ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

Transcript

1 ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος, πριν την επισκευή του, εξωτερικά και εσωτερικά σχημάτιζε σταυρό. Τον ναό περιέτρεχε οδοντωτή ταινία από τούβλα. Η μαρμάρινη Αγία τράπεζα σε ενεπίγραφο κομμάτι στύλου της κλασικής εποχής. Η ανέγερση της τοποθετείται στο δεύτερο τέταρτο του 11 ου αιώνα ( ). Το 1839, εξαιτίας των πολεμικών γεγονότων της Επανάστασης του 1821, ήταν και αυτή μισοερειπωμένη, επισκευάστηκε όμως για τις ανάγκες του εκκλησιάσματος έγιναν προσθήκες στη βόρεια, νότια και δυτική πλευρά, οπότε και χρειάστηκε, για την επικοινωνία των πιστών, να ανοιχθούν και δίοδοι στους τοίχους. Το 1927 επισκευάστηκε και ο τρούλος, ο οποίος όμως έγινε ψηλότερος. 2

2 Αρχικά ο ναός ήταν αφιερωμένος στον άγιο Θεόδωρο και κατά την Τουρκοκρατία παραχωρήθηκε στην μονή του Σινά, όπου και ονομάστηκε Αγία Αικατερίνη. Σήμερα είναι παραμορφωμένος από μια ακαλαίσθητη κλειστή στοά, που χτίστηκε στις αρχές του 20 ου αιώνα και περιβάλλει το παλιό κτίριο. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΑΓΚΑΒΑΣ Η περιοχή που βρίσκεται θεωρούταν ως η πιο αριστοκρατική κατά τα Βυζαντινά χρόνια. Χρονολογικά τοποθετείται στον 11ο αι. Επί 3

3 Μοροζίνι, το 1687, φαίνεται πως οβίδα κτύπησε την εκκλησία, με αποτέλεσμα να δημιουργήσει μία μεγάλη τρύπα στο Ιερό Βήμα, πίσω από την Αγία Τράπεζα, στη θέση που τοποθετείται ο Σταυρός. Μεγάλη όμως αλλοίωση της εκκλησίας επήλθε μετά την Απελευθέρωση, το 1838, όταν έγινε επέκταση της εκκλησίας δυτικά και αντιμετώπιση της υγρασίας. Παλαιός αγιογραφικός διάκοσμος δεν σώζεται. Οι υπάρχουσες δυτικής τεχνοτροπίας τοιχογραφίες είναι της εποχής του Όθωνα. Αξιόλογες είναι οι φορητές εικόνες που φυλάσσονται στο Ιερό Βήμα. Το Δωδεκάορτο του τέμπλου του παρεκκλησίου της Αγίας Παρασκευής είναι κι αυτό του 19ου αι. Η εκκλησία λέγεται του Ραγκαβά, γιατί κτήτορές της ή ιδιοκτήτες της ήταν προφανώς μέλη της βυζαντινής οικογένειας Ραγκαβά, που είχε κωνσταντινουπολίτικο και αθηναϊκό κλάδο. Η παράδοση κάνει μάλιστα λόγο, πως κτήτορας μιας πρώτης εκκλησίας που ήταν στο ίδιο σημείο, είναι ο Θεοφύλακτος, γιος και συναυτοκράτορας του Μιχαήλ Α' του Ραγκαβέ ( ). Στην επισκευή του 1979, σε κιονίσκο του τρούλου απεκαλύφθη επιγραφή, που έφερε το όνομα του Λουκά Ραγκαβά. Στην ενορία του Αγίου Νικολάου πιστεύεται ότι κατοικούσαν, πριν πάνε στην Κωνσταντινούπολη, οι κατόπιν αυτοκράτειρες Ειρήνη και Θεοφανώ, oι Αθηναίες. Μνημονεύεται, τέλος, πως η πρώτη καμπάνα που τοποθετήθηκε σε εκκλησία των Αθηνών, μετά την Απελευθέρωση, ήταν εκείνη του Αγίου Νικολάου του Ραγκαβά. Αυτή πρώτη και μοναδική σήμανε το Πάσχα του Απριλίου του 1833, και στην παράδοση της Αθήνας στις 24 Μαΐου

