Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις

Transcript

1 Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις Ενότητα 1: Εισαγωγικά - θεωρίες Ηλέκτρα Πιτόσκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Αρχικά οι φοιτητές ενημερώνονται για τη δομή & οργάνωση του μαθήματος, τον τρόπο αξιολόγησης και τις προαιρετικές εργασίες. Η ενημέρωση των φοιτητών για τη σημαία ανάπτυξης του Διεθνούς εμπορίου, για τις θεωρίες του Διεθνούς Εμπορίου, τόσο για τις παραδοσιακές «σχολές» (Εμποροκράτες, Αdam Smith, David Ricardo, Heksher-Ohlin, Samuelson- Stopler) όσο και για τις σύγχρονες θεωρήσεις (Οικονομίες Κλίμακας (Ohlin, Helpman,Krugman), Τεχνολογικό έλλειμμα ή κύκλος προϊόντος, Ομοιότητα προτιμήσεων καταναλωτών (Linder), Ενδοκλαδικό Εμπόριο) και για το «εμπορικό τρίγωνο» (triangular trade) στον Βόρειο Ατλαντικό Επίσης, να γνωρίζουν το δίλημμα «Προστατευτισμός ή ελεύθερο εμπόριο», τι είναι οι δασμοί Εισαγωγής και ποια είναι τα μη Δασμολογικά Μέσα Προστασίας 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Η σημαία ανάπτυξης του Διεθνούς εμπορίου, Οι παραδοσιακές θεωρίες του Διεθνούς Εμπορίου: Οι Εμποροκράτες Αdam Smith: Απόλυτο πλεονέκτημα David Ricardo: Συγκριτικό πλεονέκτημα Heksher-Ohlin (H-O): Αναλογία Παραγωγικών Συντελεστών (+ Samuelson- Stopler) Οι σύγχρονες θεωρίες του Διεθνούς Εμπορίου Οικονομίες Κλίμακας (Ohlin, Helpman,Krugman) Τεχνολογικό έλλειμμα ή κύκλος προϊόντος Ομοιότητα προτιμήσεων καταναλωτών (Linder) Ενδοκλαδικό Εμπόριο Το «εμπορικό τρίγωνο» (triangular trade) στον Βόρειο Ατλαντικό «Προστατευτισμός ή ελεύθερο εμπόριο», Δασμοί Εισαγωγής Τα μη Δασμολογικά Μέσα Προστασίας 5

6 Το μάθημα Το μάθημα «Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις», επιδιώκει την κατάρτιση των φοιτητών στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, τις σχετικές θεωρίες και τους συσχετισμούς μεταξύ των οικονομιών. 6

7 Μαθησιακά αποτελέσματα (1/2) Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος ο φοιτητής / τρια θα είναι σε θέση να: Να έχει μια συνολική, διαχρονική εικόνα του παγκόσμιου οικονομικού γίγνεσθαι. Να γνωρίζει τη διαχρονική εξέλιξη των παραμέτρων που έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, όπως τις διεθνείς μετακινήσεις κεφαλαίων, επιχειρήσεων και ανθρώπινου δυναμικού, τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, την παγκόσμια επιχείρηση. 7

8 Μαθησιακά αποτελέσματα (2/2) Να μπορεί να κατανοεί τη στενή σχέση του θεσμικού πλαισίου (φορείς, αγορές, συνάλλαγμα), τους τρόπους παρακολούθησης των μεγεθών (διεθνείς συναλλαγματικές & χρηματοπιστωτικές αγορές, ισοζύγιο πληρωμών). Να έχει πλήρη γνώση των πιο πρόσφατων εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στη διεθνή οικονομική σκηνή (εμπόριο ρύπων, ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης και διεθνές νομισματικό ταμείο). Να διαμορφώνει άποψη και κριτική για τη θέση της ελλάδας στις ραγδαία εξελισσόμενες διεθνείς οικονομικές σχέσεις. 8

9 Αξιολόγηση φοιτητών (1/3) H αξιολόγηση των φοιτητών, προκειμένου να τους παρέχεται δυνατότητα επιλογών, προτιμήσεων και αξιοποίησης του χρόνου τους, γίνεται με τέσσερεις τρόπους 9

10 Αξιολόγηση φοιτητών (2/3) Ι. Ασκήσεις πράξης (40 %) και Γραπτή τελική εξέταση (60%). Οι ασκήσει πράξης είναι ειδικές ασκήσεις που επιλύουν οι φοιτητές με την καθοδήγηση & επίβλεψη του διδάσκοντα. II. Εκπόνηση Εργασίας (30%) και Γραπτή τελική εξέταση (70%). Η εκπόνηση εργασίας είναι προαιρετική, απαιτεί όμως εντατική ενασχόληση του φοιτητή με το αντικείμενο. 10

