Ακαδημαϊκό έτος /ΕΑΡΙΝΟ εξάμηνο

Transcript

1 Νεοελληνική Ποίηση: 20ος αιώνας Κωδικός μαθήματος: BNE 023 ΜΑΜ: Ρούσσου Μαίρη Στο μάθημα θα μελετηθούν κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας του 20 ου αιώνα με κύριο άξονα την ποίηση. Θα δοθεί έμφαση καταρχήν στο πέρασμα από τον 19 ο στον 20 ο αιώνα, ετσι όπως εκφράστηκε στον ελλαδικό χώρο από την ηγετική φυσιογνωμία του ποιητή και κριτικού Κωστή Παλαμά καθώς και στις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα με την ποίηση του Λορέντζου Μαβίλη, Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, Ιωάννη Γρυπάρη και Λάμπρου Πορφύρα. Θα εξεταστεί η ποίηση του Αλεξανδρινού Κωνσταντίνου Καβάφη ως παράδειγμα ποιητή που έζησε και έγραψε έξω από τα σύνορα του ελληνικού κράτους και που στόχευσε μεταξύ άλλων, στην ανάδειξη του οικουμενικού χαρακτήρα του ελληνισμού. Στη συνέχεια θα μελετηθούν οι ποιητές Άγγελος Σικελιανός και Κώστας Βάρναλης, ως συνεχιστές της κληρονομιάς του Κωστή Παλαμά και της ποίησης του 19 ου αιώνα και ιδιαίτερα της Επτανησιακής Σχολής. Θα γίνει αναφορά στην κληρονομία του Συμβολισμού και στους ποιητές του Μεσοπολέμου, Ρώμο Φιλύρα, Απόστολο Μελαχρινό, Μιλτιάδη Μαλακάση και Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, ενώ θα μελετηθεί η εμβληματική περίπτωση του Κώστα Καρυωτάκη. Τέλος θα μελετηθεί το πέρασμα στον Μοντερνισμό που πραγματοποίησε η Γενιά του 30 μέσα από τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη και Γιάννη Ρίτσου, ενώ θα εξεταστούν και υπερρεαλιστές ποιητές όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος και ο Νικήτας Ράντος.

2 Εισαγωγή στη Ελληνική Παλαιογραφία Κωδικός μαθήματος: BNE ΜΑΜ: Διδάσκων: Martin Hinterberger Εισαγωγή στην ιστορία της ελληνικής γραφής και των χειρογράφων από την εμφάνιση του κώδικα (2ος αιώνας μ.x.) μέχρι και την εδραίωση της τυπογραφίας (16ος αιώνας). Στο μάθημα αναπτύσσονται γενικότερα θέματα (υλικά, γραφές, τεχνικές και εργαστήρια παραγωγής, οικονομικά και κοινωνικά συμφραζόμενα, χρονολόγηση), ενώ παράλληλα περιλαμβάνεται άσκηση στην ανάγνωση και μεταγραφή των χειρογράφων.

3 Εισαγωγή στη Θεωρία Λογοτεχνίας Κωδικός μαθήματος: BNE 130 ΜΑΜ: Διδάσκων: Πουργούρης Μαρίνος Στόχος του μαθήματος είναι η κατανόηση βασικών εννοιών της λογοτεχνικής θεωρίας. Εστιάζει στην εξέταση του λογοτεχνικού κειμένου σε σχέση με τους βασικούς άξονες που το αποτελούν, όπως τις έννοιες του συγγραφέα, του αναγνώστη και της πραγματικότητας (μίμησης), εντοπίζοντας ιστορικές αντιλήψεις που σχετίζονται με τη διαμόρφωσή τους. Εξετάζει συγκεκριμένες θεωρίες όπως τη ψυχαναλυτική λογοτεχνική θεωρία, τον δομισμό, τον μετα-δομισμό, τη μετααποικιακή θεωρία, την αποδόμηση, τις πολιτισμικές σπουδές, και τη Μαρξιστική κριτική, αντλώντας ταυτόχρονα υλικό από συναφείς επιστημονικούς κλάδους (ανθρωπολογία, ψυχολογία, πολιτική θεωρία, κοινωνιολογία, γλωσσολογία και φιλοσοφία). Βασικός στόχος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με μεθοδολογικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις στο λογοτεχνικό κείμενο.

