ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 17/4/2011

Transcript

1 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 17/4/2011 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ : ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΜΕ ΕΜΠ, ΜΜ ΤΕΙ ΠΕΙΡΑΙΑ Το Όρος Αιγάλεω Ποικίλο στα Δυτικά της Αθήνας, είναι ένας από τους 4 ορεινούς όγκους που την περιβάλλουν και αποτελεί ένα «φίλτρο φράγμα» στους ρύπους που προέρχονται από το Θριάσιο. Παράλληλα όμως, μαζί με τον παρακείμενο υγρότοπο της λίμνης Κουμουνδούρου δημιουργούν ένα πολυσύνθετο οικοσύστημα που χρειάζεται να προστατευτεί. Το Αιγάλεω - Ποικίλο Όρος είναι ένας μακρόστενος ορεινός όγκος που οριοθετεί το Λεκανοπέδιο της Αθήνας από τα ΒΔυτικά και το Θριάσιο Πεδίο από τα ΝΑνατολικά. Ο άξονάς του κινείται από ΝΔ σε ΒΑ κατεύθυνση. Έχει μέγιστο μήκος 20 χιλιόμετρα, μέγιστο πλάτος 4 χιλιόμετρα και περίμετρο 60 (32+27) περίπου χιλιόμετρα. Η συνολική του έκταση είναι περίπου στρέμματα. Χωρίζεται σε δύο τμήματα από την κοιλάδα Δαφνίου. Το Νότιο ονομάζεται σήμερα Αιγάλεω και το Βόρειο Ποικίλο. Το Αιγάλεω έχει μέγιστο υψόμετρο 463 μ. (κορυφή Κούκος). Στις υπώρειές του έχουν αναπτυχθεί ανατολικά οι δήμοι Αιγάλεω, Αγ. Βαρβάρας, Κορυδαλλού, Νίκαιας, νότια Περάματος, Νότια και Δυτικά κατέρχεται έως τη θάλασσα όπου καταλήγει στο στενό της Σαλαμίνας, εν μέρει στον Σαρωνικό Κόλπο και εν μέρει στον κόλπο της Ελευσίνας. Από την Δυτική πλευρά διέρχεται η περιφερειακή λεωφόρος Σχιστού που συνδέει τους δήμους του Πειραιά με την Ε.Ο. Κορίνθου. Επίσης διέρχεται τμήμα της νέας εμπορικής σιδηροδρομικής γραμμής Ικονίου Ασπροπύργου που βρίσκεται στο στάδιο κατασκευής, και για τη διάνοιξή της καταστράφηκε ένα μεγάλο τμήμα του βουνού με αυτοφυή βλάστηση κωνοφόρων και θάμνων. Το Ποικίλο έχει δύο ομάδες κορυφών, τη Βόρεια όπου η ψηλότερη κορυφή Ζαχαρίτσα (452 μ.) και τη Νότια όπου το δίκορφο Κασκαντάμι ( μ.). Στις Α. και ΒΑ. υπώρειές του έχουν αναπτυχθεί οι δήμοι Χαϊδαρίου, Περιστερίου, Πετρούπολης, Ιλίου, Καματερού, Άνω Λιοσίων. ΝΔυτικά του Ποικίλου βρίσκεται οι οικισμός Νεόκτιστα Ασπροπύργου και Δυτικά η περιοχή βιομηχανικών - βιοτεχνικών εγκαταστάσεων του Θριασίου Πεδίου, καθώς και η χωματερή Α. Λιοσίων. Δυτικά διέρχονται η σιδηροδρομική γραμμή προαστιακού Αθηνών Κορίνθου, η περιφερειακή λεωφόρος που συνδέει τη Ε.Ο. Αθηνών Κορίνθου με την Αττική Οδό και τμήμα της νέας

2 σιδηροδρομικής γραμμής Ικονίου - Ασπροπύργου που βρίσκεται στο στάδιο κατασκευής. Στην προστατευτέα περιοχή εντάσσονται και τα υψώματα κάστρο Ζαστάνι (170 υψ) και Μπατάλα (90 υψ) που εκτείνονται ως βραχίονες Δ. του κυρίου όγκου του Ποικίλου, συνέχονται με αυτό και δεσπόζουν στην πόλη του Ασπροπύργου. Στη ΝΔ απόληξη του Ποικίλου βρίσκεται η λίμνη Ρειτών (Κουμουνδούρου) που περιβάλλεται από στρατιωτικές εγκαταστάσεις (στρατόπεδο Ξηρογιάννη στρέμματα), διυλιστήρια (ΕΛ.ΠΕ ΠΕΤΡΟΛΑ), άλλες βιομηχανικές βιοτεχνικές αποθηκευτικές εγκαταστάσεις και την Ε.Ο. Αθηνών Κορίνθου. Μαζί με την γύρω ελώδη περιοχή και το συνεχόμενο δασύλλιο ευκαλύπτων καλύπτει επιφάνεια 250 περίπου στρεμμάτων. Πρόκειται για ένα ασβεστολιθικό, πετρώδες και βραχώδες γενικά βουνό χαμηλού υψομέτρου, που καλύπτεται εν μέρει από αυτοφυή δάση χαλεπίου πεύκης, δάση με αγριελιές, κυπαρίσσια, «κέδρους», σχίνους, πουρνάρια, φρυγανικές εκτάσεις και ασβεστολιθικούς βραχώδεις σχηματισμούς. Ένα μεγάλο τμήμα της βλάστησής του, κυρίως στα ανατολικά, προέρχεται από αναδασώσεις. Οι κλίσεις του είναι γενικά ομαλές πλην των βραχωδών εξάρσεων και άλλων γεωλογικών σχηματισμών (φαράγγια κλπ). Από γεωλογική άποψη ανήκει στη ζώνη της Ανατολικής Ελλάδας. Τα πετρώματά του είναι ιζηματογενή και αποτελούνται από ασβεστόλιθους, αργιλικό σχιστόλιθο και ψαμμίτες. Ο γεωλογικός του σχηματισμός ανάγεται στην ανώτερη παλαιοζωϊκή περίοδο. Στην επιφάνειά του παρατηρούνται εκτεταμένα επιμήκη ρήγματα καρστικού χαρακτήρα. Στη ΝΔ πλευρά του Ποικίλου, πάνω από τον οικισμό Νεόκτιστα, υπάρχει το μικρό, αλλά επιβλητικό φαράγγι Ζαστάνι, που είναι το πιο στενό της Αττικής. Το Ποικίλο Όρος αποτελεί περιοχή υψηλής οικολογικής σημασίας για όλο το λεκανοπέδιο της Αθήνας, τελευταία ελπίδα για την διατήρηση ανεκτού περιβάλλοντος στην Δυτική Αθήνα. Είναι ανεκτίμητος, πνεύμονας οξυγόνου και δροσιάς, ιδιαίτερα μετά την πυρκαγιά της Πάρνηθας. Φυσικό φράγμα στους ρύπους που προέρχονται από τις βιομηχανίες του Θριασίου Πεδίου και την χωματερή της Φυλής. Το βουνό μας έχει ήπιες κλίσεις, προσιτούς δασικούς δρόμους και μονοπάτια. Προσφέρεται για περιπάτους, πεζοπορίες, ορεινή ποδηλασία κτλ. Αποτελεί μια εξαιρετική πρόταση επαφής με το φυσικό περιβάλλον. Λόγω της ασβεστολιθικής σύστασης του βουνού υπάρχουν πολλά μικρά ή μεγαλύτερα σπήλαια ή σπηλαιώδεις κοιλότητες. Δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα συστηματική έρευνα και πλήρης καταγραφή αυτών. Η Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία (Ε.Σ.Ε.) έχει καταγράψει ορισμένα σπήλαια, όπως π.χ. το σπήλαιο του Δρομέα, πρόσφατα δε, το έτος 2008, μετά από