11 Αξιολόγηση φοιτητών (3/3) ΙΙΙ. Ασκήσεις πράξης (40 %), Εκπόνηση Εργασίας (30%) και Γραπτή τελική εξέταση (30%). IV. Γραπτή τελική εξέταση: 100 % για τους φοιτητές που δεν συμμετέχουν στις ασκήσεις πράξης και δεν εκπονούν εργασία. Η τελική γραπτή εξέταση περιλαμβάνει: Ερωτήσεις σύντομης απάντησης Ερωτήσεις κριτικής σκέψης 11

12 Δομή του μαθήματος (1/3) Θεωρίες Διεθνούς Εμπορίου Θεσμικό Πλαίσιο Διεθνούς Εμπορίου Το Ισοζύγιο Πληρωμών Διεθνείς Νομισματικές Σχέσεις- Συνάλλαγμα 12

13 Δομή του μαθήματος (2/3) Νομισματική & Οικονομική Ενοποίηση Διεθνοποίηση Κεφαλαίου & Επιχειρήσεων Διεθνείς Μετακινήσεις Εργατικού Δυναμικού Πολυεθνικές Επιχειρήσεις 13

14 Δομή του μαθήματος (3/3) Παγκοσμιοποίηση- Παγκόσμια Επιχείρηση Παγκόσμια Οικονομική Κρίση Επανάληψη- Ερωτήσεις επανάληψης Παρουσίαση εργασιών 14

15 Οργάνωση μαθημάτων 2 ώρες / εβδομάδα: Θεωρία 2 ώρες / εβδομάδα: Ασκήσεις Πράξης Η συμμετοχή των φοιτητών σε κάθε άσκηση πράξης, βαθμολογείται με 0,5 Επί πλέον, δυνατότητα προαιρετικής εργασίας. 15

16 Προδιαγραφές εργασιών (1/3) Η ανάληψη εργασίας είναι προαιρετική Ο/Η φοιτητής/τρια επιλέγει το θέμα σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό Γίνεται αναζήτηση στον οικονομικό τύπο και στο διαδίκτυο σχετικά με το θέμα. 16

17 Προδιαγραφές εργασιών (2/3) Οι εργασίες μπορούν να παρουσιαστούν μέχρι την λήξη του εξαμήνου Ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο φοιτητής είναι 15 λεπτά (περίπου 12 διαφ.) 17

18 Προδιαγραφές εργασιών (3/3) Γίνεται παρουσίαση της εργασίας στο μάθημα, με τη μορφή του power point. Η εργασία, βαθμολογείται μέχρι 3 μόρια (ανάλογα με την πληρότητά της), τα οποία κατοχυρώνονται στον φοιτητή, ανεξάρτητα από την απόδοσή του στην γραπτή εξέταση. 18

19 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (1/7) Η σημασία του Διεθνούς Εμπορίου Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ταυτότητα και κριτική) Η Παγκόσμια Τράπεζα (ταυτότητα και κριτική) Η Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα (ταυτότητα και κριτική) 19

20 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (2/7) Το ελληνικό Ισοζύγιο Πληρωμών Το εμπόριο δικαιωμάτων ρύπων Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις & Παγκοσμιοποίηση Σύγχρονα μεταναστευτικά ρεύματα στην Ευρώπη (θετικές & αρνητικές επιπτώσεις) Παλαιότερα μεταναστευτικά ρεύματα στην Ευρώπη (θετικές & αρνητικές επιπτώσεις) Η απασχόληση των αλλοδαπών στην Ελλάδα 20

21 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (3/7) Συνέπειες από μετακινήσεις κεφαλαίων σε αναπτυγμένες υπανάπτυκτες χώρες Συνέπειες από μετακινήσεις κεφαλαίων σε υπό ανάπτυξη χώρες Συνέπειες από μετακινήσεις κεφαλαίων σε υπανάπτυκτες χώρες Παγκοσμιοποίηση (προϊόντα, τεχνολογία, θετικές & αρνητικές επιπτώσεις) 21

22 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (4/7) Παγκοσμιοποίηση & διεθνής κατανομή του πλούτου Παγκοσμιοποίηση και εργασία Πολυεθνικές Επιχειρήσεις (θετικές & αρνητικές επιπτώσεις) Παγκόσμια κινήματα Ευρωπαϊκή Πολιτική για το εξωτερικό εμπόριο Θετικές & αρνητικές επιπτώσεις από την ένταξη της Ελλάδας στο Euro 22

23 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (5/7) Η Οικονομική Συνεργασία Ευξείνου Πόντου Οικονομικές Συνεργασίες Αραβικών Κρατών Οικονομικές Συνεργασίες Χωρών της Λατινικής Αμερικής Gazprom & Κ. Ασία ( Ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια 23