4 Εισαγωγή στην Νεοελληνική Μετρική Κωδικός μαθήματος: BNE 141 ΜΑΜ: Σαμουήλ Αλεξάνδρα Εξέταση ολων των στίχων της έμμετρης ποίησης, ιαμβικών, τροχαϊκών, αναπαιστικών, δακτυλικών και μεσοτονικών, καθώς και των σύνθετων στίχων (διπλοί ή τριπλοί πεντασύλλαβοι, κ. ά), σε συνδυασμό με τα ποικίλα μετρικά φαινόμενα που αυτοί παρουσιάζουν, δηλαδή συνιζήσεις, χασμωδίες, διαιρέσεις, διασκελισμούς, παρατονισμούς, υπονόμευση, κατάργηση ή και πολλαπλασιασμός των τομών τους (για τους μη άτμητους στίχους), και με την παράλληλη εξέταση των σταθερών μετρικών μορφών, δίστιχο, τερτσίνα, οττάβα ρίμα, σονέτο, μαδριγάλι κτλ στις οποίες εμφανίζονται αυτοί οι στίχοι. Ακόμη: μετάβαση από τον έμμετρο στον ελευθερωμένο στίχο, ανισοσύλλαβο ή και ετερόμετρο, και στον πεζόμορφο στίχο, έως την εμφάνιση του ελεύθερου στίχου, του οποίου θα μελετηθούν οι τρόποι παραγωγής του ρυθμού του (επαναλήψεις, παραλληλισμοί, αντιστοιχίες, παρεκκλίσεις και αντιθέσεις).

5 Σταθμοί της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Κωδικός μαθήματος: BNE 170 ΜΑΜ: Διδάσκων: Πιερής Μιχάλης Αντικείμενο του μαθήματος είναι η κριτική και φιλολογική ανάγνωση ποιητικών έργων που θεωρούνται «Σταθμοί» της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Έτσι εξετάζονται, ενταγμένοι στο γραμματολογικό τους πλαίσιο, ποιητές όπως οι Ανώνυμος Κύπριος του 16ου αιώνα, Μπεργαδής, Γεώργιος Χορτάτσης, Βιτσέντζος Κορνάρος, Κωνσταντίνος/Καισσάριος ΔαπόντεΣ, Ανδρέας Κάλβος, Διονύσιος Σολωμός, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, Βασίλης Μιχαηλίδης, Κωστής Παλαμάς, Κ. Π. Καβάφης, Κ. Γ. Καρυωτάκης, Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαντζάκης, Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης, Ζωή Καρέλλη, Κώστας Μόντης, Νίκος Καββαδίας, Τάκης Σινόπουλος, Μανόλης Αναγνωστάκης, Μίλτος Σαχτούρης, Παντελής Μηχανικός, Θεοδόσης Νικολάου, Γιώργης Παυλόπουλος, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Κική Δημουλά, Μιχάλης Γκανάς, κ.ά. Το μάθημα αυτό έχει σχεδιαστεί ώστε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των φοιτητών που επιθυμούν να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους στο χώρο της νεοελληνικής λογοτεχνίας και παράλληλα θέλουν να γίνουν φιλόλογοι νεοελληνιστές. Στόχο έχει τη μύηση των φοιτητών αυτών στην επιστήμη της νεοελληνικής φιλολογίας με εργαλείο την προσέγγιση κορυφαίων έργων της νεοελληνικής ποίησης. Το μάθημα, στο οποίο υπήρξε μέριμνα ώστε να καλυφθούν όλες οι γραμματολογικές περίοδοι της νεοελληνικής λογοτεχνίας, θα διδαχτούν ποιήματα όπως ο «Απόκοπος» του Μπεγαρδή, ο «Ερωτόκριτος» του Κορνάρου, ο «Κανών περιεκτικός» του Δαπόντε, ο «Κρητικός» του Σολωμού, ο «Φωτεινός» του Βαλαωριτη, η «Ενάτη Ιουλίου 1821 εν Λευκωσία» και η «Ανεράδα» του Βασίλη Μιχαηλίδη, η «Φοινικιά» του Παλαμά, ο «Μύρης Αλεξάνδρεια του 340 μ.χ.» του Καβάφη, η «Μελέτη θανάτου» του Σικελιανού, ο «Μπολιβάρ» του Εγγονόπουλου, ο «Δαίμων της πορνείας» του Σεφέρη, ο «Αποχαιρετισμός» και ο «Αίας» του Ρίτσου, «Η Άνθρωπος» της Καρέλλη, τα «Γράμματα στη Μητέρα» του Μόντη, ο «Νεκρόδειπνος» του Σινόπουλου, το «Παιδί και οι ληστές» του Παυλόπουλου, η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Γκανά, κ.ά.