3 πρόσκληση κατοίκων της περιοχής, εξερεύνησε ένα νέο σπήλαιο (Α.Σ.Μ. 8520) κοντά στο ναό της Αφαίας Αφροδίτης. Το βουνό έχει εξαιρετική θέα προς τον κόλπο της Ελευσίνας, το Σαρωνικό, τα βουνά της Πάρνηθας και του Υμηττού κ.λπ. Προσφέρεται για ήπιες δραστηριότητες αναψυχής (πεζοπορία, αναρρίχηση, ποδήλατο βουνού) και περιβαλλοντική εκπαίδευση. Σε διάφορες περιοχές του βουνού υπάρχουν παλιοί οικισμοί και μονοπάτια, αρχαιότητες (Βόρειο τμήμα της Ιεράς Οδού, τμήμα του τοίχους του Δέματος (400 π.χ.), Ιερό της Αφροδίτης, λατρευτικά σπήλαια), η Μονή Δαφνίου, παλιά ασβεστοκάμινα, σπήλαια με προϊστορική αξία και γεωλογικό ενδιαφέρον. Το Αιγάλεω Ποικίλο δεν είναι ένα γυμνό βουνό. Η εικόνα αυτή που προβάλλεται και αναπαράγεται, ακόμη και από «αρμόδιους» φορείς, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Παρά τις έντονες υποβαθμιστικές ανθρώπινες επενέργειες που έχει υποστεί και υφίσταται, καθώς και τη δραστική μείωση της ελεύθερης έκτασής του, αποτελεί ένα σημαντικό οικοσύστημα, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, τόπο ενδιάμεσης στάθμευσης μεταναστευτικών πουλιών. Ο υγροβιότοπος της λίμνης Κουμουνδούρου αποτελεί συστατικό στοιχείο του οικοσυστήματος αυτού. Το Αιγάλεω Ποικίλο καλύπτεται από μεσογειακή βλάστηση Oleo Ceratonion που περιλαμβάνεται στην οδηγία 92/43 της Ε.Ε. «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας». Περιλαμβάνει τέσσερεις αλληλοεπιδρούμενους τύπους οικοτόπων. Δάση με αυτοφυή χαλέπιο πεύκη, δάση με αείφυλλα σκληρόφυλλα δενδροειδή, ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση. Στους οικότοπους αυτούς ενδιαιτούν πάνω από 650 είδη αυτοφυούς χλωρίδας πολλά από τα οποία είναι σπάνια, ενδημικά και προστατευόμενα (με τους βιοτόπους τους) από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία καθώς και από διεθνείς συμβάσεις που έχει κυρώσει και η Ελλάδα Στο Αιγάλεω Ποικίλο υπάρχουν τουλάχιστον20 προστατευόμενα είδη ορχιδεών. Οι πληθυσμοί πολλών από τα είδη χλωρίδας είναι μικροί και βρίσκονται σε περιορισμένη έκταση. Καθώς πρόκειται κυρίως για πόες, δηλαδή για είδη που φυτρώνουν, ανθίζουν και αφού κάνουν τον κύκλο της ζωής τους μαραίνονται και χάνονται από το οπτικό μας πεδίο, ενώ κάτω από την επιφάνεια του εδάφους παραμένουν οι σπόροι τους ή οι βολβοί τους, οποιαδήποτε επέμβαση π.χ. δενδροφύτευσης, με τη χρήση μάλιστα και βαρειών εκσκαπτικών μηχανημάτων, μπορεί να καταστρέψει αυτά και το μικροπεριβάλλον τους. Σε στενή αλληλεξάρτηση με τα είδη χλωρίδας, στο Αιγάλεω Ποικίλο υπάρχουν και πολλά έντομα επικονιαστές τους. Από τα100

4 περίπου είδη που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα τα34 είδη είναι πεταλούδες από τα οποία τέσσερα σπάνια και προστατευόμενα. Με όλα τα χαρακτηριστικά που έχει το Αιγάλεω Ποικίλο είναι σοβαρή παράλειψη της Πολιτείας που δεν το έχει ακόμη υπάγει σε νομικό καθεστώς απόλυτης προστασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1650/1986. Η υποχρέωση της Πολιτείας γι αυτό πηγάζει και από το γεγονός ότι η έκταση του βουνού έχει χαρακτηριστεί ως δημόσια δασική, αναδασωτέα από το1936, τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με τις25638/ και25638/ Υπουργικές αποφάσεις, μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων με την34649/1753/ απόφαση του Υπουργού Γεωργίας. Σύμφωνα δε με ρητή διάταξη του άρθρου31 παρ. 9 του ν. 1650/86, πρέπει το όρος Ποικίλο Αιγάλεω, να ενταχθεί με Προεδρικό Διάταγμα στις κατηγορίες του άρθρου18 παρ. 3 του ίδιου νόμου για τις προστατευόμενες περιοχές. Στις περιοχές τέλος αυτές, στις οποίες πρέπει να υπαχθεί το Αιγάλεω-Ποικίλο, καμία επέμβαση δεν επιτρέπεται(ούτε δενδροφύτευση) χωρίς προηγούμενη ειδική περιβαλλοντική μελέτη. Υπό τα δεδομένα αυτά ακόμη και η δενδροφύτευση που έγινε στο Αιγάλεω Ποικίλο τον Φεβρουάριο2010, είναι διαχειριστική πράξη σε προστατευόμενη δασική έκταση και οικοσύστημα που χρήζει απόλυτη προστασία. Έγινε μάλιστα, χωρίς προηγούμενη ειδική περιβαλλοντική μελέτη με την«θεσμική» κάλυψη και συμμετοχή του ΑΣΔΑ, ο οποίος ασκεί διαχειριστικές δράσεις στο Αιγάλεω Ποικίλο. Το οικοσύστημα όμως του Αιγάλεω Ποικίλου, όσο και ανθεκτικό να έχει αποδειχθεί στο παρελθόν στις ανθρώπινες επεμβάσεις, βρίσκεται πλέον σε μία λεπτή και εύθραυστη ισορροπία και πολλά είδη χλωρίδας έχουν τόσο μειωμένους πληθυσμούς ώστε κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Οι δενδροφυτεύσεις συνεπώς που γίνονται με τον τρόπο που έγινε αυτή του Φεβρουαρίου δεν είναι μόνο τυπικά παράνομες αλλά και ουσιαστικά επικίνδυνες αφού συνοδεύονται με καταστροφές στην αυτοφυή χλωρίδα και εισάγουν στο οικοσύστημα με τεχνητό τρόπο νέα είδη που μπορεί να επικρατήσουν και να εξαφανίσουν τα αυτοφυή και ενδημικά. Τέτοιο παράδειγμα υπάρχει σε συγκεκριμένη περιοχή του Ποικίλου, μεταξύ Πετρούπολης και Καματερού, όπου έκταση πολλών στρεμμάτων επιχωματώθηκε και δενδροφυτεύτηκε, με συνέπεια αντί της αυτοφυούς χλωρίδας να υπάρχει σήμερα θαμνότοπος με σπάρτα, αλμυρίκια, λυγαριές και το ασιατικό καλλιεργούμενο είδος Albizia julibrissin. Τα όρια πόλης βουνού είναι υπό διαρκή αμφισβήτηση από τα ποικίλα συμφέροντα που βλέπουν τις πλαγιές του ως οικόπεδα με θέα το λεκανοπέδιο, Αμφισβητείται ο δημόσιος χαρακτήρας και προβάλλονται ιδιοκτησιακές διεκδικήσεις σχεδόν επί του συνόλου της έκτασης του βουνού. Δασικές εκτάσεις χαρακτηρίζονται αγροτικές, για να ανοίξει ο δρόμος της οικοπεδοποίησης. Το βουνό θεωρείται από κεντρική και τις

