπολης και οι εικόνες των εκκλησιών είναι οι µάρτυρες της οικονοµικής ακµής και της κοινωνικής οργάνωσης του ιδυµοτείχου. εκάδες οι συντεχνίες του. Γεµενετζήδες, σιµητζήδες, γουναράδες, αµπατζήδες, δουλγέρηδες, τσιοµπάνηδες, τερζήδες, τζιανακτσήδες, µπαρτακτσήδες, πραµατευτάδες, ριτσιπέρηδες και άλλοι. Η πηλοπλαστική ιδιαίτερα ευδοκίµησε µέχρι την Επανάσταση του 1821 οπόταν από τους τουρκικούς διωγµούς καταστράφηκε σε µεγάλο βαθµό. Εκατοντάδες είναι οι σφαγµένοι της περιοχής και τα κτήµατα τους γίνονται τσιφλίκια αιµοχαρών αγάδων. εν περνά όµως πολύς καιρός κι' εδώ στο ιδυµότειχο οδηγείται σιδηροδέσµιος ο καταστροφέας της Χαλκιδικής και της Νάουσας ο περίφηµος Τούρκος πασάς Αµπούλ Αµπούντ. Ο δάσκαλος του ιδυµοτείχου ηµήτριος Μανάκας, που µάζεψε τις αφηγήσεις και τις παραδόσεις για την ιστορία της πόλης του, λέει πως επειδή ο Αµπούλ Αµπούντ απόκτησε µεγάλη έπαρση για τη νίκη του κι' έδειξε σηµεία ανυπακοής στο Σουλτάνο, συνελήφθη και οδηγήθηκε στο ιδυµότειχο όπου και φυλακίστηκε. Μετά έξη µήνες αποκεφαλίστηκε και ο τόπος της θανάτωσης του ονοµάζεται και σήµερα Βεφά-Γερή (τόπος θανάτου), Η πόλη αυτή που απελευθερώθηκε το Μάη του 1920, στο διάστηµα του 2ου Παγκοσµίου Πολέµου ήταν η πρωτεύουσα της ουδέτερης ζώνης του Έβρου, µε Έλληνα Νοµάρχη, ελληνική πολιτική και γερµανική στρατιωτική διοίκηση. Και πάλι στο προσκήνιο των γεγονότων µια κι' εδώ χτυπούσε η καρδιά του ελληνισµού του

16 -16- Έβρου. Εδώ οργανώθηκε ξανά η ελληνική διοίκηση και το κίνηµα της Εθνικής Αντίστασης. ύο λόφοι ξεχωρίζουν στο ιδυµότειχο, χαρακτηριστικά σηµεία, καθώς έρχεσαι από το Νότο και περνάς τη µεγάλη γέφυρα του Ερυθροπόταµου. Ο ένας δεξιά, στην Ανατολή, απότοµος στη µεριά του ποταµού, οµαλός από τις άλλες του πλευρές. Ο άλλος αριστερά πελώριος πέτρινος βράχος ζωσµένος µε πελώρια κυκλώπεια τείχη είναι το κάστρο που τραβά περισσότερο την προσοχή του περαστικού. Κατά τη νεότερη αντίληψη των αρχαιολόγων οι δύο αυτοί λόφοι µε τα τείχη που τους προάσπιζαν έδωσαν την ονοµασία τους στην πόλη του ιδυµοτείχου. Ο Έφορος Βυζαντινών αρχαιοτήτων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κ. Χαράλαµπος Μπακιρτζής εκφράζει µια τέτοια άποψη. "Η ύπαρξη των δύο γειτονικών πόλεων είναι νοµίζω και το κλειδί για την ετυµολογική ερµηνεία του ιδυµοτείχου, µε την έννοια ότι " ίδυµο Τείχος" δεν σηµαίνει διπλό οχυρωµατικό περίβολο, που δεν υπάρχει άλλωστε στο φυσικά οχυρωµένο ιδυµότειχο. Αντίθετα " ίδυµο Τείχος" στην περίπτωση αυτή µπορεί να σηµαίνει τις δύο αντάµα και απέναντι ευρισκόµενες οχυρωµένες πόλεις". Ας ξεκινήσουµε λοιπόν την επίσκεψη µας για το παλιό κάστρο. Παλιά πολιτεία το ιδυµότειχο και χωρίς σχέδιο µε τους σερπετούς δροµάκους που οδηγούν στις γειτονιές µε τα παραδοσιακά σπίτια. Κυβολιθόστρωτος ο ανηφορικός δρόµος οδηγεί από την πλατεία στο φρούριο. Περνά ανάµεσα από τα ίχνη της παλιάς µεγάλης πύλης, πλάι από