6 Εκδοχές του Πεζού Λόγου, Κωδικός μαθήματος: BNE 247 ΜΑΜ: Χατζηπαναγιώτη Ιούλια Το αντικείμενο: Γνωστό φαινόμενο στην ιστορία της νεοελληνικής φιλολογίας αποτελεί η καθυστέρηση που παρατηρείται στην ανάπτυξη του πεζού λόγου, εάν συγκρίνουμε τη νεοελληνική με άλλες ευρωπαϊκές λογοτεχνίες. Μέχρι τις αρχές του 19 ου αι. η νεοελληνική πεζογραφία εξελίσσεται αργά, στη «βαριά σκιά» του έμμετρου λόγου. Το μάθημα εστιάζει στο φαινόμενο αυτό, παρακολουθώντας την πορεία της νεοελληνικής πεζογραφίας (λογοτεχνικής και μη) από τα μέσα του 18 ου αι. μέχρι το 1834, έτος δημοσίευσης του πρώτου νεοελληνικού μυθιστορήματος. Στην παράδοση θα εξεταστούν τα λογοτεχνικά αφηγηματικά κείμενα των παραπάνω χρόνων, αλλά και τα σημαντικότερα από τα υπόλοιπα είδη κειμένων που συνδέονται με την ανάπτυξη του πεζού λόγου, δηλ. η επιστολογραφία, η αυτοβιογραφία και οι ταξιδιωτικές αφηγήσεις. Τα κείμενα που θα μελετηθούν είναι γραμμένα από λόγιους και λογοτέχνες όπως οι: Καισάριος Δαπόντες, Ευγένιος Βούλγαρης, Ιώσηπος Μοισιόδακας, Ρήγας Φεραίος, Ιωάννης Καρατζάς, Παναγιώτης Κοδρικάς, Κων/νος Καρατζάς, Αδαμάντιος Κοραής, Κων/νος Κούμας, Στέφανος Οικονόμος, Ιωάννης Βηλαράς, Διονύσιος Σολωμός, Παναγιώτης Σούτσος κ.ά. Ο στόχος: Το μάθημα επιδιώκει να εξοικειώσει τους φοιτητές με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κομμάτι της νεοελληνικής γραμματείας το οποίο, επειδή εξακολουθεί να μην είναι ευρύτερο γνωστό και επαρκώς διερευνημένο, θεωρείται συχνά απροσπέλαστο. Η επαφή με τα έργα αυτά θα δώσει την ευκαιρία στους φοιτητές πρώτα-πρώτα να διαπιστώσουν την επικαιρότητα των περισσοτέρων κειμένων και απολαύσουν πολλά από αυτά ως αναγνώσματα. Ως προς την ανάπτυξη των επιστημονικών γνώσεων και δεξιοτήτων των φοιτητών, η εκ του σύνεγγυς ανάγνωση των κειμένων θα τους δώσει την ευκαιρία να μελετήσουν τα ειδολογικά και υφολογικά χαρακτηριστικά των κειμένων όπως και τις αφηγηματικές τεχνικές, τους ρητορικούς τρόπους, τα σύμβολα και μοτίβα που χρησιμοποιούνται στη συγκρότηση του κειμένου. Από την άλλη πλευρά η ένταξη των έργων στα ιστορικά συμφραζόμενα της εποχής του Διαφωτισμού και του Ρομαντισμού θα τους εξοικειώσει με αισθητικές θεωρίες, φιλοσοφικές αρχές και ιδεολογικά προτάγματα

7 των δύο αυτών κινημάτων τα οποία καθόρισαν αποφασιστικά τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, ανοίγοντας τον δρόμο στη νεωτερικότητα.