5 τοπικές διοικήσεις, ως η φτηνή λύση για «πάσαν νόσον και πάσα ανάγκη». Το φυσικό περιβάλλον, με τη διατύπωση του ερωτήματος: προστατευτέο κοινωνικό αγαθό ή εμπορεύσιμο-εκμεταλλεύσιμο-αναλώσιμο είδος, αποτελεί, κι αυτό, διαρκές διακύβευμα κοινωνικής αντιπαράθεσης. Η αιτιολογημένη δράση για την περιβαλλοντική προστασία του όρους Αιγάλεω Ποικίλου και της λίμνης Κουμουνδούρου αποτελεί στοιχείο της αντιπαράθεσης αυτής.. Χιλιάδες δένδρα αυτοφυούς πεύκης και θαμνώδης βλάστηση έχουν κοπεί και κόβονται για τη διάνοιξη της σιδηροδρομικής γραμμής Ικονίου Ασπροπύργου μήκους 21 χλμ, και για την κατασκευή της περιφερειακής Λ. Αιγάλεω. Αυθαίρετες κατασκευές σε καταπατημένες εκτάσεις, ξεφυτρώνουν κατά μήκος του ορίου μεταξύ των πόλεων και του βουνού. Μεγάλες επιχειρήσεις μαζικής "αναψυχής" ενισχύουν την αστικοποίηση της περιοχής. Η ανεξέλεγκτη εναπόθεση μπαζών και σκουπιδιών, εκτός από την αισθητική υποβάθμιση του τοπίου είναι μια από τις αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών (κάθε χρόνο σημειώνονται μικροπυρκαγιές). Οι διεκδικήσεις μεγάλων εκτάσεων του βουνού από την Μητρόπολη Φθιώτιδας, τη Μονή Κλειστών, το συνεταιρισμό πολεμιστών Κορέας, τους κληρονόμους του φερόμενου κτήματος "Πεύκα-Βέρδη", τα σχέδια επέκτασης των υφιστάμενων σχεδίων πόλης, οι πιέσεις για μεταφορά και νέων αστικών χρήσεων στο βουνό (δρόμοι, εκπαιδευτήρια, γήπεδα, αναψυκτήρια) αποτελούν επιπρόσθετες απειλές. Διαγράφεται πλέον και ο κίνδυνος εγκατάστασης στο βουνό μονάδων παραγωγής ενέργειας (φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες). Παρά τις πιέσεις και τις υποβαθμιστικές ενέργειες που υφίσταται το βουνό, διατηρεί αξιοσημείωτη βιοποικιλότητα χλωρίδας, πανίδας και ορνιθοπανίδας, με μεγάλο αριθμό προστατευόμενων ειδών. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί περισσότερα από 750 είδη χλωρίδας (από τα οποία 79 ενδημικά, σπάνια, απειλούμενα), 115 είδη πουλιών (από τα οποία 99 αυστηρά προστατευόμενα), 100 είδη εντόμων, 37 είδη πεταλούδων, 12 είδη θηλαστικών, 20 είδη ερπετών, 4 είδη αμφιβίων. Στο Ποικίλο Όρος ενδημούν κοτσύφια, τρυγόνια, κουκουβάγιες, κούκοι, γεράκια, πέρδικες, αλεπούδες, λαγοί, νυφίτσες, χελώνες, 120 είδη αγριολούλουδων, 12 είδη ορχιδέων, 32 είδη πεταλούδων. Το κυνήγι στο Ποικίλο έχει απαγορευτεί από το 1959, ωστόσο κάποιοι ασυνείδητοι εξακολουθούν να κυνηγούν χωρίς να συναντούν ιδιαίτερες δυσκολίες. Στη λίμνη Κουμουνδούρου έχουν καταγραφεί 38 είδη πουλιών. Μεγάλος αριθμός από τα είδη αυτά ανήκει στα αυστηρά προστατευόμενα για τα οποία είναι υποχρεωτική η θέσπιση Ειδικών Ζωνών Διατήρησης και ορισμένα περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών.

6 Το Ποικίλο να κινδυνεύει, σε περίπτωση μεγάλης πυρκαγιάς, να έχει την τύχη της Πάρνηθας. Δεν υπάρχει ενιαίο συντονιστικό - επιχειρησιακό κέντρο δασοπυρόσβεσης. Τα μέτρα πυροπροστασίας που λαμβάνονται κάθε καλοκαίρι είναι ανεπαρκή και αποσπασματικά. Η πολυαρχία και η κατάτμηση του Ποικίλου σε ζώνες ευθύνης δυσκολεύει γενικότερα τις προσπάθειες υπεράσπισης του και αναζωογόνησης του δασικού του χαρακτήρα. Το Δημόσιο δεν υπερασπίστηκε, αν και θα μπορούσε, αποτελεσματικά τη δημόσια περιουσία, η δε Τοπική Αυτοδιοίκηση κατά κανόνα ακολούθησε το δημόσιο και επιπρόσθετα θέλησε να επεκταθεί προς το βουνό μεταφέροντας αστικές λειτουργίες στις πλαγιές του. Λαμβάνοντας υπ όψη την παραπάνω διαπίστωση και τις δυσμενείς για το περιβάλλον εξελίξεις μετά τις πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές, είναι καιρός να δημιουργήσουμε την ευρύτερη συσπείρωση φορέων, κινήσεων και πολιτών που θα οργανώσει την παρέμβαση της κοινωνίας για την προστασία του Ποικίλου από τους εκάστοτε σφετεριστές της δημόσιας γης και την αποκατάσταση του οικοσυστήματος (πράσινο, λατομεία, απομάκρυνση κεραιών κτλ) Εκτός από τα κινήματα και τις τοπικές δράσεις που πρέπει να αναπτυχθούν, σημαντική είναι η ανάγκη να ληφθούν νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα θωρακίσουν το βουνό απέναντι στους κινδύνους που αντιμετωπίζει. Ιστορικά και τοπογραφικά στοιχεία για το Ποικίλο Όρος Το Ποικίλο Όρος εκτείνεται στο δυτικό τμήμα του λεκανοπεδίου Αθηνών και αποτελεί τμήμα του Όρους Αιγάλεω. Στους πρόποδες του έχουν αναπτυχθεί οι Δήμοι: Χαϊδαρίου, Περιστερίου, Πετρούπολης, Ιλίου, Καματερού, Άνω Λιοσίων και Ασπροπύργου. Καταλαμβάνει στρέμματα πευκώδους, θαμνώδους, και χαμηλής βλάστησης. Η υψηλότερη κορφή Ζαχαρίτσα 453 μέτρα, φέρει το όνομα της οικογένειας αγωνιστών του 1821 Ζαχαρίτσα, ο δε χώρος των Στρατοπέδων Χαϊδαρίου είναι οι πλαγιές που ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έδωσε τη Μάχη του Χαϊδαρίου με τον Κιουταχή, γι αυτό και τα Στρατόπεδα είχαν το όνομα Καραϊσκάκη Α και Β. Το βουνό είναι αποτυπωμένο σ όλους τους γεωγραφικούς χάρτες μετά την Ελληνική Επανάσταση, όπως π.χ των Ντόουερ 1839, PYRGOS J.A. Kaupert 1883 κ.ά. Σε παλαιούς χάρτες, όπως στον χάρτη του J.A.Sommer του 1841, το βουνό ονομάζεται Στεφάνι. Η μετονομασία του βουνού προκάλεσε σύγχυση στα τοπωνύμια που αναγράφονται στα συμβόλαια της εποχής, διευκολύνοντας το έργο των καταπατητών. Έχει πολλά σπήλαια, τα πιο γνωστά είναι «του Πανός παρά τω Δαφνί» και του «Νταβέλη» στην πλαγιά πάνω από το Δρομοκαϊτειο. το «Σπήλαιο

