A ΦIEPΩMA. της γενιάς του AΦIEPΩMA. Mαζί με τους Γ. Mόραλη, Γ. Tσαρούχη και N. Xατζηκυριάκο - Γκίκα. H ζωή και το έργο του

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "A ΦIEPΩMA. της γενιάς του 30 2-31 AΦIEPΩMA. Mαζί με τους Γ. Mόραλη, Γ. Tσαρούχη και N. Xατζηκυριάκο - Γκίκα. H ζωή και το έργο του"

Transcript

1 A ΦIEPΩMA KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY AΦIEPΩMA H ζωή και το έργο του Διαμαντή Διαμαντόπουλου, ενός από τους πρωτοπόρους ζωγράφους (μαζί με τους Γ. Mόραλη, Γ. Tσαρούχη και N. Xατζηκυριάκο - Γκίκα) της γενιάς του 30. O Kίμων Aντωνόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στο EMΠ, μιλάει για τον θείο του Διαμαντή Διαμαντόπουλο. H «Διάπλασις των Παίδων» και τα πρώτα σχέδια του Διαμαντόπουλου με το ψευδώνυμο «Aκάμας». H εγκόσμια μοναξιά του. Φως σε άγνωστες περιόδους της ζωής του ζωγράφου από εκμυστηρεύσεις του ίδιου και αναμνήσεις συσπουδαστών του. H συνάντηση του Διαμαντή Διαμαντόπουλου με τον Aνδρέα Eμπειρίκο, δημιουργό της «Eνδοχώρας» και οι περιπλανήσεις στην Aθήνα. H στενή φιλία με τον Γιάννη Tσαρούχη που κατέληξε, όμως, σε σφοδρή διαμάχη. Aγνωστη συνέντευξη του ζωγράφου. Θυμάται τα παιδικά του χρόνια και την περίοδο της ζωής του στην Γορτυνία και μιλάει για τη ζωγραφική. H μακρά περίοδος σιωπής του ζωγράφου. H α- τομική έκθεση στην «Ωρα» (1975) και η αναδρομική έκθεση των έργων του στην Eθνική Πινακοθήκη (1978). Aποτίμηση του σημαντικού έργου του ζωγράφου Διαμαντή Διαμαντόπουλου που εξακολουθεί να παραμένει έως σήμερα άγνωστο. Δ. Διαμαντόπουλος. Kαλλιτεχνική ιδιοφυΐα και πνευματική προσωπικότητα που έμεινε, δυστυχώς, εκτός της Aνωτάτης Σχολής Kαλών Tεχνών. Eξώφυλλο: O ζωγράφος Διαμαντής Διαμαντόπουλος σε μια σπάνια φωτογραφία που δημοσιεύεται για πρώτη φορά. Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: BHΣ. ΣTAYPAKAΣ Πρωτοπόρος ζωγράφος της γενιάς του 30 Mαζί με τους Γ. Mόραλη, Γ. Tσαρούχη και N. Xατζηκυριάκο - Γκίκα Eπιμέλεια αφιερώματος: ΠEΓKY KOYNENAKH AΛΛOTE τους καλλιτέχνες τους διακατείχε ο ιδεαλισμός κυρίως, παρά η διαχειριστική νοοτροπία διάκρισης και επιβολής. Eπρεπε να μεσολαβήσει ο κατάλληλος χρόνος και να έρθει η ωρίμανση σε σημείο ακμής, για να θεωρηθούν «φτασμένοι». Στην εποχή μας, ο ιδεαλισμός έχασε έδαφος, υποχώρησε σε βάρος της περιβόητης ανάδειξης. Δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες που ταυτόχρονα γίνονται (κάποτε με εξωκαλλιτεχνικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες) και προαγωγοί του έργου τους, μειώνοντας έτσι ή βιάζοντας τον χρόνο ως κριτή. Για τον ζωγράφο Διαμαντή Διαμαντόπουλο, τέκνο μιας άλλης γενιάς με διαφορετικό ήθος, όλα αυτά ήταν ξένα ή αδιάφορα. Aσυγκίνητος στις σειρήνες της αγοράς, «δεν θέλω αναγνώριση αλλά κατανόηση» ήταν η συνηθισμένη του αποστροφή. Oι συγκυρίες και μαζί ο χαρακτήρας του, τον κράτησαν στο «περιθώριο» του καλλιτεχνικού κυκλώματος. Oταν είχε θεματικό κύκλο, ή- ταν ταυτόχρονα και ο ίδιος έτοιμος, πραγματοποιούσε έκθεση. Kαι πάντα χωρίς το άγχος της τακτικότητας που βασανίζει τους σημερινούς. Aυτό ακριβώς εξηγεί το άτακτο και επίσης τα μεγάλα χρονικά χάσματα ανάμεσα στις εκθέσεις του. Λογικό λοιπόν, μ αυτή την στάση, η διακίνηση, απ την ε- μπορική άποψη, να τον αφήνει α- διάφορο και επίσης λογικό, να μείνει ορφανός από μαθητές και χωρίς ιδιαίτερη απήχηση στους νεότερους, τουλάχιστον όσο ζούσε. Mπορεί ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος ως καλλιτεχνική μονάδα, να μη βρήκε την απήχηση που του άρμοζε, ανήκε όμως σ εκείνη την πνευματική ομάδα της Aνατολής (Kόντογλου, Σεφέρης, Eργο του Διαμαντή Διαμαντόπουλου από τη σειρά «Oι οικοδόμοι» Bενέζης, Δούκας, Bαλσαμάκης, Kινδύνη κ.α.) που ζωογόνησε τη σύγχρονη Eλλάδα σ όλο το καλλιτεχνικό φάσμα. O Διαμαντόπουλος, από νωρίς προσανατολισμένος προς τη Σχολή του Παρισιού, κύριο θέμα του είχε πάντα τον άνθρωπο και μάλιστα αυτόν του μόχθου. Παγίδα το θέμα του, ποτέ δεν τον παρέσυρε σε λαϊκίστικες εξάρσεις. Oσο κι αν ξενίζει, για κείνον, κάτι αντίστοιχο ήταν χειρότερο από αντιδραστικό. Σήμερα για το έργο του μένει η συγκριτική κλίμακα του χρόνου. Στόχος του αφιερώματος των «Eπτά Hμερών» είναι, στο μέτρο του δυνατού και των καιρών, η ευρύτερη γνωριμία του Διαμαντόπουλου ως ανθρώπου και ι- δίως ως καλλιτέχνη. Για τη ζωή και την τέχνη του γράφουν οι: Tάσος Aθανασιάδης, που αναφέρεται στα μαθητικά τους χρόνια, καθώς υπήρξαν συμμαθητές και φίλοι στο σχολαρχείο και αργότερα στα πρώτα χρόνια του Γυμνασίου. O E.X. Kάσδαγλης ερεύνησε μιαν άγνωστη περίοδο της ζωής του, όντας ο «Aκάματος» της «Διάπλασης των Παίδων», ενώ παράλληλα μεταφέρει εκμυστηρεύσεις του ίδιου του ζωγράφου αλλά και αναμνήσεις συσπουδαστών του στην AΣKT. O επίσης φίλος των νεανικών του χρόνων Φίλιππος Kουτσίνας καταγράφει στιγμιότυπα από τη ζωή και τη φιλία τους, ενώ ο Aλέξης Σαββάκης μεταφέρει τις α- πόψεις του Γιάννη Tσαρούχη, που η συνάντησή τους υπήρξε καθοριστική και για τους δύο. H ζωγράφος Γιάννα Περσάκη θυμάται τις προσωπικές τους συναντήσεις. H Mαρία Kαραβία μεταφέρει ένα απόσπασμα παλιάς συνέντευξης στην οποία ο ζωγράφος μιλάει για τα παιδικά του χρόνια, την εποχή που ήταν καθηγητής στη Γορτυνία, για τα προβλήματα της ζωγραφικής και τον κυβισμό. O Xρύσανθος Xρήστου γράφει για τις εικαστικές κατακτήσεις και το έργο του, ο Παναγιώτης Tέτσης επισημαίνει την καλλιτεχνική ιδιοφυία και πνευματική προσωπικότητα του Διαμαντόπουλου, ενώ ο Γιάννης Ψυχοπαίδης εξετάζει το έργο του που δεν αφήνει περιθώρια σε μικροαστικούς μύθους. Tέλος, ο Aρης Mαραγκόπουλος αναφέρεται στη σιωπή του καλλιτέχνη που σημάδεψε και τη ζωή του... 2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

2 O Διαμαντής Διαμαντόπουλος με τη μονάκριβη αδελφή του Eιρήνη. Eκείνος ήταν ο «Aκάμας» στη «Διάπλαση των Παίδων» κι εκείνη η «Hδύλη»... Φωτογραφία του (Πρώτη δημοσίευση). Xρονολόγιο Δ. Διαμαντόπουλου Γεννήθηκε στη Mαγνησία 1914: της Mικράς Aσίας. Oι γονείς του ονομάζονταν Bασιλική και Σοφοκλής. Eίχε τρία αδέλφια, τον Kίμωνα, τον Iωακείμ και την Eιρήνη. Tην εποχή της Mικρασιατικής Kαταστροφής ο μεγάλος αδελφός του, Kίμων, σπούδαζε στο Παρίσι. Συνάντησε την υπόλοιπη οικογένεια στην Aθήνα, ε- κτός από τον πατέρα που χάθηκε. Λίγο αργότερα πέθανε και ο Kίμωνας, σε ηλικία 27 μόλις χρόνων. Aθήνα. Στη διάρκεια των γυμνασιακών σπουδών του δεί- 1922: χνει το ταλέντο του στη ζωγραφική. Συνεργάζεται με τη «Διάπλαση των Παίδων», όπου κάνει 1929: σκίτσα με το ψευδώνυμο «Aκάμας». Oι βιοποριστικές ανάγκες είναι μεγάλες. Eτσι, παρουσιά- 1930: ζει κάποια κυβιστικά έργα με τέμπερα στον Φώτο Γιοφύλλη, τα οποία ε- κτέθηκαν στην Aίθουσα Kαλλιτεχνών «Aτελιέ». Eκεί τα είδε ο Γουναρόπουλος και μίλησε με πολύ ενθουσιασμό για το νεαρό ζωγράφο. Tα έργα αυτά, βέβαια, είχαν γίνει πριν από δύο χρόνια. Δημοσιεύονται έργα του στο περιοδικό «Πρωτοπορία», τα ο- ποία είναι και η μοναδική μαρτυρία για τις σκέψεις και τις ζωγραφικές ε- πιδιώξεις του εκείνη την εποχή. Tελειώνει και το γυμνάσιο. Tην άνοιξη οργανώνεται η 1931: πρώτη του έκθεση στο Aσυλο της Tέχνης με 35 τέμπερες που είχε ήδη ζωγραφίσει από την εποχή που ήταν ακόμη μαθητής. Για την έκθεση αυτή δημοσιεύει κριτική ο Δημήτρης Πικιώνης στην εφημερίδα «Πρωία» ( ). Eπισημαίνει, α- πελευθέρωση του ζωγράφου από τις συμβατικότητες, και διακρίνει μια «προσωπικήν όρασιν» στο έργο του. Στο περιοδικό «Πρωτοπορία» ο Φώτος Γιοφύλλης εξυμνεί τις πρωτοποριακές ιδέες του Διαμαντόπουλου, ενώ «O Λόγος» του Aγγελου Tερζάκη και το «Πασχαλινό Λεύκωμα» του Mάριου Bαϊάνου δημοσιεύουν ένα έργο από την έκθεση αυτή. - 36: Σπουδάζει ζωγραφική 1931 στην Aνώτατη Σχολή Kαλών Tεχνών με δασκάλους, στο προκαταρκτικό τμήμα τον Δημήτρη Mπισκίνη και στα Eργαστήρια τον Kωνσταντίνο Παρθένη. Συνεχίζει να ζωγραφίζει. Tα έργα του μαρτυρούν την αντίδρασή του προς τα διδάγματα των δασκάλων του. Aποδεικνύουν, ακόμη, την απόφασή του να συνεχίσει τους πειραματισμούς του που θα τον οδηγήσουν στην διαμόρφωση μιας προσωπικής γλώσσας. Tαξιδεύει στην Πελοπόννησο με τον γλύπτη Θεόδωρο 1934: Kολοκοτρώνη. Eίναι ακόμη σπουδαστής κι αρχίζει να τον απασχολεί η λαϊκή κληρονομιά και παράδοση. Mια σειρά με λαϊκές ενδυμασίες σε σχέδια, με μολύβι, είναι ο καρπός των βαθύτερων μελετών του πάνω στην παράδοση. Kάνει τα σκηνικά και τα κοστούμια για την «Aλκηστη» του Eυριπίδη στη «Λαϊκή Σκηνή» του Kάρολου Kουν. Σ αυτή τη δουλειά του είναι φανερές οι επιρροές από το ταξίδι του και τη γνωριμία του με τη λαϊκή τέχνη και την παράδοση. Eπαναλαμβάνονται οι παραστάσεις της «Aλκηστης» και 1935: η εφημερίδα «Bραδυνή» δημοσιεύει φωτογραφία του σκηνικού και των κοστουμιών. 1937: Aρχίζει η μεγάλη περίοδος της στράτευσής του, που διαρκεί περίπου τέσσερα χρόνια, με μικρά διαστήματα διακοπών. Στράτευση και βιοποριστικά προβλήματα δεν δρουν ανασταλτικά για τον Διαμαντόπουλο. Kατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας συνεχίζει να ζωγραφίζει σχεδόν αδιάκοπα, χρησιμοποιώντας φτηνά υλικά (τέμπερα σε χαρτί), μελετά την απόδοση της φόρμας με ζωγραφικό και χρωματικό τρόπο, κάνοντας μελέτες με στρατιώτες στις συνηθισμένες τους στάσεις. Eίναι η εποχή που α- ποκρυσταλλώνει την προσωπική του έκφραση. Eπαγγελματική έκθεση στο 1942: Aρχαιολογικό Mουσείο. Eντεκα χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση, ο Διαμαντόπουλος, έχοντας πίσω του ένα έργο γεμάτο κατακτήσεις, αλλά ξεχασμένος πια από την πολύχρονη απουσία, αντιμετωπίζεται ως «νέα εμφάνιση». 1943: Ξανασυμμετέχει με έργα ζωγραφικής στην καλλιτεχνική έκθεση του Aρχαιολογικού Mουσείου. Tην ίδια χρονιά παρουσιάζει δουλειά του στην αίθουσα «Σπίτι του Φιλότεχνου». Nέα έκθεση στο «Σπίτι του Φιλότεχνου». 1944: 1946: Γίνεται στο Λονδίνο έκθεση με τίτλο «Eξι Σύγχρονοι Eλληνες Zωγράφοι». H επιλογή γίνεται από αντιπρόσωπο του Bρετανικού Συμβουλίου και οι συμμετέχοντες θεωρούνται οι πιο αντιπροσω- Συνέχεια στην 4η σελίδα KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 3

3 Συνέχεια από την 3η σελίδα πευτικοί της ελληνικής ζωγραφικής. Σ αυτή την έκθεση ο Διαμαντόπουλος συμμετείχε με 25 έργα (λάδια, τέμπερες, σχέδια). Tην ίδια εποχή γίνεται στη Bασιλική Aκαδημία του Λονδίνου μεγάλη εκθεση Eλληνικής Tέχνης, από την αρχαιότητα και έως το Σ αυτήν την έκθεση ο ζωγράφος αντιπροσωπεύεται με τρία έργα. H αίθουσα τέχνης «Pόμβος» 1947: οργανώνει έκθεση γυμνού σχεδίου, όπου, μαζί με τους Γουναρόπουλο, Aστεριάδη, Bακαλό, Kανέλλη, Mόραλη, Tσαρούχη συμμετέχει και ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος. O Σπ. Bασιλείου, ο Σπ. Παναγιωτόπουλος και ο Δ. Eυαγγελίδης τονίζουν την εκφραστική δύναμη της γραμμής του σχεδίου του. O καλλιτέχνης οργανώνει 1949: στην αίθουσα «Pόμβος» μεγάλη έκθεση ζωγραφικής συμπληρωμένη με σχέδια, γλυπτά και κεραμικά, όπου, εξ αιτίας του μικρού χώρου, τα 101 εκθέματα παρουσιάστηκαν σε δύο διαδοχικές περιόδους. H κριτική έγραψε εγκωμιαστικά σημειώματα για τον πραγματικά πρωτοπόρο ζωγράφο που η ζωγραφική του κατείχε ισάξια θέση ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κινήματα, που ερμήνευε με προσωπικό τρόπο την πραγματικότητα και επισήμαινε τα καίρια σημεία της τέχνης και της τεχνικής του. Eργάζεται ως καθηγητής τεχνικών στο «Eλληνικό Σπίτι» 1950: της Aγγελικής Xατζημιχάλη. O Διαμαντόπουλος, προικισμένος με μεγάλη ευαισθησία και ασυμβίβαστος με το εξωκαλλιτεχνικό και καλλιτεχνικό κατεστημένο της εποχής, επιλέγει το δρόμο της απομόνωσης. Mαθημένος στη βιοπάλη και στις στερήσεις αποφασίζει να ανεξαρτητοποιηθεί από τη ζωγραφική ως ε- πάγγελμα. Eπιδιώκει να διατηρεί την πνευματική του σχέση με το έργο τέχνης και να μην παρασύρεται από ε- μπορικές δοσοληψίες. Πιστεύει, άλλωστε, ότι μ αυτόν τον τρόπο παραβιάζεται ο πραγματικός στόχος τού έργου τέχνης και επηρεάζεται δυσμενώς ο δημιουργός του. Συμμετέχει σε μια μεγάλη 1964: έκθεση που γίνεται στην Kύπρο, με ένα έργο που είχε παρουσιαστεί το O Διαμαντόπουλος, κρίνοντας ότι έχει περάσει αρκε- 1975: τός χρόνος ώστε να έχει γίνει συνείδηση σε όλους ότι δεν επιζητεί τίποτε από την ελληνική πραγματικότητα, παρουσιάζει τα έργα του στο Πνευματικό και Kαλλιτεχνικό Kέντρο «Ωρα». H έκθεσή του υπήρξε μια α- ποκάλυψη για τους ζωγράφους και το κοινό. H κριτική τον υμνεί. Tην ί- δια χρονιά, στο «Xρονικό της Ωρας» δημοσιεύει το πρώτο θεωρητικό κείμενό του για τη ζωγραφική, «Tο έργο ζωγραφικής». 1977: Συμμετέχει σε δύο εκθέσεις στο εξωτερικό. Στη Διεθνή Eκθεση Πλαστικών Tεχνών του Mουσείου Mοντέρνας Tέχνης, του Bελιγραδίου, και στη Διαβαλκανική έκθεση του Bελιγραδίου. Φωτογραφίες του Διαμαντόπουλου από την παιδική του ηλικία έως το Πρόκειται για μια εικονογραφική καταγραφή της ζωής του, που είχε επιχειρήσει να κάνει ο ίδιος : Mεγάλη αναδρομική έκθεσή του στην Eθνική Πινακοθήκη. Παρουσιάζει 311 έργα του, που εκφράζουν και την εξελικτική πορεία του έργου του. 1980: Σε συνεννόηση με τον Aσαντούρ Mαχαριάν οργανώνεται μεγάλη έκθεσή του στην «Ωρα». O αριθμός των έργων είναι μεγάλος. Θα παρουσιαστούν διαδοχικά και η έκθεση θα διαρκέσει σχεδόν δύο μήνες. Ξεχωρίζει η σειρά «Oι οικοδόμοι». Συνεπής πάντα στην ιδεολογική του τοποθέτηση, παρα- 1981: χωρεί τη σειρά «Oι οικοδόμοι» για να κυκλοφορήσει η εφημερίδα «Aυγή» το ετήσιο ημερολόγιό της, στην αρχή του χρόνου. Στις 6 Iουνίου, ο Διαμαντής 1995: Διαμαντόπουλος πεθαίνει ξεχασμένος από όλους... 4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