τον πύργο που τώρα έχει το ρολόι της πόλης και καταλήγει σε µικρή πλατεία που µοιάζει µε φυσικό εξώστη. Πελώριοι πύργοι την περιβάλλουν, από το παλιό τείχος που χρησιµεύει για στήριγµα του. Ο εξώστης αυτός καταλήγει στον "Κουλά της Βασιλοπούλας". Είναι ένας στρογγυλός πύργος µε το µονόγραµµα του Χριστού, που η κορφή του είναι στο ίδιο επίπεδο µε τον εξώστη, αν σκύψεις όµως από τις επάλξεις του θα ζαλιστείς από το µέγα ύψος. Γιατί λέγεται "Πύργος της Βασιλοπούλας": Εδώ αρχίζει να ξετυλίγεται ο θρύλος που µε τη χρυσή του οµίχλη περιβάλλει την ιστορία αυτής της πολιτείας. Λοιπόν ο θρύλος µας λέει πως κάποτε ο βασιλιάς του κάστρου του ιδυµοτείχου ήταν µακριά από την έδρα του διασκεδάζοντας και κυνηγώντας σε µια εξοχική τοποθεσία. Στη θέση του, µέσα στο κάστρο άφησε την κόρη του τη βασιλοπούλα να το διαφεντεύει. Όταν ξαφνικά πλάκωσαν γύρω-γύρω τα φουσάτα των Τούρκων. Και τώρα η κόρη έκλεισε τις πύλες του κάστρου και µε τους στρατιώτες της στήθηκε στα τείχη και τους πύργους να υπερασπίσει την υποθήκη του πατέρα της. Όµως εκεί που σταµατά η δύναµη αρχίζει ο δόλος. Το χρυσοκέντητο µαντήλι του πατέρα της, άγνωστο πως πεσµένο στα χέρια των Τούρκων απεσταλµένων, έπεισε τη βασιλοπούλα ν' ανοίξει τις βαρείες πύλες του

17 -17- κάστρου. Κι' αµέσως εισόρµησαν µέσα τα στίφη των αλλόπιστων καίοντας και σφάζοντας. Στην απελπισία της η βασιλοπούλα ανέβηκε σ' έναν ψηλό πύργο κι' από κει ρίχτηκε στο γκρεµό που έχασκε κάτωθε της. Έτσι βρήκε το θάνατο αλλά και την αθανασία που δίνει ο θρύλος. Κι' από τότε ο πύργος αυτός ονοµάσθηκε "Κούλας της βασιλοπούλας". Αυτά διηγούνται από πάππου προς πάππου στο ιδυµότειχο και τα έχουν διασώσει µε τα γραπτά τους δύο ιστοριοδίφες της πόλης αυτής µακαρίτες πια, ο αρχιµανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης και ο δάσκαλος ηµήτριος Μανάκας. ιαβάζω από την αφήγηση του δεύτερου όπως δηµοσιεύτηκε στον 37ο τόµο των "Θρακικών", τη συνέχεια της ιστορίας της βασιλοπούλας: "... Ο διασκεδάζων βασιλεύς ειδοποιηθείς είχε τόσην εµπιστοσύνην εις την οχυρότητα του τείχους ώστε είπε: "Εάν σηκωθή από την χύτραν αυτός ο πετεινός και φωνάξη... τότε θα πιστεύσω ότι εκυριεύθη η πόλις". Και πράγµατι τάχα, εσηκώθη ο πετεινός και ελάλησε οπότε ο βασιλεύς επέβη του ίππου του και η συνοδεία του και κατέφυγαν εις παρακείµενον δάσος όπου σήµερα είναι το εξωκκλήσιον Άγιος Βλάσιος". Και ο αρχιµανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης αναφέρει για το µαγειρεµένο από όρνιθες φαγητό: "Οι Οθωµανοί το ευρήκαν άθικτον και ωνόµασαν την τοποθεσίαν "Ταούκ Γιεµέζ", δηλαδή δεν τρώγει όρνιθας". Έτσι από τότε µέχρι σήµερα κατά την ηµέρα της µνήµης του Αγίου Βλασίου (11 Φεβρουαρίου), γίνεται αγώνας ιπποδροµιακός από την τοποθεσία "Ταούκ Γιεµέζ" µέχρι τον Άγιο Βλάσιο. Οι καβαλάρηδες που διαγωνίζονται λέγονται Αη-Βλασίτες και ο αγώνας αυτός θα είναι η αναπαράσταση της εκδροµής