8 Τα μυθιστορήματα του Παπαδιαμάντη Κωδικός μαθήματος: BNE 288 ΜΑΜ: Παπαδάκη Ρένα Στα νεανικά του χρόνια, ο Παπαδιαμάντης επιδόθηκε στη συγγραφή μυθιστορημάτων, προτού το ενδιαφέρον του εστιαστεί στη διηγηματογραφία. Τα λογοτεχνικά του αυτά εγχειρήματα αναδεικνύουν τους μηχανισμούς διαμόρφωσης των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του μεταγενέστερου παπαδιαμαντικού έργου: την επιδίωξη αλλά και την άρση της αληθοφάνειας, την ιδιάζουσα ποιητικότητα, την καλλιέργεια της γλώσσας και του προσωπικού του ύφους, τη στάση του απέναντι στην κλασική αρχαιότητα, τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές του αναζητήσεις, τη γοητεία που του ασκούσε το μεταφυσικό στοιχείο, την ιδέα του για τη λαϊκή νεοελληνική ψυχή, την πρόσληψη του ανατολικού και του δυτικού πολιτισμικού παραδείγματος, την επεξεργασία του προσωπικού του μύθου. Στην παράδοση θα αναλυθούν τα μυθιστορήματα Η Μετανάστις, Οι Έμποροι των Εθνών και Η Γυφτοπούλα, υπό αυτή την πολυπρισματική οπτική, με απώτερο στόχο να διερευνηθεί η έννοια του μυθιστορήματος στον Παπαδιαμάντη και να ενταχθεί στα ελληνικά και ευρωπαϊκά της συμφραζόμενα.

9 Ο κόσμος του ονείρου Κωδικός μαθήματος: BNE 317 ΜΑΜ: Κωνσταντίνου Σταυρούλα Ο μεσαιωνικός κόσμος πίστευε ότι τα όνειρα επιτελούσαν προφητικές λειτουργίες, φανέρωναν στοιχεία της πραγματικότητας και λειτουργούσαν ως μέσα θεϊκής αποκάλυψης. Αυτή η αντίληψη περί oνείρων αντανακλάται και στη βυζαντινή λογοτεχνία, όπου τα όνειρα κατέχουν κεντρική θέση. Μέσα στο πλαίσιο αυτού του μαθήματος θα εξετάσουμε τα διάφορα είδη ονείρων (προφητικά, αποκαλυπτικά, θεραπευτικά κ.α.) που εντοπίζονται σε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη όπως ο βίος αγίου, η συλλογή θαυμάτων, το μαρτύριο, το εγκώμιο, το μυθιστόρημα, η ιστορία και η χρονογραφία.

10 Ο μυθιστοριογράφος Νίκος Καζαντζάκης Κωδικός μαθήματος: BNE 346 ΜΑΜ: Αθανασοπούλου Αφροδίτη Αντικείμενο του μαθήματος είναι η σκέψη και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη, με έμφαση στην πεζογραφική του παραγωγή. Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζονται: η πνευματική διαμόρφωση του Καζαντζάκη, με άξονες αναφοράς τις βασικές φιλοσοφικές, πολιτικές και μυστικιστικές θεωρίες που τον επηρέασαν (βιταλισμός, νιτσεϊσμός, κομμουνισμός, βουδισμός, ορθόδοξη ασκητική). Ειδικότερα, εξετάζονται: η μεσσιανική «αποστολή», όπως την αντιλαμβάνεται ο Καζαντζάκης ως δημιουργός, και ο υπαρξιστικός πυρήνας της σκέψης του οι βασικές ορίζουσες της βιοθεωρίας και κοσμοθεωρίας του (αυτονομία/ελευθερία «ηρωικός μηδενισμός» «Κρητική ματιά») ο «θεός» του Καζαντζάκη η τυπολογία των ηρώων της καζαντζακικής μυθολογίας τέλος, τα κύρια χαρακτηριστικά και προβλήματα που θέτει το λογοτεχνικό του έργο.