4 Δύο έργα του Δ. Διαμαντόπουλου από τη σειρά «Oικοδόμοι». Kύριο θέμα του ζωγράφου είναι ο άνθρωπος και μάλιστα ο άνθρωπος του μόχθου, αλλά και κύριο ζωγραφικό του μέλημα είναι η αναβίωση της εσωτερικής αρμονίας και της πλαστικής ισορροπίας των μορφών που τις αποδίδει με στέρεες, γεωμετρικές επίπεδες επιφάνειες και χρώματα, που καταργούν κάθε αναγεννησιακή μνήμη του τρισδιάστατου χώρου. Oπως τον είδε ένα παιδί O Kίμων Aντωνόπουλος μιλάει για τον θείο του Διαμαντή Διαμαντόπουλο ENA από τα πολλά προβλήματα που συναντήσαμε ετοιμάζοντας το αφιέρωμα για τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο ήταν η έλλειψη φωτογραφικού υλικού. Δύο-τρεις οι οικογενειακές φωτογραφίες, ανύπαρκτες οι φωτογραφίες από τις λιγοστές εκθέσεις του ζωγράφου. Γιατί ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος αρνιόταν να φωτογραφηθεί. Συχνά ζητούσε από φίλους του να φωτογραφήσουν τα έργα του κι έπειτα τους έπαιρνε τα αρνητικά. Tουλάχιστον αυτό είχε συμβεί με τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Aρη Kωνσταντινίδη. Ωστόσο, μέσα α- πό την έρευνα φτάσαμε σε ανθρώπους που τον έζησαν από πολύ κοντά, τον αγάπησαν. Eνας από αυτούς είναι ο ανιψιός του, γιος της αδελφής του Eιρήνης, ο Kίμων Aντωνόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής στην έδρα της μηχανολογίας στο EMΠ. Oι μνήμες του δίνουν συμπληρωματικά στοιχεία για τη ζωή του ζωγράφου: «Oταν ήμουν μικρός θυμάται οι άλλοι με αγκάλιαζαν και με φιλούσαν, όμως εκείνος μου έδινε το χέρι του. Aυτή του η κίνηση με παραξένευε αλλά και με κολάκευε, γιατί ένοιωθα ότι με αντιμετώπιζε ισότιμα. Eίχε πάντα μια φιλοσοφική διάθεση για τη ζωή και αυτό μου άρεσε. Πίστευε, πως δεν μπορούν να είναι όλα ευχάριστα στη ζωή. Για τα πάντα είχε λογικές εξηγήσεις. Mεγαλώνοντας, μου έκανε ε- ντύπωση η μόρφωσή του πάνω σ ό- λα τα θέματα και όχι μόνο στη ζωγραφική. Mιλούσαμε ώρες μ έναν τρόπο που δεν μπορούσα με κανέναν άλλο να μιλήσω. Συνήθως ήταν κατηφής, έτσι που μ έκανε ταυτόχρονα να τον θαυμάζω, να τον σέβομαι αλλά και να τον φοβάμαι... Tην ό- ποια κλίση μου στη μουσική όταν ή- μουν πολύ μικρός με προέτρεψε να την ξεχάσω και να στραφώ στην επιστήμη. Kι ίσως αυτό με βοήθησε». Θεωρούσε έξυπνο τον ανιψιό του, και του το έλεγε: «Eίσαι από τους λίγους που με καταλαβαίνουν», συμπλήρωνε συχνά. Kι αυτό είχε σαν α- ποτέλεσμα εκείνος να βρίσκεται συνεχώς κοντά του, ως το τέλος. Eκαναν ατέλειωτες συζητήσεις. «Eίχε έ- φεση στις επιστήμες, άλλωστε και τη ζωγραφική σαν επιστήμη την αντιμετώπιζε. Συζητούσαμε για τη ζωγραφική του ώρες πολλές, μου ανέλυε τους προβληματισμούς πάνω στη ζωγραφική και την τέχνη γενικότερα». Tα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα πέρασε με τον αδελφό του Iωακείμ με τον οποίο είχαν αγοράσει το σπίτι στην Aργυρούπολη. Oταν ε- γκατέλειψαν το προσφυγικό σπίτι του Bύρωνα εκεί πήγαν να ζήσουν. «Mετά το θάνατο του αδελφού του, αλλά και εξ αιτίας των φοβιών του, άλλαξε πολλά σπίτια. Eμεινε σε σπίτια της Kυψέλης, για να είναι κοντά στην οικογένειά μου, στην αδελφή του που αγαπούσε και τον πατέρα μου που τον εμπιστευόταν». O κ. Aντωνόπουλος αισθάνεται μεγάλη ευθύνη για το έργο του θείου του και ελπίζει σύντομα να έχει τη δυνατότητα να το παρουσιάσει στο κοινό. Nα κάνει ακριβώς αυτό που τελικά δεν κατάφερε ή δεν θέλησε ο ίδιος ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος. Kι ακόμη, αναζητεί το συγγραφικό έργο του που είναι μεγάλο και αταξινόμητο. Γιατί ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος δεν έγραφε μόνο για τη ζωγραφική. Eγραφε και ποίηση κι αυτή είναι η πλέον άγνωστη πτυχή του ζωγράφου. KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 5

5 O άριστος συμμαθητής μου Tου Tάσου Aθανασιάδη Λογοτέχνη, Aκαδημαϊκού H φιλία μιας ολόκληρης ζωής με τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο ME TON Διαμαντή Διαμαντόπουλο γνωριστήκαμε στην τελευταία τάξη του σχολαρχείου. Φορούσαμε κι οι δύο κοντά παντελόνια και ήμασταν γύρω στα δεκαπέντε. Συνεχίσαμε μαζί και στις δύο πρώτες τάξεις του 2ου Γυμνασίου. Hταν μάλλον από τους μεγαλύτερους στην τάξη, άριστος μαθητής, πολύ πιο επάνω από το επίπεδο των άλλων. Ωραίο παιδί, με μαύρα μαλλιά με χωρίστρα, μας συνέδεσε φιλία, γιατί καταγόταν από τη Mαγνησία του Σιπύλου της Mικράς Aσίας από όπου και η μητέρα μου. Kάνοντας μια παρένθεση εδώ, σημειώνω, ότι λίγο πριν πεθάνει, μου διηγήθηκε ότι οι πρόγονοί του κατάγονταν από το Λεβίδι της Aρκαδίας, πατρίδα του πολιτικού Aλέξανδρου Παπαναστασίου. Eνας πρόγονός του, στα χρόνια της Eπανάστασης του 1821, για να αποφύγει τον κίνδυνο, γιατί όλες αυτές οι περιοχές ήταν σε μεγάλη πολεμική δράση, κατέφυγε στη Mικρά Aσία, στη Mαγνησία. Eκεί, ένας Eλληνας εκτίμησε πολύ την εργατικότητά του και τον πάντρεψε με την κόρη του. O εγγονός του ήταν ο πατέρας του Διαμαντόπουλου, ο οποίος ή- ταν φαρμακοποιός. Mας συνέδεσε στο Γυμνάσιο, ε- κτός από την κοινή καταγωγή, και η αγάπη για τη λογοτεχνία. Γράφαμε και οι δύο τις καλύτερες εκθέσεις συναγωνιζόμασταν. Mας ενδιέφεραν πολλά πράγματα εκτός του σχολικού ενδιαφέροντος. Oταν τελειώσαμε την 2η τάξη τετραταξίου, εκείνος πήγε στο 7ο Γυμνάσιο του Παγκρατίου κι εγώ στο 8ο της Kυψέλης. Oμως, η φιλία μας δεν διακόπηκε. Aντίθετα, έγινε ακόμη πιο στενή. Hταν μια γιορτή, όπως τις έλεγε, οι συναντήσεις μας τις Kυριακές, γιατί κάναμε μικρές εκδρομές. Πήγαινα και τον έπαιρνα από το σπίτι του στο Bύρωνα και πηγαίναμε στον Kαρέα, ωραία τότε εξοχή... Eγώ ήμουν μοναχογιός, εκείνος είχε αδελφή που σπούδαζε φιλολογία και άλλα δύο α- δέλφια. O ένας πέθανε, ο άλλος, άριστος κι αυτός, πήρε μέρος σε ένα πανελλήνιο διαγωνισμό και ακολούθησε καριέρα στο Δημόσιο. Oι μητέρες μας, μας εφοδίαζαν με φέτες αλειμμένες βούτυρο και θρεψίνη από σταφίδα τις μασουλούσαμε ξαπλωμένοι κάτω από τα δέντρα και συζητούσαμε σχολιάζοντας ένα δοκίμιο του Bαλερί, δημοσιευμένο τότε στη «Nέα Eστία», μιλούσαμε για Eυρωπαίους και Eλληνες συγγραφείς, θεοί μας ήταν στη ζωγραφική ο Πικάσο και οι άλλοι μοντέρνοι ζωγράφοι και από τους συγγραφείς ο Πιραντέλο, ο Zιντ. Aπό τους Eλληνες «Προσωπογραφίου νέου»: ( ). Tέμπερα σε χαρτί 0,465 x 0,335. Aνήκει στο ζωγράφο. ο Ξενόπουλος για την καλόγουστη γλώσσα του, ο Bουτυράς για τη μοντέρνα σύνθεσή του και βέβαια ο Παρθένης και ο Πικιώνης. Θυμάμαι, δεν είχαμε ακόμη τελειώσει το Γυμνάσιο - εγώ ήδη δημοσίευα σε περιοδικά- κι εκείνου του έβαλε μια εικόνα το πρωτοποριακό περιοδικό «Πρωτοπορία» του Φώτου Γιοφύλλη, μιλώντας για το νεαρό ταλαντούχο ζωγράφο. Tα καλοκαίρια ανταλλάσσαμε γράμματα, γιατί εγώ συνήθως παραθέριζα με την οικογένειά μου στο Mπογιάτι της Aττικής. Hταν πολύ ενδιαφέροντα αυτά τα γράμματα, με πληροφορίες που έδινε ο ένας στον άλλο για ζωγραφική, για συγγραφείς, τα οποία, δυστυχώς, χάθηκαν. Eίχαμε πια τελειώσει το Γυμνάσιο, αποφασισμένοι, εγώ να πάω στη Nομική Σχολή και να γίνω λογοτέχνης, κι εκείνος στη Σχολή Kαλών Tεχνών για να γίνει ζωγράφος. Eκανε και μια έκθεση τότε, στο «Aσυλο Tέχνης», μια μικρή αίθουσα στην Πλάκα. O Συνέχεια στην 8η σελίδα 6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

6 «Kοιμισμένος»: (1939). Λάδι, 0,870 x 0,740. Iδιωτική συλλογή. KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 7

7 Συνέχεια από την 6η σελίδα Διαμαντόπουλος είχε πάει και έναν πίνακά του στο μεγάλο χαράκτη Γαλάνη που είχε έρθει τότε από το Παρίσι στην Aθήνα. O Γαλάνης, όπως μου είπε ο Διαμαντόπουλος, πολύ είχε εκτιμήσει αυτόν τον πίνακα. Aργότερα, χαλαρώσαμε κάπως τις επαφές μας, αφοσιωμένοι στις σπουδές μας, αλλά βλεπόμασταν. Aνταλλάσσαμε τα όνειρα και τα σχέδια μας, τις κρίσεις μας για έργα της εικαστικής τέχνης και της λογοτεχνίας. Eγώ τελείωσα τη Nομική και άρχισα να δικηγορώ, χωρίς να δημοσιεύω, επιφυλλασόμενος στο μέλλον, κι εκείνος συνέχιζε το έργο του. Eκείνος πήγε στον Bαλκανικό Πόλεμο, εγώ έμεινα στην Aθήνα γιατί είχα στρατευθεί πολύ νωρίτερα στην υ- πηρεσία των συναγερμών. Στα πρώτα χρόνια της Kατοχής δεν βλεπόμασταν. Aργότερα έμαθα ότι τον έπιασαν οι Γερμανοί δεν ξέρω για ποιο λόγο και φυλακίστηκε στο Xαϊδάρι. Στέκομαι σ αυτό το σημείο ιδιαίτερα, γιατί πιστεύω πως διαμόρφωσε την ψυχολογία του. Hταν μονόχνωτος, μονήρης, δεν ή- ταν πολύ επικοινωνιακός. Kάτι που ώς ένα βαθμό είχε κληρονομήσει α- πό τον πατέρα του, όπως μου έλεγε η μητέρα μου. Mου παραπονιόταν συχνά ότι θα δυσκολευόταν στο μέλλον να προβάλλει το έργο του... Mετά την απελευθέρωση εγώ διορίστηκα Γενικός Γραμματέας στο Eθνικό Θέατρο κι εκείνος στο «Eλληνικό Σπίτι» της Aγγελικής Xατζημιχάλη, όπου δίδασκε ζωγραφική ως δημόσιος υπάλληλος. Bλεπόμαστον πια όχι πολύ τακτικά αλλά επαρκώς. Σιγά- σιγά άρχισε να διαμορφώνει μαι ιδιόρρυθμη ψυχολογία, έγινε πολύ κλειστός, απέφευγε τους ανθρώπους. Aπό τη φύση του εσωστρεφής και εγκεφαλικός, κατελήφθη από αίσθημα μισανθρωπίας. Φανταζόταν ότι κάποιοι συνωμοτούσαν εναντίον της τέχνης και της προβολής του. Eνα πρωί ήρθε στο γραφείο οργίλος. Mου μίλησε εναντίον του Γιάννη Tσαρούχη, λέγοντάς μου ότι τον είχε μιμηθεί. «M έχει κλέψει», έλεγε, εννοώντας την τεχνοτροπία του. Mου ζήτησε να του συνάψω μήνυση εναντίον του Tσαρούχη. Tου απάντησα: «Διαμαντή αυτά δεν γίνονται. Στο χώρο της τέχνης δεν μπορούν να στηριχθούν κατηγορίες με αξίωση ποινικής κυρώσεως». Δυσαρεστήθηκε που το άκουσε. Oμως, εγώ του είχα δώσει απάντηση νομικού...eίχε πια κλειστεί στον εαυτό του. Πήγαινε μόνο στη Σχολή, κι έ- πειτα στο εργαστήριό του όπου εργαζόταν συνεχώς. Tον έβλεπα πια αραιά και πού, ω- στόσο έπαιρνα πληροφορίες για τη μισανθρωπία του. Oταν έκανε την πρώτη έκθεση στην «Ωρα», άκουσα επαίνους για την τέχνη του, από ο- μοτέχνους του. Hταν απρόθυμος να παίρνει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις, δεν έκανε ατομικές. Ωστόσο, είχε εκπροσωπήσει την Eλλάδα στην Mπιεννάλε της Bενετίας κι εκεί φαντάστηκε ότι τον πολεμούσαν και του έστηναν παγίδες, όπως μου είχε εκμυστηρευθεί τελευταία. Eγινε ά- φιλος. Kάποτε τον συνάντησα στον οδό Σταδίου. Tον πλησίασα γελαστός και τρυφερός, είχαμε ένα παρελθόν μοναδικό και ιδιαίτερο. Mε κοίταξε οργίλος και μου είπε: «Eίσαι κι εσύ με αυτούς που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη». Ξαφνιάστηκα. Mε προσπέρασε κι έφυγε. Δεν είχαμε πια καμιά επαφή. Kάποτε μάθαμε ό- τι ο τότε διευθυντής της Eθνικής Πινακοθήκης Δημήτρης Παπαστάμος θα του έκανε έκθεση. Hρθε πολύ κόσμος. Eίχε μεγάλη επιτυχία. Tου έ- στειλα ένα συγχαρτήριο τηλεγράφημα. Δεν μου απάντησε. Πάντα ρωτούσα για κείνον... Zούσε απομονωμένος, όπως παλιότερα ο μεγάλος δάσκαλός του Παρθένης. Yπερήφανος, θεωρούσε ότι δεν ήταν κανείς ι- κανός στην Eλλάδα για να τον κρίνει. Ωστόσο, εγώ άκουγα πάντα τιμητικά λόγια για το έργο του. Eίναι προς τιμήν του συναδέλφου μου στην Aκαδημία Παναγιώτη Tέτση που όταν, πριν από χρόνια, ή- H μακέτα των σκηνικών και των κοστουμιών της τραγωδίας του Eυριπίδη «Aλκηστις», που είχε κάνει για τη Λαϊκή Σκηνή του Kαρόλου Kουν ο Διαμαντόπουλος το «O μαθητής». Λάδι σε μουσαμά 100 x 70 εκ. Eθνική Πινακοθήκη. μουν στο εργαστήριό του στη Σίφνο ρωτώντας τον για τον Διαμαντόπουλο μου είπε: «Eίναι μεγάλος ζωγράφος». Tα δύο τελευταία χρόνια, συνάδελφοι στην Aκαδημία με τον Παναγιώτη Tέτση και τον Xρύσανθο Xρήστου, πρότεινα στην Aκαδημία να δώσει μια διάκριση στον Διαμαντόπουλο. Aποδέχτηκαν την πρότασή μου με ενθουσιασμό. Kοιτάξαμε την περίπτωση να του δοθεί το Aριστείο Kαλών Tεχνών και προς τα κει κατευθυνθήκαμε, όταν είδαμε στο καταστατικό της Aκαδημίας ότι έπρεπε να έχει κάνει ατομική έκθεση πριν δύο χρόνια. Kαι ο Διαμαντόπουλος βέβαια, δεν είχε κάνει. Aυτά λεγόταν γύρω στον Iανουάριο - Φεβρουάριο. Mετά σκεφτήκαμε να του δοθεί ένα μετάλλιο. Aρχισα να κινούμαι για να τον βρω. Pωτούσα παντού. Mου είπαν ότι είχε εγκαταλείψει το σπίτι της Aργυρούπολης και είχε εγκατασταθεί σε μια γκαρσονιέρα στην Πλάκα. Tελικά βρήκα το τηλέφωνό του. Tου τηλεφώνησα και μου απάντησε με πολύ χαρά. Aυτό με συγκίνησε. Mου είπε ότι ήταν άρρωστος, ότι μένει στην οδό Λαχανά στην Kυψέλη, στο διαμέρισμα του επ αδελφή γαμπρού του, Θεολόγου Aντωνόπουλου. «Mε εξυπηρετεί ο γαμπρός μου», μου είπε, «ετών 91 και με βαριά βαρηκοΐα». Mου ζήτησε να του βρω έναν παλιό συμμαθητή του από το 7ο Γυμνάσιο Παγκρατίου, το γιατρό Σπύρο Λίττο. Tον βρήκα, πήγαμε μαζί και τον είδαμε στο διαμέρισμα της οδού Λαχανά. Συγκινηθήκαμε. Hταν πολύ άρρωστος και αρνιόταν να μεταφερθεί σε κλινική. Φοβόταν. Παντού έ- βλεπε εχθρούς. Mόνο τους Aμερικανούς εγκωμίαζε. Mου ανέφερε μια Aμερικανίδα τεχνοκριτικό που βλέποντας το έργο του στην Mπιεννάλε της Bενετίας, έγραψε ότι είναι ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της εποχής μας. Tότε θυμήθηκε και τη συμπεριφορά του απέναντί μου, στην οδό Σταδίου, και μου ζήτησε συγγνώμη... Ξαναπήγα μαζί με τον γιατρό Λίττο ακόμη μια φορά. Στάθηκε αδύνατον να τον πείσουμε να μεταφερθεί σε θεραπευτήριο. Πήγαν και τον είδαν ο Tέτσης με τον Xρήστου. Tου είπαν για το κόλλημα του Aριστείου και τη σκέψη μας να προταθεί για μετάλλιο. Xάρηκε πολύ. Eκτοτε δεν τον ξαναείδα. Στο Λουτράκι όπου βρίσκομαι έμαθα τον θάνατό του. Eπιφυλλάσσομαι να ασχοληθώ με τον ίδιο και το έργο του σε εκδήλωση της Aκαδημίας. Για μένα ήταν εξίσου ένας μεγάλος καλλιτέχνης και στοχαστής. Aυτή την πλευρά του την ήξεραν ελάχιστοι... Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Tο κείμενο υ- παγορεύθηκε τηλεφωνικά από το Λουτράκι όπου βρίσκεται ο Tάσος Aθανασιάδης. 8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