7 του Δρομέα» πάνω από την Αφαία. Ένα νέο και αξιόλογο σπήλαιο εξερευνάτε από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία στην περιοχή της Αφαίας Σκαραμαγκά. Στις πλαγιές του Ποικίλου Όρους προς την πλευρά του Ασπροπύργου πάνω από τα Νεόχτιστα καθώς και στην περιοχή πάνω από την Αφαία Σκαραμαγκά, έχουν εντοπιστεί επίσης εγκαταλελειμμένοι οικισμοί, με ρυμοτομική διάταξη και βαριά πέτρινα τοιχώματα. Τα χνάρια δείχνουν, και στις δύο περιπτώσεις, ότι πρόκειται για ομάδες ανθρώπων που κατοίκησαν εκεί οργανωμένα. Ακόμη στην βόρεια περιοχή του βουνού υπάρχουν ίχνη του αρχαίου τείχους «ΔΕΜΑΣ» που ένωνε το Ποικίλο με την Πάρνηθα, φράζοντας την Β.Δ. είσοδο του λεκανοπεδίου από την πλευρά του Θριασίου. Κατά το παρελθόν το βουνό, αλλά και πεδινά τμήματα στις πλαγιές του, καλύπτονταν από πυκνό δάσος Χαλέπιας Πεύκης. Το δάσος έφθανε μέχρι τον Αϊ Γιώργη στο Περιστέρι και είχε όριο το «Βαθύ Ρεύμα», την σημερινή Ανατολικής Ρωμυλίας στην Πετρούπολη. Το δάσος έχει υποστεί τέσσερις μεγάλες καταστροφές (1826, 1914, 1922, ) από πυρκαγιές και ανεξέλεγκτες υλοτομήσεις. Η σοβαρότερη όμως καταστροφή του τοπίου έγινε τις δεκαετίες του με την μεγάλη ανοικοδόμηση και την ένταξη στο σχέδιο πόλης ορεινών εκτάσεων. Η επέκταση του σχεδίου πόλης, σε ορισμένες περιπτώσεις (όπως στην Αγία Τριάδα Πετρούπολης), έγινε με Βασιλικά Διατάγματα της χούντας, που δεν υπεγράφησαν ποτέ από το υπουργείο Γεωργίας, διότι νομιμοποιούσαν καταπατήσεις δασικών και ορεινών εκτάσεων. Αν και τα διατάγματα αυτά δεν είναι έγκυρα, δεν προσεβλήθησαν, μετά την πτώση της χούντας. Ένα μεγάλο μέρος του βουνού όμως, παρ όλες τις αναδασώσεις του ΑΣΔΑ που έχουν αρχίσει από το 1990 και συνεχίζονται, παραμένει γυμνό. Η πρώτη αναδάσωση έγινε στην περιοχή του Δαφνιού από τους οραματιστές δασολόγους Βαλσαμάκη και Σάμιο περίπου το Προβλήματα και απειλές. 1. Διεκδικήσεις δασικών εκτάσεων στο Ποικίλο Όρος. Κίνδυνος επέκτασης των πόλεων εις βάρος του βουνού. Μεγάλες εκτάσεις του βουνού διεκδικούν οι: Μητρόπολη Λαμίας στρέμματα στο βουνό και στρέμματα εντός του δομημένου ιστού της Πετρούπολης και του Περιστερίου. Μονή Κλειστών στρέμματα απέναντι από τον Σκαραμαγκά. Μεγαλοϊδιοκτήτης στην περιοχή του Άνω Δάσους Χαϊδαρίου στρέμματα. Στρατόπεδα Χαϊδαρίου στρέμματα τα οποία εν δυνάμει απειλούνται αφού ο νόμος 2745/1999 προβλέπει την απομάκρυνσή τους