11 Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας Κωδικός μαθήματος: BNE 390 ΜΑΜ: Ρούσσου Μαίρη Σκοπός του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τα σημαντικότερα κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, από τις απαρχές μέχρι τα τέλη του 19 ου αιώνα. Στην εισαγωγή εξετάζονται οι νεότερες τάσεις για την αποσαφήνιση του όρου «λογοτεχνία», ενώ παράλληλα γίνεται σύντομη επισκόπηση των επικρατέστερων απόψεων για τις απαρχές της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Στη συνέχεια εξετάζονται αποσπάσματα πεζών και ποιητικών κειμένων από τον 12 ο μέχρι τον 19 ο αιώνα, με έμφαση σε εκείνα τα έργα που θεωρούνται σταθμοί στην εξέλιξη της νεοελληνικής λογοτεχνίας, όπως για παράδειγμα ο Απόκοπος, τα Κυπριακά Ερωτικά ποιήματα, τα κυριότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας της ακμής, κείμενα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, το έργο του Δ. Σολωμού, οι Ωδές του Α. Κάλβου.

12 Βυζαντινό Γκροτέσκο Κωδικός μαθήματος: BNE 402 ΜΑΜ: Κωνσταντίνου Σταυρούλα Το γκροτέσκο, ο συνδυασμός από ασυμβίβαστα στοιχεία με εξωπραγματική και ανατριχιαστικά αφύσικη όψη, έγινε αντικείμενο αισθητικής ανάλυσης της δυτικής καλλιτεχνικής παραγωγής γύρω στα τέλη της δεκαετίας του πενήντα όταν δημοσιεύτηκε το έργο του γερμανού κριτικού Wolfgang Kayser, Το Γκροτέσκο στην Τέχνη και τη Λογοτεχνία (1957). Στη συνέχεια ακολούθησαν πολλές άλλες θεωρητικές μελέτες του γκροτέσκο, η τελευταία από τις οποίες είδε το φως της δημοσιότητας το 2001 (Peter Fuss, Το Γκροτέσκο: Ένα Μέσο του Πολιτισμικού Γίγνεσθαι). Φυσικά το γκροτέσκο δεν αποτελεί σύγχρονο καλλιτεχνικό φαινόμενο, αλλά συναντάται στην τέχνη και τη λογοτεχνία όλων των εποχών του δυτικού κόσμου. Στο πλαίσιο του σεμιναρίου θα εξετάσουμε τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις του γκροτέσκο, τα βασικά του χαρακτηριστικά και λειτουργίες όπως εντοπίζονται σε μια σειρά από κείμενα της βυζαντινής περιόδου.

13 ποίηση Αγγλικός τίτλος: Μετρικά και Υφολογικά Ζητήματα στην Φαναριώτικη-Αθηναική «Metric and Stylistic Issues in the Phanariot & Athenian Poetry of the 19 th century» Κωδικός μαθήματος: BNE 402 ΜΑΜ: Αθανασοπούλου Αφροδίτη Στο σεμινάριο θα εξεταστούν μετρικά και υφολογικά ζητήματα της ποίησης των Αθηναίων ρομαντικών, από τα χρόνια της Επανάστασης και της σύστασης του νεοελληνικού κράτους που σημαίνει και τη θεσμισμένη αρχή της «νεοελληνικής λογοτεχνίας» έως τα τέλη του 19ου αιώνα (χονδρικά: ). Πιο συγκεκριμένα θα εξεταστούν οι βασικότερες στιχουργικές μορφές σε συνάρτηση με τη μετρική θεωρία των πιο επιφανών εκπροσώπων του Αθηναϊκού Ρομαντισμού. Θα επιχειρηθεί επίσης να φωτιστεί η στιχουργική συγγένεια με τους Φαναριώτες προδρόμους τους αλλά και η άμιλλά τους με το Επτανησιακό παράδειγμα.