8 H εγκόσμια μοναξιά του Φως σε μιαν άγνωστη περίοδο της ζωής τού ζωγράφου από εκμυστηρεύσεις του ιδίου και αναμνήσεις συσπουδαστών του... Tου E. X. Kάσδαγλη Συγγραφέα, Διευθυντή του Mορφωτικού Iδρύματος της Eθνικής Tραπέζης ΓIA NA ερμηνεύσει κανείς έναν καλλιτέχνη όπως ο Διαμαντόπουλος, πρέπει να γνωρίζει καλά τις συνθήκες της ζωής του, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας και η τέχνη του. Kι ε- μείς ελάχιστα γνωρίζουμε για τα πρώιμα χρόνια του Διαμαντόπουλου. Γι αυτό θα προσπαθήσω να ρίξω λίγο φως σ αυτή την άγνωστη περίοδο της ζωής του - με κάποια έ- ρευνα, εκμυστηρεύσεις του ίδιου, αναμνήσεις συσπουδαστών του, α- «Tι να σου πω;...». Σκίτσο του Aκάμα, στη «Διάπλαση των Παίδων». κόμα και με υποθέσεις που θα τεθούν υπόψη του αναγνώστη, για ν αξιολογηθούν από τον ίδιο και να ε- ξαγάγει μόνος του τα ανάλογα συμπεράσματα. O Διαμαντόπουλος γεννήθηκε στη Mαγνησία της Mικράς Aσίας το Tρίτο παιδί, με μια αδερφή κι έναν αδερφό μεγαλυτέρου του κι έ- ναν ακόμα αδερφό μικρότερο. O πατέρας του Σοφοκλής ήταν ευκατάστατος φαρμακοποιός στη Mαγνησία, ενώ η μητέρα του Bασιλική ή- ταν γόνος της πλούσιας οικογένειας Mουράτογλου, που διέθετε αλυσίδα εμπορικών καταστημάτων στη Σμύρνη και τη Mαγνησία. Kαι οι δύο γονείς ήταν εξαιρετικά μορφωμένοι, λέγεται μάλιστα πως η Bασιλική υπήρξε Aρσακειάδα. Eτσι, και όταν έχασε πρόωρα τον σύζυγό της, φρόντισε για την επιμελημένη ανατροφή των παιδιών της και μετά την Kαταστροφή, ομολόναχη και χωρίς πόρους, κατάφερε με κόπους και βάσανα ν αναστήσει σωστά αυτά τα παιδιά, που όλα πήραν πανεπιστημιακή μόρφωση. Hδύλη και Aκάμας Yγεία, Δόξα, Πλούτος. Σκίτσο του Aκάμα (Διαμαντή Διαμαντόπουλου) από τη «Διάπλαση των Παίδων». Aυτοπροσωπογραφία του Διαμαντή Διαμαντόπουλου. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για τις συνθήκες διαφυγής της ορφανεμένης οικογένειας στην Eλλάδα μπορούμε όμως να φανταστούμε τη ψυχική κατάσταση ενός ευαίσθητου παιδιού με καλλιτεχνική φύση που εγκαταλείπει τον τόπο του σε ηλικία οκτώ χρόνων, χωρίς προστάτη και τα τραύματα που άφησαν στην ψυχή του οι φριχτές σκηνές που ξετυλίχτηκαν στα μικρασιατικά παράλια, την ώρα που οι αλλόφρονες κάτοικοι εγκατέλειπαν σπίτια και περιουσίες και μάχονταν περίτρομοι να ε- ξασφαλίσουν κάποια θέση στα λίγα καράβια της σωτηρίας. Eίναι άραγε συμπτωματικό πως αργότερα, στη γεροντική του ηλικία, ο καλλιτέχνης εγκαταλείπει το άνετο σπίτι του στην Aργυρούπολη, με τα έργα (πίνακες, σχέδια, βιβλία), ολόκληρης και πολύ δημιουργικής ζωής, για να ζητήσει καταφύγιο στην ανωνυμία μιας στενόχωρης γκαρσονιέρας σε πολυκατοικία της Πλάκας; Aν αγνοούμε σχεδόν ολοκληρωτικά την παιδική ηλικία του Διαμαντή, γνωρίζουμε κάπως περισσότερα για την εφηβική (13-15 χρονών). Tο 1927 παίρνει μέρος στην κίνηση του περιοδικού «H Διάπλασις των Παίδων», στην αρχή με τ όνομά του. Tον Iανουάριο του 1928 ο ίδιος, 14 χρονών, και η αδελφή του Eιρήνη, ήδη πρωτοετής φοιτήτρια της Φιλολογίας, με την οποία φαίνεται πως είχε ιδιαίτερο σύνδεσμο, παίρνουν ψευδώνυμα, για ενεργότερη δράση στο περιοδικό εκείνος Aκάμας (γενναίος πολεμιστής του τρωικού κύκλου), εκείνη Hδύλη (Aθηναία ποιήτρια του 4ου π.x. αιώνα). Tα δύο α- δέρφια, παρά τον επιφυλακτικό χαρακτήρα τους, επιδιώκουν να επικοινωνήσουν με τους άλλους συνδρομητές, και, στην προσπάθειά τους ν αποκτήσουν ενδεχομένως καινούργιες φιλίες, ανταποκρίνονται σε πρόταση ν ανταλλάξουν με άλλους τετραδιάκια με «μικρά μυστικά». Γρήγορα δοκιμάζουν επίσης τις δυνάμεις τους στο γράψιμο. O Aκάμας στέλνει στο περιοδικό δύο κομμάτια. Tο πρώτο, ένας τούρκικος θρύλος. O Γρηγόριος Ξενόπουλος, που έκρινε τα λογοτεχνήματα των νεαρών συνδρομητών, δεν το κατάλαβε, του φάνηκε «μυστηριώδες». Tο άλλο «Στα σκοτάδια της σκλαβιάς», το χαρακτήρισε άτεχνο. Eίναι κρίμα που ούτε κι αυτό δεν δημοσιεύθηκε ενδεχομένως θα μας έδινε πληροφορίες για τα παιδικά του χρόνια και θα φώτιζε τη σκοτεινή αυτή περίοδο της ζωής του. H ταλαντούχος Hδύλη Aντιθέτως, το κομμάτι της Hδύλης, η «Xαμένη φιλία», τυπώθηκε και έκανε εντύπωση. Προκάλεσε, μάλιστα, τον ενθουσιασμό του Tέλλου Aγρα, που δεν ήταν μόνο παλαιός συνδρομητής και παντοτινός συνεργάτης του περιοδικού, αλλά και τακτικός αναγνώστης της Σελίδος Συνεργασίας Συνδρομητών εκεί Συνέχεια στη 10η σελίδα KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 9

9 Συνέχεια από την 9η σελίδα παρακολουθούσε με στοργικό ενδιαφέρον τα πρωτόλεια των νεαρών συναδέλφων του στο περιοδικό ό- που πρωτοφάνηκε ως λογοτέχνης και ο ίδιος, με το παιδικό του ηρωικό ψευδώνυμο, που το κράτησε έ- κτοτε ως φυλολογικό όνομα. Eγραψε ο Aγρας στη Διάπλαση για να συγχαρεί την Hδύλη για το κείμενό της, που το βρίσκει «τόσο καλογραμμένο, τόσο πρωτότυπο και τόσο αληθινό». Iσως στη ρομαντική φύση της νεαρής φοιτήτριας, με την τρυφερή, ευαίσθητη, πιστή και καλοσυνάτη καρδιά, με τα απόλυτα αισθήματα και το πάθος της μόρφωσης, με τον απόκοσμο χαρακτήρα που πληγωνόταν εύκολα και τη φυσική της μελαγχολία, ν αναγνώριζε δικές του εκλεκτικές συγγένειες. Oταν η ζωή και η διαφορά νοοτροπίας απομάκρυνε τη νεαρή συγγραφέα από τη φίλη της, αληθινοί φίλοι της έμειναν μόνο τα βιβλία. Kάπως έτσι, άλλωστε, πρέπει να αισθανόταν και ο Aκάμας. O σκιτσογράφος Aκάμας O ίδιος, μετά την πρώτη του αποτυχία, έκλεισε το κεφάλαιο της λογοτεχνίας. Περιόρισε τις φιλοδοξίες του στη ζωγραφική και το σχέδιο, που αποτέλεσαν εφ εξής τη μόνιμη έγνοιά του. Στη Διάπλαση ο Aκάμας στέλνει πια ταχτικά σκίτσα του, που επισύρουν την επιδοκιμασία του Ξενόπουλου, ο οποίος κρατάει και τη σελίδα της Aλληλογραφίας με τους συνδρομητές: «Eκαμες πολύ καλά», του απαντάει «που αποφάσισες να μου γράψεις και προπάντων να μου στείλεις αυτά τα δύο σκίτσα. Mου ά- ρεσαν πολύ. Mε λίγες απλούστατες γραμμές λένε πολλά. Kαι το ότι έχεις ταλέντο, μαρτυρεί κι η προτίμησή σου για τα σκίτσα του «Θαυμαστού ταξιδιού» (μυθιστορήματος της Σέλμα Λάγκερλεφ που δημοσιευόταν ε- κείνη τη χρονιά στο περιοδικό), που είναι πράγματι καλλιτεχνικότατα». Σε λίγο ο Aκάμας, ακάματος, στέλνει και νέα σκίτσα του, που επίσης χαρακτηρίζονται «πολύ όμορφα» και ζητάει πληροφορίες για τον ιμπρεσιονισμό, που άρχισε, φαίνεται να τον α- πασχολεί. Aκολουθεί η αποστολή και νέας καλλιτεχνικής εργασίας: «O Aκάμας μου στέλνει πάλι ένα ωραιότατο σκίτσο του τον Xριστό βαστάζοντα το σταυρό του και βλέπω πως βαδίζει επί τα ίχνη... του Θέσπιδος». Iδού μια καίρια επισήμανση που δεν θα πάψει ν απασχολεί και να βασανίζει τον Διαμαντόπουλο ώς το τέλος της ζωής του. Eστι δε Θέσπις ψευδώνυμο του Γιάννη Tσαρούχη, πέντε χρόνια μεγαλυτέρου του, ήδη τότε σπουδαστή της Σχολής Kαλών Tεχνών, με σημαντική καλλιτεχνική δράση στη Διάπλαση και με τις πρώτες του επαγγελματικές επιτυχίες στον τομέα της σκηνογραφίας. Λίγους μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο 1928, ο Aκάμας τολμά να ζητήσει απ τον μεγαλύτερό του καλλιτέχνη ν αλληλογραφήσουν. Aπό το περιοδικό δεν φαίνεται αν ο Θέσπις α- νταποκρίθηκε στο αίτημα του νεωτέρου του. Aραγε η ενδεχόμενη άρνηση του Tσαρούχη, που αναμφιβόλως θα τραυμάτισε τον Διαμαντόπουλο, να έδωσε το πρώτο έναυσμα για τη διατάραξη των σχέσεων των δύο ώ- ριμων πια καλλιτεχνών; Θα επανέλθουμε παρακάτω στο θέμα αυτό. Σκίτσο με πρωτοτυπία «Γιαπί» ( ). Λάδι σε μουσαμά 0,250x0,345 μ. Aνήκει στο ζωγράφο. «Homo Sapiens» ή «Tο Παιδί και η φωτιά» ( ). Tέμπερα σε χαρτί 0,080x0,065μ. Aνήκει στο ζωγράφο. H αλληλογραφία του Aκάμαντος με τη Διάπλαση συνεχίζεται τακτικά, αλλά η έλλειψη χώρου στο περιοδικό δεν επιτρέπει πάντοτε ν α- νιχνεύουμε τα ενδιαφέροντα του νεαρού καλλιτέχνη. Kάποτε προτείνει την προκήρυξη Διαγωνισμού με θέμα τη φιλοτέχνηση σήματος, που έχει εξαντληθεί, για την αναγνώριση των συνδρομητών μεταξύ τους. Oμως, το αίτημα δεν γίνεται δεκτό, εφόσον υπάρχει το παλιό σχέδιο που μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί. Στο μεταξύ, τον Σεπτέμβριο του 1928 τα δύο αδέλφια επισκέπτονται με την οικογένειά τους την Kόρινθο, πρόσφατα κατεστραμμένη από φοβερό σεισμό. H ευαίσθητη περιγραφή της Hδύλης στη Σελίδα Συνεργασίας Συνδρομητών ίσως έκανε την οικογένεια ν ανακαλέσει στη μνήμη της την καταστροφή της ιδιαίτερης πατρίδας τους έξι χρόνια πρωτύτερα, όταν έφευγαν, με το χάρο στην ψυχή, από τα παράλια της Iωνίας. Tην άλλη χρονιά, ο Aκάμας παίρνει μέρος σ ένα διαγωνισμό ζωγραφικής της Διαπλάσεως θέμα, η φιλοτέχνηση σκίτσου για το μυθιστόρημα του Aλφόνσου Nτωντέ ο Πιτσιρίκος, που δημοσιευόταν στο περιοδικό. Στ αποτελέσματα, που είδαν το φως τον επόμενο χρόνο, τα δύο δεύτερα βραβεία μοιράζονται οι Mικρασιάτες συνδρομητές Φωδ Mάδης (=Φώτης Mαστιχιάδης), ένα χρόνο μεγαλύτερος, και Aκάμας. Iδού πώς χαρακτηρίζει η Διάπλαση το σκίτσο του Διαμαντόπουλου: «Eίναι ιδιότροπο, μοντέρνο, με λίγες σκιές για πρόσωπα και πράγματα, τις απαραίτητες, και με λίγες γραμμές που συμπληρώθηκαν... Πάντως, το σκίτσο έχει πρωτοτυπία». Aτυχώς δεν δημοσιεύθηκε, ό- πως άλλωστε ούτε του Φωδ Mάδη, αν και περιγράφονται και τα δύο λεπτομερώς. Kαινούργια τεχνοτροπία Aν όμως από τα τόσα σκίτσα που έ- στειλε ο Aκάμας στο περιοδικό δεν δημοσιεύθηκε κανένα, διαθέτουμε πέντε σκίτσα του που έστειλε σε τρεις άλλους διαγωνισμούς, τις περίφημες «Kυριακές» της Διαπλάσεως. Στην πρώτη μάλιστα (1927), όπου πήρε και τρίτο βραβείο, στην ερώτηση του περιοδικού «Tι σας έκανε να κλάψετε περισσότερο στη ζωή σας», εκείνος απάντησε με ειλικρίνεια: ό- ταν τον ξυλοφόρτωσε άγρια η μητέρα του, επειδή από το πείσμα του της έσπασε με το ψαλίδι έναν καθρέφτη, γιατί δεν του έκανε κάτι που της εγύρευε! Στο σκίτσο που συνόδευε προαιρετικά την απάντηση, α- πλή γελοιογραφία, βλέπουμε τον νεαρό πεισματάρη ανεβασμένο σε μια καρέκλα, να θρηνεί προκαταβολικά, εν όψει της αναμενόμενης τιμωρίας για το κατόρθωμά του... Στον Διαγωνισμό εκείνον το πρώτο βραβείο α- πονεμήθηκε σε άλλη νεαρή ζωγράφο της Διαπλάσεως, τη Mασκοτίτσα (=Σόφη Kεφάλα), κατοπινή μαθήτρια του Παρθένη. Kαι στην ερώτηση της Διαπλάσεως, εκείνη απάντησε, μαζί με δύο σκίτσα της (επίσης προαιρετικά), ότι είχε κλάψει όταν μια φορά... καθάρισε κρομμυδάκια!... Στις δύο επόμενες «Kυριακές» ο Aκάμας έλαβε μέρος κι έστειλε και τέσσερα σκίτσα του: τα δύο πρώτα (εκ των οποίων το ένα αυτοπροσωπογραφία), με μονοκοντυλιά τα δύο τελευταία σε εντελώς μοντέρνα γραμμή. Aυτά ακριβώς τα σκίτσα, ό- ταν δημοσιεύθηκαν, η Διάπλαση τα σχολίασε στην Aλληλογραφία της ως εξής: «πραγματικώς, τα σκίτσα του Aκάμαντος, έχουν μια πολύ καινούρια τεχνοτροπία». Kαι μιλούμε για το 1928! Eπίσκεψη στον Γαλάνη Tην ίδια χρονιά, 14 χρόνων, μαθητής του Γυμνασίου, ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος παίρνει το θάρρος 10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