του άρχοντα του ιδυµοτείχου και µετά η γρήγορη φυγή του. Ο θρύλος της βασιλοπούλας είναι παρόµοιος µε πολλούς άλλους στα "Κάστρα της Ωριάς", σκορπισµένα στην ελληνική γη, που θέλουν όλοι τη βασιλοπούλα να προτιµά το θάνατο από την αιχµαλωσία στα χέρια των απίστων. Έτσι κι' εδώ στο ιδυµότειχο µε τούτο τον πύργο. Τείχος ψηλό συνεχίζεται απ' εδώ προς τα δυτικά ενώ εκατό µέτρα νοτιότερα περνά την υγρή του πορεία ο Ερυθροπόταµος. Λίγα σπίτια υπάρχουν ακόµα στο εσωτερικό των τειχών, σπίτια παλιών οικογενειών του ιδυµοτείχου. Πιο πέρα είναι το κτίριο της Μητρόπολης και πλάϊ ο µητροπολιτικός ναός του Αγίου Αθανασίου. Κατ' εξοχήν τιµάται στη Θράκη ο Άγιος Αθανάσιος και πολλές εκκλησίες της περιοχής έχουν τ' όνοµα του. Παλιά τρίκλιτη βασιλική είναι η εκκλησία έργο των µέσων του προηγούµενου αιώνα, όµως εδώ υπάρχουν λείψανα µιας άλλης παλιότερης, στα θεµέλια της οποίας κτίστηκε η σηµερινή. υο µέτρα από το βόρειο τοίχο της είναι ο βράχος του υψώµατος. Βράχος κοφτός σµιλευµένος µε το σφυρί κι' ολόισιος σαν τοίχος. Και πραγµατικά χρησίµευε ως τοίχος της παλιάς εκκλησίας και δεν έχεις παρά να υψώσεις τα µάτια για να δεις σε ύψος πέντε περίπου µέτρων τα υπολείµµατα από τα χρώµατα στις κοιλότητες και κατάλοιπα τοξωτών ασπίδων. Στη βάση του βράχου είναι οι τεχνητές σπηλιές που ο κόσµος του ιδυµοτείχου λέει πως ήταν οι φυλακές του Καρόλου του 12ου της Σουηδίας. Είναι σκαµµένες στο βράχο µε το σµιλάρι, έχουν σχήµα ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου µε µάκρος τέσσερα µέτρα, ενάµιση πλάτος και δύο ύψος.

18 -18- Μικρή τρύπα στο µπροστινό µέρος χρησιµεύει για είσοδος και για να µπαίνει το φως. Στη µια απ' τις δύο το έδαφος είναι γεµάτο λακκούβες. Εδώ, µας εξηγούν, έβαζαν τα κιούπια µε τα τυριά για να συντηρούνται µέσα στην ψύχρα της σπηλιάς. Και πραγµατικά το κρύο σε πιρουνιάζει ως τα κόκαλα. Η άλλη, η "φυλακή του Καρόλου" µε το σκοτεινό άνοιγµα γεννά πολλά ερωτηµατικά αν "κλείστηκε εδώ για έντεκα µήνες ο βασιλιάς της Σουηδίας. Από µισοσβησµένες όµως επιγραφές, σχεδιάσµατα και θυρεούς που υπάρχουν στα τοιχώµατα του βράχου, βγαίνει το συµπέρασµα ότι ασφαλώς πολλοί άλλοι θα έχουν περάσει εδώ µέσα ως φυλακισµένοι µεγάλο µέρος της ζωής τους. Να αίφνης µια επιγραφή στα Γαλλικά που την αντέγραψε µε προσοχή ο Γάλλος αρχαιολόγος Albert Dumont και που εξηγείται ως εξής: "Είκοσιν υπαξιωµατικοί 16ης ηµιµεραρχίας... εφυλακίσθηκαν εις την τρώγλην αυτήν. Παρέµειναν... µήνας". Ο Albert Dumont βγάζει το συµπέρασµα πως οι είκοσι αυτοί Γάλλοι υπαξιωµατικοί είχαν συλληφθεί από τους Τούρκους κατά τις Ναπολεόντειες εκστρατείες της Αιγύπτου και κλείστηκαν εδώ απ' όπου απελευθερώθηκαν το Εδώ όµως στην ίδια φυλακή ο θρύλος θέλει να κλείστηκε και ο αιµοσταγής πορθητής και καταστροφέας της Νάουσας και της Χαλκιδικής, Αµπούλ- Αµπούντ πασάς, όταν µετά την υποταγή της Κεντρικής Μακεδονίας απόχτησε µεγάλη