4 ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ Στον 12 ο αιώνα ανάγεται ο μικρός ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, στην οδό Ερεχθέως στην Πλάκα. Κατά την παράδοση, κοντά του είχαν στηθεί τα δύο κανόνια που κατέστρεψαν τον Παρθενώνα, το 1687, κατά την πολιορκία της Ακρόπολης από τον Μοροζίνι. Είναι δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο αθηναϊκού τύπου και νάρθηκα και από τα λίγα που διέσωσαν τμήματα του τοιχογραφικού του διακόσμου. Στον τρούλο εικονίζεται ο Χριστός Παντοκράτωρ, στην κάμαρα και τους τοίχους του ιερού βήματος η Ανάληψη ενώ η παράσταση ενός εφίππου στρατιωτικού αγίου σε μεγάλη κλίμακα καλύπτει το 5

5 μεγαλύτερο τμήμα της κάμαρας της Πρόθεσης και μερικά τμήματα μεμονωμένων μορφών αγίων έχουν αποκαλυφθεί σε άλλα μέρη του ναού. Στην αψίδα του ιερού βήματος διακρίνεται πολύ κατεστραμμένη η ένθρονη Παναγία μα το Θείο Βρέφος και σε πολύ καλύτερη κατάσταση ένας αρχάγγελος και η μορφή του Αγίου Βασιλείου στον νότιο τοίχο. Στον νότιο τοίχο του ναού έχουν αποκαλυφθεί έξι επάλληλα στρώματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται από τον 13 ο έως τον 18 ο αιώνα. ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΤΟΥ ΣΟΛΑΚΗ Οι άγιοι Απόστολοι του Σολάκη της Αρχαίας Αγοράς είναι γνωστή με το όνομα του Σολάκη, πιθανόν από το όνομα της οικογένειας στην οποία άνηκε η εκκλησία κατά το όνομα της Τουρκοκρατίας. Το ωραίο αυτό μνημείο χρονολογείται στις αρχές του 11 ου αιώνα και 6

6 αποτελεί μοναδικό παράδειγμα σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο και τετράκογχου ναού με κυκλική τη γενική χάραξη. Τούτο μαρτυρεί ότι στην επαρχιακή Αθήνα του 11 ου αιώνα δρούσε ένας ταλαντούχος αρχιτέκτονας, που αναζητούσε νέα σχήματα στην οργάνωση εσωτερικού χώρου των εκκλησιών. Επίσης ο τρούλος του είναι οκτάπλευρος με δίλοβα παράθυρα και τοξωτά γείσα και τα μαρμαροθετήματα του δαπέδου. ΚΑΠΝΙΚΑΡΕΑ Η Καπνικαρέα (οδός Ερμού), είναι Βυζαντινή εκκλησία σταυροειδούς τύπου με τρούλο, αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου. Το αρχικό 7

7 κτίσμα χρονολογείται από τον 11ο αι., ο ναός όμως αποπερατώθηκε τον 13ο αι. Οικοδομήθηκε επάνω σε ερείπια αρχαίου ναού, αφιερωμένου στην Αθηνά ή τη Δήμητρα. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με την τυπική πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία και έχουν λιτό κεραμοπλαστικό (κουφικό) διάκοσμο. Οι περισσότερες τοιχογραφίες στο εσωτερικό του ναού φιλοτεχνήθηκαν από το Φώτη Κόντογλου. Το όνομα του ναού προέρχεται από το οικογενειακό Καπνικάρης(= εισπράκτορας καπνικού φόρου, από όσα σπίτια είχαν καμινάδα). Κατά καιρούς είχε διάφορα ονόματα: Καμουχαρέα (καμουχάδες= υφαντουργοί, καμουχάς= βαρύτιμο ύφασμα), Χρυσοκαμουχαριώτισσα, Παναγία της Βασιλοπούλας, Παναγία του Πρένζα (Πρίγκιπα). Το 1834, έτος κατασκευής της οδού Ερμού, εξετάστηκε η μεταφορά της σε άλλο σημείο ή ακόμα και η κατεδάφισή της, επειδή βρισκόταν στο μέσον της οδού Ερμού και αποτελούσε εμπόδιο. Σώθηκε, όμως, χάρη στην παρέμβαση του Λουδοβίκουτης Βαυαρίας, πατέρα του βασιλιά Όθωνα, καθώς και του Μητροπολίτη Αθηνών. 8