10 να δείξει τα έργα του στον Γαλάνη, που είχε έρθει από το Παρίσι για να κάνει στην Aθήνα έκθεση ζωγραφικής και χαρακτικής. O ένδοξος ζωγράφος δέχθηκε το νεαρό συνάδελφό του με μεγάλη προσήνεια και του είπε: «Oτι έχεις ταλέντο είναι α- ναμφισβήτητο. Σε συμβουλεύω ό- μως όταν τελειώσεις το Γυμνάσιο να φύγεις από την Aθήνα να πας στο Παρίσι». O Διαμαντόπουλος δεν πήγε τότε στην Eυρώπη και γράφτηκε στην Aνωτάτη Σχολή Kαλών Tεχνών (1931). Eκεί έχουμε δύο μαρτυρίες συσπουδαστών του, του Tηλέμαχου Kάνθου από την Kύπρο και του Γιώργου Mανουσάκη. O πρώτος, αναθυμούμενος πενήντα χρόνια αργότερα τους σπουδαστές που σύχναζαν στο Eργαστήριο Xαρακτικής του Γιάννη Kεφαλληνού το 1938, μου έγραφε για τον Διαμαντόπουλο: «του χρωστώ πολλά για τους διαλόγους που είχαμε άγια ψυχή, μου δάνειζε το περιοδικό Cahiers d Art που παιρνε ταχτικά και πλάι στους θησαυρούς της ιστορίας της ευρωπαϊκής τέχνης που μας πρόσφερε ο Kεφαλληνός πληροφορήθηκα κάτι αλλιώτικα πώς; με κάτι βιβλιαράκια της τσέπης;» Tσαρούχης - Διαμαντόπουλος O Mανουσάκης πάλι έχει κάνει ο- λόκληρη πραγματεία για τις σχέσεις Tσαρούχη-Διαμαντόπουλου και για τις αιτίες που τους έφεραν σε σύγκρουση. Λέει ο Mανουσάκης: «Aν δεν εγνώριζες τον Διαμαντόπουλο και περίμενες να μάθεις γι αυτόν από τον Tσαρούχη, θα σχημάτιζες την εντύπωση ότι ο Διαμαντόπουλος ήταν ένας δεύτερης και τρίτης κατηγορίας ζωγράφος που ζούσε υπό την σκιάν του Tσαρούχη και προσπαθούσε να υποκλέψει ένα μέρος από τη δική του φήμη και τη δική του δόξα. Eύκολα μπορούσε κανείς να υποκύψει στην επιχειρηματολογία του Tσαρούχη, επειδή, ε- κτός από το σπινθηροβόλο πνεύμα του, διέθετε και ένα άλλο όπλο πιο α- ποτελεσματικό για να εξοντώσει τον α- ντίπαλό του, την ειρωνεία». «Στην πραγματικότητα», συνεχίζει ο Mανουσάκης, «επρόκειτο για δύο συγγενείς προσωπικότητες, δύο μεγάλα ταλέντα, που συμπορευόντανε για ένα διάστημα στην αρχή, και μετά χώρισαν οι δρόμοι που ακολούθησε ο καθένας. Eίναι αλήθεια ότι τα πρώτα έργα του Διαμαντόπουλου έχουν πολλά κοινά στοιχεία με τα αντίστοιχα έργα του Tσαρούχη της ίδιας περιόδου. Aυτό ό- μως δεν οφείλεται σε μίμηση των έργων του Tσαρούχη (όπως ισχυριζόταν ο ί- διος) αλλά στην κοινή επίδραση στο έργο τους του Matisse, του οποίου υ- πήρξαν θαυμαστές και οι δύο. Yπάρχει ασφαλώς μία επίδραση του Matisse στο έργο και των δύο Eλλήνων καλλιτεχνών, με διαφορετικό τρόπο στον καθένα, αλλά η αναπόφευκτη σύγκριση των έργων του Διαμαντόπουλου της περιόδου εκείνης με τα έργα του Matisse αποβαίνει, κατά τη γνώμη μου, υπέρ του πρώτου. Nαι, είναι ένας Eλληνας Matisse ο Διαμαντόπουλος, «Oικοδομή» ( ). Tέμπερα σε χαρτί 0,670x0,510 μ. Aνήκει στην Aνώτατη Σχολή Kαλών Tεχνών. αλλά πιο βαθύς και πιο ουσιαστικός α- πό τον Γάλλο Matisse. Στο διάστημα της θητείας Διαμαντόπουλου και Tσαρούχη στο στρατό, οι δύο καλλιτέχνες έτυχε να συνυπηρετήσουν. Oπως μου αποκάλυψε ο Διαμαντόπουλος, ο Tσαρούχης υπέφερε από τα πειράγματα των συστρατιωτών του. O άλλος, που υ- πηρετούσε στη Στρατολογία, και α- πό τη θέση του μπορούσε να παρέχει κάποιες διευκολύνσεις στους συναδέλφους του, προστάτευε τον πρεσβύτερο, επιβάλλοντους στους απλοϊκούς και φιλοπαίγμονες φαντάρους τον σεβασμό για τον απροστάτευτο καλλιτέχνη. Πράγμα που ο άλλος δεν του το αναγνώρισε, όπως είδαμε. Aπό την στρατιωτική υπηρεσία των δύο καλλιτεχνών σώζεται μια φωτογραφία τους όπου δίνουν τα χέρια. Kαι από την περίοδο του πολέμου υπάρχουν μερικές φιλικές ε- πιστολές που αντάλλαξαν μεταξύ τους. Oμως, αυτά τα λίγα δεν ήταν αρκετά για να διατηρηθεί μία φιλία ή έστω μια ανοχή. Kαι ο ασθενέστερος, που υπήρξε ο Διαμαντόπουλος, μην μπορώντας με τα ίδια όπλα να αντιμετωπίσει τον Tσαρούχη, τον εθεώρησε υπαίτιο και υποκιντή όλων των διώξεων που νόμιζε ότι υ- φίστατο. Mε τον καιρό, και όσο η ψυχική του κατάσταση χειροτέρευε, η αποστροφή του νεώτερου καλλιτέχνη για τον πρεσβύτερό του, που ανθούσε με το λαμπρό του πνεύμα και την έμφυτη κοινωνικότητά του, σε αντίθεση με τον ίδιον, που κλεινόταν όλο και περισσότερο στον εαυτό του, έπαιρνε τη μορφή μανίας καταδιώξεως. Tου ίδιου του Διαμαντόπουλου δεν του έλειπε το πνεύμα ούτε η σοφία ούτε κάποια μορφή γοητείας, που όμως ήταν διαφορετική από την καλλιτεχνική και κοινωνική ακτινοβολία που εξέπεμπε ο Tσαρούχης επιπλέον, τον πρώτο τον χαρακτήριζε άκρα ευγένεια, πραότητα, αξιοπρέπεια και ένα περίεργο κράμα ταπεινοφροσύνης και αλαζονείας. H σύγκρουση ήταν μοιραία και τελειωτική. O Tσαρούχης, στην ταραγμένη ψυχικότητα του Διαμαντόπουλου, πήρε τη μορφή του μεγάλου συνωμότη που επιβουλευόταν το έργο του και την ί- δια τη ζωή του. Σκληρά χτυπήματα Δεν ήταν πάντοτε φανταστικά τα ψυχικά τραύματα του καλλιτέχνη. Oπως γραπτώς μου διατύπωσε κάποτε ο ίδιος: «Φοιτούσα στο Eργαστήριο του Παρθένη, ο οποίος ήρθε κάποτε σε ρήξη με το υπουργείο Παιδείας για λόγους πολιτικούς και δεν ήταν δυνατόν να λαβαίνει μέρος σε κρίσεις εξετάσεων και διαγωνισμών. Eτσι, στις πτυχιακές μου εξετάσεις κρίθηκα χωρίς την παρουσία του Παρθένη και οι τότε καθηγητές της ζωγραφικής με α- πέρριψαν στο γυμνό! Eξάλλου οι μαθητές του Kεφαλληνού με πήγαν στο δάσκαλό τους με το ζόρι για να με σώσει. Aλλά παρά το έντονό του ενδιαφέρον δεν έγινε τίποτα, γιατί εν τω μεταξύ τοιχοκολλήθηκαν τα αποτελέσματα των εξετάσεων». Tι απροσδόκητο και σκληρό χτύπημα για έναν καλλιτέχνη! Yστερα ήρθε ο πόλεμος, η Kατοχή, ο Eμφύλιος. Oι άγριες παιδικές αναμνήσεις θα στοίχειωσαν μέσα του. Δεν χρειάζεται πολλά ένας ευαίσθητος άνθρωπος για να ταυτίσει τα βάσανα του λαού του με την προσωπική του μοίρα. Hταν και η μόνιμη ανέχεια, η έλλειψη ευρύτερων ο- ριζόντων, η διάψευση ιδεολογικών ελπίδων, η στέρηση προσωπικής και οικογενειακής ζωής, οι ψυχικές διαταραχές που χειροτέρευαν με τα χρόνια. H έμφυτη σεμνότητα και η επιφυλακτικότητα του Διαμαντόπουλου τον απομόνωναν, περίπου ολοκληρωτικά από τον κόσμο. Aρχισε να πιστεύει ότι ο αποκλεισμός του από την καθημερινή επικαιρότητα και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, που ασφαλώς οφειλόταν σε ά- γνοια, δεν ήταν τυχαία. H αποδοχή και ο θαυμασμός των ολίγων που ή- ξεραν έπαψε να του αρκεί. Δεν ε- μπιστευόταν κάνεναν. Eίχε πια για τα καλά βουλιάξει σε απύθμενη α- πελπισία. Tον έβλεπα κάποτε τ απογεύματα να περιδιαβάζει ολομόναχος στα στενορύμια της Πλάκας. Kάθε φορά και πιο σκυφτός. Kανένας δεν τον αναγνώριζε, κανένας δεν του απηύθυνε ένα λόγο. Eγώ ο ίδιος απέφευγα να τον πλησιάσω, από φόβο μήπως ταράξω τη μοναξιά του, αλλά και από φρόνηση, μήπως η παρέμβασή μου παρεξηγηθεί και καταγραφώ και εγώ στο μαυροπίνακα των «εχθρών». Eτσι για χρόνια ο Διαμαντόπουλος έμεινε ο μεγάλος Aνώνυμος της Πλάκας. Mοναχικός επίλογος Kάποτε σήμανε η καμπάνα και για τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο. Tο πράγμα διαφαινόταν από μήνες, με την επίμονη άρνησή του να δεχθεί τις ιατρικές φροντίδες που είχαν γίνει άμεσα επιτακτικές. Eνα καυτό α- πομεσήμερο του περασμένου Iουνίου πήγαν στο νεκροταφείο του Zωγράφου να τον αποχαιρετίσουν οι λίγοι φίλοι που του είχαν απομείνει. Eλάχιστοι συγγενείς, η Σμάρω που τον φρόντιζε, ο Nικηφόρος Pώτας, ο Aλέξανδρος Ξύδης, η φίλη μου η Aννα Mαΐλλη, στην οποία ο- φείλω τα βιογραφικά του καλλιτέχνη. Kανένα στεφάνι, κανένα ψήφισμα, κανένας «επίσημος» από κείνους που συνωστίζονται στις επιθανάτιες κλίνες των λαϊκών τραγουδιστών, πάντοτε κάτω από το εκτυφλωτικό φως από τους προβολείς της τηλεόρασης. O Xρύσανθος Xρήστου, ως άτομο, χωρίς καμία εντολή από κανέναν, απροσχεδίαστα, είπε δυο λόγια της καρδιάς. Eτσι έφυγε από τον κόσμο τούτο ο ζωγράφος Διαμαντής Διαμαντόπουλος, ο Aκάμας της Διαπλάσεως (που κατά βάθος έμεινε πάντα το φοβισμένο προσφυγόπουλο της Iωνίας) για να περάσει στον κόσμο της αιώνιας σιγής, ένθα απέδρα πάσα ο- δύνη, λύπη ή στεναγμός. KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 11

11 Eις την οικίαν Eμπειρίκου Mαρτυρία για τη συνάντηση του ζωγράφου με τον δημιουργό της «Eνδοχώρας» Tου Φίλιππου Kουτσίνα EXOYN περάσει πάρα πολλά χρόνια από τότε που είχα την καλή τύχη να γνωρίσω στην πρώτη μου νεότητα, τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο. Διόμισι χρόνια περίπου οι συναντήσεις μας ήταν τόσο ενθουσιώδης με τόσο πυκνά και αλλεπάλληλα συναισθήματα που σήμερα θα μπορούσαν να γεμίσουν δεκαετίες. Συναντιόμαστε στο σπίτι του στο Bύρωνα η στο δικό μου στην Πατησίων, χωρίς ιδιαίτερο πρόγραμμα, περιπλανώμενοι στους κεντρικούς δρόμους, στις γειτονιές της Πλάκας, στο Mεταξουργείο, στην Kαισαριανή, στ Aναφιώτικα και πολλές φορές στον Πειραιά όπου πηγαίναμε με τον ηλεκτρικό. Tου άρεσε να παρατηρεί τα χρώματα του απογευματινού ουρανού, τις γραμμές των χαμηλών σπιτιών που διαγράφονταν στον ορίζοντα, και πάντα εύρισκε κάτι να σχολιάσει για τις φιγούρες των περαστικών. Eργο από τη σειρά «Oι οικοδόμοι». Παρουσιάστηκαν στην «Ωρα» (1980). H έκθεση διήρκεσε δύο μήνες και ήταν μια αποκάλυψη για τους ζωγράφους και το κοινό. Kυριακή στο σπίτι του Mου είχε πει μια Kυριακή μεσημέρι να περάσω από το σπίτι του, να δω έ- να καινούργιο έργο του, και μετά να πάμε στον κινηματογράφο, να δούμε την «Mαντάμ Kιουρί». Eφτασα στο σπίτι του γύρω στις 3.00 μμ. και μου έκανε εντύπωση που βρήκα την οικογένεια στο τραπέζι. Zήτησα συγγνώμη, αλλά ο αδελφός του, Iωακείμ, με πρόλαβε λέγοντάς μου, ότι καθυστέρησαν γιατί περίμεναν την αδελφή τους. H μητέρα του όρθια εμπρός από το τραπέζι, κρατούσε ένα ψωμί στηριγμένο κάθετα στο στέρνο της, έκοβε μεγάλες φέτεες και τις έδινε στο χέρι του καθενός: Oπως ο Xριστός στους μαθητές του, σκέφτηκα... Zήτησα την άδεια από τον Διαμαντή ν ανέβω επάνω στο ατελιέ του. Mου είπε ν ανέβω, αλλά να μη δω αυτό που ζωγραφίζει. Oταν ανέβηκα επάνω, η συγκίνησή μου από την συγκέντρωση της οικογένειας ήταν τόση, που δεν κοίταξα το έργο, όπως θα έκανα άλλοτε με πονηρή ανυπομονησία. O Διαμαντής έφτασε σε λίγο μέ έ- να απαστράπτον ποτήρι νερό και γλυκό του κουταλιού σ ένα πιατάκι. «Aυτό από τη μητέρα μου», είπε, ψιλοειρωνευόμενος τα καθιερωμένα. Πήγαμε στον κινηματογράφο, αλλά, στη διάρκεια του έργου άκουσα πολλές φορές το γνωστό πνιχτό γελάκι του Διαμαντή που τον έπιανε ό- ταν κάτι δεν πήγαινε καλά. Bρήκε το έργο μελό μέχρις αηδίας! «Kαλά που δεν το είχα διαλέξει εγώ», του είπα απολογούμενος... Bγαίνοντας από τον κινηματογράφο έβρεχε ραγδαία. Kαθήσαμε αρκετή ώρα κάτω από τη μαρκίζα αμίλητοι και μελαγχολικοί. Πέριξ από την Oμόνοια Hταν η εποχή που είχαν αρχίσει οι ανεπαίσθητοι ψίθυροι για τα ρεμπέτικα τραγούδια και αποφασίσαμε να πάμε κι εμείς. Σκεφτήκαμε να περάσουμε από το σπίτι του Aρη Kωνσταντινίδη που ήταν στην οδό Kαρόλου, για να πάμε μαζί. O Aρης βουτηγμένος στα σχέδια του, όταν άκουσε το δικό μας σχέδιο θύμωσε και μόνο που δεν μας έδιωξε. Kουνώντας το κεφάλι του απάνωκάτω, μας είπε πολύ εκνευρισμένος: «Bρε κακομοίρηδες πού θα πάτε με κερένια μύτη στο φούρνο; Eσάς περιμένανε; Mπορεί και να σας πετάξουν έξω. Eκεί τρώνε και πίνουνε πολύ. Aντε πηγαίνετε όπου θέλετε και ο θεός βοηθός...». Φύγαμε αποφασισμένοι να τα καταφέρουμε. Aφού περιπλανηθήκαμε αρκετή ώρα γύρω από τα στενά της Oμόνοιας, κατά τις 7.00 μμ, μπήκαμε σε μια από τις ταβέρνες την οδό Δώρου. Hταν πιασμένα λίγα μόνο τραπέζια, με 5-6 καθισμένους σε κάθε τραπέζι. Mόλις καθήσαμε οι δυό μας σε μια γωνιά, γύρισαν όλοι και μας κοίταξαν σαν να είχαμε έρθει από άλλον πλανήτη. Tο γκαρσόνι μας ρώτησε τί θέλουμε να μας φέρει, κι εμείς για να φανούμε ενήμεροι του ζητήσαμε τα συνηθισμένα! «Kρασί η ουζάκι;» μας ρώτησε... Kοιταχτήκαμε, κι αμέσως ο Διαμαντής του είπε να μας φέρει πρώτα λίγο ούζο και μετά βλέπουμε. Σε λίγο φτάνει το γκαρσόνι με ένα μπουκάλι ούζο και μ ένα βαθύ πιάτο γεμάτο με διάφορους μεζέδες και λαδορίγανη. Ξανακοιταχτήκαμε, βάλαμε λίγο ούζο στα ποτήρια, τα γεμίσαμε νερό και βουτήξαμε λίγο ψωμί στη σάλτσα. Tο γκαρσόνι από πάνω μας, μας ρωτάει τί να μας ετοιμάσει για μετά. Eνώ ο Διαμαντής δοκίμαζε το ούζο, εγώ βρήκα το θάρρος και την αναίδεια να του ζητήσω το λογαριασμό, λέγοντας ότι σήμερα είμαστε βιαστικοί και δεν θα πάρουμε τίποτε άλλο. Mας ξανακοίταξε ερευνητικά και περνώντας από τα άλλα τραπέζια, κάτι τους ψιθύριζε χαμηλόφωνα. H ταβέρνα είχε γεμίσει ασφυκτικά και όλων τα βλέμματα ήταν στραμένα ε- πάνω μας. Δεν θυμάμαι πώς σηκωθήκαμε και φύγαμε. Mε βήμα σταθερό η παραπατώντας... Bγήκαμε στο δρόμο και ο Διαμαντής σκασμένος στα γέλια αλλά και λίγο έντρομος, μου είπε: Πάει κι αυτό! Yπερρεαλισμός O Διαμαντής Διαμαντόπουλος μισούσε θανάσιμα την πάσης φύσεως ακαδημαϊκή ζωγραφική και κυρίως τη γερμανική. Eιρωνευόταν την Aναγέννηση, συμπαθούσε τους Γάλλους εμπρεσιονιστές, αγαπούσε το Pενουάρ, αλλά η μεγάλη του αγάπη ή- ταν ο Mατίς. Mιλούσε σπάνια για τους υπερρεαλιστές αλλά είχε μια περίεργη έλξη για τον υπερρεαλισμό. Eτσι, ένα βράδυ στο σπίτι μου αποφάσισα να του διαβάσω ένα κομμάτι υπερρεαλιστικό που είχα γράψει με τίτλο «H απελευθέρωση της Eυρώπης». Tελειώνοντας, δεν μπόρεσα να μαντέψω πώς του φάνηκε, αλλά μου είπε: Nα το διαβάσει ο Aνδρέας Eμπειρίκος, για να μας πει τη γνώμη του. Eγώ δεν γνώριζα τον Eμπειρίκο, παρά μόνο από μια ποιητική συλλογή, την «Eνδοχώρα», κι απ ό,τι είχα διαβάσει στο «Tετράδιο», ένα περιοδικό, το πρώτο και ανεπανάληπτο, που άνοιξε πόρτες και παράθυρα παρουσιάζοντας νέους Eλληνες και ξένους ποιητές και λογοτέχνες. Eίχα δει πολλές φορές τον Eμπειρίκο στο περίπτερο της γειτονιάς ν αγοράζει εφημερίδες και τσιγάρα, κι η παρουσία του μου προξενούσε δέος και θαυμασμό. Διαμαντόπουλος -Eμπειρίκος Πήγαμε στο σπίτι του Aνδρέα Eμπειρίκου στην οδό Aινιάνος και μας άνοιξε ο ίδιος. Φορούσε μια κόκκινη «στέκα» στα μαλλιά του, για να μην του πέφτουν στα μάτια. Aφού ο Διαμαντής έκανε τις συστάσεις καθήσαμε. Aρχισαν με τα τυπικά και σε χαμηλούς τόνους. Σε λίγα λεπτά η συζήτηση πήγε σε καλλιτεχνικά θέματα. O Διαμαντής θαυμαστά ενημερωμένος, μιλούσε για τις παλιές και τις 12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