δύναµη. Οδηγήθηκε λοιπόν στο ιδυµότειχο και για έξη µήνες κλείστηκε σ' αυτό το ανήλιο µπουντρούµι απ' όπου οδηγήθηκε στο δήµιο. Ευκαιρία γι' αναπόληση µπροστά σ' αυτή τη σκοτεινή τρύπα για τη µαταιότητα των εγκόσµιων είτε µε τη θύµηση του νεαρού Σουηδού βασιλιά, είτε µε τους Γάλλους φαντάρους του Ναπολέοντα, είτε µε τον περήφανο Τούρκο πασά που αντίκρυσε εδώ για στερνή φορά το φως της µέρας. Αυτή τη µαταιότητα των εγκόσµιων τη διαλαλεί και επιτάφια πλάκα που βρίσκεται στην είσοδο του διπλανού Μητροπολιτικού Ναού: Στήθ' ω οδοιπόρε στήθι και ιδέ την πλάκαν ταύτην όπου κείµαι υπό ταύτης τι ταράττεσαι εις µάτην ως οδοιπόρος πέρασα, ως συ οδοιπορήσας τον φόρτον µεν απέδωσα κι' εγώ εδώ καθήσας

19 -19- τι φροντίζεις και ελπίζεις κι' ως αθάνατος πασχίζεις όσα κάµεις κι' αποκτήσεις δω στον κόσµον θα τ' αφήσεις Εις τους 1847-Αυγούστου-15 Η εκκλησία η Μητροπολιτική, του Άγιου Αθανασίου έχει περίτεχνα σκαλισµένο τέµπλο και οι εικόνες του είναι αφιερώµατα των παλιών συντεχνιών του ιδυµοτείχου. Να τι γράφει η εικόνα των Αγίων Βασιλείου και Χαραλάµπους: ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΗ Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΙΚΩΝ ΣΥΝ ΡΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΕΥΛΟΓΗΜΈΝΟΥ ΡΟΥΦΕΤΙΟΥ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΩΝ Εντυπωσιακά δείγµατα δραστηριότητας των συντεχνιών κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Στενός δρόµος έξω από την εκκλησιά οδηγεί στο εσωτερικό του κάστρου. Είναι ένας περίπατος ανά τους αιώνες, ανάµεσα στα παλιά σπίτια, τους βράχους και τις σπηλιές και τ' άλλα κτίσµατα του ανθρώπου. Εν' απ' αυτά είναι µικρό ναΐδριο, προσκυνητάρι θα λεγε κανένας. Είναι ένα πέτρινο µικρό οικοδόµηµα µε µάκρος 2,5 µέτρα περίπου και πλάτος και ύψος 1,5 µέτρο που περιέχει µέσα λίγες παλιές εικόνες του Αγίου ηµητρίου. Άχαρο στην εµφάνιση θα ήταν και άσηµο σε σπουδαιότητα αυτό το µικρό παρεκκλήσι αν δεν είχε την ιστορία του. Θυµίζει περισσότερο αρχαιοελληνικό βωµό παρά χριστιανικό προσκύνηµα. Στην ανατολική πλευρά έχει εντοιχισµένη ανάγλυφη σε πλάκα εικόνα του Αγίου ηµητρίου που στον κάθε γνώστη της Θρακικής ιστορίας θυµίζει τον Θράκα Ιππέα, αγαπηµένη λατρευτική µορφή των Θρακών της Ρωµαϊκής εποχής, που πολλά ανάγλυφα του έχουν βρεθεί σε ολόκληρο το χώρο της Θράκης κι' έχουν περιφανή θέση στα Μουσεία της. Έχει όµως κι' άλλο χαρακτηριστικό γνώρισµα αυτό το µικρό εκκλησάκι. Εδώ κάθε χρόνο, τη γιορτή του Αγίου ηµητρίου, οι ντόπιοι συνηθίζουν να σφάζουν κοκόρια. Ας έχουµε υπόψη µας ότι η γιορτή του Αγίου ηµητρίου θεωρείται και σήµερα από τους αγρότες µας ως χρονολογικό όριο ανάµεσα στο καλοκαίρι και το χειµώνα και ότι την εποχή αυτή έχουµε κι' άλλου είδους λατρευτικά κι' ευετηριακά έθιµα στις διάφορες περιοχές της Θράκης. Ανιχνεύουµε έτσι τις πανάρχαιες επιδράσεις πάνω σε τούτο το έθιµο που δεν είναι άλλο παρά µια ευχαριστήρια γιορτή προς τους θεούς της Θράκης "διά την εσοδείαν και διαφύλαξα των εν υγεία κατά την διάρκειαν του έτους". Ο ηµήτριος Μανάκας που αναφέρει την παραπάνω

20 -20- πληροφορία υποστηρίζει ότι η θυσία αυτή είναι προφανώς υπόλειµµα των ειδωλολατρικών χρόνων "καθ' ους εθυσίαζον κοκκόρους ως δείγµα εγρηγόρσεως προς τον Ασκληπιόν ίνα διατηρεί αυτούς εν υγεία. Και τώρα ακούει τις τας γυναίκας να λέγουν: "πρέπει να σφάξοµε κόκορα στον Αη- ηµήτρη για γεροσύνη". Ιδιόρρυθµο λοιπόν αυτό το µικρό ξωκλήσι. Και η ιδιαιτερότητα του τονίζεται περισσότερο από το ότι στη νότια πλευρά του, επάνω στις γκρίζες πέτρες του τοίχου είναι σκαλισµένοι τέσσερις κύκλοι µε χαραγµένους σταυρούς και µε γράµµατα στις άκρες τους. Για χρόνια πολλά οι ερευνητές που διάβαζαν αυτά τα γράµµατα πίστευαν πως ήταν το µονόγραµµα του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου. Ο Έφορος όµως Βυζαντινών αρχαιοτήτων κ. Χαράλαµπος Μπακιρτζής που µελέτησε και την επιγραφή και τις πηγές της εποχής των Παλαιολόγων αποφαίνεται πως η επιγραφή λέει: "Ανδρόνικος Ραούλ Ασάνης Παλαιολόγος". Ήταν εγγονός του οµώνυµου του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου και γιος του Μανουήλ Ραούλ Ασάνη διοικητή του ιδυµοτείχου στα 1342 και ταυτόχρονα ανεψιός της γυναίκας του Ιωάννη Καντακουζηνού. Αυτός ο Ιωάννης Καντακουζηνός ήταν που στασίασε κατά του αυτοκράτορα κι' έγινε αυτοκράτορας ο ίδιος. Στέφτηκε µάλιστα εδώ τη µέρα του Αγίου ηµητρίου του 1341 µε µεγάλη επισηµότητα σύµφωνα µε την αφήγηση του ίδιου στ' αποµνηµονεύµατα του. Λίγα µέτρα πιο πάνω από το µικρό προσκυνητάρι του Αγίου ηµητρίου είναι σήµερα η αρµένικη εκκλησία του Σούρπ-Κεβόρκ. Είναι χτισµένη στα χνάρια του παλιού Βυζαντινού ναού του Αγίου Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτη που σ' αυτόν στέφτηκε αυτοκράτορας ο Καντακουζηνός ξεκινώντας από τα βασιλικά ανάκτορα. Να τι διηγείται ο ίδιος: "... Εν ιδυµοτείχω δε επί τα βασιλικά ενδύµατα παρεσκευασµένα ην, ή τε προθεσµία της του νέου βασιλέως ήκει αναρρήσεως, πάντες µεν παρήσαν εκείνον τη οικία, όσοι διέτριβον εν ιδυµοτείχω τότε... µετά δε την ευφηµίαν έφιππος γενόµενος ο βασιλεύς, και των άλλων πάντων εποµένων εφ' ίπποις όσοι ήταν, προς τον ναόν του τε µεγαλοµάρτυρας εγένετο Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτου προσαγορευοµένου, και την προσκίνησιν απεδίδον και τισι της εκ της Λατινικής στρατιάς των καβαλαρίων παρείχε τιµήν, πάντα επ' αυτοίς τα ειθισµένα πράττων...". Ψηλός µαντρότοιχος περιβάλλει σήµερα την εκκλησία και γύρω δεν αποµένει παρά γυµνός ο βράχος, ξεροχόρταρα και σωρολίθια. Μικρή δόση φαντασίας χρειάζεται για να φέρεις στο νου σου τη µεγάλη συνοδεία του Καντακουζηνού µε τις πολυτελείς στολές και τα πολύχρωµα λάβαρα να οδεύει στην εκκλησιά, την τελετή της στέψης και τις ζητωκραυγές και επευφηµίες των στρατιωτών και του λαού, τις κωδωνοκρουσίες και τις