14 Συγκριτική Προσέγγιση στα Έργα του Ελύτη Κωδικός μαθήματος: BNE 438 ΜΑΜ: Διδάσκων: Πουργούρης Μάρινος Στόχος του σεμιναρίου είναι η εξέταση της ποιητικής θεώρησης του Οδυσσέα Ελύτη μέσα από τις δύο βασικές θεωρίες του: των αναλογιών και της ηλιακής μεταφυσικής. Βασικός πυλώνας του μαθήματος είναι η συγκριτολογική μελέτη του έργου φιλοσόφων και ποιητών, κινημάτων και ιδεών που αποτέλεσαν σημαντικούς σταθμούς στη ζωή και το έργο του ποιητή. Συγκεκριμένα, θα μελετήσουμε αφενός το έργο συγκεκριμένων φιλοσόφων/θεωρητικών που επηρέασαν την ποιητική θεωρία του Ελύτη (Π. Γιαννόπουλος, A. Camus, S. Freud, A. Breton, M. Heidegger, G. Bachelard κ.α.) και αφετέρου θα εστιάσουμε σε ποιητές και κινήματα τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της σκέψης του (Baudelaire, Lorca, ντανταϊσμός & υπερρεαλισμός). Το corpus των κειμένων του σεμιναρίου θα το αποτελέσουν οι δύο τόμοι που συγκεντρώνουν τα δοκίμια του Ελύτη (Ανοιχτά Χαρτιά και Εν Λευκώ) και οι ποιητικές συλλογές του (Ποίηση, Εκδόσεις Ίκαρος). Εκτός από το έργο του Ελύτη, αναμένεται ότι οι φοιτητές θα εξοικειωθούν με τα βασικότερα χαρακτηριστικά του ποιητικού μοντερνισμού τόσο στον Ευρωπαϊκό χώρο όσο και στη Ελλάδα.

15 Γλώσσα και Λογοτεχνία Κωδικός μαθήματος: BNE 520 ΜΑΜ: Διδάσκoυσα: Hinterberger Martin Στο σεμινάριο ερευνούνται, από τη μια πλευρά, οι διαχρονικές αλλαγές της μεσαιωνικής ελληνικής, η διαμόρφωση διαλέκτων και η συμπεριφορά ενός γραπτού λόγου, ο οποίος σχοινοβατεί ανάμεσα σε μια λογοτεχνία στραμμένη προς το παρελθόν, στις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της καθημερινής επικοινωνίας και στις αξιώσεις μιας συντηρητικής παιδείας. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάλυση μιας πληθώρας διαφορετικών γλωσσικών και υφολογικών επιπέδων του γραπτού λόγου.

16 Αριθμολογία και Ποίηση Κωδικός μαθήματος: BNE 604 ΜΑΜ: Διδάσκoυσα: Σαμουήλ Αλεξάνδρα Αντικείμενο του σεμιναρίου είναι η εξέταση ενός ευρέος φάσματος νεοελληνικών - αλλά και ευρωπαϊκών- ποιημάτων από το δημοτικό τραγούδι ως σήμερα που δομούνται με βάση τον αριθμό, και συγκεκριμένα τον αριθμό 3. Για τον σκοπό αυτό θα μελετηθεί καταρχάς η αριθμολογική παράδοση η συμβολική δηλαδή αντιμετώπιση των αριθμών, που σχετίζεται με έννοιες όπως η αρμονική Ψυχή του κόσμου, η μαθηματική τάξη του σύμπαντος ή η πεποίθηση ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο more geometrico- που ξεκινά από τον Πυθαγόρα και τον Πλάτωνα και φτάνει ως τις μέρες μας. Αυτή η αντίληψη όμως ότι δηλαδή η δημιουργία του σύμπαντος προϋπέθετε αριθμητικές δομές προσφερόταν για μια αναλογική αναπαραγωγή του θεϊκού κόσμου στον κόσμο του έργου τέχνης, στην προσπάθεια δηλαδή του καλλιτέχνη να παραγάγει έναν συμμετρικό μικρόκοσμο που θα έπρεπε να είναι ανάλογος με το αρμονικό σύμπαν. Για να το διατυπώσουμε διαφορετικά: Εάν το έργο του ποιητή είναι να μιμηθεί τον κόσμο, κι αν ο κόσμος ορίζεται ως μια υπάρχουσα, αρμονική τάξη πραγμάτων, η οποία πιστεύεται ότι έχει δημιουργηθεί σύμφωνα με ένα αριθμητικό σχέδιο, τότε η μίμηση του κόσμου τελείται αναπαράγοντας αυτό το σχέδιο στη δομή του λογοτεχνικού έργου. Ακόμη περισσότερο: αν υπάρχει ομοιότητα ανάμεσα στη δημιουργία του κόσμου και την ποιητική δημιουργία, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί ο αριθμός, και ιδιαίτερα ο αριθμός της υπέρβασης των αντιθέτων και της αρμονικής τους ενότητας, το 3, υπήρξε η βάση για τη δόμηση πολλών ποιητικών έργων.

17 Λογοτεχνία Απήχηση των Νεοπλατωνιστών στην Πρώιμη Νεοελληνική Κωδικός μαθήματος: BNE 605 Π.Μ.: 13 ΜΑΜ: Παπαδάκη Ρένα Αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τη διανόηση, τη λογοτεχνία και τις τέχνες της Αναγέννησης, το φιλοσοφικό ρεύμα του νεοπλατωνισμού, που αναβίωσε στη Φλωρεντία του 15 ου αιώνα, εξαπλώθηκε σύντομα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Βασιζόταν όχι μόνο στα κείμενα του πλατωνικού corpus, αλλά και στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις των νεοπλατωνιστών της ύστερης αρχαιότητας, ορισμένων θεολόγων του Βυζαντίου και του δυτικού Μεσαίωνα, και κυρίως στις πνευματικές αναζητήσεις των τελευταίων βυζαντινών λογίων και των ιταλών ουμανιστών που συναντήθηκαν πριν και μετά την άλωση της Πόλης στα ιταλικά εδάφη. Οι απηχήσεις του νεοπλατωνισμού στην πρώιμη νεοελληνική λογοτεχνία διακρίνονται κατεξοχήν σε μοτίβα και θέματα πετραρχικής εμπνεύσεως, δε λείπουν όμως και οι περιπτώσεις στις οποίες μπορούμε να διακρίνουμε αμεσότερες επιδράσεις της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας. Στο μεταπτυχιακό μας σεμινάριο θα διερευνήσουμε νεοπλατωνικές απηχήσεις σε κείμενα της πρώιμης νεοελληνικής λογοτεχνίας, εστιάζοντας σε θεματικές όπως η διαμόρφωση της νοητής εικόνας του αγαπημένου προσώπου, οι αναβαθμοί του έρωτα και η αναζήτηση του αγαθού, οι λειτουργίες των ονείρων, των μύθων και των συμβόλων, η σύγκλιση των εικαστικών τεχνών και της μουσικής με την ποίηση, καθώς και η ανανοηματοδότηση της τελευταίας μέσω της νεοπλατωνικής ποιητικής θεολογίας.

18 Λογοτεχνία και Θέατρο Κωδικός μαθήματος: BNE 606 Π.Μ.: 13 ΜΑΜ: Πιερής Μιχάλης

19 Γλωσσα και Γλωσσολογία Κωδικός μαθήματος: ΓΕΠ 077 Π.Μ.: 13 ΜΑΜ: Κατσογιάννου Μαριάννα Το μάθημα έχει στόχο να βοηθήσει τους φοιτητές να αποκτήσουν σφαιρική αντίληψη της γλώσσας και της επιστήμης που ασχολείται με τη γλώσσα, να απαλλαγούν από διαδεδομένες γλωσσικές προκαταλήψεις και να αναπτύξουν κριτική σκέψη απέναντι σε μία σειρά από ζητήματα που σχετίζονται με το γλωσσικό φαινόμενο στις σύγχρονες κοινωνίες. Σε πρώτο στάδιο, αναλύεται ο θεμελιώδης προβληματισμός στον οποίο βασίζεται η ανάπτυξη της γλωσσολογίας. Ξεκινώντας από ορισμένα θεωρητικά ερωτήματα, από ορισμένες θέσεις και απόψεις, οδηγούμαστε σε μία επιστημονική προσέγγιση της «γλώσσας» και σχηματίζουμε μία πρώτη εικόνα για το τι είναι και πώς γίνεται η εργασία του γλωσσολόγου τι είναι η γλωσσολογική ανάλυση, με ποιες μεθόδους υλοποιείται και ποια είναι η χρησιμότητά της. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται ορισμένοι κλάδοι της γλωσσολογίας των οποίων το κοινό χαρακτηριστικό είναι η διεπιστημονικότητα, η αλληλεπίδραση με άλλες επιστήμες που στοχεύει σε σφαιρικότερη αντίληψη του αντικειμένου: η ψυχογλωσσολογία, η κοινωνιογλωσσολογία, η φιλοσοφία της γλώσσας, τεχνολογία της γλώσσας.

20 Κοινωνιογλωσσολογία Κωδικός μαθήματος: ΓΕΠ 140 Π.Μ.: 13 ΜΑΜ: Καρυολαίμου Μαριλένα Το μάθημα έχει στόχο να εισαγάγει τους φοιτητές στις βασικές έννοιες της κοινωνιογλωσσολογίας και να παρουσιάσει τους κύριους άξονες του κοινωνιογλωσσολογικού ενδιαφέροντος και τις κύριες μεθόδους ανάλυσης της γλώσσας. Πιο συγκεκριμένα εντοπίζει τις καινοτομίες που εισάγει η κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση σε σχέση με την κυρίαρχη γλωσσολογική αντίληψη για τη γλώσσα, τη μελέτη της γλώσσας εν περιστάσει και την κοινωνική στράτευση των κοινωνιογλωσ-σολογικών ερευνών. Στη συνέχεια, επικεντρώνεται στην έννοια της γλωσσικής κοινότητας και στις προσπάθειες τυποποίησης των γλωσσικών κοινοτήτων, εξετάζοντας τα φαινόμενα της πολυγλωσσίας, της διγλωσσίας και της διφυΐας καθώς και τις σχέσεις κυριαρχίας που δημιουργούνται ανάμεσα στις διάφορες γλωσσικές ποικιλίες με έμφαση στις μειονοτικές γλώσσες. Υπογραμμίζοντας την κυρίαρχη θέση της δι/πολυγλωσσίας στις ανθρώπινες κοινωνίες, θα παρουσιάσουμε τα φαινόμενα που προκύπτουν από την επαφή ανάμεσα σε διαφορετικές γλωσσικές ποικιλίες: το δανεισμό, την εναλλαγή κωδίκων, τη μείξη κωδίκων, τη θνησιγλωσσία, τη δημιουργία πίτζιν και κρεολών καθώς και το φαινόμενο της ενδογλωσσικής ποικιλότητας ή διακύμανσης το οποίο θα συσχετίσουμε με τις έννοιες της κοινωνικής τάξης, του κοινωνικού δικτύου, του γένους και του ύφους, καθώς και με τη διαδικασία αναπροσαρμογής. Τέλος, θα αναφερθούμε στη σχέση γλώσσας και ταυτότητας, γλώσσας και έθνους και στις γλωσσικές στάσεις ή τη γλωσσική φαντασίωση και τον τρόπο που καθορίζουν τις επιλογές των ομιλητών.

21 Η Γραμματική ως Θετική Επιστήμη Κωδικός μαθήματος: ΓΕΠ 246 Π.Μ.: 13 ΜΑΜ: Αγγουράκη Γεωργία

22 Σημασιολογία Κωδικός μαθήματος: ΓΕΠ 250 Π.Μ.: 13 ΜΑΜ: Αγγουράκη Γεωργία Το μάθημα αυτό έχει δύο στόχους. Ως πρώτος στόχος τίθεται η εξοικείωση των φοιτητών με τα εργαλεία και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η σύγχρονη τυπική σημασιολογία (formal semantics) για την ανάλυση της φυσικής γλώσσας. Συγκεκριμένα θα διδαχτούν οι βασικές αρχές της θεωρίας του Μοντέλου: η αρχή της συνδυαστικότητας του Frege, στοιχεία προτασιακής και κατηγορηματικής Λογικής, και στοιχεία της θεωρίας των τύπων με έμφαση στον λογισμό λ (λ-calculus). Δεύτερος στόχος είναι να εφαρμοστούν οι κεκτημένες γνώσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα της γραμματικής των Ελληνικών προκειμένου να καταδειχτεί η χρησιμότητα τους στην επίλυση των προβλημάτων αυτών. Συγκεκριμένα, θα συζητηθούν προβλήματα σχετικά με άρνηση, έγκλιση, πολικότητα, αναφορικές προτάσεις, ποσοτικοποίηση, ερωτηματικές προτάσεις, δεσμευμένη και μηδεσμευμένη αναφορά, και έλλειψη, Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στη σχέση σημασιολογίας και σύνταξης (στο συντακτικό μοντέλο της μετασχηματιστικής γραμματικής), και σημασιολογίας και πραγματολογίας. Κάποιες βασικές έννοιες της πραγματολογίας θα συζητηθούν σε αυτό το πλαίσιο, όπως π.χ. υπονόημα, προϋπόθεση, και γλωσσική πράξη.