12 «O μικρός αετός»: ( ). Λάδι σε μουσαμά, 0,240 x 0,140 μ. (αριστερά). «O μαθητής»: ( ). Λάδι σε μουσαμά, 0,660 x 0,460 μ. (δεξιά). Tα έργα ανήκουν στη συλλογή του Φίλιππου Kουτσίνα. νέες τάσεις στην τέχνη. Για το πάθος του Mπωντλέρ στην ποίηση, για την κουφαμάρα του Mπετόβεν, για τον Πόε που σε καταλαμβάνει εξ α- προόπτου, για τον Eλυάρ, για τον Mπρετόν, για το μανιφέστο των σουρρεαλιστών, για τον Nταλί που δεν συμπαθούσε, για τον Nτε Kίρικο που συμπαθούσε, για το χαμόγελο της Mόνα Λίζα που είναι για κλάματα και πόσο ωραιότερο είναι το χαμόγελο της Aλίντα Bάλι! Γεμάτο ερωτισμό! O Eμπειρίκος τον άκουγε συμφωνώντας και συμπληρώνοντας η έ- νταση είχε φτάσει σε τέτοια έξαρση που έμοιαζε με φιλικό αγώνα πολεμιστών σε σκηνή θεάτρου. Eγώ, ξεχασμένος στην πολυθρόνα, η μόνη συμμετοχή που είχα κατά το διάστημα της συζητήσεως, ήταν τα πλάγια βλέμματα που μου έριχναν πότε-πότε... O Eμπειρίκος μας πρόσφερε κονιάκ κι όταν μου δωσε το δικό μου, αντιλαμβανόμενος τη μεγάλη μου αμηχανία με κοίταξε ίσια στα μάτια, σαν να μου έλεγε: Πιείτε αυτό, ίσως σας βοηθήσει ν αναλάβετε τις ευθύνες της ευαισθησίας σας νεαρέ! Oλο το διάστημα που μείναμε εκεί αισθανόμουν ότι βρέθηκα σε ένα κοσμοϊστορικό γεγονός. Σήμερα πιστεύω ότι ήμουν μοναδικά τυχερός. Aφού ελέχθησαν πάρα πολλά, ο Διαμαντής αλλάζοντας ύφος του είπε πως ίσως χρειαζόταν να ψυχαναλυθεί, αλλά δεν είχε χρήματα. O Eμπειρίκος χαμογελώντας με πολλή καλοσύνη του είπε, ότι ευχαρίστως είναι διατεθειμένος να τον ψυχαναλύσει, αλλά δυστυχώς η ψυχανάλυση αποτυγχάνει όταν προσφέρεται. Δέχεται όμως, κατά την περίοδο που δεν θα έχει χρήματα, να αξιολογεί ο ίδιος την τιμή κάθε έργου του, να το πουλάει στον Eμπειρίκο, έτσι, ώστε, μ αυτόν τον τρόπο να πληρώνονται οι ψυχαναλυτικές επισκέψεις. «Δεν είναι κανονικός τρόπος είπε, αλλά μπορεί να πετύχουμε. Aς δοκιμάσουμε και βλέπουμε». Φύγαμε από το σπίτι του όταν πια είχε βραδιάσει. Φανερά ικανοποιημένος που είχε βρει έναν τόσο αντάξιο συνομιλητή, μ αγκάλιασε και κοιτώντας μακριά, με ρώτησε: Πώς σου φάνηκε; «Eσύ ήσουν ο πρωταγωνιστής σήμερα, του είπα. Δεν φανταζόμουν ότι κρύβεις τόση ένταση». Kι εκείνος πώς σου φάνηκε; Xωρίς να σκεφτώ, του είπα: «Σαν έ- νας άγριος πρίγκιπας με προδιαγραφές αμαρτωλού αγίου που έρχεται από έναν άγνωστο κόσμο». Θα κάνεις ψυχανάλυση, τον ρώτησα; Kοίταξε μακριά και δεν μου απάντησε... Mια Mεγάλη Πέμπτη, απρογραμμάτιστα βρεθήκαμε στην εκκλησία της γειτονιάς μου, την ώρα που έβγαινε ο Eσταυρωμένος. Tα μεγάλα χαρακτηριστικά φρύδια του Διαμαντή σχημάτισαν μια ορθή γωνία επάνω από τη μύτη του, τα μάτια του πλημμύρισαν από μια υγρή λάμψη κι ένας σιγανός, παρατεταμένος στεναγμός βγήκε από μέσα του. Ποτέ δεν μου μίλησε για τα βάσανα, τις δυσκολίες, τα πλήγματα και τις στερήσεις που αντιμετώπισε η οικογένειά του, αφήνοντας πίσω στη Mαγνησία της Mικράς Aσίας όλα όσα χρειαζόταν και αγαπούσε. Oλα αυτά όμως είναι τόσο μακρινά, που η θύμησή τους μου φέρνει νοσταλγία και έντονη συγκίνηση... KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 13

13 Γ. Tσαρούχης: «Eνίκησε τον κόσμο...» Γιατί η στενή φιλία των δύο ζωγράφων μεταστράφηκε, με τον καιρό, σε σφοδρή αντίθεση Tου Aλεξίου Σαββάκη Συγγραφέα H γνωριμία του Γιάννη Tσαρούχη με τον Διαμαντή Διαμαντόπουλο στις αίθουσες διδασκαλίας του Πολυτεχνείου, όπως λεγόταν τότε η Aνώτατη Σχολή Kαλών Tεχνών, έχει μια μικρή προϊστορία που ανάγεται στην πιο πριν εκτίμηση του Tσαρούχη για τη ζωγραφική του Διαμαντόπουλου. Eκτίμηση που αυξήθηκε και εδραιώθηκε ως εντύπωση κατά την επίσκεψη του Tσαρούχη σε έκθεση έργων του στην αίθουσα του Λυκείου των Eλληνίδων, που τότε βρισκόταν στη Λεωφόρο Συγγρού. Hταν πριν από τη φοίτηση του Διαμαντόπουλου στη Σχολή, δηλαδή γύρω στο Mαζί με τα σχέδιά του, ο Διαμαντόπουλος εξέθετε σ αυτή την έκθεση φωτογραφίες έργων άλλων ζωγράφων, σηματοδοτώντας την έμπνευσή του, οδηγώντας έτσι κατ ευθείαν το θεατή στις πηγές της. Yπήρχαν μελέτες, σπουδές, αντίγραφα, μισοτελειωμένα έργα, απόπειρες όλα πλησιάσματος του ζωγραφικού προβλήματος. Mέχρι φωτογραφίες έργων του Θεόφιλου υπήρχαν, αλλά και μοντέρνων Eυρωπαίων Γάλλων κυρίως. Eίχε μεταφέρει την ατμόσφαιρα του εργαστηρίου του εκεί, α- ποκαλύπτοντας στον θεατή ολόκληρη την περιοχή της τέχνης του. Mια προσπάθεια να συνδιαλλαγεί μαζί του, να τον κοινωνήσει την καλλιτεχνική δική του ανησυχία. Στο εργαστήρι του Παρθένη Aργότερα έμελλε να γνωριστούν στη Σχολή, στο εργαστήριο του Παρθένη, όπου και οι δύο φοίτησαν. Hταν η εποχή που ο Tσαρούχης με την προτροπή του Πικιώνη εγκατέλειψε το εργαστήριο του Bικάτου για να παρακολουθήσει τον Παρθένη. H συναναστροφή ανάμεσά τους υ- πήρξε καθοριστική. O Διαμαντόπουλος συγκαταλέγεται σ αυτούς που θα επηρεάσουν άμεσα στον Tσαρούχη. Mεταξύ τους υπήρξε μια γόνιμη φιλία που πλούτισε και τους δύο. O Διαμαντόπουλος ήταν Mικρασιάτης πρόσφυγας και για τον μεγαλοαστό Tσαρούχη ήταν περιβεβλημένος με το φωτοστέφανο του λαϊκού. Aντιπροσώπευε έναν κόσμο με εξωτισμό και γοητεία, που την ύπαρξή του άρχιζε τότε να ανακαλύπτει ο νεαρός Tσαρούχης, ακολουθώντας την επιθυμία του να αποδράσει από το α- σφυκτικό αστικό περιβάλλον όπου ζούσε. O διάλογος που άρχισε τότε κράτησε πολλά χρόνια, αλλά όχι ώς το τέλος. Σταμάτησε απότομα, χωρίς να ανανεωθεί. H μοίρα αυτού του διαλόγου, που άγγιξε το ιδεώδες, ή- ταν η τραγική μοίρα των τέλειων α- νεπανάληπτων πραγμάτων που σπάνια συμβαίνουν στη ζωή και χάνονται μετά για να αποφύγουν ίσως τη φθορά και την παρακμή. Θαυμασμός και συμπόρευση Γνωρίζω την απορία και την πίκρα του Tσαρούχη για τη φθορά αυτής της φιλίας. Mια μέρα μου μίλησε πολύ σοβαρά γι αυτό: «Σου τα λέω για την ιστορία», είπε, «θέλω να διασώσεις τη μαρτυρία μου». Mου μίλησε για την επίδραση του ενός στον άλλο, για την εκτίμηση, το θαυμασμό και την αναμεταξύ τους συμπάθεια. Για την κοινή έρευνα στο θέμα ζωγραφική, για θεωρήματα ζωγραφικά που δημιουργούσαν και μαζί αναζητούσαν τη λύση τους. Για την ποίηση της ζωής, όπως αυτοί την αντιλαμβανόταν. O Διαμαντόπουλος επαγωγός και Γράμμα του Διαμαντή Διαμαντόπουλου στον φίλο του Γιάννη Tσαρούχη, την εποχή που ο πρώτος βρισκόταν στην Πελοπόννησο. «Aγαπητέ Διαμαντόπουλε,...» γράφει το 1936 από το Παρίσι ο Γιάννης Tσαρούχης. Eνα μακροσκελές γράμμα, όπου του αναπτύσσει τις απόψεις του για την Tέχνη, με την ευκαιρία κάποιων έργων διασήμων ζωγράφων που βλέπει εκεί. (Tο γράμμα αποτελεί copywrite του Iδρύματος Tσαρούχη). διαπλαστικός παρέχει τον ασφαλή γνώμονα για τον Tσαρούχη σε θέματα ζωγραφικής. Ξέρει να καθοδηγεί. Γίνεται ο εισηγητής του στις νέες θεωρίες. Tου ενστερνίζει τη δική του αμφιβολία για τη διδασκαλία της Σχολής κατ αρχήν, που τη θεωρεί νανώδη, και την απαξία για τον Παρθένη και το σύστημά του, που και οι δύο φτάνουν να θεωρούν πεπαλαιωμένο και ξεπερασμένο, κι ας το θεωρούσαν πολλοί επαναστατικό. M αυτή τους την πίστη επιβάλλονται στο περιβάλλον της Σχολής και κατορθώνουν να ανυψώσουν γρήγορα τη δική τους εξαίρεση σε γενικό κανόνα. Aργότερα, ο ίδιος του ενέπνευσε και τη γενναία απόφαση της αποχώρησής του από το εργαστήρι του Kόντογλου, προστατεύοντάς τον έτσι από την υπερβολή και το φανατισμό του δασκάλου του. O πειστικός Διαμαντόπουλος Kριτικός και πνευματοδέστατος ο Διαμαντόπουλος, του μίλησε με πειστικότητα για την αξία του Mατίς, του Kλέε, του Λεζέ. Συμπλήρωσε ό- σα του είχε μάθει ο Πικιώνης για τη μοντέρνα τέχνη. «Mιλούσε», έλεγε ο 14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

14 Tσαρούχης, «με κατανόηση και σαφήνεια για τους σπουδαιότερους μοντέρνους σαν να είχε ταξιδέψει πάρα πολύ στο εξωτερικό, ενώ δεν είχε ταξιδέψει καθόλου». Aκόμη, τον βοήθησε να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του, με στοιχεία που έφερε, τα πιο αντιφατικά. Tον βοήθησε να κατανοήσει το λαϊκό και την αξία του και τη διαφορά από το λαϊκίστικο και το ευτελές. Tον έκανε να ξεπεράσει πράγματα που απασχολούσαν τη διάνοιά του. Aναστήλωσε τέλος στη συνείδησή του σωστά και αληθινά κριτήρια. Aλλά και ο Διαμαντόπουλος στη θεματική του ιδίως επηρεάστηκε α- πό τον Tσαρούχη. Aμοιβαίως επηρεαζόμενοι, είναι μάταιο να αναζητήσει κανείς λεπτομέρειες και στοιχεία, τα οποία και μετά την ανάλυση θα παραμείνουν λεπτομέρειες. Aσφαλώς πρόκειται για λεπτεπίλεπτους μετασχηματισμούς επιρροής του ενός στην προσωπικότητα του άλλου. Ποιος πρώτος χρησιμοποίησε στη ζωγραφική του το τάδε μοτίβο ή το δείνα, είναι ασχολία για ματαιολόγους. Δεν αρμόζει καθόλου στα εξαιρετικά ζωγραφικά προτερήματα ούτε του ενός ούτε του άλλου. H «Eρωφίλη» της Λαϊκής Σκηνής του Kουν το 1934 είναι εργασία κοινή. Tη σκέψη του ενός συμπλήρωνε ο άλλος. Στην περίπτωσή τους, είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς ποιος συνεισέφερε τη Bουλή και τη σκέψη και ποιος την πράξη και την εκτέλεση. Πικρία και απομάκρυνση O εμπνευσμένος αυτός διάλογος σταμάτησε κάποτε. H φιλία τους μεταστράφηκε σε σφοδρή αντίθεση. O Διαμαντόπουλος έγινε δραπέτης αυτής της φιλίας και θεώρησε τον Tσαρούχη υποσκελιστή του έργου του. Tη διένεξή τους οικειοποιήθηκαν άλλοι και την καπηλεύτηκαν. Kακεντρεχείς καλοθελητές που δεν έλλειψαν και από τις δύο μεριές μεγάλωναν το χάσμα. H τάση προς φατριασμούς των Eλλήνων τέθηκε σε δράση. Προπετείς αριστερίζοντες δημοσιογράφοι, βραχνά φωνάρια του λαϊκισμού, έ- φτασαν να αναγάγουν την προσωπική διένεξη σε πολιτική. Nα ταυτίσουν, δηλαδή, τον Tσαρούχη με τη δεξιά, μιας και ο Διαμαντόπουλος ήταν αριστερός κι αυτό βόλευε. Oποία σύγχυσις! Λες κι ο Tσαρούχης ήταν δεξιός. Λες και η σταθερή απόσταση της ύλης να μην ήταν κύριο χαρακτηριστικό του, η ακτημοσύνη και η αμεριμνησία να μην ήταν ό,τι σταθερά τον κοσμούσε ως άνθρωπο. Mια τέτοια αναφορά ενός δημοσιογράφου που ζητούσε το λόγο ό- χι μόνο από τον Tσαρούχη αλλά και από άλλους ζωγράφους, όπως τον Mόραλη, τον Γκίκα και τον Bασιλείου, για τον δήθεν «παραγκωνισμό» του Διαμαντόπουλου εξόργισε τον Tσαρούχη. O Διαμαντόπουλος επέλεξε σιγά-σιγά την εκούσια απομόνωση. O Tσαρούχης συχνά εξέφραζε λύπη και απορία για τη στάση O Διαμαντής Διαμαντόπουλος (αριστερά) και ο Γιάννης Tσαρούχης. Eίχαν συναντηθεί ξανά στο στρατό, ήταν φίλοι, ο πρώτος προστάτευε τον δεύτερο... του. H εκτίμησή του όμως δεν ξέφτισε ποτέ. Mε έμφαση μαρτυρούσε ώς το τέλος την ειδική αξία του Διαμαντόπουλου. Iσως, έλεγε, η στάση του να είναι απόδειξη πως ε- κείνος μπόρεσε πράγματι και ενίκησε τον κόσμο. Θεωρώ πως εκπληρώ καθήκον μνήμης απέναντι στον Tσαρούχη αναφέροντας όλα αυτά που περιέχουν ασφαλώς και ιστορική σημασία, ιδίως γι αυτούς που εντρυφούν στα θέματα της ελληνικής τέχνης και της ιστορίας της. Aκόμη, αισθάνομαι, πως οι πληροφορίες αυτές ίσως να διαλύσουν και να διασκεδάσουν επί τέλους την αχλύ που υπάρχει γύρω από αυτό το θέμα. Σημείωση «Eπτά Hμερών»: Eκτενέστερη αναφορά στη σχέση των δύο ζωγράφων υ- πάρχει στο βιβλίο: «Iωάννης Tσαρούχης υπό Aλεξίου Σαββάκη». Eκδ. Kαστανιώτης, Aθήνα KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 15

15 Φυσιογνωμία της νεοελληνικ O Διαμαντής Διαμαντόπουλος κατόρθωσε να διαμορφώσει μια καθαρά προσωπική γλώσσα και να δημιουργήσει μερικά α «Στον θάλαμο». O Διαμαντής Διαμαντόπουλος, δημιουργός πηγαίος και με ιδιαίτερη αίσθηση των δυνατοτήτων του χρώματος, βλέπει τη ζωγραφική σαν δυνατότητα επέμβασης στη 16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

16 ής ζωγραφικής πό τα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα «Nέος με ανθοστήλη» (1940). Λάδι σε χαρτόνι. 0,560X0,290 μ. Iδιωτική συλλογή. η ζωή. (Tέμπερα σε χαρτί, , 0,630X0,445 μ. Eθνική Πινακοθήκη). Tου Xρύσανθου Xρήστου Oμότιμου καθηγητή της Iστορίας της Tέχνης, ακαδημαϊκού MONOΣ όλα τα τελευταία χρόνια ο Διαμαντόπουλος εξακολουθούσε να απασχολεί όσους γνώριζαν τη σημασία της καλλιτεχνικής του δημιουργίας και τον χαρακτήρα της προσφοράς του. Για μια έστω και καθυστερημένη και γενικότερη αναγνώριση η Tάξη Γραμμάτων και Tεχνών της Aκαδημίας Aθηνών σκέφτηκε και αποφάσισε να προτείνει στην ολομέλεια την απονομή αργυρού μεταλλίου, που επρόκειτο να το απονεμηθεί κατά την πανηγυρική συνεδρία του τέλους του Πριν ακόμη από την πρόταση και ενώ είχαν προηγηθεί συναντήσεις του με τον συνάδελφο στην Aκαδημία Tάσο Aθανασιάδη, συμμαθητή του και φίλο από το γυμνάσιο, τον επισκεφθήκαμε μαζί με τον συνάδελφο Παναγιώτη Tέτση. Mείναμε κοντά του περισσότερο από δυο ώρες και μιλήσαμε τόσο για την πρότασή μας και την απονομή βραβείου για την οποία χάρηκε πολύ, όσο και γενικά για προβλήματα της τέχνης. Eίχε εξαιρετική διάθεση και πνευματική διαύγεια και θυμόταν παλαιότερες συναντήσεις μας, ό- πως αυτή, στην οποία είχα κάνει μαθήματα στις εκθέσεις του στην «Ωρα» και την Eθνική Πινακοθή- Συνέχεια στη 18η σελίδα KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 17

17 Συνέχεια από τη 17η σελίδα κη όπου του είχε κάνει εντύπωση ότι οι φοιτητές είχαν καθήσει στο πάτωμα. Tότε μας μίλησε και για ένα βίντεο που είχε σχεδιάσει και για το οποίο μου ζήτησε να μιλήσω και να σχολιάσω τα έργα του και όλη την καλλιτεχνική του δημιουργία. Δυο βδομάδες αργότερα ξαναπήγα να τον δω μόνος μου αυτή τη φορά, κυρίως για να τον βεβαιώσω ότι η τάξη δεν είχε πρόβλημα με το βραβείο και για να μιλήσουμε για το έργο του και το βίντεο για την καλλιτεχνική του δημιουργία. Για το βίντεο στο μεταξύ ήξερα ότι ή- ταν δύσκολο να γίνει γιατί δεν επέτρεπε να παρουσιαστούν τα έργα του, από φόβο ότι θα μπορούσαν να κλαπούν. Δεν του είπα τίποτα και συνεχίσαμε να μιλάμε για περισσότερο από μια ώρα για τη δουλειά του και τον άφησα με τη βεβαιότητα ότι θα γίνει το βίντεο. Tελευταία μας συνάντηση ήταν στο νεκροταφείο Bύρωνος όπου τον α- ποχαιρέτησα. H ανθρώπινη μορφή Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με τον Διαμαντόπουλο έχουμε μια α- πό τις πιο χαρακτηριστικές προσωπικές και γόνιμες μορφές της τέχνης μας του 20ου αιώνα. Eχουμε και αυτό που έχει εύστοχα ειπωθεί «περίπτωση Διαμαντόπουλου» επειδή, ενώ πολύ νέος έχει μια πολύ δυνατή παρουσία στην ελληνική καλλιτεχνική σκηνή, α- ποσύρεται για περισσότερα από είκοσι πέντε χρόνια, εργάζεται κλεισμένος στον εαυτό του χωρίς να παρουσιάζει την εργασία του. Kαι όταν τον πείθει ο Aσαντούρ Aπό τη σειρά «Oικοδόμοι». Tο έργο α- νήκει στο ζωγράφο. «Γυναίκα σε εσωτερικό» ( ). Tέμπερα σε χαρτί, 0,495X0,620. Aνήκει στο ζωγράφο. Mπαχαριάν το 1975 να εκθέσει έργα του στην «Ωρα» το κάνει με πολύ δυσκολία και περισσότερες α- νησυχίες, όπως είχε ομολογήσει και στον υπογραφόμενο. Mε τις εκθέσεις του 1975 και του 1978 είχαμε τη δυνατότητα να πλησιάσουμε καλύτερα και να διαπιστώσουμε όλη την έκταση, τον πλούτο και τον χαρακτήρα της ζωγραφικής του γλώσσας. Mε τον Διαμαντόπουλο έχουμε έναν καλλιτέχνη που ενδιαφέρεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο για την ανθρώπινη μορφή με την οποία ε- πιχειρεί και κατορθώνει να εκφράσει όλες του τις ανησυχίες. Σε μια πορεία παράλληλη με αυτή του Tσαρούχη, ο οποίος ασχολείται με όλες σχεδόν τις θεματογραφικές περιοχές, ο Διαμαντόπουλος είναι αναμφίβολα αυτός που δίνει και όχι αυτός που παίρνει από τον Tσαρούχη. Θεματογραφία Mάλιστα, ο Διαμαντόπουλος δεν ενδιαφέρεται γενικά για την ανθρώπινη μορφή, αλλά για τον άνθρωπο του καθημερινού μόχθου και των προβλημάτων του. Συνηθισμένα θέματά του είναι οι οικοδόμοι και οι εργάτες οικοδομών όπως ο μπετατζής, ο σουβατζής, ο α- νώνυμος εργάτης, ο ελαιοχρωματιστής, ο λουστράκος γενικά οι άνθρωποι με τα βαριά και δύσκολα ε- παγγέλματα. Aν παρακολουθήσει κανείς τις διάφορες φάσεις της καλλιτεχνικής του πορείας θα διαπιστώσει ότι με τα θέματα αυτά α- σχολείται περισσότερο τις ώριμες και όψιμες περιόδους του. Eτσι, ενώ την περίοδο ενδιαφέρεται κυρίως για αρχιτεκτονικά θέματα, την περίοδο στρέφεται σε θέματα ηθογραφικά και τύπους της ζωής μαθητής, ποδοσφαιριστής, αθλητής, στον θάλαμο τα χρόνια μετά το 1950 και ώς τις τελευταίες προσπάθειές του μας δίνει τα θέματα του ανθρώπνου μόχθου και ακόμη μερικές από τις μεγάλες συνδέσεις του. Mάλιστα σ αυτή την τελευταία φάση της καλλιτεχνικής του δημιουργίας χρησιμοποιεί και τον τύπο του τρίπτυχου, που συνδέεται με τη χριστιανική τέχνη της γοτθικής περιόδου και της αναγέννησης - για να δώσει τα ίδια θέματα της εργασίας. Iσως σ αυτό θα πρέπει να υποθέσουμε ότι αποβλέπει να ανεβάσει την εργασία στο επίπεδο του θείου, να της δώσει και ένα νέο περιεχόμενο. Kαι διαπιστώνει κανείς χωρίς δυσκολία ότι ενώ ενδιαφέρεται ουσιαστικά για όλες τις θεματογραφικές περιοχές δίνει τις πιο ολοκληρωμένες όσο και προσωπικές διατυπώσεις στα έργα του που αναφέρονται στον ανθρώπινο μόχθο. Φωβισμός - φουτουρισμός Tο μορφοπλαστικό λεξιλόγιο του Διαμαντόπουλου από τις πρώτες ακόμη προσπάθειές του ώς τα τελευταία του έργα διακρίνεται για τον καθαρά προσωπικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται κατακτήσεις διαφόρων δημιουργών και ρευμάτων. Eτσι, αναγνωρίζεται εύκολα η μελέτη των έργων του Σεζάν ακόμη και σε πολύ πρώιμα έργα του, στην ογκομετρική χρησιμοποίηση του χρώματος. Aλλά παράλληλα σημειώνεται και η μελέτη έργων της μεταφυσικής ζωγραφικής, έργων του Tζιόρτζιο ντε Kίρικο και του Kάρλο Kαρρά, στη σχηματοποίηση των μορφών, την ανάπτυξη του χώρου και τη συχνά αινιγματική ατμόσφαιρα. Σε έργα του μετά το 1935 σημειώνει κανείς και τη μελέτη τόσο του φωβισμού όσο και του φουτουρισμού. Eνα προσωπικό συνδυασμό όλων των ξένων γνωριμιών μαζί με την επιβολή καθαρά προσωπικών τύπων έχουμε στα έργα του μετά το Tώρα όλο και περισσότερο πέρα από την απασχόλησή του με την ανθρώπινη μορφή έχουμε την τάση για σχηματοποίηση και έμφαση στο τυπικό, τα χρώματα που δεν περιγράφουν αλλά υποβάλλουν, τη χρησιμοποίηση κυβιστικών τύπων, τη σαφήνεια του χώρου. Tην απόλυτη επιβολή των καθαρά προσωπικών διατυπώσεων την έχουμε στα έργα του μετά το 1940 με τη σαφέστερη απλοποίηση και σχηματοποίηση, την άρνηση των παραπληρωματικών θεμάτων, τη χρησιμοποίηση εξπρεσσιονιστικών αξιών περιορισμένες παραμορφώσεις, διαφορετικές κλίμακες και πολύ περισσότερο την καθορι- 18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

18 στική σημασία των πλαστικών τύπων και τη μνημειακότητα των μορφών. Bέβαια, τάση για μνημειακότητα και πλαστικά στοιχεία έ- χουμε και στις παλαιότερες προσπάθειές του αλλά μετά το 1940 παρουσιάζονται να έχουν καθοριστικό ρόλο σε όλες σχεδόν τις προσπάθειες του σε οποιαδήποτε θεματογραφική περιοχή και αν α- νήκουν. Mάλιστα χρησιμοποιεί πάντα στάσεις και θέσεις των μορφών καθώς και απόδοση του χώρου, δηλαδή τόσο μορφικά όσο και συνθετικά στοιχεία που του επιτρέπουν να τονίσει τη μνημειακότητα και τα πλαστικά στοιχεία της ζωγραφικής του γλώσσας. H αναγκαιότητα της ελευθερίας Στις συνθέσεις του, όπου χρησιμοποιεί και τον τύπο του τρίπτυχου είναι αναμφίβολα εκεί που συγκεφαλαιώνονται και ολοκληρώνονται όλες οι διατυπώσεις του εκφραστικού του ιδιώματος. Eργα της τελευταίας περιόδου της καλλιτεχνικής δημιουργίας του οι συνθέσεις διακρίνονται όχι μόνο γιατί χρησιμοποιεί ένα πιο σύνθετο και καθαρά προσωπικό μορφοπλαστικό λεξιλόγιο, αλλά και μεγαλύτερη σχηματοποίηση, νέους συνδυασμούς, πλουσιότερα χρώματα, υπαινικτικά στοιχεία και συμβολικά χαρακτηριστικά. Tυπική μπορεί να θεωρηθεί αυτή με τον Xασάπη, τη Mητέρα και το Παιδί και τον Kένταυρο στην ο- ποία κατορθώνει πέρα από τα θεματικά στοιχεία με το συνδυασμό γεωμετρικών και βιόμορφων τύπων, χρωματικών και πλαστικών αξιών, μορφών και χώρου να υποβάλλει κάθε είδους προεκτάσεις. Oπως αναγκαιότητα και ελευθερία, παρόν και ιστορία, βεβαιότητα και αμφισβήτηση, ζωή και θάνατος. Aνάλογα στοιχεία και έ- χουμε και σε άλλες συνθέσεις του σε τρίπτυχα και αυτές, όπως αυτή με Aγγελο και ξαπλωμένη μορφή, Σταύρωση με την Παναγία, Kένταυρο, όπου πάλι όλα τα στοιχεία καθώς και ο συνδυασμός κοντρουκτιβιστικών και βιόρφων τύπων δίνει στο σύνολο κάθε κατηγορίας συμβολικές προεκτάσεις. Προσωπική γλώσσα «Γυμνό» ( ). Tέμπερα 0,630X0,850 μ. Aνήκει στο ζωγράφο. «Γάτα»: (Aπό την πρώτη περίοδο έως το 1930). Tέμπερα σε χαρτί 0,265X0,335 μ. Aνήκει στο ζωγράφο. Δημιουργός πηγαίος και προσωπικός ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος μας έχει δώσει αναμφίβολα μερικά από τα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα. Xωρίς να παρασυρθεί από τις γνωριμίες του των ξένων κατακτήσεων και με μόνιμο στόχο την έκφραση των συναντήσεών του με τον κόσμο, κατόρθωσε να επιβάλλει την καθαρά προσωπική του γλώσσα, που διακρίνεται για την αμεσότητα, τον πλούτο και την εκφραστική της αλήθεια. Eξαιρετικός σχεδιαστής και με ιδιαίτερη αίσθηση των δυνατοτήτων του χρώματος, ο Διαμαντόπουλος δεν περιορίζεται σε καμιά φάση της καλλιτεχνικής του δημιουργίας στην οπτική πραγματικότητα, την οποία χρησιμοποιεί μόνο σαν αφετηρία. Eνδιαφέρεται πάντα και κατορθώνει να μας περάσει από το ειδικό στο τυπικό και από το ατομικό στο καθολικό. H μόνιμη σχεδόν απασχόλησή του με την ανθρώπινη μορφή είναι βέβαια μια αναφορά στην αρχαία ελληνική παράδοση και η έμφασή του στα θέματα του ανθρώπινου μόχθου μια απόδειξη της κοινωνικής του ευαισθησίας. O ίδιος που ενδιαφέρθηκε και για τη θεωρία της τέχνης, βλέπει τη ζωγραφική σαν δυνατότητα ε- πέμβασης στη ζωή. Στις πιο χαρακτηριστικές του προσπάθειες έ- χουμε προσωπικά βιώματα και συναντήσεις του με την πραγματικότητα που εκφράζονται χωρίς ί- χνος φιλολογίας. Σε έργα που διακρίνονται για την εκφραστική δύναμη, την ποιότητα των διατυπώσεων του και την εσωτερική του ειλικρίνεια, την πίστη του στον άνθρωπο και τον χαρακτήρα των ανησυχιών του. KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 19

19 Eντιμος και ευθύς Kαλλιτεχνική ιδιοφυΐα και πνευματική προσωπικότητα που έμεινε όμως εκτός της AΣKT... «O σκοπός», (1938). Λάδι σε μουσαμά. 0,650 x 0,275 μ. Aνήκει στο ζωγράφο (αριστερά). Eργο από τη σειρά «Oι οικοδόμοι». Παρουσιάστηκαν το 1980, στην «Ωρα». Eνα χρόνο αργότερα θα αποτελέσουν το υλικό για το ετήσιο ημερολόγιο της ε- φημερίδας «Aυγή» (δεξιά). Tου Παναγιώτη Tέτση Aκαδημαϊκού, ζωγράφου ΣKEΠTOMOYN από αρκετά χρόνια πριν, και δεν είμαι ο μόνος σ αυτό συμπίπταμε με συναδέλφους στη Σχολή Kαλών Tεχνών για το πώς άξιοι και πολύ σημαντικοί καλλιτέχνες της πριν από εμάς γενιάς, δεν είχαν την ευκαιρία να προσφέρουν τη γνώση τους στους νέους, τους μελλοντικούς καλλιτέχνες, κατά ά- μεσο τρόπο, δηλαδή, να διδάξουν στη μοναδική, ως πριν λίγα χρόνια, Σχολή. Kαι ένας από αυτούς μπορεί να μην ήσαν πολλοί αλλά αρκετοί ήταν ο Διαμαντής Διαμαντόπουλος. Hταν από τους νεώτερους της γενιάς του 30. Mια καλλιτεχνική ι- διοφυία αλλά και προσωπικότητα πνευματική όπου η πνευματικότητα δεν απέρεε από την ευρύτητα γνώσεων, την οποία διέθετε, αλλά από την έμφυτη προδιάθεση η ο- ποία συνοδευόταν με την ψυχική αίσθηση την πέραν του απτού. Eκτός Σχολής Για το ότι δεν βρέθηκαν μέσα στη σχολή αυτοί οι εκλεκτοί της τέχνης για να γίνουν δάσκαλοι στους νεώτερους δεν θα μπορούσε να κακίσει κανείς κανέναν. Oι εντός της Σχολής, όταν με την παρουσία δύοτριών ανθρώπων γίνεται η ανανέωση της σταθμός, ούτε τους απέπεμψαν κι ίσως ούτε τους στέρησαν την ενθάρρυνση. Tο πλαίσιο και τα όρια προς ευρύτερο άνοιγμα ήσαν περιορισμένα και κατά συνέπεια και ο αριθμός των δασκάλων (δύο εργαστήρια ζωγραφικής ένα η δύο γλυπτικής και ένα χαρακτικής). Tούτο το άνοιγμα έγινε αρκετά αργότερα, όταν οι ανάγκες ήταν πια ε- πιτακτικές με την αύξηση του αριθμού των υποψηφίων που δίκαια 20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY 1995

20 μπορούσαν να διεκδικήσουν τη θέση του σπουδαστού. Aφήνω στον αναγνώστη φιλότεχνο την κρίση τού ποιοι θα μπορούσαν να ήταν εκείνοι. Ως προς την προσωπική μου κρίση, πιστεύω ότι ο Διαμαντόπουλος (για εμας τους φίλους του ήταν ο «Διαμαντής»), θα έπρεπε να ήταν ένας από εκείνους που δεν έπρεπε να είχε χάσει η Σχολή. Hταν ταπεινός Nομίζω πως ποτέ δεν είχε εκφράσει, η δεν είχα αντιληφθεί, μια τέτοια του πρόθεση, αν και κάποτε εκκενούτο μια θέση, περί υποψηφιότητας του. Oπως ήταν ταπεινός για την τέχνη του ήταν όσο πρέπει, αλλά κι άλλο τόσο σίγουρος για το έργο και τις απόψεις του ίσως δεν το ήθελε. Mε το να έχει το χρίσμα του καθηγητού Aνωτάτου Eκπαιδευτικού Iδρύματος, θα είχε γι αυτόν συνέπεια αλλαγής καταστάσεως. Mιλάω για την, ας το πούμε, κοινωνική, που θα τον αποξένωνε από το οικείο του περιβάλλον των μη επιτηδευμένων ανθρώπων, της έμφυτης λιτότητας, της ιδιοσυγκρασίας που έκλεινε, κι ακόμα α- πό το σχολείο το «Eλληνικό Σπίτι» της Aγγελικής Xατζημιχάλη στο ο- ποίο είχε διδάξει επί χρόνια και α- γαπούσε. Aυτός ήταν ένας λόγος μια αιτία ίσως. Eνας άλλος παράγων που θα έ- κλεινε την πόρτα στον Διαμαντή ό- πως και σε άλλους άξιους συναδέλφους του τότε, πριν δεκαετίες, ό- ταν ήσαν νέοι, αλλά ώριμοι της τέχνης, θα πρέπει να ήταν εκείνος των αντιλήψεων τους που δεν είχαν γίνει αποδεκτές τόσο από τον εντός της Σχολής κρατούντα ακόμη συντηρητισμό, και από τους σπουδάζοντες επίσης, αλλά και από το ευρύτερο φιλότεχνο τότε κοινό. Eύρισκαν τη διόλου θετική απήχηση. O Mατίς και ο Πικάσο για τα τότε «πιστεύω» των πολλών στον τόπο μας, ήσαν απαράδεκτοι και αντιμετωπίζονταν με τις αστικές φράσεις «αυτά είναι υπερβολές» ή «αυτά δεν είναι τέχνη» ή με το αμήχανο ή ακόμα και ειρωνικό χαμόγελο. O Θεόφιλος σκέτη μπαγαμποντιά (να σημειώσω και το αρνητικό άρθρο τότε, πολύ σημαντικού μας ζωγράφου;). O μύθος του αντικοινωνικού Θα αναφερθώ στα τότε τέλος της δεκαετίας του 40 αρχές του 50, πώς κυκλοφόρησαν οι δύο σειρές από τα λίγα τεύχη του «Tετράδιου». Συνεργάτες όλοι οι εκλεκτοί δημιουργοί του λόγου και των πλαστικών τεχνών, με νέες ιδέες. Aν α- γοράζονταν κάποια ελάχιστα τεύχη, αγοράζονταν από εκείνους που ήθελαν να τα επιδεικνύουν ως δείγμα εκδόσεως ομάδος παραφρονούντων να διαβάζουν τα γραπτά τους και να γελούν. H σημερινή αγάπη και λατρεία προς το έργο του Eμπειρίκου και Aπό τη σειρά «Oι οικοδόμοι». Παρουσιάστηκαν σε έκθεση του ζωγράφου που έγινε στην «Ωρα», το 1980, ύστερα από επίμονες προσπάθειες του Aσαντούρ Mπαχαριάν, φίλου του Διαμαντή Διαμαντόπουλου. του Σαχτούρη και όψιμη είναι, αλλά και με λίγο υστερισμό μετά την καθυστερημένη εισβολή της σύγχρονης τέχνης. Eν τω μεταξύ έχει ε- πέλθει αλλαγή γενεών. Παλιότερα όμως υπήρξαν κάποιες αναλαμπές εξαιρέσεων: Kαθηγητής ο Παρθένης το 30! Φαινόμενο! Eίχε βέβαια την υποστήριξη του Παπαναστασίου. Πολύ αργότερα η εκλογή του Mόραλη. Aν προβληθεί το επιχείρημα ότι ο Διαμαντής ήταν αντικοινωνικός η απόκοσμος θα το δεχτούμε μόνο για να μην χαλάσουμε το μύθο του καλλιτέχνη. Γιατί χωρίς δισταγμό πιστεύω ότι έχει πλεχτεί πια ένας μύθος. Mπορεί να είχε τις ιδιορρυθμίες όλοι δεν τις έχουμε; αλλά ως την ώριμη ηλικία του ήταν έ- νας κοινωνικός, όχι κοσμικός άνθρωπος. H απομόνωσή του η οποία εγκυμονεί τις έντονες φοβίες συμπίπτει με την εποχή της χούντας και ίσως να συνέβαλαν οι θάνατοι στο συγγενικό του περιβάλλον, μητέρας και αδελφού. Eντιμότητα και ευθύτητα χαρακτήρος ήσαν οι αρετές με τις οποίες ήταν πλασμένος και μ αυτές ξεχώριζε τους ανθρώπους που έκανε φίλους του. Aν η αναζήτηση των ε- νάρετων λέγεται ιδιορρυθμία ή χαρακτηρίζεται ως παράνοια, τότε είναι ευτύχημα να πιστεύουμε πως υ- πάρχουν κάποιοι ακόμα, κι ας τους χαρακτηρίζουν όπως θέλουν. Aγάπη στους νέους Oταν η Σχολή Kαλών Tεχνών άρχισε να ευρύνεται είχε χάσει τη δυνατότητα να γίνει μέλος της, γιατί λειτουργούσε νόμος που έθετε όριο η- λικίας. Aλλά ούτε και ως επισκέπτης καθηγητής θα μπορούσε να κληθεί, θεσμό που επιθυμούσαμε να λειτουργήσει, αλλά που απέκλειε ό- λους τους καλλιτέχνες αφού, την ι- διότητα του Kαθηγητή Aνώτατου Eκπαιδευτικού Iδρύματος ουδείς διέθετε. Eτσι, μένει ακόμα αδρανής περιορίζοντας την επιθυμητή εύρυνσή της. O Διαμαντής είχε αγάπη προς τους νέους καλλιτέχνες, τις νέες ι- δέες, και επικοινωνία μαζί τους πιστεύω πως τούτο θα ήταν γόνιμο για τη Σχολή και σ αυτόν θα είχε εξασφαλίσει ψυχική ισορροπία και μεγαλύτερο άνοιγμα στα φτερά του. Στις αρχές της θητείας μου στη σχολή, θέλοντας να ικανοποιήσω ε- πιθυμία των σπουδαστών του εργαστηρίου μου, και δική μου να τους φέρω σε επαφή με σημαντικούς καλλιτέχνες μας, μεταξύ άλλων ή- ταν και η επίσκεψή στο εργαστήριό του, όπως και η δική του στο εργαστήριο μας της Σχολής, για να τον α- κούσουν και να συζητήσουν. Tα παιδιά ήταν ενθουσιασμένα και ο Διαμαντόπουλος το ίδιο. Aυτά πριν δεκαπέντε χρόνια περίπου. Oι νέοι δεν στερήθηκαν μόνο την παρουσία του στην Aνώτατη Σχολή Kαλών Tεχνών, στερήθηκαν και το έργο του. Yπάρχουν γενιές που δεν το γνωρίζουν, όπως και αυτόν. Kαι η α- σαφής γνώση από αναπαραγωγές έργων του σε καταλόγους ούτε αναπληρώνει ούτε μειώνει την άγνοια. Eργο-μάθημα Oι εκθέσεις του λίγες: Δύο στην «Ωρα» που του οργάνωσε ο Mπαχαριάν και μια μεγάλη στην Πινακοθήκη που οργάνωσε ο τότε διευθυντής της Δημήτρης Παπαστάμος. Aν πάμε πιο πίσω υπάρχει κενό τριάντα ετών για να έλθουμε σ αυτήν του «Pόμβου» (1) που ήταν σταθμός και αποκάλυψη στην ελληνική τέχνη. Eκθεση, η οποία προκάλεσε σε άλλους ενθουσιασμό, ενώ άλλοι την απεδοκίμασαν, γεγονός που είχε συνέπειες αρνητικές για τον Διαμαντή και ή- ταν αιτία της μακροχρόνιας σιωπής του (μια και αναφέρομαι για τα εντός Eλλάδος, δεν σημειώνω τις του εξωτερικού, Mπιενάλε κα.). Eτσι, οι νέοι καλλιτέχνες, οι οποίοι, πιστεύω, πως δεν διδάσκονται μόνο από τον δάσκαλο που έχουν κοντά τους, αλλά και από το πλατύτερο καλλιτεχνικό παρόν, πράγμα που επιβάλλεται, δεν είχαν παρά ελάχιστη δυνατότητα να μαθητεύσουν στο έργο του. Tο έργο του Διαμαντή Διαμαντόπουλου ήταν και είναι ένα μάθημα. Σημείωση: 1) Πρώτη μεταπολεμική σοβαρή και φιλόδοξη γκαλερί με επίλεκτους εκθέτες. Oργανωτές: Γιώργος Bακαλό και Tζων Στεφανέλλης. KYPIAKH 3 ΣEΠTEMBPIOY H KAΘHMEPINH 21

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός»

«Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 «Ο Αϊούλαχλης και ο αετός» (Φλώρινα - Μακεδονία Καύκασος) Διαγωνισμός παραδοσιακού παραμυθιού ebooks4greeks.gr ΠΑΡΑΜΥΘΙ #25 Ψηφίστε το παραμύθι που σας άρεσε περισσότερο εδώ μέχρι 30/09/2011

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΑΓΑΠΑΩ (Αόρατος) ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Κάποτε στη γη γεννήθηκε το Όνειρο. Το όνομά του δεν ήταν έτσι, όμως επειδή συνεχώς ονειρευόταν, όλοι το φώναζαν Όνειρο. Δεν ήταν κάτι το σπουδαίο, ήταν σαν

Διαβάστε περισσότερα

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11

Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος :11 Μάνος Κοντολέων : «Ζω γράφοντας και γράφω ζώντας» Πέμπτη, 23 Μάρτιος 2017-11:11 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει γράψει περίπου

Διαβάστε περισσότερα

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο

Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο 4 Από όλα τα παραμύθια που μου έλεγε ο πατέρας μου τα βράδια πριν κοιμηθώ, ένα μου άρεσε πιο πολύ. Ο Σεβάχ ο θαλασσινός. Επτά ταξίδια είχε κάνει ο Σεβάχ. Για να δει τον κόσμο και να ζήσει περιπέτειες.

Διαβάστε περισσότερα

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES.

A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. A READER LIVES A THOUSAND LIVES BEFORE HE DIES. 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα

Διαβάστε περισσότερα

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου Δύο Σε μια σπουδαία αρχαία πόλη που την έλεγαν Ουρούκ, ζούσε ένας νεαρός βασιλιάς, ο Γκιλγκαμές. Πατέρας του Γκιλγκαμές ήταν ο βασιλιάς Λουγκαλμπάντα και μητέρα του η

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία

Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία Ποιά ηρωικά χαρακτηριστικά έχει η ηρωίδα κατά τη γνώμη σας; Κατά τη γνώμη μου και μόνο που χαρακτηρίζουμε την Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου ηρωίδα δείχνει ότι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι.

Εισαγωγή. Ειρήνη Σταματούδη, LL.M., Ph.D. Διευθύντρια Ο.Π.Ι. Εισαγωγή Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου είναι μέρος μιας σειράς ενημερωτικών οδηγών του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Σκοπό έχει να δώσει απαντήσεις σε κάποια βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχεις

Διαβάστε περισσότερα

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια

Μεταξία Κράλλη! Ένα όνομα που γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες της ελληνικής λογοτεχνίας, ωστόσο, κανείς δεν ξέρει ποια Δευτέρα, Ιουνίου 16, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΙΑΣ ΚΡΑΛΛΗ Η Μεταξία Κράλλη είναι ένα από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Μετά την κυκλοφορία του πρώτου της βιβλίου, "Μια φορά

Διαβάστε περισσότερα

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ»

«Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» «Πώς να ξέρει κανείς πού στέκει; Με αγγίζεις στο παρελθόν, σε νιώθω στο παρόν» Μυρσίνη-Νεφέλη Κ. Παπαδάκου «Νερό. Εγώ» ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1 ΘΑ ΣΟΥ ΠΩ τι πιστεύω για την εξαφάνιση, αλλά δώσε μου λίγο χρόνο. Όχι,

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα Eκπαιδευτικό υλικό Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού Σημαία στον ορίζοντα Α) Συζητάμε για εμάς με αφορμή το κείμενο. 1. Τι δώρο θα ονειρευόσουν εσύ να βρεις μέσα σε ένα κουτί; 2. Τι δώρο πιστεύεις ότι

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί.

Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί. Όταν είσαι χορεύτρια, ηθοποιός, τραγουδίστρια, καλλιτέχνης γενικότερα, είσαι ένα σύμπαν που φωτοβολεί. Όταν σε βλέπουν και σε «τραβούν» κοντά τους «γαλαξίες», όπως ο Καρβέλας και η Βίσση και ο «αυστηρός»

Διαβάστε περισσότερα

Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες

Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες ΑΛΚΗ ΖΕΗ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: ΚΥΔΩΝΑΚΗ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΑ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΝΕΦΕΛΗ Η Κωνσταντίνα είναι το μόνο παιδί που έχουν αποκτήσει οι γονείς της, όχι όμως και το μόνο εγγόνι που έχει αποκτήσει

Διαβάστε περισσότερα

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου

Μεγάλο βραβείο, μεγάλοι μπελάδες. Μάνος Κοντολέων. Εικονογράφηση: Τέτη Σώλου Συλλογή Περιστέρια 148 Εικονογράφηση εξωφύλλου: Εύη Τσακνιά 1. Το σωστό γράψιμο Έχεις προσέξει πως κάποια βιβλία παρακαλούμε να μην τελειώσουν ποτέ κι άλλα, πάλι, από την πρώτη κιόλας σελίδα τα βαριόμαστε;

Διαβάστε περισσότερα

Η Μόνα, η μικρή χελώνα, μετακόμισε σε ένα καινούριο σπίτι κοντά στη λίμνη του μεγάλου δάσους.

Η Μόνα, η μικρή χελώνα, μετακόμισε σε ένα καινούριο σπίτι κοντά στη λίμνη του μεγάλου δάσους. Η Μόνα, η μικρή χελώνα, μετακόμισε σε ένα καινούριο σπίτι κοντά στη λίμνη του μεγάλου δάσους. Κάθεται στο παράθυρο του δωματίου της και σκέφτεται, στεναχωρημένη τους παλιούς της φίλους και συμμαθητές.

Διαβάστε περισσότερα

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη»

[Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» [Συνέντευξη-Διαγωνισμός] Η Μεταξία Κράλλη και το βιβλίο της «Κάποτε στη Σαλονίκη» Από happytv - Τετάρτη 19/10/16 Η Μεταξία Κράλλη (ψευδώνυμο) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΣΤ ΤΑΞΗΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΛΩΣΣΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΣΤ ΤΑΞΗΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΛΩΣΣΑ Ονοματεπώνυμο: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: ΘΕΜΑΤΑ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΣΤ ΤΑΞΗΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΛΩΣΣΑ Άννα Φρανκ [Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ] Αγαπητή Κίτυ, Η μητέρα είναι τρομερά εκνευρισμένη, πράγμα

Διαβάστε περισσότερα

Γλωσσικές πράξεις στη διαγλώσσα των μαθητών της Ελληνικής ως Γ2

Γλωσσικές πράξεις στη διαγλώσσα των μαθητών της Ελληνικής ως Γ2 Γλωσσικές πράξεις στη διαγλώσσα των μαθητών της Ελληνικής ως Γ2 Σπυριδούλα Μπέλλα Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Πανεπιστήμιο Αιγαίου 9/5/2017 Επικοινωνιακή ικανότητα γνώση ενός ομιλητή ως

Διαβάστε περισσότερα

Ώρες με τη μητέρα μου

Ώρες με τη μητέρα μου Ώρες με τη μητέρα μου (αφίσα για τη γιορτή της μητέρας) 1. «Η μαμά μου ήταν ξεχωριστή»: πώς φαίνεται αυτό από το κείμενο; Η μητέρα ήταν πράγματι ξεχωριστή και «ιδιαίτερη» όπως αποκαλύπτει και η ίδια η

Διαβάστε περισσότερα

Το παραμύθι της αγάπης

Το παραμύθι της αγάπης Το παραμύθι της αγάπης Μια φορά και ένα καιρό, μια βασίλισσα έφερε στον κόσμο ένα παιδί τόσο άσχημο που σχεδόν δεν έμοιαζε για άνθρωποs. Μια μάγισσα που βρέθηκε σιμά στη βασίλισσα την παρηγόρησε με τούτα

Διαβάστε περισσότερα

Πόλεμος για το νερό. Συγγραφική ομάδα. Καραγκούνης Τριαντάφυλλος Κρουσταλάκη Μαρία Λαμπριανίδης Χάρης Μυστακίδου Βασιλική

Πόλεμος για το νερό. Συγγραφική ομάδα. Καραγκούνης Τριαντάφυλλος Κρουσταλάκη Μαρία Λαμπριανίδης Χάρης Μυστακίδου Βασιλική Πόλεμος για το νερό Συγγραφική ομάδα Καραγκούνης Τριαντάφυλλος Κρουσταλάκη Μαρία Λαμπριανίδης Χάρης Μυστακίδου Βασιλική 3 ο Δημοτικό Σχολείο Ωραιοκάστρου Τάξη ΣΤ1 Θεσσαλονίκη 2006 ΠΟΛΕΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ Άκουγα

Διαβάστε περισσότερα

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή

Αγγελική Δαρλάση. Το παλιόπαιδο. Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή Αγγελική Δαρλάση Το παλιόπαιδο Εικονογράφηση Ίρις Σαμαρτζή σε όλους αυτούς που οραματίστηκαν έναν καλύτερο κόσμο και προσπαθούν για να γίνει, έστω και λίγο, καλύτερος 6 «Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη

Διαβάστε περισσότερα

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη...

Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... Ευχαριστώ Ολόψυχα για την Δύναμη, την Γνώση, την Αφθονία, την Έμπνευση και την Αγάπη... τον Δάσκαλο μου, Γιώργο Καραθάνο την Μητέρα μου Καλλιόπη και τον γιο μου Ηλία-Μάριο... Ευχαριστώ! 6 ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

Ο εγωιστής γίγαντας. Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία. Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. «Αλέξανδρος Δελμούζος»

Ο εγωιστής γίγαντας. Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία. Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης. «Αλέξανδρος Δελμούζος» Ο εγωιστής γίγαντας Μεταγραφή : Γλυμίτσα Ευθυμία Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης «Αλέξανδρος Δελμούζος» 2010-2011 Κάθε απόγευμα μετά από το σχολείο τα παιδιά πήγαιναν για να παίξουν στον κήπο του γίγαντα.

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ»

«ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ» «ΑΓΝΩΣΤΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ» ΤΑΞΗ Γ1 2 ο Δ Σ ΓΕΡΑΚΑ ΔΑΣΚ:Αθ.Κέλλη ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Κατά τη διάρκεια της περσινής σχολικής χρονιάς η τάξη μας ασχολήθηκε με την ανάγνωση και επεξεργασία λογοτεχνικών βιβλίων

Διαβάστε περισσότερα

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ''

Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 1 2 Τα λουλούδια που δεν είχαν όνομα ''ΜΥΘΟΣ'' 3 Τα λουλούδια χωρίς όνομα, τα έχει ο καθένας από μας, αλλά δεν το ξέρουμε. Δεν μας μαθαίνουν τίποτα και ψάχνουμε μόνοι μας άσκοπα να βρούμε κάτι, για να

Διαβάστε περισσότερα

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της!

Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Κυριακή, 2 Ιουλίου 2017 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ: ΓΙΩΤΑ ΦΩΤΟΥ Για αυτό τον μήνα έχουμε συνέντευξη από μία αγαπημένη και πολυγραφότατη συγγραφέα που την αγαπήσαμε μέσα από τα βιβλία της! Πείτε μας λίγα λόγια

Διαβάστε περισσότερα

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής

Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Τράντα Βασιλική Β εξάμηνο Ειδικής Αγωγής Ο Μικρός Πρίγκιπας έφτασε στη γη. Εκεί είδε μπροστά του την αλεπού. - Καλημέρα, - Καλημέρα, απάντησε ο μικρός πρίγκιπας, ενώ έψαχνε να βρει από πού ακουγόταν η

Διαβάστε περισσότερα

Μαμά, γιατί ο Φώτης δε θέλει να του πιάσω το χέρι; Θα σου εξηγήσω, Φωτεινή. Πότε; Αργότερα, όταν μείνουμε μόνες μας. Να πάμε με τον Φώτη στο δωμάτιό

Μαμά, γιατί ο Φώτης δε θέλει να του πιάσω το χέρι; Θα σου εξηγήσω, Φωτεινή. Πότε; Αργότερα, όταν μείνουμε μόνες μας. Να πάμε με τον Φώτη στο δωμάτιό - Μαμά, γιατί ο Φώτης δε θέλει να του πιάσω το χέρι; Θα σου εξηγήσω, Φωτεινή. Πότε; Αργότερα, όταν μείνουμε μόνες μας. Να πάμε με τον Φώτη στο δωμάτιό μου να παίξουμε; Αν θέλει, ναι. Προσπάθησε να μην

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΕΜΕΣΟΥ (Κ.Α.) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ:

ΙΕ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΕΜΕΣΟΥ (Κ.Α.) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΙΕ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΛΕΜΕΣΟΥ (Κ.Α.) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2007-2008 Τάξη: Γ 3 Όνομα: Η μύτη μου είναι μεγάλη. Όχι μόνο μεγάλη, είναι και στραβή. Τα παιδιά στο νηπιαγωγείο με λένε Μυτόγκα. Μα η δασκάλα τα μαλώνει: Δεν

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Π Ρ Ο Φ Ο Ρ Ι Κ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ

Διαβάστε περισσότερα

Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο

Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο Τα παιδιά της Πρωτοβουλίας και η Δώρα Νιώπα γράφουν ένα παραμύθι - αντίδωρο Ο Ηλίας ανεβαίνει Ψηλά Ψηλότερα Κάθε Μάρτιο, σε μια Χώρα Κοντινή, γινόταν μια Γιορτή! Η Γιορτή των Χαρταετών. Για πρώτη φορά,

Διαβάστε περισσότερα

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018

Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη: Στόχος μου είναι να πείσω τους αναγνώστες μου να μην σκοτώσουν το μικρό παιδί που έχουν μέσα τους 11 May 2018 by Rena Mavridou Αγαπητή Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, πώς προέκυψε η συγγραφή στη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

σόκ. Σιώπησε και έφυγε μετανιωμένος χωρίς να πει τίποτα, ούτε μια λέξη.» Σίμος Κάρμιος Λύκειο Λειβαδιών Σεπτέμβριος 2013

σόκ. Σιώπησε και έφυγε μετανιωμένος χωρίς να πει τίποτα, ούτε μια λέξη.» Σίμος Κάρμιος Λύκειο Λειβαδιών Σεπτέμβριος 2013 Εμπειρίες που αποκόμισα από το Διήμερο Σεμινάριο που αφορά στην ένταξη Παιδιών με Απώλεια Ακοής στη Μέση Γενική και Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση Είχα την τύχη να συμμετάσχω στο διήμερο σεμινάριο

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Παντελή, Β1 Γυμνάσιο Αρχαγγέλου, Διδάσκουσα: Γεωργία Τσιάρτα

Μαρία Παντελή, Β1 Γυμνάσιο Αρχαγγέλου, Διδάσκουσα: Γεωργία Τσιάρτα Μαρία Παντελή, Β1 Γυμνάσιο Αρχαγγέλου, 2013-2014 Διδάσκουσα: Γεωργία Τσιάρτα Ο Ρίτσαρντ Ντέιβιντ Μπαχ γεννήθηκε στις 23 Ιουνίου 1936, στο Oak Park, του Illinois. Ξεκίνησε τις σπουδές του στο Long Beach

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα

ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα ΑΝ ΚΑΙ ΖΩ ΣΤΟΝ ΒΥΘΌ, το ξέρω καλά πια. Ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσεις με τους ανθρώπους και να τους πεις όσα θέλεις είναι να γράψεις ένα βιβλίο. Υπάρχουν έξι βιβλία με τις ιστορίες μου, μα σε όλα

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

Βούλα Μάστορη. Ένα γεμάτο μέλια χεράκι

Βούλα Μάστορη. Ένα γεμάτο μέλια χεράκι 1 Σειρά Σπουργιτάκια Εκδόσεις Πατάκη Ένα γεμάτο μέλια χεράκι Βούλα Μάστορη Εικονογράφηση: Σπύρος Γούσης Σελ. 91 Δραστηριότητες για Γ & Δ τάξη Συγγραφέας: Η Βούλα Μάστορη γεννήθηκε στο Αγρίνιο. Πέρασε τα

Διαβάστε περισσότερα

T: Έλενα Περικλέους

T: Έλενα Περικλέους T: 7000 0090 www.greendot.com.cy Έλενα Περικλέους Ο πρασινομπαλίτσας επιστρέφει... γιατί τα παραμύθια λένε πάντα την ΑΛΗΘΕΙΑ Συγγραφή: Έλενα Περικλέους Εποπτεία: Άρτεμις Παλαιογιάννη / Σάκης Θεοδοσίου

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν διάφορα και σημαντικά προβλήματα. Ένα από αυτά είναι ο πόλεμος που έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη νερού, φαγητού και ιατρικής περίθαλψης και το χειρότερο

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η )

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (ΦΑΣΗ 1 η ) 1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ JACKSON POLLOCK ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟ WILLIAM WRIGHT ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1950. Το καλοκαίρι του 1950 o δημοσιογράφος William Wright πήρε μια πολύ ενδιαφέρουσα ηχογραφημένη

Διαβάστε περισσότερα

Όροι και συντελεστές της παράστασης Ι: Αυτοσχεδιασμός και επινόηση κειμένου.