8 αλλά με παράλληλη πολεοδόμηση και πώληση μέχρι και το 50% της έκτασής τους. Μικρότερες εκτάσεις, σε επαφή με το σχέδιο πόλης, που ο κίνδυνος ανοικοδόμησης τους είναι πολύ μεγάλος: Συνεταιρισμός Πολεμιστών Κορέας, 80 στρέμματα από τα οποία τα 18 περιλαμβάνονται στο σχέδιο πόλεως Πετρούπολης. 83 στρέμματα δασικής αναδασωτέας έκτασης, στην περιοχή του παλιού λατομείου «Γάτου», χαρακτηρίστηκαν αγροτική χορτολιβαδική έκταση. 60 στρέμματα στην Αγία Τριάδα Πετρούπολης. Εκτός από αυτές τις περιπτώσεις, πλήθος είναι οι προσπάθειες καταπάτησης εκτάσεων, σε κλίμακα ενός ή δύο οικοπέδων, κατά μήκος των ορίων πόλης βουνού. 2. Έργα και χρήσεις που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του βουνού. Μεγάλη πληγή του βουνού είναι τα 17 λατομεία τα οποία «ξεφύτρωσαν» άναρχα για να εξυπηρετήσουν τις οικιστικές ανάγκες με οικοδομικά υλικά, χωρίς μετά την λήξη των εργασιών τους να αποκατασταθεί το ανάγλυφο, όπως προβλέπει η σχετική νομοθεσία. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι το λατομείο Μουσαμά το οποίο με το νόμο 3164/2003 προορίζεται ως χώρος απόθεσης υπολειμμάτων από μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων. Η διάνοιξη της εμπορικής σιδηροδρομικής γραμμής Ικονίου Ασπροπύργου, η χάραξη νέων δρόμων για την υλοποίηση των έργων στο βουνό, η διαπλάτυνση των υπαρχόντων δασικών δρόμων είχε σαν αποτέλεσμα την κοπή χιλιάδων δένδρων και την εξαφάνιση της χαμηλής βλάστησης κατά μήκος τη γραμμής. Η νέα χάραξη της λεωφόρου Αιγάλεω Αττικής Οδού, πάνω από την Λίμνη Κουμουνδούρου (αρχαία Λίμνη των Ρειτών), η οποία δεν έχει ολοκληρωθεί, είχε ως αποτέλεσμα την εκσκαφή του βουνού, την κοπή δένδρων και την βεβήλωση της ιστορικής φυσιογνωμίας του τοπίου. Η λειτουργία καφετεριών και άλλων υψηλής ενόχλησης εγκαταστάσεων ψυχαγωγίας, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της νύχτας, δημιουργούν ηχορύπανση, και με τα πολλά φώτα αναστατώνουν τη δασική ζωή και την πλούσια πανίδα του Ποικίλου Όρους. Η προσέγγιση περιπατητών στο παλιό φυλάκιο που βρίσκεται στην κορυφή Ζαχαρίτσα έχει καταστεί επικίνδυνη από το μεγάλο πλήθος των κεραιών που έχουν εγκατασταθεί στο χώρο αυτό. Η επέκταση και διαπλάτυνση της οδού Τεμπών στο Περιστέρι μέσω του Στρατοπέδου Χαϊδαρίου. Η κατάτμηση και η παραχώρηση τμημάτων του Στρατοπέδου Χαϊδαρίου σε δήμους και άλλους φορείς. Η διάνοιξη της ανατολικής περιφερειακής οδού. Η διάνοιξη της περιφερειακής οδού σύνδεσης Δάσους Χαϊδαρίου

9 Δαφνίου. Σημείωση: Αναλυτικότερη περιγραφή των απειλών και για το τι διεκδικούμε στο κεφάλαιο Δ. 3. Παράνομες δραστηριότητες. Παρά την «Απαγορευτική Διάταξη του Δασαρχείου Αιγάλεω» για την υλοτομία, κλάδευση και εκρίζωση, την βοσκή, την εκχέρσωση, την ρητίνευση, την λατόμευση, την χωματοληψία και την απόθεση μπαζών κτλ. και η οποία έχει ισχύ μέχρι 31/ Οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι: Στάνες υπάρχουν στο Ποικίλο Όρος, σε περιοχές που έχουν ανάγκη αναδάσωσης. Η απόθεση μπαζών και κάθε λογής απορριμμάτων είναι ένα σύνηθες φαινόμενο με αποτέλεσμα αρκετοί δασικοί δρόμοι και πλαγιές του βουνού να έχουν μετατραπεί σε άτυπες χωματερές αδρανών υλικών. Η χωματοληψία είναι δεδομένη στην περιοχή πάνω από τη Λίμνη Κουμουνδούρου στο χώρο της διάνοιξης της Λεωφόρου Αιγάλεω Αττικής Οδού. Απορριμματοφόρα των δήμων, Ι.Χ. και φορτηγά χρησιμοποιούν το δασικό δρόμο που ξεκινάει από τη γέφυρα Σκαραμαγκά (μετά την Αφαία). Στην Αγία Τριάδα Πετρούπολης, λειτουργεί αυθαίρετο γκαράζ μεγάλων οχημάτων σε εκτός σχεδίου περιοχή. Στα όρια των πόλεων με το βουνό, μικρές ή μεγαλύτερες εκτάσεις χρησιμοποιούνται ως χώροι στάθμευσης Ι.Χ. και φορτηγών αυτοκινήτων, όπως πχ στην είσοδο του δασικού δρόμου, στη γέφυρα Σκαραμαγκά. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Νόμοι και Διατάξεις προστασίας του Ποικίλου Όρους Σήμερα το βουνό προστατεύεται με παλαιότερες διαδοχικές αποφάσεις του Υπ. Γεωργίας (1934, 1947), του Υφυπουργού Προεδρίας της Κυβερνήσεως (25638/23/11/68 ), που το χαρακτηρίζει ως «ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» κ.λ.π. Η πιο πρόσφατη ρύθμιση είναι ο νόμος 2742 (ΦΕΚ αρ.φ.207) και ιδιαίτερα με το άρθρο 21, το οποίο έχει τον τίτλο «χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη»(7/10/99). Ωστόσο, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου, ακόμα και στην καρδιά του βουνού, (Ζώνη Α στην οποία απαγορεύονται αυστηρά η ανέγερση κτιρίων, η χάραξη αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρομικών γραμμών, ο αποχαρακτηρισμός αναδασωτέων περιοχών) ο νόμος αυτός καταστρατηγήθηκε σε πολλές περιπτώσεις. Άλλες Διατάξεις Και αποφάσεις για την προστασία των Βουνών και του Ποικίλου Όρους: Τα άρθρα 66 και 177 του Ν.Δ/τος 86/89 "περί Δασικού Κώδικα".

10 Τα άρθρα 3. ( 4) και 5 του Ν.998/79. Το άρθρο 40 ( 2) του Ν. 1337/83. Την αριθμ. 412/93 απόφαση της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικράτειας. Την αριθμ /7986/ δ/γή του Υπουργείου Γεωργίας. Την αριθμ. 319/ απόφαση του Περ/κου Διευθυντή Δυτικής Αττικής. Την / απόφαση Υπουργού Γεωργίας "περί κηρύξεως αναδασωτέας της περιοχής του Λεκανοπεδίου Αττικής" που δημοσιεύτηκε στο 132/1934 Φ.Ε.Κ. τεύχος Β. Την 1413/ Δ.Α.Δ. η ισχύς της οποίας έληξε παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να χρήζει προστασίας η δασική βλάστηση, η διαμόρφωση του τοπίου και το περιβάλλον γενικότερα. Στο Συντονιστικό Φορέων συμμετέχουν: Διαρκής Κίνηση Χαϊδαρίου, Επιτροπή Προστασίας και Οικολογικής Ανάδειξης του Όρους Αιγάλεω, Οικολογικός Πολιτιστικός Σύλλογος ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ., Όμιλος για το περιβάλλον τον Πολιτισμό και την Ποιότητα Ζωής στην Πετρούπολη ΤΟ ΠΟΙΚΙΛΟ, Περιβαλλοντικός Εξωραϊστικός Πολιτιστικός Σύλλογος Δαφνίου Χαϊδαρίου Ο Δαφναίος Απόλλων, Περιβαλλοντικός Πολιτιστικός Σύλλογος Αφαίας Χαϊδαρίου, Περιβαλλοντικός Φυσιολατρικός Σύλλογος Περιστερίου, Φίλοι του Πυριτιδοποιείου Αιγάλεω, Ειρήνη Βαλλιανάτου Βιολόγος, Τάσος Λύτρας Δικηγόρος. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ: Είναι ο χαρακτηρισμός των ορεινών όγκων Αιγάλεω Ποικίλου και της λίμνης Ρειτών (Κουμουνδούρου), ως περιοχής προστασίας της φύσης και η υπαγωγή τους, στις διατάξεις των άρθρων του ν. 1650/86, με τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 21 παρ. 1 του ν. 1650/86, δηλαδή από το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αττικής (ΡΣΑ). Με τον χαρακτηρισμό και την υπαγωγή αυτή επιδιώκεται να υπάρξει σαφής οριοθέτηση των προστατευτέων περιοχών από τον οικιστικό ιστό και από άλλες εγκατεστημένες χρήσεις γης, να απαγορευθούν δραστηριότητες και έργα υποβάθμισης-όχλησης του φυσικού περιβάλλοντος, να απομακρυνθούν οι οχλούσες χρήσεις και εγκαταστάσεις, να προσδιορισθούν οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες και οι διαχειριστικές επεμβάσεις στο οικοσύστημα να διέπονται από αυστηρά οικολογικά επιστημονικά κριτήρια. Το Αιγάλεω Ποικίλο και η λίμνη Ρειτών (Κουμουνδούρου), παρά τη διαχρονική τους υποβάθμιση από επιβλαβείς ανθρώπινες δραστηριότητες (όπως άλλωστε συμβαίνει με όλα τα βουνά της Αττικής), διατηρούν αξιόλογο οικοσύστημα και βιοποικιλότητες που δεν έχουν μέχρι σήμερα