24 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (6/7) Greenpeace vs εταιρειών για αποψίλωση της Ινδονησίας Η κρίση των τροφίμων (Εξάντας) Ιράκ- πετρελαϊκές πολυεθνικές «Πεθαίνοντας για τα φάρμακα» Το Σχέδιο Μάρσαλ COSCO και λιμάνι του Πειραιά 24

25 Ενδεικτικά θέματα εργασιών (7/7) Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδας- Αλβανίας. Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδας-πΓΔΜ. Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδας- Βουλγαρίας. Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδας- Σερβίας. Οικονομικές Σχέσεις Ελλάδας- Ρουμανίας. 25

26 Θεωρίες διεθνούς εμπορίου

27 Σημασία ανάπτυξης διεθνούς εμπορίου Διευρύνει τις προϋποθέσεις για αποτελεσματικότερη χρήση των διαθέσιμων παραγωγικών συντελεστών Αυξάνει τον αριθμό αλληλεξάρτησης των οικονομιών μεταξύ τους, αφού ότι είναι εξαγωγές για κάποιες είναι εισαγωγές για άλλες Κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις μπορεί να αποτελέσει παράγοντα μεγέθυνσης των οικονομιών κυρίως του αναπτυσσόμενου κόσμου 27

28 Η θεωρία του Διεθνούς Εμπορίου Αναφέρεται στην ανάλυση δύο κύριων θεμάτων: Στην ανάδειξη των πλεονεκτημάτων, σε όρους κοινωνικής ευημερίας, που εξασφαλίζει για τα έθνη η επιλογή του ελεύθερου εμπορίου αντί αυτής της κρατικής παρέμβασης Με δεδομένα τα οφέλη από το ελεύθερο εμπόριο και το ότι αυτό προϋποθέτει την εξειδίκευση στην παραγωγή, ποια προϊόντα θα πρέπει να παράγει κάθε χώρα και ποιοι παράγοντες θα καθορίσουν την κατεύθυνση του παγκόσμιου εμπορίου 28

29 Η παραδοσιακή θεωρία Οι Εμποροκράτες Αdam Smith: Απόλυτο πλεονέκτημα David Ricardo: Συγκριτικό πλεονέκτημα Heksher-Ohlin (H-O): Αναλογία Παραγωγικών Συντελεστών (+ Samuelson- Stopler) 29

30 Σύγχρονη Θεωρία Οικονομίες Κλίμακας (Ohlin, Helpman,Krugman) Τεχνολογικό έλλειμμα ή κύκλος προϊόντος Ομοιότητα προτιμήσεων καταναλωτών (Linder) Ενδοκλαδικό Εμπόριο 30

31 Οι Εμποροκράτες - Μερκαντιλιστές (1/4) Εμποροκρατία ή μερκαντιλισμός. Οικονομική και πολιτική θεωρία, που αναπτύχθηκε στις ευρωπαϊκές μοναρχίες το 16ο, 17ο και 18ο αι. και που υποστηρίζει ότι οι οικονομικές και πολιτικές σχέσεις μιας χώρας πρέπει να επεκταθούν και έξω από τα σύνορά της, για να αυξηθεί η οικονομική ισχύς της χώρας αυτής. 31

32 Οι Εμποροκράτες - Μερκαντιλιστές (2/4) Με την αύξηση των εθνικών κρατών και την ανάπτυξη του εμπορίου (κυρίως, λόγω της εξέλιξης της ναυπηγικής τεχνολογίας) μεταξύ του 16ου και του 18ου αιώνα εξελίχθηκε και πολλαπλασιάστηκε η εμπορική τάξη και, το εμπόριο θεωρήθηκε μια από τις πηγές της εθνικής οικονομικής ευημερίας. 32

33 Οι Εμποροκράτες - Μερκαντιλιστές (3/4) Οι εμποροκράτες έδιναν μεγάλη σημασία στο εξωτερικό εμπόριο και υποστήριζαν ότι οι εξαγωγές μιας χώρας πρέπει να είναι μεγαλύτερες από τις εισαγωγές, έτσι που να δημιουργείται σταθερό ενεργητικό, που θα καλύπτεται από την εισαγωγή από τις ξένες χώρες χρυσού και αργύρου. Ο μερκαντιλισμός βοήθησε στη δημιουργία εμπορικών σχηματισμών, όπως το εμπορικό τρίγωνο (triangular trade) στο Βόρειο Ατλαντικό. 33

34 Οι Εμποροκράτες - Μερκαντιλιστές (4/4) Η θεωρία τους είναι ουσιαστικά θεωρία «μη εμπορίου», αφού σε καμία περίπτωση δεν συνηγορούν υπέρ του ελεύθερου, χωρίς κρατική παρέμβαση, διεθνούς εμπορίου. Πιστεύουν ότι ο βασικότερος τρόπος για να καταστεί ένα έθνος πλούσιο και ισχυρό είναι μέσω της συσσώρευσης πολύτιμων μετάλλων που εξασφαλίζεται όταν η αξία των εξαγωγών ξεπερνά την αξία των εισαγωγών. Προϋπόθεση η υιοθέτηση μέτρων από την κυβέρνηση που προωθούν τις εξαγωγές και περιορίζουν τις εισαγωγές. Κάτω από αυτούς τους όρους, κέρδη για μια χώρα προκύπτουν μόνο όταν ζημιωθεί κάποια άλλη. 34