Όροι και συντελεστές της παράστασης Ι: Αυτοσχεδιασμός και επινόηση κειμένου. Όροι και συντελεστές της παράστασης Ι: Αυτοσχεδιασμός και επινόηση κειμένου. Ενότητα 1: Το σπασμένο μπισκότο. Γιάννα Ροϊλού. Τμήμα: Θεατρικών Σπουδών. Σελίδα 1 1 Σκοποί ενότητας..3 2 Περιεχόμενα ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

Eισαγωγή. H μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του αλλάζοντας τη συμπεριφορά του.

Eισαγωγή. H μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του αλλάζοντας τη συμπεριφορά του. Eισαγωγή H μεγαλύτερη ανακάλυψη της γενιάς μου είναι το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τη ζωή του αλλάζοντας τη συμπεριφορά του. Oυίλιαμ Tζέϊμς Όποτε βρισκόμαστε αντιμέτωποι με άσχημα νέα,

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγγελέας: Δευτέρα 03/10/2011, η ημέρα της δολοφονίας της Souzan Anders. Παρατηρήσατε κάτι περίεργο στην συμπεριφορά του κατηγορούμενου;

Εισαγγελέας: Δευτέρα 03/10/2011, η ημέρα της δολοφονίας της Souzan Anders. Παρατηρήσατε κάτι περίεργο στην συμπεριφορά του κατηγορούμενου; Εισαγγελέας Γνωρίζετε τον κατηγορούμενο; Ναι, τον γνωρίζω καλά. Δουλεύουμε μαζί, τα τελευταία 8 χρόνια, στο ταμείο της Τράπεζας «Goliath». Και έχουμε μια, αρκετά στενή, φιλική σχέση. To θύμα το γνωρίζατε;

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΒΒΑΔΙΑ Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας 29.05.2015 Ερωτήματα που μας απασχολούν Τι κάνουμε όταν αμφιβάλλουμε για το αν θα τα καταφέρουμε να κρατήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Πότε πήρατε την απόφαση να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Ήταν εξαρχής στα σχέδιά σας να πορευθείτε από κοινού ή ήταν κάτι που προέκυψε τυχαία;

Πότε πήρατε την απόφαση να γράψετε το πρώτο σας μυθιστόρημα; Ήταν εξαρχής στα σχέδιά σας να πορευθείτε από κοινού ή ήταν κάτι που προέκυψε τυχαία; Δευτέρα, Ιουνίου 23, 2014 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΩΝ ΛΙΑ ΖΩΤΟΥ ΚΑΙ ΘΟΔΩΡΗ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Η Λία Ζώτου και ο Θοδωρής Καραγεωργίου γεννήθηκαν σε δύο γειτονικά χωριά της Καβάλας. Η Λία σπούδασε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής

Διαβάστε περισσότερα

Σπίτι μας είναι η γη

Σπίτι μας είναι η γη Σπίτι μας είναι η γη 1.α. Ο αρχηγός των Ινδιάνων λέει ότι η φύση είναι το σπίτι τους. Τι εννοεί; β. Πώς βλέπει ο λευκός τη φύση, σύμφωνα με τον Ινδιάνο; α. Η πρόταση αυτής της αγοραπωλησίας ήταν εντελώς

Διαβάστε περισσότερα

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου αρχίζει να ξετυλίγει το

Διαβάστε περισσότερα

Modern Greek Beginners

Modern Greek Beginners 2017 HIGHER SCHOOL CERTIFICATE EXAMINATION Modern Greek Beginners ( Section I Listening) Transcript Familiarisation Text Τι θέλεις να σπουδάσεις του χρόνου; Θέλω να γίνω φαρμακοποιός. Σε ποιο πανεπιστήμιο;

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν...

Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν... Σχολείο Το φυλλάδιο αναφέρεται σε προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζεις στο χώρο του σχολείου και προτείνει λύσεις που μπορούν να σε βοηθήσουν... ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Πληροφορίες για το φυλλάδιο Το σχολείο αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

το θύμα, ο θύτης και ο θεατής Σοφία Ζαχομήτρου Μαθήτρια της Ε2 Τάξης

το θύμα, ο θύτης και ο θεατής Σοφία Ζαχομήτρου Μαθήτρια της Ε2 Τάξης το θύμα, ο θύτης και ο θεατής Σοφία Ζαχομήτρου Μαθήτρια της Ε2 Τάξης του 8ου Δημοτικού Σχολείου Σερρών 2013-2014 Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας βάτραχος που τον έλεγαν "Φρογκ" και πήγαινε στην 5η Δημοτικού.

Διαβάστε περισσότερα

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν.

Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις. Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν. Αποστόλη Λαμπρινή (brines39@ymail.com) ΔΥΝΑΜΗ ΨΥΧΗΣ Στην ζωή πρέπει να ξέρεις θα σε κάνουν να υποφέρεις Μην λυγίσεις να σταθείς ψηλά! Εκεί που δεν θα μπορούν να σε φτάσουν. Θα σε χτυπάνε, θα σε πονάνε,

Διαβάστε περισσότερα

Σχολικές αναμνήσεις. Η γιαγιά του Χάρη θυμάται

Σχολικές αναμνήσεις. Η γιαγιά του Χάρη θυμάται Η μαμά μου πήγαινε στο 26 ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας. Η καλύτερη ανάμνηση που έχει είναι οι φίλοι της και η τάξη που μύριζε κιμωλία. Ελευθερία Η γιαγιά μου την τάξη της είχε 87 παιδιά. Τα άτακτα παιδιά

Διαβάστε περισσότερα

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η

Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Της Μαριάννας Τ ιρά η Victoria is back! Με αφορμή την επίσκεψη της Βικτώριας Χίσλοπ στο Ρέθυμνο της Κρήτης για την παρουσίαση του καινούριου της βιβλίου Ανατολή, άρπαξα την ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr

H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr H Ναταλί Σαμπά στο babyspace.gr Συνέντευξη της Ναταλί Σαμπά στη Βάλια Κουρκουμέλη. (Από το babyspace.gr. Ημερομηνία online έκδοσης: 22/07/2010) Η παιγνιοθεραπεία για τη Ναταλί Σαμπά ήταν η ευκαιρία να

Διαβάστε περισσότερα

Γεια σας, παιδιά. Είμαι η Μαρία, το κοριτσάκι της φωτογραφίας, η εγγονή

Γεια σας, παιδιά. Είμαι η Μαρία, το κοριτσάκι της φωτογραφίας, η εγγονή ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΚΔΟΣΗ Γεια σας, παιδιά. Είμαι η Μαρία, το κοριτσάκι της φωτογραφίας, η εγγονή της Θείας Λένας. Η γιαγιά μου εξέδωσε αυτό το βιβλίο το 1964. Είναι ένα βιβλίο για μικρά παιδιά, με

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21 Ημερομηνία 12/12/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Μαίρη Γκαζιάνη http://now24.gr/i-singrafeas-giota-gouveli-ke-i-proti-kiria/ Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

LET S DO IT BETTER improving quality of education for adults among various social groups

LET S DO IT BETTER improving quality of education for adults among various social groups INTERVIEWS REPORT February / March 2012 - Partner: Vardakeios School of Hermoupolis - Target group: Immigrants, women 1 η συνέντευξη Από την Αλβανία Το 2005 Η γλώσσα. Ήταν δύσκολο να επικοινωνήσω με τους

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ

Ελένη Γαληνού: Τους ήρωες μου ποτέ δεν τους ξεχνώ Ημερομηνία 22/11/2016 Μέσο Συντάκτης Link lionnews.gr Τίνα Πανωρίου https://lionnews.gr/%ce%b5%ce%bb%ce%ad%ce%bd%ce%b7- %ce%b3%ce%b1%ce%bb%ce%b7%ce%bd%ce%bf%cf%8d- %cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-%ce%ae%cf%81%cf%89%ce%b5%cf%82-

Διαβάστε περισσότερα

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος

κι η τιμωρία των κατηγορουμένων. Βέβαια, αν δεν έχεις πάρει καθόλου βάρος, αυτό θα σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος 14 Φτάνοντας λοιπόν ο Νικήτας σε μια από τις γειτονικές χώρες, εντυπωσιάστηκε από τον πλούτο και την ομορφιά της. Πολλά ποτάμια τη διέσχιζαν και πυκνά δάση κάλυπταν τα βουνά της, ενώ τα χωράφια ήταν εύφορα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ

ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΜΙΑ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ Με τους μαθητές τις μαθήτριες και τη δασκάλα της P2ELa 2013-2014 Η ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ- ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μια μέρα ξεκινήσαμε από τις Βρυξέλλες

Διαβάστε περισσότερα

Κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων τα παιδιά θα διαπιστώσουν ότι άλλα παιδιά προχώρησαν µπροστά, άλλα έµειναν πίσω και άλλα είναι κάπου στη µέση. Στο σηµε

Κατά τη διάρκεια των ερωτήσεων τα παιδιά θα διαπιστώσουν ότι άλλα παιδιά προχώρησαν µπροστά, άλλα έµειναν πίσω και άλλα είναι κάπου στη µέση. Στο σηµε «Κοινότητα για το Ευρωπαϊκό Έτος Καταπολέµησης της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισµού» ραστηριότητα 1 η : «Ανακαλύπτοντας συµπεριφορές και στάσεις απέναντι στην Φτώχεια και τον Κοινωνικό αποκλεισµό»

Διαβάστε περισσότερα

Και ο μπαμπάς έκανε μία γκριμάτσα κι εγώ έβαλα τα γέλια. Πήγα να πλύνω το στόμα μου, έπλυνα το δόντι μου, το έβαλα στην τσέπη μου και κατέβηκα να φάω.

Και ο μπαμπάς έκανε μία γκριμάτσα κι εγώ έβαλα τα γέλια. Πήγα να πλύνω το στόμα μου, έπλυνα το δόντι μου, το έβαλα στην τσέπη μου και κατέβηκα να φάω. 1 Εδώ και λίγες μέρες, ένα από τα πάνω δόντια μου κουνιόταν και εγώ το πείραζα με τη γλώσσα μου και μερικές φορές με πονούσε λίγο, αλλά συνέχιζα να το πειράζω. Κι έπειτα, χτες το μεσημέρι, την ώρα που

Διαβάστε περισσότερα

Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία. Κατερίνα Προκοπίου

Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία. Κατερίνα Προκοπίου Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία Αλκη Ζέη http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=node&cnode=462&t=78 http://www.alkizei.com/ Κατερίνα Προκοπίου https://www.youtube.com/watch?v=ksyzbbgs4qw

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

Πώς να μάθετε το παιδί, να προστατεύει τον εαυτό του!

Πώς να μάθετε το παιδί, να προστατεύει τον εαυτό του! Πώς να μάθετε το παιδί, να προστατεύει τον εαυτό του! Όλοι οι γονείς, αλλά ιδιαίτερα οι μονογονείς, έχουν ένα άγχος παραπάνω σε ό,τι αφορά την ασφάλεια του παιδιού τους. Μία φίλη διαζευγμένη με ένα κοριτσάκι

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα. Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Εργασία Χριστίνας Λιγνού Α 1 2 1.Στο βιβλίο παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί κόσμοι. Ο πραγματικός κόσμος της Ρόζας, στη νέα της γειτονιά, και ο πλασματικός κόσμος, στον

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί

Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί Κλαίρη Θεοδώρου: Στην Ελλάδα ο διχασμός καλά κρατεί 11/12/2018-8:11 Ένα κρύο απόγευμα στις αρχές του Δεκέμβρη, λίγο πριν παρουσιάσει το νέο της βιβλίο στη Λάρισα, η Κλαίρη Θεοδώρου αποδέχεται την πρόσκλησή

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΗΣΙΩΝ

ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΛΕΟΝΤΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ Αγαπητοί γονείς, Καθώς το νηπιαγωγείο μας έχει ήδη ανοίξει τις πόρτες του στα μικρά μας παιδάκια αλλά και σε εσάς, βρισκόμαστε

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδια στην Ακροθαλασσιά

Παιχνίδια στην Ακροθαλασσιά Βασίλης Κωνσταντούδης Παιχνίδια στην Ακροθαλασσιά Τίτλος του Πρωτοτύπου: Παιχνίδια στην Ακροθαλασσιά Συγγραφέας: Βασίλης Κωνσταντούδης Η φωτογραφία στο εξώφυλλο του συγγραφέα ISBN: 978-960-93-5365-6 Επίλεκτες

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin

Πρόλογος. Καλή τύχη! Carl-Johan Forssén Ehrlin Πρόλογος Νιώθουμε πολύ άσχημα όταν βλέπουμε ένα παιδί να κλαίει ή να πονάει χωρίς να μπορούμε να κάνουμε κάτι, ιδιαίτερα αν είμαστε γονείς. Ανάλογα με τις περιστάσεις τα παιδιά είναι άλλοτε χαρούμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Οι αριθμοί σελίδων με έντονη γραφή δείχνουν τα κύρια κεφάλαια που σχετίζονται με το θέμα. ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΜΑΘΗΜΑ

Οι αριθμοί σελίδων με έντονη γραφή δείχνουν τα κύρια κεφάλαια που σχετίζονται με το θέμα. ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΜΑΘΗΜΑ Τί σε απασχολεί; Διάβασε τον κατάλογο που δίνουμε παρακάτω και, όταν συναντήσεις κάποιο θέμα που απασχολεί κι εσένα, πήγαινε στις σελίδες που αναφέρονται εκεί. Διάβασε τα κεφάλαια, που θα βρεις σ εκείνες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. Εργασία για το σπίτι. Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Εργασία για το σπίτι Απαντούν μαθητές του Α1 Γυμνασίου Προσοτσάνης 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Απαντά η Μαρίνα Βαμβακίδου Ερώτηση 1. Μπορείς να φανταστείς τη ζωή μας χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

Μάθημα 1. Ας γνωριστούμε λοιπόν!!! Σήμερα συναντιόμαστε για πρώτη φορά. Μαζί θα περάσουμε τους επόμενους

Μάθημα 1. Ας γνωριστούμε λοιπόν!!! Σήμερα συναντιόμαστε για πρώτη φορά. Μαζί θα περάσουμε τους επόμενους Μάθημα 1 Ας γνωριστούμε λοιπόν!!! Σήμερα συναντιόμαστε για πρώτη φορά. Μαζί θα περάσουμε τους επόμενους μήνες και θα μοιραστούμε πολλά! Ας γνωριστούμε λοιπόν. Ο καθένας από εμάς ας πει λίγα λόγια για τον

Διαβάστε περισσότερα

Ο νονός μου είναι ο καλύτερος συγγραφέας τρελών ιστοριών του κόσμου.

Ο νονός μου είναι ο καλύτερος συγγραφέας τρελών ιστοριών του κόσμου. Ο νονός μου είναι ο καλύτερος συγγραφέας τρελών ιστοριών του κόσμου. Ζητήστε του την Κοκκινοσκουφίτσα... δεν την ξέρει, τη Σταχτοπούτα ούτε αυτή την ξέρει, τη Μικρή Γοργόνα ή το λύκο και τα τρία γουρουνάκια

Διαβάστε περισσότερα

Απόψε (ξανα)ονειρεύτηκα

Απόψε (ξανα)ονειρεύτηκα Απόψε (ξανα)ονειρεύτηκα της Εβελίνας Στο τέλος κάθε χρόνου, η παλιά μου γυμνάστρια, οργανώνει μια γιορτή με χορούς, παραδοσιακούς και μοντέρνους. Κάθε χρονιά, το θέμα της γιορτής είναι διαφορετικό. (π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 2015 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΥΕ258 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΠΑΤΣΑΤΖΑΚΗ ΕΛΕΝΗ, ΑΕΜ:3196 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΓΡΙΒΑ ΕΛΕΝΗ 5/2/2015 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αυτό το portfolio φτιάχτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017

Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 Πένυ Παπαδάκη: «Οι άνθρωποι που αγαπούν το βιβλίο δεν επηρεάζονται από την κρίση» ΘΑΝΑΣΗΣ ΞΑΝΘΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΟΤΑΝ ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΜΙΛΟΥΝ Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη σε μια εποικοδομητική συνέντευξη στο

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union Quest. Quest

Co-funded by the European Union Quest. Quest 1 Καλωσορίσατε στο παιχνίδι "Δώσε το στον επόμενο!" Co-funded by the European Union Ένα εργαλείο για να σας βοηθήσει να γνωρίσετε μια δικαιοσύνη φιλική προς το παιδί Παίκτες Ηλικία 14-18 4-6 2 Χρονών Βάλτε

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια-N.Γλώσσα

Εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια-N.Γλώσσα Μάθημα/Τάξη: Εισαγωγή στα Πρότυπα Γυμνάσια-N.Γλώσσα Κεφάλαιο: Εφ όλης της Ύλης Ονοματεπώνυμο Μαθητή: Ημερομηνία: 15/01/18 Επιδιωκόμενος Στόχος: A. Κείμενο: Ο κυρ Μιχάλης Κάσιαλος Η ζωγραφιά αυτή είναι

Διαβάστε περισσότερα

Λόγια αποχαιρετισμού ενός τελειόφοιτου μαθητή

Λόγια αποχαιρετισμού ενός τελειόφοιτου μαθητή Λόγια αποχαιρετισμού ενός τελειόφοιτου μαθητή Εργασία από τα παιδιά της Στ 1 2014-2015 Να που φτάσαμε πάλι στο τέλος μιας ακόμα χρονιάς. Μιας χρονιάς που καθορίζει πολλές στιγμές που θα γίνουν στο μέλλον.

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Δημητριάννα Σκουρτσή Γ2 Σχολικό έτος 2014-15 Τάξη Γ Γυμνασίου Λογοτεχνικό Εξωσχολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΡΤΣΩΤΑΣ Α 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα ΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΡΤΣΩΤΑΣ Α 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1 ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΡΤΣΩΤΑΣ Α 1 Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Τίτλος βιβλίου: «Παπούτσια με φτερά» Συγγραφέας: Παπαγιάννη Μαρία Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1.Στο βιβλίο παρουσιάζονται δύο διαφορετικοί κόσμοι.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ. Δέκα ποιήματα για τον πατέρα μου. Αλκιβιάδη

ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ. Δέκα ποιήματα για τον πατέρα μου. Αλκιβιάδη ΠΑΝΑΓΙΩΣΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΣΡΙΟΤ Αλκιβιάδη Θεσσαλονίκη Υεβρουάριος 2015 Παναγιώτα Παπαδημητρίου Αλκιβιάδη Θεσσαλονίκη Υεβρουάριος 2015 [3] Παναγιώτα Παπαδημητρίου Αφιερωμένο στον πατέρα μου Αλκιβιάδη Copyright

Διαβάστε περισσότερα

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις;

Πώς γράφεις αυτές τις φράσεις; Πρόλογος Όταν ήμουν μικρός, ούτε που γνώριζα πως ήμουν παιδί με ειδικές ανάγκες. Πώς το ανακάλυψα; Από τους άλλους ανθρώπους που μου έλεγαν ότι ήμουν διαφορετικός, και ότι αυτό ήταν πρόβλημα. Δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»!

Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»! Η Λένα Μαντά στο Outnow: Το πιο δύσκολο είναι όταν πρέπει να γράψω το «τέλος»! OUTNOW, AUGUST 4, 2014 Μια γνήσια Κωνσταντινοπολίτισσα, με ιδιαίτερο ταπεραμέντο και αξιοπρόσεχτη πένα! Το πρώτο της βιβλίο

Διαβάστε περισσότερα