11 αναδειχθεί. Η προστασία και διαχείρισή τους, ως στοιχείων του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, είναι αναγκαία για τη διατήρηση ενός ελάχιστου ανεκτού επιπέδου ποιότητας της ζωής των κατοίκων του λεκανοπεδίου της Αθήνας. Ένα επιπρόσθετο στοιχείο είναι το γεγονός ότι το οικοσύστημα του Αιγάλεω Ποικίλου περιλαμβάνει προστατευτέους τύπους οικοτόπων υπαγόμενους στις κατηγορίες της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και προστατευτέα είδη χλωρίδας και πανίδας. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΠΡΟΤΑΣΗ Η περιοχή που αποτυπώνεται και περικλείεται από την περιφερειακή οριοθετική γραμμή στους χάρτες του ν. 2742/99 (άρ.21) και επιπρόσθετα προτείνεται η κατά τόπους διεύρυνση της περιφερειακής γραμμής ώστε να συμπεριληφθούν σε αυτή όλες οι αδόμητες περιοχές, καθώς και όλες οι δημόσιες εκτάσεις ειδικών χρήσεων (νοσοκομεία, ψυχιατρεία, στρατόπεδα κ.α.) με τη μνεία ότι οι ειδικές αυτές χρήσεις θα παραμείνουν, μετά όμως την, με οιονδήποτε τρόπο, απομάκρυνση τους οι περιοχές που καταλαμβάνουν θα ενσωματωθούν πλήρως στην περιοχή προστασίας και θα διέπονται στο εξής από το νομικό καθεστώς αυτής. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ. 1. Περιγράφεται το οικοσύστημα, τα τοπωνύμια, οι σημερινές χρήσεις και αναφέρεται ότι Πρόκειται για ένα ασβεστολιθικό, πετρώδες και βραχώδες γενικά βουνό χαμηλού υψομέτρου, που καλύπτεται εν μέρει από αυτοφυή δάση χαλεπίου πεύκης, δάση με αγριελιές, κυπαρίσσια, κέδρους, σχίνους, πουρνάρια, φρυγανικές εκτάσεις και ασβεστολιθικούς βραχώδεις σχηματισμούς. Ένα μεγάλο τμήμα της βλάστησης του, κυρίως στα ανατολικά, προέρχεται από αναδασώσεις. Οι κλίσεις του είναι γενικά ομαλές πλην των βραχωδών εξάρσεων και άλλων γεωλογικών σχηματισμών (φαράγγια κλπ). Από γεωλογική άποψη ανήκει στη ζώνη της Ανατολικής Ελλάδας. Τα πετρώματα του είναι ιζηματογενή και αποτελούνται από ασβεστόλιθους, αργιλικό σχιστόλιθο και ψαμμίτες. Ο γεωλογικός του σχηματισμός ανάγεται στην ανώτερη παλαιοζωϊκή περίοδο. Στην επιφάνεια του παρατηρούνται εκτεταμένα επιμήκη ρήγματα καρστικού χαρακτήρα. Στη ΝΔ πλευρά του Ποικίλου, πάνω από τον οικισμό Νεόκτιστα, υπάρχει το μικρό, αλλά επιβλητικό φαράγγι Ζαστάνι, που είναι το πιο στενό της Αττικής Παρουσιάζονται ορισμένα από τα σημαντικότερα ιστορικά και γεωλογικά σπήλαια όπως του Πανός, του Δρομέα και της Αφαίας και υπογραμμίζεται ότι λόγω της ασβεστολιθικής σύστασης του βουνού υπάρχουν πολλά μικρά ή μεγαλύτερα σπήλαια ή σπηλαιώδεις κοιλότητες. Δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα συστηματική έρευνα και πλήρης καταγραφή αυτών. 2. Αρχαιολογικά Ιστορικά Πολιτισμικά στοιχεία. Γνωρίζουμε ότι

12 στα πρώτα πρώτα χρόνια της Αττικής στους πρόποδες του Αιγάλεω είχαν συγκεντρωθεί τρεις ομάδες μεταλλουργών, οι Ευπυρίδες, οι Κροπίδες και οι Πελέκες οι οποίοι είχαν διαμορφώσει μία τρικωμία. Ο λόγος της εγκατάστασης τους εκεί ήταν γιατί από το βουνό μπορούσαν να προμηθεύονται εύκολα ξυλοκάρβουνα για τα καμίνια τους. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι για τον ίδιο λόγο είχαν εγκατασταθεί εκεί και κεραμείς και ανθρακείς. Επίσης μπορούμε βάσιμα να συνάγουμε ότι η βλάστηση του βουνού από τότε ήταν κατάλληλη για ξυλοκάρβουνα δηλαδή ήταν κυρίως θαμνώδης (κατηγορία μακκίας βλάστησης). Αργότερα δημιουργήθηκαν γύρω από το βουνό και γεωργοκτηνοτροφικοί οικισμοί. Ένας από αυτούς ήταν ο δήμος του Έρμου στη θέση του σημερινού Χαϊδαρίου. Παρουσιάζονται αναλυτικά ο Ναός του Δαφναίου Απόλλωνα, Το Ιερό της Αφροδίτης, Οι αρχαίοι Ρειτοί (Λίμνη Κουμουνδούρου), το τείχος τους Δέματος, οι δύο κλάδοι της Ιεράς Οδού, Η Μονή Δαφνιού, Το μνημείο της Πυθιονίκης κ.λπ. Στην έξοδο της εθνικής οδού πριν τον Σκαραμαγκά βρίσκονται τα υπολείμματα του Ιερού της Αφαίας Αφροδίτης. Πολλές από τις κόγχες που διατηρούνται μέχρι σήμερα στον εκεί βράχο χρησίμευαν για την ανάθεση μαρμάρινων περιστεριών, των ιερών πουλιών της Αφροδίτης. Σε ανασκαφές βρέθηκαν πολλά από αυτά όπως και ειδώλια της θεάς. Αρχαιολογικά ευρήματα από το Ιερό της Αφροδίτης εκθέτονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Στη θέση της λίμνης Κουμουνδούρου βρίσκονταν οι αρχαίοι Ρειτοί (ρειτοί πόροι ή ρύακες). Ήταν ρέματα που σχηματίζονταν από πολλές πηγές σε δύο γειτονικές θέσεις των δυτικών υπωρειών του Ποικίλου και χύνονταν στον κόλπο της Ελευσίνας. Επειδή οι πηγές βρίσκονταν σε εσοχές του εδάφους ήδη στην αρχαιότητα σχηματίσθηκαν σ αυτά δύο λίμνες με τεχνητά φράγματα προς την πλευρά της θάλασσας. Οι λίμνες αυτές ήταν αφιερωμένες στη Θεά Δήμητρα και στη Κόρη της Περσεφόνη. Από τις τεχνητές διαρροές των νερών αυτών προς τη θάλασσα κινούνταν 2 παραλιακοί υδρόμυλοι που περιέγραψε ο Leake στις αρχές του 19ου αιώνα. Η μία από τις δύο λίμνες αποξηράνθηκε τη δεκαετία του 1950 και αποτελεί στις μέρες μας τμήμα των ΕΛΠΕ Ασπροπύργου. Η Λίμνη Κουμουνδούρου και 50 μέτρα περιφερειακά έχει χαρακτηριστεί από το 1974 αρχαιολογικός χώρος (ΦΕΚ 5/Β/ , ΥΑ41/1/2-74). Επάνω από τη λίμνη Ρειτών υψώνεται ο Λόφος της Ηχούς και βόρεια της λίμνης, στο λόφο «Γκίκα», σώζονται τα ερείπια αρχαίου Φάρου, που είναι ο πρώτος στον ελλαδικό χώρο. Σε διάφορες κορυφές του Αιγάλεω - Ποικίλου σώζονται τα ερείπια φρυκτωριών. Η παρουσία τους, σε συνδυασμό με τα σωζόμενα υπολείμματα από το τείχος του Δέματος μεταξύ Ποικίλου Πάρνηθας, υποδηλώνει ένα καλά οργανωμένο δίκτυο αμυντικού συστήματος της