35 Το «εμπορικό τρίγωνο» στον Βόρειο Ατλαντικό (1/3) Ο όρος «εμπορικό τρίγωνο» χρησιμοποιείται συχνά για να αναφερθεί σε μια ιδιαίτερη περίπτωση, το εμπόριο μεταξύ της Ευρώπης- Δυτικής Αφρικής και Καραϊβικής που αναπτύχθηκε κατά τον 18ο αιώνα. To εμπορικό τρίγωνο περιέλαβε τρία κύρια προϊόντα: ζάχαρη, ρούμι και σκλάβους. Τα σκάφη από την Ευρώπη μετέφεραν και πουλούσαν στην Αφρική ρούμι και υφάσματα. 35

36 Το «εμπορικό τρίγωνο» στον Βόρειο Ατλαντικό (2/3) Αγόραζαν σκλάβους από τις ακτές της Αφρικής τους οποίους πουλούσαν στις Καραϊβικές Θάλασσες. Από εκεί φόρτωναν για να φέρουν πίσω στην Ευρώπη γεωργικά προϊόντα, κυρίως ζάχαρη, καπνό και βαμβάκι. Στα τέλη του 18ου αιώνα το ρεύμα αυτό άρχισε να χάνει σε ισχύ, κυρίως λόγω της κριτικής των κλασικών οικονομολόγων και του Adam Smith 36

37 Το «εμπορικό τρίγωνο» στον Βόρειο Ατλαντικό (3/3) 37

38 Αdam Smith: Απόλυτο πλεονέκτημα Υποστηρίζει ότι κάτω από κάποιες προϋποθέσεις το ελεύθερο εμπόριο μπορεί να εξασφαλίζει κέρδη για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Αυτό είναι δυνατόν αν αυτές εξειδικευτούν στην παραγωγή προϊόντων στα οποία αυτές έχουν το απόλυτο πλεονέκτημα και στη συνέχεια ανταλλάξουν τα προϊόντα αυτά σε όρους (τιμές) που συμφέρουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. 38

39 Απόλυτο πλεονέκτημα Σύμφωνα με τον A. Smith, κάθε χώρα έχει συμφέρον να εξάγει το προϊόν το οποίο παράγεται με το χαμηλότερο κόστος εργασίας, (ή διαφορετικά, έχει την χαμηλότερη τιμή) και να το ανταλλάσσει με το προϊόν που η άλλη χώρα παράγει με χαμηλότερο κόστος. 39

40 Κόστος παραγωγής σε ώρες εργασίας Χώρες 1 τόπι ύφασμα 1 βαρέλι κρασί Αγγλία Πορτογαλία

41 Απόλυτο πλεονέκτημα - Συνέχεια Για να συμπεράνουμε ποιο προϊόν έχει συμφέρον να εξάγει και να εισάγει η κάθε χώρα συγκρίνομε τις απόλυτες τιμές των προϊόντων. Το απόλυτο πλεονέκτημα βρίσκεται στον κλάδο που παράγει το προϊόν με το χαμηλότερο κόστος εργασίας. Σύμφωνα, λοιπόν, με το απόλυτο πλεονέκτημα του A. Smith, κάθε χώρα εξάγει το προϊόν στην παραγωγή του οποίου διαθέτει το απόλυτο πλεονέκτημα. 41

42 O Adam Smith O Άνταμ Σμιθ (Adam Smith) ( ) ήταν Σκωτσέζος οικονομολόγος και ηθικός φιλόσοφος. Θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους της πολιτικής οικονομίας και θεμελιωτής της σχολής των Κλασικών οικονομικών. Γεννήθηκε το 1723 στην Σκωτία. Το 1751 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης και το 1776 μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου εξέδωσε το διάσημο μέχρι σήμερα βιβλίο του «Ο πλούτος των εθνών», το οποίο δούλευε για περίπου δέκα χρόνια. Πέθανε στο Εδιμβούργο. 42

43 «Ο Πλούτος των Εθνών» Το έργο του «Ο Πλούτος των Εθνών» υπήρξε μία από τις πρώτες προσπάθειες να μελετηθεί η ιστορική ανάπτυξη της βιομηχανίας και του εμπορίου στην Ευρώπη και θεωρείται ευρέως το πρώτο σύγχρονο έργο στο πεδίο των οικονομικών. Το έργο είναι επίσης η πρώτη περιεκτική υπεράσπιση των πολιτικών ελεύθερης αγοράς όπως δηλώνει και η χρήση του όρου «αόρατο χέρι». 43

44 Αόρατη Χείρα (1/2) Στον «Πλούτο των Εθνών», ο Άνταμ Σμιθ ισχυρίζεται ότι, μέσα στο σύστημα του καπιταλισμού, ένα άτομο που δρα για το προσωπικό του συμφέρον τείνει να προωθεί και το συμφέρον της κοινότητάς του. Αυτήν την αρχή την απέδωσε στον κοινωνικό μηχανισμό που αποκαλούσε Αόρατη Χείρα. 44

45 Αόρατη Χείρα (2/2) «Οι πλούσιοι..., γράφει σε ένα νεότερο από τον "Πλούτο των εθνών" έργο του στη "Θεωρία των ηθικών συναισθημάτων" (Μέρος IV, κεφ. 1), μοιράζονται με τους φτωχούς την παραγωγή όλων των επιτευγμάτων τους. Καθοδηγούνται από ένα αόρατο χέρι να προβούν στην ίδια κατανομή των απαραιτήτων για τη ζωή πραγμάτων που έχουν παραχθεί, σαν η γη να έχει μοιραστεί σε ίσα μέρη μεταξύ όλων της των κατοίκων». 45

46 Σμιθ...ο αναρχικός «οι βασιλείς και οι υπουργοί...είναι οι μεγαλύτεροι σπάταλοι της κοινωνίας... Αν οι σπατάλες τους δεν καταστρέψουν το κράτος, αυτές των υπηκόων τους δεν θα το κάνουν ποτέ. Οι χώρες οδηγούνται σε πτώχευση όχι εξαιτίας των ιδιωτών, αλλά της κακοδιαχείρισης των δημόσιων πόρων από ανίδεους κυβερνήτες. «Τα μεγάλα έθνη δεν οδηγήθηκαν ποτέ σε πτώχευση από τους ιδιώτες, αλλά μερικές φορές εξαιτίας της δημόσιας σπατάλης και κακοδιαχείρισης. Όλα ή σχεδόν όλα τα δημόσια έσοδα, χρησιμοποιούνται στις περισσότερες χώρες από τα πιο αντιπαραγωγικά χέρια... Οι άνθρωποι αυτοί, μη παράγοντας τίποτα, ζουν από την παραγωγή της εργασίας άλλων ανθρώπων... Τα αντιπαραγωγικά αυτά χέρια...μπορεί να ξοδέψουν τόσο μεγάλο μερίδιο από τα έσοδα και ως εκ τούτου να σφετεριστούν τα κεφάλαια των ιδιωτών, που προορίζονται για τη διατήρηση της παραγωγικότητας της εργασίας» («Πλούτος των εθνών», Βιβλίο ΙΙ, Κεφ. ΙΙΙ). 46

47 D. Ricardo Ο D. Ricardo έδειξε κάτι πολύ σημαντικότερο από την θεωρία του απολύτου πλεονεκτήματος. Διατύπωσε την άποψη ότι ακόμα κι αν μία χώρα είναι λιγότερο παραγωγική σε όλους τους κλάδους παραγωγής, έχει συμφέρον να συμμετέχει στο διεθνές εμπόριο. Αυτό το απέδειξε συγκρίνοντας σχετικές τιμές, ή σχετικά κόστη προϊόντων 47

48 David Ricardo: Συγκριτικό πλεονέκτημα Η θεωρία του Ricardo συνιστά τεράστια πρόοδο σε σχέση με το απλοϊκό απόλυτο πλεονέκτημα. Εισάγοντας το συγκριτικό πλεονέκτημα ο Ricardo υποστηρίζει ότι οφέλη θα προκύψουν με την εξειδίκευση και το εμπόριο στη βάση του συγκριτικού πλεονεκτήματος και έδωσε το θεωρητικό στήριγμα για τη μη ανάμιξη του κράτους στο διεθνές εμπόριο. 48

49 Κόστος παραγωγής σε ώρες εργασίας - Συνέχεια Χώρες 1 τόπι ύφασμα 1 βαρέλι κρασί Σχετική τιμή υφάσματος ως προς το κρασί Σχετική τιμή κρασιού ως προς το ύφασμα Κόστος Ευκαιρίας υφάσματος ως προς το κρασί Σχετική παραγωγικότητα εργασίας στον κλάδο του υφάσματος ως προς το κρασί Αγγλία , , Πορτογαλία ,125 0,88 1,125 0,88 49

50 Ο David Ricardo ( ) Γεννήθηκε στο Λονδίνο από Εβραίους γονείς που είχαν μεταναστεύσει από την Ολλανδία στην Αγγλία. Δεκατεσσάρων χρονών διέκοψε τις σπουδές του για να απασχοληθεί στη χρηματιστηριακή επιχείρηση του πατέρα του. Σε ηλικία 24 ετών εκχριστιανίσθηκε για να παντρευτεί, με συνέπεια να αποχωρήσει από την οικογενειακή επιχείρηση και να ιδρύσει δική του επιχείρηση ως χρηματιστής, η οποία αποδείχθηκε πολύ επιτυχής. 50

51 Ο David Ricardo Η συνεισφορά του Ricardo είναι σημαντική στη θεωρία της αξίας, στη θεωρία της διανομής και στη θεωρία των διεθνών συναλλαγών. Σχετικά με τη θεωρία των διεθνών συναλλαγών η συνεισφορά του συνιστάται: a. Στην ανάλυση του νόμου του συγκριτικού πλεονεκτήματος και b. Στην ανάλυση της κατανομής των πολύτιμων μετάλλων σαν μέσου διεθνών πληρωμών μεταξύ των συναλλασσόμενων χωρών. 51

52 Hecksher-Ohlin Οι Eli Heckscher και Bertil Ohlin ήταν Σουηδοί οικονομολόγοι, ιδιαίτερα γνωστοί για τις εργασίες τους στη θεωρία του ελεύθερου διεθνούς εμπορίου. Τo υπόδειγμα των Heckscher-Ohlin είναι ρεαλιστικότερο του κλασσικού υποδείγματος του διεθνούς εμπορίου. Εκτός του παραγωγικού συντελεστή, εργασία, αναφέρεται και σε άλλους συντελεστές, όπως η γη, το κεφάλαιο. 52

53 Το θεώρημα Hecksher-Ohlin Η διαφορά τιμής των αγαθών μεταξύ των χωρών οφείλεται στις διαφορετικές αναλογίες π.συντελεστών μεταξύ των χωρών Η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία κεφαλαίου προς εργασία παράγει φθηνότερα τα αγαθά έντασης κεφαλαίου και αντίστροφα Η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία κεφαλαίου προς εργασία εξάγει αγαθά έντασης κεφαλαίου και εισάγει αγαθά έντασης εργασίας μέχρι οι διεθνείς τιμές των αγαθών να εξισωθούν μεταξύ των χωρών Μέσω της εξίσωσης των διεθνών τιμών εξισώνονται και οι αμοιβές των π.συντελεστών μεταξύ των χωρών 53

54 Αναλογία Παραγωγικών Συντελεστών (Heksher-Ohlin) Το θεώρημα των Heksher και Ohlin καταλήγει στο συμπέρασμα ότι κάθε χώρα θα πρέπει να παράγει και να εξάγει το προϊόν που απαιτεί τη χρήση παραγωγικού συντελεστή που αυτή έχει άφθονο (π.χ. Ιαπωνία αυτοκίνητα, Κίνα παιχνίδια). Το θεώρημα συμπληρώθηκε από τους Samuelson και Stopler 54

55 Σύγχρονες Θεωρίες διεθνούς Εμπορίου Από τη δεκαετία του 1980, άρχισαν οι προσπάθειες συμπλήρωσης των θεωριών Εστιάστηκαν στις ομοιότητες ανάμεσα στα κράτη και στο επίπεδο του παραγωγικού κλάδου ή της επιχείρησης 55

56 Σύγχρονη Θεωρία - Συνέχεια Οικονομίες Κλίμακας (Ohlin, Helpman,Krugman) Τεχνολογικό έλλειμμα ή κύκλος προϊόντος Ομοιότητα προτιμήσεων καταναλωτών (Linder) Ενδοκλαδικό Εμπόριο 56

57 Η «Αντιπροσωπευτική ζήτηση» (1/4) Τονίζει τον καθοριστικό ρόλο της ζήτησης σαν επιτρεπτικού παράγοντα στην διενέργεια του Διεθνούς εμπορίου βιομηχανικών προϊόντων. Η ιδέα αυτή είναι του S. B. Linder ο οποίος έγραφε ότι «ένα προϊόν για να είναι δυνητικά εξαγώγιμο θα πρέπει να καταναλώνεται ή να επενδύεται στην εγχώρια οικονομία». Αυτή είναι αναγκαία όχι όμως και ικανή συνθήκη. Επομένως το κριτήριο για να υπάρχει δυνατότητα για ένα προϊόν να γίνει δυνητικά εξαγώγιμο είναι να υπάρχει μεγάλη εγχώρια ζήτηση ή χρησιμοποιώντας την ορολογία του S. B. Linder το κριτήριο είναι η «Αντιπροσωπευτική Ζήτηση». 57

58 Η «Αντιπροσωπευτική ζήτηση» (2/4) Σύμφωνα με τον S. B. Linder ο βιομήχανος δεν θα επιχειρήσει την παραγωγή ενός προϊόντος παρά μόνο όταν διαπιστώσει ότι υπάρχει ζήτηση για αυτό στην εγχώρια αγορά την οποία γνωρίζει πολύ καλύτερα από τις ξένες. Έτσι ξεκινά την παραγωγή ενός εμπορεύματος για να ικανοποιήσει την εγχώρια ζήτηση σε πρώτο στάδιο και μόνο όταν κορεστεί η εσωτερική αγορά αναζητώντας πλέον διεξόδους για την πλεονάζουσα παραγωγή τους σε ένα δεύτερο στάδιο πραγματοποιεί εξαγωγές σε άλλες χώρες. Στο δεύτερο στάδιο βέβαια για να εξαχθεί το προϊόν θα πρέπει να ζητηθεί. 58

59 Η «Αντιπροσωπευτική ζήτηση» (3/4) Επομένως οι χώρες στις οποίες ο ημεδαπός βιομήχανος θα εξάγει την πλεονάζουσα παραγωγή του θα πρέπει να έχουν το ίδιο περίπου επίπεδο ζωής και άρα τα ίδια περίπου καταναλωτικά πρότυπα με αυτά της χώρας στην οποία παράγει ο υπόψη βιομήχανος. Σε αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται η διαμετρικά αντίθετη τοποθέτηση του S. B. Linder με τους νεοκλασικούς. 59

60 Η «Αντιπροσωπευτική ζήτηση» (4/4) Ο Linder σύμφωνα με τα παραπάνω υποστηρίζει ότι το Διεθνές εμπόριο θα είναι εντονότερο ανάμεσα σε χώρες με ομοιότητες στη διάρθρωση της ζήτησης και άρα με αντίστοιχες δομές, ενώ οι νεοκλασικοί πιστεύουν το αντίθετο. Για τον Linder δηλαδή η ομοιότητα στις δομές της ζήτησης δυο χωρών η οποία προκύπτει από την σύγκριση στο κατά κεφαλήν εισόδημα των χωρών διευκολύνει το Διεθνές εμπόριο αντί να το περιορίζει. 60

61 Ομοιότητα προτιμήσεων καταναλωτών (Linder) Η προσέγγιση του Linder καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι απολύτως πιθανό να υπάρχει ομοιότητα ανάμεσα στις εισαγωγές, τις εξαγωγές και την εγχώρια παραγωγή και τελικά αμφίδρομο εμπόριο. Είναι απόλυτα λογικό μια χώρα να εισάγει τις ίδιες κατηγορίες προϊόντων που εξάγει (π.χ. αυτοκίνητα USA και Ε.Ε.) και τότε το εμπόριο είναι πιο εντατικό ανάμεσα σε χώρες με ταυτόσημες οικονομικές διαρθρώσεις. 61

62 Οικονομίες Κλίμακας (Ohlin, Helpman, Krugman) Οι Ohlin, Helpman,Krugman τονίζουν τη σημασία του εύρους των οικονομιών κλίμακας στη παραγωγή και τη διανομή προϊόντων. 62

63 P. R. Krugman Η εφαρμογή στο διεθνές εμπόριο των υποδειγμάτων του ατελούς ανταγωνισμού έχει δημιουργήσει τις τελευταίες δεκαετίες ένα νέο ρεύμα, μια νέα σχολή ερμηνείας των σύγχρονων διεθνών ανταλλαγών. Στον χώρο αυτό ένας από τους οικονομολόγους που ξεχώρισε ήταν ο P. R. Krugman. Για τον Krugman το όφελος από την διεθνή ανταλλαγή περιορίζεται μόνο στη διεύρυνση των δυνατοτήτων επιλογής των καταναλωτών. 63

64 «Τεχνολογικό Πλεονέκτημα» R. Vernon Τονίζει τον καθοριστικό ρόλο της τεχνολογίας στη διαμόρφωση του προτύπου του εμπορίου των εμπορευομένων χωρών. Το υπόδειγμα του Vernon θεωρείται ένα από τα πιο σπουδαία στην εξήγηση των Σύγχρονων Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, αφού επιχειρεί την από κοινού ερμηνεία της διακίνησης αφενός των αγαθών (Διεθνές Εμπόριο) και αφετέρου των κεφαλαίων (Άμεσες Ξένες Επενδύσεις=Α.Ξ.Ε.) στα πλαίσια του θεωρητικού σχήματος της διεθνούς περιπλοκής. 64

65 Το τεχνολογικό πλεονέκτημα Το τεχνολογικό πλεονέκτημα που κατέχει μια επιχείρηση και το οποίο εμφανίζεται είτε μέσα από την μείωση κόστους της παραγωγής του προϊόντος είτε μέσα από την δημιουργία νέων προϊόντων, καινοτομιών κλπ. παρέχει ένα νέο συγκριτικό πλεονέκτημα στην εγχώρια οικονομία μέσω του οποίου αλλάζει προφανώς η διάρθρωση του εξωτερικού της εμπορίου. 65

66 Τεχνολογικό έλλειμμα ή κύκλος προϊόντος Η θεωρία αυτή χρησιμοποιεί, δανεική από το μάρκετινγκ, την έννοια του κύκλου ζωής του προϊόντος (εισαγωγή, ανάπτυξη, ωριμότητα, κάμψη). 66

67 Ενδοκλαδικό Εμπόριο Στη σύγχρονη διεθνή πραγματικότητα παρουσιάζεται συχνά το φαινόμενο να εισάγουν και να εξάγουν χώρες τα ίδια προϊόντα που βρίσκονται όμως σε διαφορετικές φάσεις παραγωγής (υπεργολαβίες) 67

68 Η θεωρία της Εμπορικής Πολιτικής Ο όρος Εμπορική Πολιτική αφορά στην ουσία το σύνολο των μέτρων, ρυθμίσεων, στάσεων, συμπεριφορών και επί μέρους πολιτικών, από τη μεριά του κράτους σε σχέση με τις εμπορικές συναλλαγές του με τον υπόλοιπο κόσμο. Η Εμπορική πολιτική εκφράζει τη στάση του κάθε κράτους σχετικά με το αν θα υπάρξει κρατική παρέμβαση στο εξωτερικό εμπόριο της χώρας και εάν αυτή επιλεγεί ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά της. 68

69 Το περιεχόμενο της εμπορικής πολιτικής Δασμοί και μη δασμολογικά μέτρα: ποσοστώσεις, φόροι αντί- dumping, επιδοτήσεις, φορολογικά κίνητρα, τεχνικές προδιαγραφές προϊόντων, εθελοντικοί εξαγωγικοί περιορισμοί, θεσμικάγραφειοκρατικά εμπόδια, κρατικές προμήθειες. 69

70 Προστατευτισμός ή ελεύθερο εμπόριο Προστατευτισμός: προστασία εγχώριας απασχόλησης(;), δασμολογικά έσοδα για το κράτος, προστασία βιομηχανιών στρατηγικής σημασίας, βελτίωση διαπραγματευτικής ισχύος της χώρας. Αναδιανομή εισοδήματος υπέρ τοπικών επιχειρήσεων, προστασία νηπιακής βιομηχανίας 70

71 Οι δασμοί Εισαγωγής Δασμός είναι ο έμμεσος φόρος που μπορεί να επιβληθεί στα εμπορεύματα, τα οποία μεταφέρονται από χώρα σε χώρα, όταν περνούν την τελωνειακή γραμμή. Γίνεται διάκριση μεταξύ δημοσιονομικών δασμών (αύξηση εσόδων κράτους) και οικονομικών ή προστατευτικών δασμών (αύξηση τιμής προϊόντων) 71

72 Τα μη Δασμολογικά Μέσα Προστασίας (1/2) Ποσοστώσεις: Ποσοτικό περιορισμό εισαγωγής κάποιου προϊόντος Τους φόρους αντί dumping: φόροι που ουσιαστικά επιχειρούν να εξουδετερώσουν την απόπειρα εξαγωγέων «να ξεφορτωθούν» (εξ ου και dumping) τμήμα της παραγωγής τους πουλώντας το σε ξένη αγορά σε τιμές πολύ κατώτερες από αυτές στην χώρα παραγωγής. Τις επιδοτήσεις: επιδοτούνται εγχώρια προϊόντα που αντιμετωπίζουν ανταγωνισμό από εισαγόμενα. Φορολογικά & άλλα κίνητρα: λειτουργούν όπως οι επιδοτήσεις αφού συμβάλλουν στην μείωση του κόστους παραγωγής 72

73 Τα μη Δασμολογικά Μέσα Προστασίας (2/2) Τεχνικές προδιαγραφές προϊόντων: Καθορίζονται προδιαγραφές προϊόντων, συχνά τόσο συγκεκριμένες, που «φωτογραφίζουν» τα προϊόντα που δεν θα επιτραπεί να εισαχθούν. Π.χ. κινέζικο αυτοκίνητο) Τους εθελοντικούς εξαγωγικούς περιορισμούς: αυτοπεριορίζονται οι εξαγωγές για να αποφύγουν προστατευτισμό, αδιάθετη παραγωγή και κρίση του κλάδου. Θεσμικά, γραφειοκρατικά και διαδικαστικά εμπόδια: έμμεσος τρόπος αποθάρρυνσης των εισαγωγέων Ανάθεση κρατικών προμηθειών: Οι κρατικές υπηρεσίες ευνοούν τους εγχώριους παραγωγούς σε βάρος των ξένων 73

74 Σημείωμα Αναφοράς Copyright ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Ηλέκτρα Πιτόσκα. «Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: 74

75 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο. που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο. που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο. Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. 75

76 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς. το Σημείωμα Αδειοδότησης. τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων. το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει). μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 76

77 Τέλος Ενότητας