13 αρχαίας Αθήνας (5ος π.χ. αιώνας). Από την κοιλάδα Δαφνιού διέρχονταν η αρχαία Ιερά Οδός από την οποία σώζεται ένα σημαντικό κομμάτι της διαδρομής τεσσάρων (4) περίπου χιλιομέτρων του πανάρχαιου δρόμου, που διέρχεται από τα σημερινά όρια του Δήμου Χαϊδαρίου, βρίσκεται μέσα στα όρια του Βοτανικού Κήπου Διομήδους, πριν και μετά τη Μονή Δαφνίου και στην περιοχή της Αφαίας Σκαραμαγκά, προς τη λίμνη των Ρειτών (σημ. λίμνη Κουμουνδούρου). Επιπλέον, κατάλοιπα των παρόδιων μνημείων που υπήρχαν στα κράσπεδά της, ταφικού κυρίως χαρακτήρα, είναι ορατά μέσα στον Βοτανικό Κήπο, έτσι όπως τα αποκάλυψε ο πρώτος ανασκαφέας Δημήτριος Καμπούρογλου κατά τη δεκαετία του Η αρχαία οδός και τα μνημεία αυτά -ευτυχώςδιατηρούνται εν μέρει ακόμα μέσα στο σχεδόν αναλλοίωτο φυσικό τοπίο. Η αποκάλυψη, η ανάδειξη και η ενοποίηση των χώρων αυτών μαζί με τα ιερά που υπήρχαν στην πορεία του δρόμου (Ιερό Απόλλωνα στη θέση της Μονής Δαφνίου και ιερό της Αφροδίτης στην Αφαία) αποτελούν επιτακτική ανάγκη για τη διάσωση και προβολή της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς. 3. Το Τοπίο. Σύμφωνα με κείμενο της Γ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων η ευρύτερη περιοχή, γύρω από τη λίμνη Κουμουνδούρου, εντάσσεται στην αρχαία τοπογραφία, αποτελεί ιστορικό τοπίο, και παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, στοιχεία, δηλαδή, που δεν πρέπει να καταστραφούν από βιομηχανικές βιοτεχνικές χρήσεις. Το φαινομενικά πετρώδες και άγονο βουνό αποκαλύπτεται σε οικοσύστημα εξαιρετικά πλούσιο σε χλωρίδα και πανίδα, οι γυμνοί ασβεστολιθικοί βράχοι σε βραχόκηπους, η θαμνώδης βλάστηση σε άγριο δάσος στα ενδότερα, οι ομαλές πλαγιές σε απόκρημνα φαράγγια στο εσωτερικό του. Η ενεργητική εξερευνητική συμπεριφορά του θεατή τον οδηγεί σε συνθέσεις οπτικών εμπειριών μεγάλης αισθητικής αξίας που παραμένουν αθέατες σε όσους δεν ανταποκρίνονται στην πρόκληση ελευθερίας που τους απευθύνεται ή η προσέγγιση τους δεν διέπεται από αισθητικά κριτήρια. Παρόμοιες οπτικές εμπειρίες συνθέτουν τα διάσπαρτα σε όλη την έκταση της προστατευτέας περιοχής αρχαιολογικά υπολείμματα, αλλά και τέτοια νεώτερων χρόνων (ερείπια οικισμών, χτισμάτων, αναβαθμίδων). Το βουνό προσφέρει εξάλλου εξαιρετικά σημεία θέασης προς την Πάρνηθα, την Πεντέλη, τον Υμηττό, τα Γεράνεια (πίσω από τα οποία δύει ο ήλιος), το λεκανοπέδιο της Αθήνας (όπου με ευκρίνεια θεώνται τα Τουρκοβούνια, ο Λυκαβηττός, η Ακρόπολη, ο λόφος Φιλοπάππου κ.α.), τον Σαρωνικό Κόλπο, τη Σαλαμίνα, τον κόλπο της Ελευσίνας, το Θριάσιο Πεδίο. Παρουσιάζεται η οικολογική και η ιστορική αξία της Λίμνης Κουμουνδούρου (Λίμνες των Ρειτών στην αρχαιότητα), επισημαίνονται οι αιτίες ρύπανσης, αλλά παράλληλα αναδεικνύεται ότι παρά τους ρύπους και τις πιέσεις είναι ένας ζωντανός υγροβιότοπος.

14 Στη λίμνη υπάρχουν οι προϋποθέσεις που θα οδηγούν περιοδικά το σύστημα της λίμνης σε συνθήκες παροδικού θανάτου. Το σύστημα προειδοποιεί για επερχόμενη, μη αναστρέψιμη περιβαλλοντική καταστροφή. Το οικοσύστημα της λίμνης ρυπαίνεται υπόγεια από: α) τα στραγγίσματα των Χωματερών των Άνω Λιοσίων και της Φυλής, β) των διαρροών πετρελαιοειδών των ΕΛΠΕ Ασπροπύργου, τις δεξαμενές ΕΛΙΝΟΙΛ και τις αποθήκες καυσίμων του παρακείμενου στρατοπέδου (Ξηρογιάννη) και υπέργεια από την εκπομπή ρύπων (υδρογονάνθρακες, αιωρούμενα σωματίδια) των εργοστασίων του Θριασίου. Στην έκθεση έτους 2009 της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας με τίτλο ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ σημειώνεται ότι Η λίμνη φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό υδρόβιων πουλιών, σε σχέση με τους λοιπούς υγροβιότοπους της Αττικής με το μεγαλύτερο πληθυσμό αυτών να αποτελούν οι Φαλαρίδες, των οποίων ο αριθμός τον Δεκέμβριο 2008 ανήλθε σε 1060 άτομα. Το 2009 καταγράφηκαν 38 είδη πουλιών, από τα οποία πέντε (5) είδη περιλαμβάνονται στο παράρτημα Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών (πρώην Οδηγία 79/409). Η παρουσία της Βαλτόπαπιας, που ο αριθμός των ατόμων της που παρατηρήθηκαν, τον Δεκέμβριο 2008 ανήλθε σε 25 άτομα, είναι ιδιαίτερα σημαντική αφού αυτή βρίσκεται και στο Κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων ζώων της Ελλάδας (επικαιροποίηση 2009) με την ένδειξη VU (τρωτό). Σημερινές πιέσεις, απειλές και οχλούσες χρήσεις: α) Επέκταση δόμησης και αυθαίρετη δόμηση. Το ισχύον νομικό καθεστώς (ν. 2742/99 άρθρο 21) επιτρέπει την ανέγερση και λειτουργία αναψυκτηρίων, καφενείων, εστιατορίων, πολιτιστικών χρήσεων, κτιρίων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και αθλητικών εγκαταστάσεων σε μεγάλα τμήματα της προστατευτέας περιοχής τα οποία χαρακτηρίζει ως Ζώνες Β, Δ, Ζ1. Ζώνη Β έχει χωροθετηθεί ακόμη και στον πυρήνα της προστατευτέας περιοχής, β) Διάνοιξη Συντήρηση οδών: Την προστατευτέα περιοχή διατρέχει αλλά και πολλαπλά τέμνει ένα πυκνό οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο. Η Εθνική Οδός Αθηνών Κορίνθου, η Περιφερειακή Αιγάλεω, η Λ. Σχιστού, η οδός που συνδέει το Χαϊδάρι με τον Κορυδαλλό (Σχιστό Κορυδαλλού), ο προαστιακός σιδηρόδρομος, η υπό κατασκευή νέα εμπορική σιδηροδρομική γραμμή Ικονίου Ασπροπύργου (μήκους 21 χλμ.). γ) Απόρριψη μπαζών, σκουπιδιών, δ) Κεραίες, ε) Λαθροθηρία: Μεγάλο τμήμα της προστατευτέας περιοχής αποτελεί μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων από το έτος 1976, στ) Στρατόπεδα: Στρατόπεδο Καραϊσκάκη (Χαϊδάρι). Καταλαμβάνει έκταση

15 στρεμμάτων, από τα οποία στρ. στις πλαγιές του Ποικίλου Όρους. Η επί πολλά έτη λειτουργία πεδίου βολής, που στο παρελθόν περιελάμβανε ρίψη χειροβομβίδων και όλμων, έχει τεράστιες επιπτώσεις υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος σε μεγάλη έκταση του Ποικίλου που εκτείνεται από το ύψος του σημερινού θεάτρου Φοίνικα έως τα Δ όρια του στρατοπέδου, ζ) Κίνδυνοι πυρκαγιών: Ήδη, κατά τόπους, στα όρια με τον οικιστικό ιστό έχουν εκδηλωθεί μέσα στον Ιούνιο 2010, αρκετές πυρκαγιές από εμπρησμούς που ευτυχώς κατασβέστηκαν σχετικά έγκαιρα, η) Βόσκηση: Στην περιφέρεια του βουνού βρίσκονται εγκατεστημένα ποιμνιοστάσια που συνεχίζουν να λειτουργούν παρά την ισχύουσα απαγόρευση της βόσκησης. Τα γιδοπρόβατα συνεχίζουν να ανεβαίνουν έως και τις κορυφογραμμές του βουνού καταστρέφοντας τα νεαρά αυτοφυή δενδρύλλια, θ) Μη αποκατάσταση ΧΑΔΑ Σχιστού: Παρ όλο που η χωματερή σταμάτησε να λειτουργεί το 2003 και το 2004 ξεκίνησαν τα έργα αποκατάστασης της, από τα 125 στρέμματα που έχουν καλυφθεί με φωσφογύψο έχουν εξυγιανθεί με χρηματοδότηση του ΥΠΕΧΩΔΕ μόνο 50 στρέμματα ενώ υπολείπεται η αποκατάσταση 75 στρεμμάτων. Επειδή ο φωσφογύψος δεν μπορεί να απομακρυνθεί, το ραδιενεργό υλικό καλύφθηκε με ειδικές μεμβράνες και στη συνέχεια επιστρώθηκε με χώμα. Υφιστάμενες δραστηριότητες ομάδων και ατόμων: Το Αιγάλεω Ποικίλο αποτελεί πεδίο ήπιων και συμβατών με τα ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά του δραστηριοτήτων όπως περίπατο στους δασικούς δρόμους, ορεινή πεζοπορία στο εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών που υπάρχει σε όλο τον ορεινό όγκο, ποδηλασία στους δασικούς δρόμους και μονοπάτια, αναρρίχηση στις φυσικές πίστες (κάθετους ασβεστόλιθους) που βρίσκονται στο φαράγγι Ζαστάνι (έχει δημιουργηθεί μια μεγάλη αναρριχητική πίστα με περισσότερες από 50 διαδρομές) και σε άλλες θέσεις (Χαϊδάρι κ.α.), συνδυασμός των δραστηριοτήτων αυτών με προσέγγιση σε σημεία θέασης προς το λεκανοπέδιο της Αθήνας, το Θριάσιο πεδίο, τη Σαλαμίνα, τον κόλπο της Ελευσίνας κ.α. Τουλάχιστον μία φορά το χρόνο διοργανώνονται στο Ποικίλο ποδηλατικοί αγώνες με mountain -bike και αγώνας δρόμου κατά μήκος των δασικών δρόμων.

16 ΠΗΓΕΣ Επιστολή του κ.τάσου Λύτρα -Η πλούσια χλωρίδα του Αιγάλεω Ποικίλου Όρους/ Το νομικό καθεστώς προστασίας/ Θέσεις για τις δενδροφυτεύσεις. Ανοικτή πρόταση-χαρτα ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ & ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΝΑΔΕΙΞΗΣ TOY ΠΟΙΚΙΛΟΥ ΟΡΟΥΣ Περιβαλλοντικός Φυσιολατρικός Σύλλογος Περιστερίου Όμιλος για το Περιβάλλον και την Ποιότητα ζωής στην Πετρούπολη και το Ποικίλο Οικολογικός Πολιτιστικός Σύλλογος Χαϊδαρίου ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ & ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ (δημοτικoς συνδυασμός χαϊδαριου) Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Ποικίλου Όρους. ΑΣΔΑ 2003 ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ. Έκθεση Ε.Ο.Ε ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΙΓΑΛΕΩ-ΠΟΙΚΙΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΥ