Το μάθημα των. Θρησκευτικών. στην Eκπαίδευση ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

Transcript

1 ΑΝΑΛΕΚΤΑ15 ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ 10 Οκτωβρίου 2013 Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Eκπαίδευση τεύχος Ο Χριστιανισμός είναι Εκκλησία, όχι θρησκεία! Παιδεία και εκπαίδευση κατά τους Τρεις Ιεράρχες Η αναγκαιότητα του μαθήματος των Θρησκευτικών Οδηγός προς την πανθρησκεία Η αστασίαστη θέση των Θρησκευτικών Έξι βασικοί λόγοι υπέρ των θρησκευτικών στα σχολεία Θρησκευτικά & Νέες Τεχνολογίες Το μάθημα των Θρησκευτικών απαιτεί συνεργασία και όχι αντιπαράθεση

2 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση Ο π. Εμμανουήλ Κλάψης, καθηγητής της ορθόδοξης θεολογικής σχολής του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη, σε μία πρόσφατη αποκλειστική του συνέντευξη στην Πεμπτουσία μας είπε: «Οι περισσότεροι Κοινωνιολόγοι και φιλόσοφοι σήμερα πιστεύουν ότι η θρησκεία αποτελεί στοιχείο πάρα πολύ σπουδαίο για μία δημοκρατική κοινωνία που ανανεώνει το δημοκρατικό πολίτευμα. Οφείλει να έχει πια όχι μόνο ιδιωτικό αλλά και δημόσιο λόγο, αφού παρατηρείται μια ολοένα αυξανόμενη περιχώρηση της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής... Χρειάζεται να ξανασυνδέσουμε τον ορθό λόγο με την πίστη για να αποκτήσει ο πρώτος ανθρώπινη διάσταση... Η θρησκεία μπορεί και πρέπει να είναι στοιχείο πολιτισμού και όχι φανατισμού. Να κηρύττει και να προάγει την δικαιοσύνη, την αλληλεγγύη και τον σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη...» Η πρώτη θεματική ενότητα του τρίστηλου της Πεμπτουσίας μας είναι η θρησκεία. Και είναι η θρησκεία διότι πιστεύουμε βαθειά ότι η θρησκεία παράγει πολιτισμό. Ειδικότερα η Ορθοδοξία παράγει έναν πολιτισμό που πηγάζει από τις βασικές της αρχές που διδάσκει στον κόσμο η κεφαλή της, ο Χριστός: την Αγάπη και την Ταπείνωση. Από αρχής γενέσεως του Νεο-ελληνικού κράτους η επίσημη και θεσμική και επιστημονική πληροφόρηση των μαθητών αλλά και γενικότερα της κοινωνίας έχει ανατεθεί στους πτυχιούχους των θεολογικών μας σχολών μέσα από το μάθημα των θρησκευτικών. Τον τελευταίο καιρό ακούγονται στην πατρίδα μας διάφορες φωνές που επιδιώκουν λίγο πολύ τον εξοβελισμό του μαθήματος από το εκπαιδευτικό μας σύστημα με διαφόρους τρόπους. Από όσα μαθαίνουμε για την ευρωπαϊκή πραγματικότητα σχετικά με το μάθημα των θρησκευτικών και από όσα μας είπε ο π. Εμμανουήλ Κλάψης συμπεραίνουμε αβίαστα το εξής: Για ακόμη μία φορά στην πολύπαθη πατρίδα μας ο λεγόμενος προοδευτισμός αποδεικνύεται αναχρονιστικός. Πράγματα που δοκιμάστηκαν και απορρίφθηκαν στην Δύση σε εμάς «σερβίρονται» άκομψα ως μοντέρνα. Η Πεμπτουσία έδειξε πάντοτε μεγάλο ενδιαφέρον για το μάθημα των Θρησκευτικών. Ένας από τους σκοπούς της είναι να ενισχύει με υλικό τους θεολόγους καθηγητές στην τάξη. Θέλοντας να συμβάλλουμε όλον αυτόν τον διάλογο των τελευταίων ημερών αφιερώνουμε τα 15α Ανάλεκτα στο μάθημα των θρησκευτικών με την ευχή το τελικό αποτέλεσμα να είναι η αναβάθμιση και όχι η κατάργησή του. Νίκος Κόϊος Διευθυντής Σύνταξης Σελίδα 2

3 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Περιεχόμενα 04. Ο Χριστιανισμός είναι Εκκλησία, όχι θρησκεία! Αποκλειστική Συνέντευξη Επισκόπου Ιγνατίου Παιδεία και εκπαίδευση κατά τους Τρεις Ιεράρχες Η εκπαίδευση είναι μέρος μόνο της παιδείας Η αναγκαιότητα του μαθήματος των Θρησκευτικών Η αμφισβήτηση απαιτεί εγρήγορση Οδηγός προς την πανθρησκεία Το νέο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα των θρησκευτικών Η αστασίαστη θέση των Θρησκευτικών Ο ρόλος τους στην Εθνική μας Παιδεία Έξι βασικοί λόγοι υπέρ του μαθήματος των θρησκευτικών στα σχολεία Μία σειρά λόγοι συνηγορούν αναφανδόν υπέρ της ενίσχυσης και όχι της κατάργησης του μαθήματος των θρησκευτικών Θρησκευτικά & Νέες Τεχνολογίες Παιδαγωγικό πλαίσιο, εργαλεία και πρακτικές εφαρμογές Το μάθημα των Θρησκευτικών απαιτεί συνεργασία και όχι αντιπαράθεση Πρέπει να αντιμετωπίζεται με υπευθυνότητα και περίσκεψη Σελίδα 3

4 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 Ο Χριστιανισμός είναι Εκκλησία, όχι θρησκεία! Αποκλειστική Συνέντευξη του Επισκόπου Ιγνατίου Πριν από λίγο καιρό βρέθηκε στη χώρα μας μία σημαντική προσωπικότητα της Σερβικής Εκκλησίας, ο Πανιερ. Επίσκοπος Μπρανιτσέβου κ. Ιγνάτιος (Μίντιτς), Καθηγητής Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου, Υπεύθυνος Θεμάτων Παιδείας του Πατριαρχείου Σερβίας και άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας. Με την ευκαιρία της επισκέψεώς του, είχε την ευγενή καλοσύνη να μας παραχωρήσει τη συνέντευξη, την οποία σήμερα δημοσιεύουμε. εμπτουσία : Είσαστε υπεύθυνος στην Εκκλησία Πτης Σερβίας για την εκκλησιαστική εκπαίδευση. Ποια είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή στη χώρα σας; Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει η τοπική Εκκλησία στο θέμα αυτό; Επίσκοπος Ιγνάτιος: Η θρησκευτική εκπαίδευση στη Σερβία, στα Δημοτικά και στα άλλα δημόσια σχολεία υπάρχει εδώ και δώδεκα χρόνια. Η κατήχηση είναι ομολογιακού χαρακτήρα, δηλαδή, κάθε ομολογία έχει τη δική της κατήχηση. Η μεγαλύτερη πρόκληση για όλες τις ομολογίες είναι το να διατηρηθεί το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία. Διότι, εκτός από τις κραυγές των κρατικών κυβερνήσεων που ακούγονται εδώ κι εκεί από τους πρώην κομουνιστές για να καταργηθεί το μάθημα αυτό, υπάρχει ο κίνδυνος να καταργηθούν τα θρησκευτικά λόγω της έλλειψης ενδιαφέροντος των μαθητών για το μάθημα αυτό, αφού είναι επιλεγόμενο. Προς το παρόν το ενδιαφέρον υπάρχει και μάλιστα σε μεγάλο ποσοστό. Π : Έχετε συγγράψει σειρά εγχειριδίων που χρησιμοποιούνται στο σύστημα της θρησκευτικής εκπαιδεύσεως της Σερβίας και αφορούν όλες τις βαθμίδες της. Ποιο είναι το πνεύμα που θέλετε να μεταδώσουν τα βιβλία αυτά; Ε.Ι.: Ο σκοπός των εγχειριδίων που έχω συγγράψει για την ορθόδοξη διδασκαλία είναι το να μάθουν τα παιδιά, ότι η Ορθοδοξία (ο χριστιανισμός) είναι Εκκλησία. Εάν θέλουν τα παιδιά να είναι ή να γίνουν ορθόδοξοι χριστιανοί, αυτό δεν μπορούν να το επιτύχουν χωρίς να γίνουν μέλη της ευχαριστιακής Κοινότητας. Στα θρησκευτικά εγχειρίδια που έχουν γραφεί στη Σερβία προπολεμικά, ο σκοπός ήταν να μάθει το παιδί τις χριστιανικές αρχές και να τις εφαρμόζει στη ζωή του. Με άλλα λόγια, ο σκοπός του μαθήματος ήταν, Σελίδα 4

5 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ να γίνει το παιδί καλός άνθρωπος, καλός χριστιανός με την ηθική έννοια. Αυτό, κατά τη γνώμη μου, προέρχεται από την αντίληψη ότι ο χριστιανισμός είναι θρησκεία ή ηθικό σύστημα. Με αυτήν την προσέγγιση το μάθημα των θρησκευτικών απευθύνεται στον άνθρωπο ως άτομο και έχει σκοπό να τον καλλιεργήσει ως άτομο. Αντιθέτως, τα εγχειρίδιά μου θέλουν να γίνει το παιδί μέλος της ευχαριστιακής Κοινότητος, να πάψει να είναι άτομο και να γίνει μέτοχος της Κοινωνίας. Δηλαδή, να γίνει πρόσωπο κατά το πρότυπο της Αγίας Τριάδος. Και προς ενίσχυσιν της θέσεώς μου αυτής, επειδή πολλοί θεολόγοι δεν συμμερίζονται αυτήν την άποψη, αναφέρω ως παράδειγμα το βάπτισμα σαν τη μόνη οδό για να γίνει κανείς χριστιανός. Μπορεί ο άνθρωπος να είναι καλός, και ηθικά τέλειος αλλά, εάν δεν βαπτιστεί, δεν μπορεί να είναι χριστιανός. Το βάπτισμα όμως τον εισάγει στην ευχαριστιακή Κοινότητα, στην Εκκλησία, και τον κάνει να είναι μέτοχος της Κοινωνίας. Αυτό μας δείχνει ότι ο χριστιανισμός είναι κοινότητα, και όχι ιδεολογία ή σύστημα ηθικής. Λόγω ακριβώς αυτού του σκοπού, τα ορθόδοξα κατηχητικά βιβλία που έχω συντάξει προσπαθούν να δείξουν στα παιδιά, χρησιμοποιώντας την ίδια την εμπειρία των παιδιών, ότι η κοινωνία του ανθρώπου με τον άλλον άνθρωπο εν αγάπη και εν ελευθερία, αποτελεί την ίδια την προσωπική ύπαρξη και των δύο. Το συμπέρασμα που πρέπει να βγάλουν τα παιδιά από αυτήν την εμπειρία είναι ότι η κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, ως άλλο πρόσωπο, αποτελεί την μόνη βάση για την αιώνια ζωή του ανθρώπου, και ταυτοχρόνως την μόνη οδό για την γνώση του Θεού. Επειδή ο Θεός μάς αποκαλύπτεται μόνον εν Χριστώ, ο Οποίος είναι τέλειος άνθρωπος, η πίστη μας στο Θεό δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά η κοινωνία με τον άλλον άνθρωπο, ο οποίος, χάριτι του Αγίου Πνεύματος, ενώνεται και ταυτίζεται με το Χριστό. Π : Έχετε επίσης και την ιδιότητα του ακαδημαϊκού δασκάλου στη Θεολογική Σχολή του Βελιγραδίου. Ποιες είναι σε γενικές γραμμές οι απόψεις σας για τη διάδοση του ευαγγελικού μηνύματος στον σύγχρονο κόσμο; Ε.Ι.:Το Ευαγγέλιο κατά τη γνώμη μου έχει ως σκοπό να δείξει ότι η αληθινή ζωή, η αιώνια ζωή, είναι ζωή κοινωνίας με τον άλλον άνθρωπο και με τον Θεό, εν τω Χριστώ. Η κοινωνία αυτή είναι κοινωνία εν ελευθερία και εν αγάπη, δηλαδή είναι ευχαριστιακή κοινωνία. Ο σύγχρονος πολιτισμός μας είναι προτεσταντικός. Αυτό σημαίνει ότι δεν θεωρεί τον άνθρωπο ως ον κοινωνίας οντολογικώς. Ότι, δηλαδή, δεν μπορεί να υπάρχει μόνος του, χωρίς τη σχέση με τον άλλο άνθρωπο παρά τον θεωρεί ως άτομο που σκέπτεται και δρα ανάλογα με τη σκέψη και την κατανόησή του. Η μεγαλύτερη πρόκληση λοιπόν για το χριστιανισμό σήμερα είναι η ατομικότητα, ο ιντιβιντουαλισμός, η οντολογία του ατόμου. Ο ατομικισμός θα καταργήσει και την ηθική και όλες τις άλλες χριστιανικές αρχές και αναπόφευκτα θα επιφέρει και τον αθεϊσμό. Διότι, εάν ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη τον άλλον για να υπάρχει τότε ούτε θα σέβεται τον άλλον, ούτε θα συμπεριφέρεται ηθικά προς τον άλλον. Ταυτοχρόνως όμως, εφόσον δεν έχει την ανάγκη του άλλου τότε δεν θα έχει ούτε την ανάγκη του Θεού ως άλλου. Ο σύγχρονος χριστιανισμός διέρχεται μια κρίση ακριβώς ως προς αυτό το θέμα. Το σφάλμα το δικό μας είναι, ότι πολλοί από εμάς δεν θεωρούν την πίστη μας ωςκοινότητα αλλά ως θρησκεία ή ως ηθικό σύστημα. Για αυτό, ο χριστιανισμός σήμερα διαδίδεται, όχι ως κοινότης αλλά ως ιδεολογία ή ως σύστημα ηθικών κανόνων. Συνέπεια αυτού είναι, η Εκκλησία να διαβρώνεται από το σύγχρονο πολιτισμό και ο χριστιανισμός από Εκκλησία να γίνεται Θρησκεία ή ηθικό σύστημα. Εμείς οι ορθόδοξοι χριστιανοί θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να προσπαθήσουμε να δείξουμε, ότι η πίστη μας αφορά την ύπαρξη και ότι αυτή είναι γεγονός κοινωνίας. Η λογική και η γνώση του ανθρώπου πρέπει να είναι αποτέλεσμα της κοινωνίας του ανθρώπου με τον άλλον εν ελευθερία και αγάπη. Ή, καλύτερα, να πηγάζει από την πεποίθηση ότι ο άλλος αποτελεί το αναπόφευκτο μέρος της υπάρξεώς μας. Έτσι και ο Θεός, ως ο κατ εξοχήν Άλλος, θα γίνει εξίσου αναπόφευκτο μέρος της υπάρξεώς μας. Αυτό ακριβώς που μας διδάσκει η ορθόδοξη λειτουργική μας παράδοση. Π : Η χώρα σας δοκιμάστηκε σκληρά από τον πόλεμο δύο δεκαετίες πριν. Πώς βλέπετε τη σημερινή πνευματική κατάσταση του σερβικού λαού μετά από τις περιπέτειες αυτές; Ε.Ι.: Είναι γεγονός ότι ο σερβικός λαός πέρασε τον τελευταίο καιρό, κι ακόμη περνάει, σκληρές δοκιμασίες. Οι δοκιμασίες όμως εκείνες, οι οποίες προήλθαν λόγω του πολέμου, δεν έχουν επιφέρει μεγάλη ζημιά στην πνευματική ζωή του. Αντιθέτως, ο λαός πλησίασε περισσότερο την Εκκλησία παρά κάποιες άλλες οργανώσεις ή ιδεολογίες. Αυτό όμως που γίνεται τώρα, δηλαδή το ότι η Ευρώπη εισέρχεται εις την χώρα μας με ένα δικό της σύστημα ζωής, και εννοώ πρωτίστως τον ατομικισμό, την υποσχόμενη ειρήνη και καλοπέραση, είναι νομίζω μεγαλύτερη πρόκληση για το σερβικό λαό και την ορθόδοξη παράδοσή του. Και σε αυτήν την πρόκληση δεν ξέρω, πραγματικά, πώς θ αντέξει. Ελπίζω να παραμείνει πιστός στις παραδόσεις του. Π : Ποιες είναι οι σχέσεις της Σερβικής Εκκλησίας με τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες που διαβιούν στη χώρα; Ε.Ι.: Όσον αφορά τις σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τις άλλες ομολογίες που υπάρχουν στο χώρο της Σερβίας μπορώ να πω ότι είναι σχετικά καλές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι όλες οι θρησκευτικές κοινότητες στα χρόνια του κομμουνισμού υπέστησαν σκληρούς διωγμούς από κοινού. Και αυτό συνετέλεσε στο να αναπτυχθεί ένα είδος αλληλεγγύης μεταξύ τους, κάτι που υπάρχει και σήμερα. Βέβαια, λόγω του τελευταίου πολέμου στα μέρη μας, ο οποίος εμπεριείχε εθνικιστικά στοιχεία, πράγμα που σημαίνει και θρησκευτικά στοιχεία, αφού τα έθνη της πρώην Γιουγκοσλαβίας ταυτίζονταν με τη θρησκεία τους, οι σχέσεις αυτές λίγο διαταράχτηκαν αλλά στην ουσία παραμένουν σχετικά καλές. Π : Σας ευχαριστούμε! Ε.Ι.: Σας ευχαριστώ κι εγώ! Σελίδα 5

6 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 Παιδεία και εκπαίδευση κατά τους Τρεις Ιεράρχες Η παιδεία εμπεριέχει την εκπαίδευση. Η εκπαίδευση είναι μέρος μόνο της παιδείας. Υπερέχει δε ποιοτικά και ηθικά η παιδεία απέναντι στην εκπαίδευση. Δρ. Θεολόγος-Θρησκειοπαιδαγωγός Γεώργιος Χαρ. Τσακαλίδης Σελίδα 6

7 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Η σημερινή ομιλία, σεβαστοί πατέρες, αξιότιμοι εκπρόσωποι των πολιτικών, στρατιωτικών και εκπαιδευτικών άρχων, αγαπητοί συνάδελφοι, αγαπητοί μαθητές, αγαπητοί αδελφοί, θα είναι αφιερωμένη όχι στη ζωή και στη δράση των προστατών της ελληνικής παιδείας Τριών Ιεραρχών, αλλά σε ένα θέμα επίκαιρο και σπουδαίο, όπως το είδαν οι τρεις μέγιστοι φωστήρες πού γιορτάζουμε σήμερα, στο θέμα της παιδείας. Επειδή όμως το θέμα είναι τεράστιο, θα περιοριστώ στη διάκριση μεταξύ παιδείας και εκπαίδευσης, έννοιες πού πολλές φορές ταυτίζονται ή συγχέονται από ορισμένους. Διαφέρουν ωστόσο μεταξύ τους όχι μόνο εννοιολογικά, αλλά και ουσιαστικά. Ευρύτερη είναι η έννοια της παιδείας, περιορισμένου εύρους και βάθους η έννοια της εκπαίδευσης. Η παιδεία εμπεριέχει την εκπαίδευση. Η εκπαίδευση είναι μέρος μόνο της παιδείας. Υπερέχει δε ποιοτικά και ηθικά η παιδεία απέναντι στην εκπαίδευση. Ο ι. Χρυσόστομος την εγκωμιάζει ως «τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών», απείρως σπουδαιότερη από το έργο ενός αγαλματοποιού. Ο Μ. Βασίλειος την ορίζει «ως αγωγή ωφέλιμη στην ψυχή, πού έχει τη δύναμη να την καθαρίσει από τις κηλίδες της κακίας» και ως «τιμιότερη πολλών χρημάτων» (1). Ο δε Γρηγόριος ο Θεολόγος την χαρακτηρίζει ως «πρώτο και μέγιστο καλό για τους ανθρώπους» (2). «Η παιδεία εμπνέει αξίες και ιδανικά, στρέφει το βλέμμα του νέου σε υψηλά οράματα» (3). Την αξία της Παιδείας είχαν εκτιμήσει δεόντως οι αρχαίοι Έλληνες, τους οποίους σπούδασαν οι Τρεις Ιεράρχες, πού μέσω του φιλοσόφου Αρίστιππου διεκήρυξαν πώς είναι προτιμότερο να είσαι ζητιάνος παρά απαίδευτος: «άμεινον επαίτην ή απαίδευτον είναι». Τί είναι όμως η παιδεία κατά τους Τρεις Ιεράρχες; Παιδεία είναι η διαδικασία ανάπτυξης του ανθρώπου σε πρόσωπο, σε ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Είναι η σκόπιμη και συνειδητή προσπάθεια για πνευματική καλλιέργεια και τελείωση και κοινωνική ένταξη του άνθρωπου. Δεν είναι συσσώρευση εγκυκλοπαιδικών γνώσεων. Δεν είναι πολυμάθεια κατά τον ί. Χρυσόστομο. Δεν είναι γυμναστική της διάνοιας, αλλά του συνόλου των ψυχικών και πνευματικών δυνάμεων του ανθρώπου. Η παιδεία δεν σταματά στην απόκτηση ενός ή περισσοτέρων πτυχίων, αλλά παρουσιάζει δυναμική πορεία εξέλιξης και ανάπτυξης σε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου. Κατά τον Μ. Βασίλειο μάλιστα είναι το μόνο αγαθό πού παραμένει αναφαίρετο και μετά τον θάνατο του άνθρωπου. «Παιδεία μόνη των κτημάτων αναφαίρετον και ζώντι και τελευτήσαντι παραμένουσα». Η παιδεία των Τριών Ιεραρχών είναι θεοκεντρική και αποβλέπει στην εν Χριστώ τελείωση του ανθρώπου. Κατά τον Μ. Βασίλειο σκοπός της παιδείας είναι: «ομοιωθήναι Θεώ κατά το δυνατόν ανθρώπου φύσει» (4). Ο δε ί. Χρυσόστομος γράφει «θα ονομάσω άνθρωπο εκείνον πού διασώζει την εικόνα του Θεού. Άνθρωπος είναι όποιος ακολουθεί τις εντολές του Θεού (5). Κάθε άνθρωπος είναι κατά τον Μ. Βασίλειο «Θεός κεκελευσμένος», έχει δηλαδή την εντολή μέσα του να γίνει κατά χάρη Θεός. Η αξία ή η απαξία του ανθρώπου ορίζεται από τη σχέση του με τον Θεό. Αντίθετα η αποξένωση και η εναντίωση του στο Θεό τον μετατρέπει σε αθεόφοβο ή θεομπαίχτη. Πόσες συμφορές θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί, εάν η αθεοφοβία μετατρεπόταν σε θεοφιλία. «Ει τους παίδας επαιδεύομεν φίλους είναι τω Θεώ πάντα αν ανεπήδησε τα λυπηρά και μυρίων απηλλάγη κακών ο βίος ο παρών» (6), γράφει ο ι. Χρυσόστομος (θα απαλλασσόταν ο βίος μας από μύρια κακά, αν παιδεύαμε τα παιδιά μας να γίνουν φίλοι με τον Θεό). Η αθεοφοβία και η θεομπαιξία στοίχισαν ήδη αφάνταστα στην κοινωνία μας και η κρίση πού διέρχεται η χώρα μας δεν είναι άσχετη από αυτές. Ο αθεόφοβος και θεομπαίχτης δεν έχει ηθικές αναστολές στις εγωιστικές του επιδιώξεις. Θα είχε δε μεγάλο όφελος η πολιτεία, εάν μπορούσε να καλλιεργήσει θεοφιλώς τους νεαρούς πολίτες της μέσω της παιδείας της. Δεν είναι αδικαιολόγητη μια γερμανική παροιμία πού ταυτίζει τον καλό χριστιανό με τον καλό πολίτη. Η παιδεία πού θέλουν οι Τρεις Ιεράρχες είναι παιδεία με υγιή πρότυπα. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδουν στο πρόσωπο, στο ήθος και στο παράδειγμα του δασκάλου. Η σχέση δασκάλου και μαθητή παραλληλίζεται με τη σχέση πνευματικού πατέρα και πνευματικού τέκνου. Στο σημείο αυτό ταυτίζονται παιδαγωγία και ποιμαντική. Σχολείο και Ναός στον πολιτισμό μας βρίσκονται σε σχέση αμοιβαιότητας και συμπληρωματικότητας, ως χώροι διαμόρφωσης και διαποίμανσης του ανθρώπου. Ο Μ. Βασίλειος παραπονείται ότι άκουσε από πολλούς δασκάλους λόγια ψυχωφελή, δε βρήκε όμως σε όλους την αρετή πού θα ήταν αντάξια των λόγων (7). «Ο γαρ μη ποιών και διδάσκων αναξιόπιστος εστίν εις ώφέλειαν» (8). Ως υγιές και αιώνιο πρότυπο προβάλλουν στα έργα τους το πρόσωπο του Χριστού. Και ως τέτοιο πρότυπο αναρτούμε και εμείς στις αίθουσες των σχολείων μας την εικόνα του Χριστού, της Παναγίας και τις εικόνες των Τριών Ιεραρχών. Δεν αποτελούν λατρευτικά αντικείμενα. Δεν ανάβουμε κεριά και καντήλια μπροστά τους. Δεν τις θυμιατίζουμε, όπως στην Εκκλησία. Δεν τελούμε ενώπιον τους θρησκευτικές τελετές. Τις τοποθετούμε στις αίθουσες των σχολείων για να προβάλλουμε πρότυπα στους μαθητές μας. Για να Σελίδα 7

8 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 υπενθυμίζουμε την παράδοση και τον πολιτισμό μας. Επομένως ή απαίτηση υστέρα από απόφαση δικαστηρίου της μεταχριστιανικής Ευρώπης, την οποία έσπευσαν να υιοθετήσουν ορισμένοι, η απαίτηση αποκαθήλωσης και απομάκρυνσης των εικόνων από τις σχολικές αίθουσες με το έωλο επιχείρημα της προσβολής της θρησκευτικής συνείδησης ετερόδοξων και ετερόθρησκων μαθητών προσκρούει όχι μόνο στις αρχές της ορθόδοξης θεολογίας μας, αλλά και της ίδιας της Παιδαγωγικής Επιστήμης. Οι νέοι χρειάζονται πρότυπα, ορατά πρότυπα. Πρότυπα πού δεν θα τους απογοητεύουν. Και καλύτερα πρότυπα από το πρότυπο του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων μας δεν υπάρχουν. Η παιδεία των Τριών Ιεραρχών βοηθεί στην ιεράρχηση των ανθρωπίνων και στη δημιουργία ρεαλιστικής βιοθεωρίας. Έχει μεγάλη σημασία να μπορούν να ιεραρχούν οι νέοι και να βάζουν προτεραιότητες στη ζωή τους, να έχουν αυτογνωσία. «Μικρός ειμί και μέγας», γράφει ό Θεολόγος Γρηγόριος, «ταπεινός και υψηλός, θνητός και αθάνατος, επίγειος και ουράνιος» (9). Η ιεράρχηση των ανθρωπίνων οδηγεί, κατά τον Μ. Βασίλειο, στο: «Υπεροράν μεν σαρκός, παρέρχεται γαρ, επιμελείσθαι δε ψυχής πράγματος αθανάτου» (10). Ο δε ί. Χρυσόστομος επαναλαμβάνει: «Αποδημία ό παρών βίος οδίτης ει πανδοχείον εστίν ο παρών βίος» (11). Πόσο ρεαλιστική αντιμετώπιση της προσωρινότητας των ανθρωπίνων πραγμάτων, πού συμβάλλει τα μέγιστα στην ομαλή συμβίωση των ανθρώπων και αποτρέπει φαινόμενα αλαζονείας και εγωκεντρισμού πού θηριοποιούν τον άνθρωπο και τον μετατρέπουν σε λύκο για τον συνάνθρωπο του! Ηοmο homini lupus. Η παιδεία των Τριών Ιεραρχών είναι ζήτηση της αλήθειας και μύηση σ αυτή. Αυτό σημαίνει ο ελληνικός ορός φιλοσοφία. Η ζητούμενη δε σοφία είναι κατ αυτούς ο Ιησούς Χριστός ως ένσαρκη Αλήθεια. «Εγώ ειμί, η Οδός και η Αλήθεια και η Ζωή». Απώτερος όμως σκοπός της παιδείας είναι η ολοτελής ένταξη του νέου άνθρωπου στο κοινωνικό σύνολο, η κοινωνικοποίηση του. Είναι επομένως παιδεία κοινωνική πού αποτρέπει κάθε σύγκρουση, πραγματική η υποθετική προσώπου και κοινωνίας. Ο Μ. Βασίλειος είναι εκείνος πού οργάνωσε το κοινόβιο, ως συνέχεια των αρχαίων ελληνικών «κοινών», τα οποία θαύμαζε. «Αιδεσθώμεν», έλεγε, «τα των Ελλήνων κοινά». Ας έρθουμε όμως και στην εκπαίδευση. Τί είναι εκπαίδευση; Η εκπαίδευση είναι το σύστημα, η μέθοδος, το μέσο απόκτησης και βίωσης της γνώσης. Είναι η υπηρέτρια της παιδείας. Είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα πού εκπονούνται για την καλύτερη προσφορά της παιδείας. Είναι ακόμη η υλικοτεχνική υποδομή και η κατάρτιση του εμψύχου υλικού. Είναι εκείνη πού παρέχει γνωστικά εφόδια και τεχνικές δεξιότητες πού θα βοηθήσουν τον νέο πρωτίστως στην επαγγελματική του αποκατάσταση. Είναι εκείνη πού ολοένα και περισσότερο στις ήμερες μας συνδέεται με την αγορά εργασίας, την επιχειρηματικότητα, την παραγωγή, την ανταγωνιστικότητα. Η λεγόμενη «Διακήρυξη της Μπολόνια» του 1998, και ή «Διακήρυξη της Πράγας» του 2001 έχουν ως στόχο να πετύχουν σύγκλιση των συστημάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης των ευρωπαϊκών χωρών σε ενιαίο σύστημα, ώστε να είναι ανταγωνιστικό προς αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ώστε να εναρμονιστεί πλήρως με τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Αυτό σημαίνει: γρήγορη παραγωγή με μικρό κόστος. Και οι μεν διακηρύξεις αυτές αφορούν σε πρώτη φάση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Είναι όμως περισσότερο από βέβαιο ότι επηρεάζουν και τα προγράμματα τόσο της Πρωτοβάθμιας όσο -πολύ περισσότερο- και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Προγράμματα επιχειρηματικότητας έχουν εισαχθεί ήδη στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Επειδή δε δεν μπορεί να γιγαντώνεται επ άπειρο το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου από την συνεχή προσθήκη νέων μαθημάτων και προγραμμάτων (ήδη κατά απάνθρωπο τρόπο γίνονται οχτάωρα μαθήματα σε Γυμνάσια) τίθεται ζήτημα αφαίρεσης, μείωσης η προαιρετικοποίησης -δηλαδή υποβάθμισης-άλλων μαθημάτων. Αυτά δε πού είναι στο στόχαστρο υποβάθμισης δεν είναι τα μαθήματα εκπαίδευσης η κατάρτισης, αλλά τα μαθήματα πού παρέχουν παιδεία. Έτσι εξηγείται και η προσπάθεια προαιρετικοποίησης του μαθήματος των θρησκευτικών, εκείνου του μαθήματος δηλαδή πού κατ εξοχήν συμφωνεί με τις παιδαγωγικές αρχές των Τριών Ιεραρχών. Το μάθημα θρησκευτικών είναι μάθημα παιδείας. Παρατηρείται δηλαδή μια διαδικασία ριζικής υποχώρησης της παιδείας και επικυριαρχίας της εκπαίδευσης και κατάρτισης, μια διαδικασία εκπαιδευτικοποίησης της παιδείας, η οποία από διαδικασία ανάπτυξης της προσωπικότητας του άνθρωπου, όπως τη θέλουν οι σήμερα εορταζόμενοι άγιοι, μεταβάλλεται σε «διαδικασία δημιουργίας εμψύχων ηλεκτρονικών υπολογιστών». Φτάσαμε όμως στο σημείο, ενώ διαθέτουμε στην εποχή μας τεχνολογικές, επιστημονικές, οικονομικές και εκπαιδευτικές προϋποθέσεις ασύγκριτα καλύτερες από παλιότερες εποχές, η ποιότητα της ζωής να μη καλυτερεύει ή η καλυτέρευση της, στους τομείς πού αυτό επιτυγχάνεται να είναι δυσανάλογα χαμηλότερη. Στους κύκλους της διανόησης είναι πλέον διάχυτη η άποψη ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας συνεπάγεται την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, την κρίση των Σελίδα 8

9 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ ανθρωπιστικών άξιων, τον απάνθρωπο εξορθολογισμό των διανθρώπινων σχέσεων και της κοινωνικής ζωής γενικά, τον υποβιβασμό του άνθρωπου σε μηχανή και των προϊόντων της τέχνης, του πολιτισμού σε εμπόρευμα. Γίνεται λόγος για «τεχνολογική απανθρωπιά», εναντίον της οποίας μόνο μια Παιδεία πού δικαιώνει το όνομα της, μια παιδεία όπως την οραματίζονταν οι Τρεις Ιεράρχες και έχει ως επίκεντρο την ποιότητα του ανθρώπου πού πλάθει μπορεί να δράσει Είπαν για τη σημερινή εκπαίδευση ότι τη διακρίνει «μια διανοητική αλαζονεία και ιδεολογική, επιστημονική μεγαλαυχία» (13), ότι «ανασυντάσσεται πάνω στο διευρυμένο πεδίο των Φυσικών Επιστημών και της Υψηλής Τεχνολογίας.,. μέσα σ ένα πυκνότατο δίκτυο Πληροφοριών», πού αποτελούν «τροφή του νου», αλλά «ατροφία της ψυχής», εκείνης πού γεννά το ήθος του άνθρωπου, πού πλάθει χαρακτήρες και ανεβάζει το πρόσωπο του σε προσωπικότητα» (14). Μια εκπαίδευση όμως χωρίς παιδεία, πού παράγει ενδεχομένως «ιδιοφυείς επιστήμονες» και άριστα καταρτισμένους τεχνοκράτες, οι όποιοι όμως έχουν «νεκρωμένη συνείδηση και νεκρωμένη βούληση», «μπορεί να αποτελέσει απειλή πολλαπλή και κίνδυνο φοβερών διαστάσεων» (15). Τέτοιοι ιδιοφυείς επιστήμονες και τεχνοκράτες υπηρέτησαν ήδη «εξωανθρώπινους σκοπούς και «χάρισαν» στην ανθρωπότητα πυρηνικά μανιτάρια και θαλάμους αερίων θαυμαστής πράγματι τελειότητας» (16). Επαληθεύθηκε έτσι ο λόγος του Πλάτωνα: «Πασά επιστήμη χωριζόμενη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία, ου σοφία φαίνεται». Τίθεται όμως το ερώτημα: Τί μέλλει γενέσθαι; Θα παραμείνουμε στον 21ο αι. στις παιδαγωγικές αρχές των Τριών Ιεραρχών; Δεν είναι απαραίτητη και η εκπαίδευση και κατάρτιση των νέων, πού θα τους καταστήσει ικανούς να αντιμετωπίσουν και τις απαιτήσεις της παρούσας ζωής; Οι Τρεις Ιεράρχες είναι αρκετά ρεαλιστικοί στην εκτίμηση των πραγμάτων. Θέτουν μεν ως ύψιστο στόχο την εν Χριστώ μόρφωση και τελείωση των νεαρών υπάρξεων, αξιολογούν όμως πολύ θετικά και την τεχνική εκπαίδευση. Σε μια εποχή πού οι χειρωνακτικές τέχνες χαρακτηρίζονταν βάναυσες θα πει ο ι. Χρυσόστομος: «Ας μη περιφρονούμε τους χειρώνακτες, αλλά μάλλον να τους μακαρίσουμε» (17). Προτρέπει μάλιστα να θαυμάζουμε τον λασπωμένο και μουντζουρωμένο εργάτη (18), ενώ ντροπή θα πρέπει να αισθάνονται, «όσοι παραμένουν άεργοι και όσοι ζουν από τους κόπους άλλων» (19). Το ζητούμενο επομένως και σύμφωνα με τη διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών είναι να υπάρχει ένας άριστος συνδυασμός παιδείας και εκπαίδευσης. Ούτε παιδαγωγικοποίηση της εκπαίδευσης είναι νοητή, από την οποία θα λείπουν τα προγράμματα κατάρτισης για την αντιμετώπιση των αναγκών αυτής της ζωής, ούτε όμως και εκπαιδευτικοποίηση της παιδείας, από την οποία θα απουσιάζουν οι στόχοι καλλιέργειας της πνευματικότητας και της ανάδειξης των νεαρών υπάρξεων σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Τον συνδυασμό παιδείας και εκπαίδευσης διαβάζει κανείς στον Άγιο Ιωάννη της Κρωστάνδης, μ ένα σύντομο κείμενο του οποίου κλείνω την ομιλία μου: «Αν διδάσκεις παιδιά, είτε δικά σου είτε ξένα, προσπάθησε να σκεφτείς ότι κάνεις έργο Θεού. Να τα διδάσκεις με ζήλο, να χρησιμοποιείς τα καλλίτερα μέσα για να κάνεις τη διδασκαλία σαφή, κατανοητή, πλήρη κι όσο το δυνατό πιο αποδοτική» (20). Αμήν. Υποσημειώσεις 1. Ρ. Ο. 31, 396Α 2. Π.Γ. 37, Καργάκος Σ., Προβληματισμοί, ένας διάλογος με τους νέους, τ. Γ, Αθήνα 1989, σ Ρ. Ο. 32, 69 5 Ρ. Ο. 53, Ρ. Θ. 51, Ρ. Ο. 32, Ρ. Ο. 30, Ρ. Ο 35, Ρ. Ο. 31, Ρ. Ο. 52, Σύγκρ. Τσιρόπουλος Κ., Ή υπόθεση του ανθρώπου. Αποτίμηση του Εικοστού Αιώνα, Αθήνα 1995, σ Όπ. π Όπ. π. 15. Σύγκρ. Καργάκος Σ., Προβληματισμοί, 186 εξ. 16. Σύγκρ. οπ. παρ Ρ. Ο. 51, Σύγκρ. Ρ. Ο. 61, Σύγκρ. Ρ.Ο. 61, Αγ. Ιωάννη της Κρωστάνδης, Η εν Χριστώ ζωή μου, μετάφραση Μπότση Π., Αθήνα 2003, σ Πηγή: Περιοδικό Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων «Κοινωνία», τεύχος 4, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2011 Σελίδα 9

10 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 Η αναγκαιότητα του μαθήματος των Θρησκευτικών Τα τελευταία χρόνια από πολλούς αμφισβητείται η αναγκαιότητα ύπαρξης του μαθήματος των θρησκευτικών στο σύγχρονο σχολείο. Το γεγονός αυτό αλλά και της υποβάθμισης του στην πράξη που επέφεραν οι τελευταίες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις μας κάνει να είμαστε σε εγρήγορση. Γράφει ο Γιώργος Κράπης Αν πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή θα δούμε πως η Ορθοδοξία με τον Ελληνισμό συμπορεύονται για 2000 χρόνια με άρρηκτο τρόπο. Στο νέο Ελληνικό κράτος, το μάθημα των θρησκευτικών υπήρχε στο ωρολόγια πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ και με την ίδρυση ανωτέρων θεολογικών και ανωτάτων σχολών Θεολογίας και στην τριτοβάθμια. Στο παρελθόν οι ώρες διδασκαλίας ήτανε περισσότερες. Τα τελευταία όμως χρόνια όπως προαναφέρθηκε παρατηρείται η διαρκής συρρίκνωση του. Οι μεν που υποστηρίζουν κάτι τέτοιο τονίζουν το γεγονός της αναχρονιστικότητας του μαθήματος σε μια μεταμοντέρνα κοινωνία δυτικού τύπου όπως η Ελληνική. Όμως το εφαλτήριο είναι η υπεράσπιση του κοσμικού χαρακτήρα της παιδείας; Κάτι που θα νοθεύονταν σε επικίνδυνο βαθμό με το μάθημα των θρησκευτικών; Αν αναλογιστούμε ότι η Ελλάδα είναι μια ομοιογενής χώρα κυρίως θρησκευτικά τότε προς τι η πολεμική. Το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία σε ποσοστό 95%[1] έως 98% είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι επίσημα αλλά και οι περισσότεροι αλλοδαποί μετανάστες συνηγορεί στην προηγούμενη διατύπωση της θρησκευτικής πλειοψηφίας. Τα επιχειρήματα των πολέμιων ξεκινούν από θέσεις όπως αυτές του σεβασμού των μειονοτήτων, της ουδετερότητας, του προοδευτισμού του κράτους και να σημειώσουμε και τον διακαή πόθο χωρισμού του τελειωτικώς με την εκκλησία. Στα μάτια αυτών των ανθρώπων το μάθημα αποτελεί απολίθωμα, και προπαγανδιστικό ή κατηχητικό μέσο. Ο σεβασμός των ατομικών και δη θρησκευτικών πεποιθήσεων είναι η σημαία των αντιλήψεων τους. Παρατηρείται πως ξεκινούν από την καταδίκη της θρησκευτικότητας που προάγει θεωρητικά το μάθημα, ως κάτι Σελίδα 10

11 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ το τελείως αναχρονιστικό και συνάμα χαρακτηριστικό των πρωτόγονων ή υποανάπτυκτων κοινωνιών. Όμως αποφεύγουν να επισημάνουν τις πιο άρρωστες πτυχές της θρησκευτικότητας σε χώρες «ανεπτυγμένες» του δυτικού κόσμου, που γι αυτούς εν τέλει αποτελούν πρότυπο. Έτσι δεν κάνουν λόγο ούτε βέβαια και αναρωτιούνται πως εξηγείται ειδικά στις παραπάνω κοινωνίες που τις θεωρούν και πρότυπο θρησκευτικής αποδέσμευσης και ελευθερίας, η ανάπτυξη των ανατολικο-φιλοφικών δοξασιών, ή νεοπαγανιστικών αναβιώσεων ή και ακόμα και εσχατολογικών δοξασιών[2] όπου η ανάληψη στους ουρανούς πραγματοποιείται με διαστημόπλοιο σύμφωνα με διάφορες new age αντιλήψεις. Σημειώνουν πως το μάθημα αποτελεί εργαλείο καταπίεσης άλλων παιδιών με διαφορετικά θρησκευτικά ιδεώδη. Ωστόσο παρόλη την λογικότητα του εν λόγω επιχειρήματος τα νούμερα μελέτης φαίνεται να αποδεικνύουν το αντίθετο μιας και από τότε που με μια απλή γραπτή δήλωση ο μαθητής μπορεί να απαλλαχτεί δεν παρατηρήθηκε αυξημένος αριθμός μαθητών που απέχουν αλλά αυτό το ποσοστό κυμάνθηκε από 1,5% έως 3% ανάλογα με την περιοχή. Να σημειώσουμε ότι με βάσει στοιχεία του έτους στο σύνολο των μαθητών οι αλλοδαποί μαθητές ήτανε το 10% (περίπου ), και αυτήν ακριβώς την περίοδο ο μέσος όρος των απαλλαγών κυμάνθηκε στο 1%.[3]. Εδώ θα μπορούσε κάποιος να πει ότι το μάθημα των θρησκευτικών παρακολουθούμενο σχεδόν τελικά καθολικά, συμβάλλει στην κατανόηση και την προσέγγιση των μαθητών διαφορετικών δογμάτων και μάλλον ενώνει παρά διχάζει, μειώνοντας τις αντιθέσεις και ευνοώντας την αλληλοκατανόηση. Επίσης σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες πλην τριών της Γαλλίας, της Φύρομ και της Αλβανίας έχουν ο μάθημα στα ωρολόγια προγράμματα τους[4]. Ειδικά στην περίπτωση της Γαλλίας πληθαίνουν οι φωνές όπου ζητούν το μάθημα πίσω. Επιπρόσθετα να τονίσουμε ότι με βάση έρευνες της ΟΥΝΕΣΚΟ η χώρα μας στην έκταση του μαθήματος των θρησκευτικών στο ωρολόγιο πρόγραμμα την προς μελέτη χρονιά ( ), καταλάμβανε την 13 θέση[5]. Άρα η Ελλάδα πολύ απέχει από το να δεχτούμε το επιχείρημα της υπερβολικής χρήσης των θρησκευτικών. Το τέλος των θρησκευτικών από την εκπαίδευση όμως θα σημάνει την έναρξη πολλών παραγόντων που θα πρέπει να αναλογιστούμε, αλλά και προβλημάτων που θα προκύψουν. Αν αφαιρέσουμε το μάθημα άρα δεν θα κάνουμε τα παιδιά μας επιρρεπή στην «θεολογία» του οποιοδήποτε; Άραγε η διδασκαλία των θρησκευτικών δεν προφυλάσσει τα παιδιά από επικίνδυνες δοξασίες και πεποιθήσεις κάποιων (δεν εξετάζουμε των ποιων και με τι κίνητρα), και μάλιστα στην τρυφερή ηλικία που βρίσκονται όπου και σχηματίζουν ουσιαστικά την πίστη και την άποψη τους για όλα; Σημειώνουμε εδώ και το όφελος της γνωριμίας των παιδιών με πεποιθήσεις άλλων όπως το Ισλάμ λόγου χάρη ή ο Ιουδαϊσμός που αν δεν υπήρχε το μάθημα θα ήτανε άγνωστοι όροι. Μέσα από αυτήν την γνωριμία δεν προάγεται άραγε η αλληλοκατανόηση και ο σεβασμός των ίδιων των ατομικών ελευθεριών φέρνοντας εγγύτερα διαφορετικούς μαθητές και ανθρώπους; Να προσθέσουμε και το ιστορικό υπόβαθρο του όλου σκεπτικού αφού αν επιχειρηθεί να σβήσει τελείως η θρησκευτικότητα του μαθήματος τότε πως θα εξηγηθούν βασικά επιτεύγματα και ιστορικά γεγονότα και περίοδοι σε μια Ευρώπη βαθύτατα επηρεασμένη από αυτήν την θρησκευτική αντίληψη; Για να γίνω σαφέστερος πως θα ερμηνεύσουμε τον Φάουστ του Βάγκνερ όπου ο ήρωας πουλάει την ψυχή στον Σατανά με αντάλλαγμα την νιότη του αν δεν το δούμε με Χριστιανικό πρίσμα; Τι αξία πχ θα είχε η ζωγραφική του Μιχαήλ Αγγέλου για την τέχνη ή ο Γοτθικός Ρυθμός στην αρχιτεκτονική αν επιχειρούσαμε να απογυμνώσουμε τελείως το θρησκευτικό τους υπόβαθρο. Προφανώς δεν θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε πολλές εκ των παραμέτρων και των σημασιών τους. Τέλος να σημειώσουμε ότι από κάποιους επιχειρείται και η μετατροπή του μαθήματος σε καθαρά ιστορικό όπου η παράθεση των δογμάτων θα είναι ιστορική, περιγραφική χωρίς πνεύμα κατήχησης ή κάτι άλλο. Οτιδήποτε άλλο θα αποτελεί μια κεκαλυμμένη προσπάθεια κατήχησης και προσηλυτισμού. Αλλά να επισημάνουμε εδώ τον κίνδυνο να μετατραπεί το μάθημα σε κάτι τελείως νεκρό[6]. Στερώντας την βιωματική προσέγγιση και προωθώντας μια ξερή περιγραφή των θρησκειών θα οδηγηθούμε σε ένα τελείως απονευρωμένο μάθημα χωρίς καμιά βιωματική προσέγγιση εκ μέρους του μαθητή. Το γεγονός ότι οι θιασώτες της παραπάνω αντίληψης υποστηρίζουν μια επιστημολογία με τους όρους της έννοιας της ΚΑΙ πάνω στο μάθημα των θρησκευτικών δεν θα οδηγήσει πουθενά γιατί παραγνωρίζεται ο ιδιαίτερος ρόλος του. Και για να γίνω σαφής είναι ο χαρακτήρας του μαθήματος τέτοιος που δεν επιδέχεται την κλασσική επιστημολογία. Είναι σαν να προσπαθούμε να εξηγήσουμε κάποιον πίνακα του Πάμπλο Πικάσο π.χ. με όρους μαθηματικών. Είναι ανέφικτο. Εν κατακλείδι το μάθημα είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητο σε μια κοινωνία όπου πρέπει να υπάρχει αλληλοκατανόηση ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, εθνικοτήτων, πολιτισμού, σε μια κοινωνία με μαθητές που γνωρίζουν την πίστη του διπλανού τους και την σέβονται, και σε μια παιδία που πέρα από την επιστήμη προάγεται και ο ανθρωπισμός. Ειδικά στις μέρες μας, περιόδου, έντονης δοκιμασίας δομών, και του ιδίου του συστήματος που μεγαλώσαμε το μάθημα με τον βιωματικό τρόπο προσέγγισης του αποτελεί φάρο ελπίδας και αυτογνωσίας και μέσω αυτών του συνόλου. [1] Πηγή: Προσπελάστηκε, [2] Pascal Boyer, Και ο άνθρωπος έπλασε τους θεούς, Εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, σελ.52. [3] Πηγή, Προσπελάστηκε, [4] Πηγή, Προσπελάστηκε, [5] Πηγή, Εducation and religion, the paths of tolerance, prospects, quarterly review of comparative, education, vol. XXXIII, no2, p.214, 2003, IBE, UNESCO. [6] Ρεζίς Ντεμπρέ, Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο, μετάφρ. Γ. Καράμπελας, εκδ. Εστία, Αθήνα 2004, σσ Σελίδα 11

12 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 Οδηγός προς την πανθρησκεία το νέο πρόγραμμα σπουδών για το μάθημα των θρησκευτικών Ομιλία του Καθηγουμένου της Ι.Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, Αρχιμ. Γεώργιου Καψάνη πολιτική εφαρμογή του νέου Προγράμματος Η Σπουδών για το μάθημα των θρησκευτικών κατά το σχολικά έτος δημιουργεί δικαιολογημένα αντιδράσεις. Το νέο μάθημα των Θρησκευτικών δεν έχει πια Ορθόδοξο Χριστιανικό χαρακτήρα, δεν βοηθεί τους μαθητάς να γνωρίσουν την Χριστιανική τους Πίστι, δεν οικοδομεί την θρησκευτική, την εθνική και την πολιτισμική ταυτότητα των ελληνοπαίδων. Θεολόγοι και άλλοι επιστήμονες, που εκπροσωπούν θεολογικούς και εκπαιδευτικούς φορείς, αγωνιούν και διαμαρτύρονται επί δεκαετίες τόσο για την ενδεχόμενη κατάργηση του μαθήματος των Θρησκευτικών στην δημόσια εκπαίδευση όσο και για την μετατροπή του σε θρησκειολογικό. Υπάρχουν θαυμάσιες και εμπεριστατωμένες αναλύσεις. Για το ίδιο θέμα και η Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους εκφράζουσα την διαχρονική αυτοσυνειδησία του ελληνορθόδοξου Γένους μας, διαμαρτυρήθηκε με επιστολή της (28/12/ /1/2011) προς την τότε Υπουργό Παιδείας και ετόνισε ότι το μάθημα των Θρησκευτικών δεν πρέπει να απόκτηση χαρακτήρα διαθρησκευτικό, αλλά να έχη χαρακτήρα Ορθόδοξο. Προσφάτως (με ημερομηνία 4 Ιουλίου 2012) το «Υπόμνημα» του κ. Ηρακλή Ρεράκη, καθηγητού της Παιδαγωγικής Χριστολογικής Παιδαγωγικής στην Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, μας πληροφορεί με επιστημονικώς τεκμηριωμένα θεολογικά και παιδαγωγικά επιχειρήματα ότι: α) Η διδασκαλία του νέου μαθήματος Θρησκευτικών προϋποθέτει την παραδοχή ότι η Ελλάδα είναι ήδη μία πολυπολιτισμική χώρα. Η παρουσία ωστόσο οικογενειακών μεταναστών δεν έχει δημιουργήσει ιδιαίτερες πολιτισμικές οντότητες και επομένως τέτοια προϋπόθεσις δεν υφίσταται στον ελληνικό χώρο. β) Το γνωσιακό (πολυθρησκευτικό) περιεχόμενο του νέου μαθήματος των Θρησκευτικών καθιστά την διδασκαλία του μαθήματος απολύτως αντιπαιδαγωγική. Είναι παιδαγωγικώς ανεπίτρεπτη η στόχευσις του νέου Προγράμματος Σπουδών, που προβλέπει να βομβαρδίζωνται τα παιδιά της σχολικής ηλικίας με γνωστικό υλικό, το οποίο δεν μπορούν να αφομοιώσουν ούτε πολλώ μάλλον να αξιοποιήσουν δημιουργικά. Αντιθέτως η διδασκαλία περί της Ορθοδόξου Πίστεως, περί της λατρευτικής και μυστηριακής ζωής περί της εμπειρίας των Αγίων μας, περί της μοναδικότητος της εν Χριστώ σωτηρίας, αφορά σε θέματα, για τα οποία οι μαθηταί αυτής της ηλικίας έχουν τόσο τις εμπειρικές όσο και τις γνωστικές προϋποθέσεις να ακούσουν, να συζητήσουν, να προβληματισθούν και συνεπώς να αναπτύξουν κριτικό ενδιαφέρον για όλες τις άλλες θρησκείες. Σελίδα 12

13 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ γ) Σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών οι μικροί μαθηταί διδάσκονται να είναι χειραφετημένοι από «ό,τι ονομάζεται πρόσδεση στο παρελθόν», δηλαδή την πίστη των γονέων τους, οι δε διδάσκοντες τα Θρησκευτικά προτρέπονται να «αποστασιοποιούνται, κατά το δυνατόν, από την θρησκεία στην οποία ενδεχομένως ανήκουν είτε πατροπαράδοτα είτε από επιλογή». δ) Η προσφερόμενη θρησκευτική αγωγή δεν έχει αναφορά στον Χριστό ως Θεό, Σωτήρα και Λυτρωτή, όπως τον γνωρίζουμε από την Ορθόδοξη Πίστη μας, αλλά κατά τρόπο πανθρησκειακό «καλείται να εστιάσει το ενδιαφέρον του μαθητή στην ανθρώπινη διάσταση των θρησκειών ως διαχρονική πηγή έμπνευσης για τον πολιτισμό και άντλησης προσωπικού αλλά και συλλογικού υπαρξιακού νοήματος». Είναι προφανές ότι οι αρχιτέκτονες του νέου Προγράμματος Σπουδών έχουν κατά νου να αποδοκιμάσουν ό,τι δεν πρόλαβαν να γκρεμίσουν οι Βαυαροί της Αντιβασιλείας του Όθωνος. Ο άκρατος εκδυτικισμός της δημοσίας εκπαιδεύσεως εκείνης της εποχής, παρότι απέκοψε την γενικώτερη Παιδεία από τις φυσικές της αξίες που ξεκινούσαν από την αρχαία Ελλάδα και δημιουργικά πέρασαν στην χριστιανική Βυζαντινή αυτοκρατορία και κατόπιν στην παιδεία των διδασκάλων του Γένους και των κρυφών σχολειών, δεν είχε οριστικά ακυρώσει τον Ορθόδοξο χαρακτήρα του μαθήματος των θρησκευτικών. Η θρησκευτική παιδεία, αν και δεν στοιχούσε ακριβώς στις προσδοκίες και στα οράματα των πατέρων του νεωτέρου Ελληνισμού, του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, του Καποδίστρια, του Μακρυγιάννη, των αγίων Νεομαρτύρων, εν τούτοις διατηρούσε τον χαρακτήρα της διδασκαλίας της Ορθοδόξου Πίστεως. Ακόμη και ο πολύς Αδαμάντιος Κοραής, ο οποίος δεν συμπαθούσε την παιδεία που πήγαζε από την βυζαντινή μας παράδοσι και διατηρήθηκε στους κύκλους των Κολλυβάδων, δεν δίσταζε να υποστήριξη τον κατηχητικό χαρακτήρα τής δημοσίας παιδείας στό άναγεννώμενο ελληνικό κράτος. Στις «Σημειώσεις εις το προσωρινόν πολίτευμα της Ελλάδος του 1822 έτους» (το Σύνταγμα της Α εν Επιδαύρω Εθνοσυνελεύσεως), σχολιάζοντας το άρθρο που άφορα στην δημόσια παιδεία, ορίζει την μορφή της θρησκευτικής παιδείας ως «κατήχησιν» και κάνει τις εξής σημαντικές και για την σημερινή πραγματικότητα παρατηρήσεις: «Το αίτιον, διατί ονομάζω τελευταίαν την Κατήχησιν, είναι ότι, επειδή υποθέτω ανοικτά τα κοινά σχολεία όχι μόνον εις όλας τας αιρέσεις των χριστιανών, αλλά και εις τους Ιουδαίους και εις τους Τούρκους, καλόν είναι να παραδίδεται η κατήχησις δύο ημέρας της εβδομάδος μόνας, εις μόνα των Ανατολικών τα τέκνα, μετά την απόλυσιν των ετεροδόξων οποιωνδήποτε, παρεκτός αν κανείς από τους γονείς τούτων αυτόκλητος ζητήση δις και τρις, ως χάριν, την είσοδον του τέκνου του εις της κατηχήσεως την παράδοσιν» (έκδ. εν Αθήναις, 1933, υπό Θεμ. Π. Βορίδου). Για το περιεχόμενο της Ορθοδόξου Χριστιανικής αγωγής έχει γίνει πολλή συζήτησις από αξιόλογους θεολόγους. Κατά καιρούς με ανακοινώσεις σε συνέδρια και με άρθρα, έχουν γίνει προτάσεις για την υπέρβασι των δυτικών θεολογικών επιδράσεων στο αναλυτικό πρόγραμμα και στο περιεχόμενο του μαθήματος. Στόχος των προτάσεων ήταν ο προσανατολισμός του μαθήματος προς την κατεύθυνσι της καλλιέργειας του Ορθοδόξου εκκλησιαστικού φρονήματος. Ο καθηγητής Νίκος Ματσούκας π.χ. έγραφε μεταξύ άλλων: «Καταλαβαίνει κανείς εύκολα πως δεν είναι δυνατό να ευοδωθούν οι σκοποί του θρησκευτικού μαθήματος, που στην προκειμένη περίπτωση για μας είναι η καλλιέργεια του ορθοδόξου φρονήματος, αν δεν υπάρχουν τα πολιτιστικά αγαθά της βυζαντινής παραδόσεως και δάσκαλοι που θα εμπνεύσουν το μεράκι γι αυτά τα αγαθά. Προϋποτίθεται βέβαια η ύπαρξη του ζωντανού χριστιανικού πνεύματος που εκφράζεται στα πλαίσια της λατρείας». Και σχεδόν συμπερασματικά, σαν μία προτροπή εξόδου της θεολογίας και της θρησκευτικής παιδείας από την «βαβυλώνεια αιχμαλωσία» τους στα δυτικά πρότυπα, συμπληρώνει: «Το αναλυτικό πρόγραμμα του θρησκευτικού μαθήματος πρέπει να αναθεωρηθεί από τα βάθρα του και να δοθεί με τρόπο πιό συγκεκριμένο η ιστορική ζωή τής Ορθοδοξίας» (περιοδ. ΣΤΝΑΞΗ, τεύχ.: (1982), σελ. 36 και 40). Με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών, εις πείσμα της ανάγκης για μία Ορθόδοξη διδαχή με τα «αγαθά της βυζαντινής μας παραδόσεως», επιβάλλεται ένας σύγχρονος βαρλααμιτισμός που εισχωρεί βάναυσα στα σπλάγχνα του Γένους. Η συμπαντική παιδεία, με μορφή διαφορετική από εκείνη του παλαιού βαρλααμιτισμού, με τα χαρακτηριστικά του πανθρησκευτικού συγκρητισμού, εισβάλλει στα σχολεία για να ακυρώση την Παιδεία του Γένους. Επιχειρείται να αποκοπούν τα παιδιά από τις ζωογόνες ρίζες της πατροπαραδότου Ορθοδόξου Πίστεως, που καθίστα τους ανθρώπους Σώμα Χριστού, Εκκλησία Χριστού, «κοινωνούς θείας φύσεως» (Β Πέτρ. α 4), και να αφομοιωθούν στην χοάνη μιας ουμανιστικής θρησκευτικότητος που δεν ελευθερώνει τον άνθρωπο από την αμαρτία και τον θάνατο, δεν τον οδηγεί στον αγιασμό και την θέωσι, αλλά, τουναντίον, τον προετοιμάζει για να αποδεχθή την δαιμονική Πανθρησκεία. Αυτός ο ιδιότυπος νεοβαρλααμιτισμός επιβάλλεται από μια μερίδα θεολόγων, οι οποίοι δείχνουν πως εχθρεύονται την ησυχαστική θεολογία του αγί- Σελίδα 13

14 ΑΝΑΛΕΚΤΑ Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ου Γρηγορίου του Παλαμά, την μαρτυρική Ορθοδοξία των Νεομαρτύρων, την ασκητική παιδεία των Κολλυβάδων, την απλοϊκή πίστι των αγωνιστών της Παλιγγενεσίας του Οι θεολόγοι αυτοί δεν κατανοούν ότι αντιστρατεύονται τον λόγο των Προφητών, των Αποστολών και των Πατέρων, ο οποίος δεν αναγνωρίζει άλλες οδούς σωτηρίας πλην του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. «Ουκ έστιν εν άλλω ουδενί η σωτηρία, ουδέ γαρ όνομα έστιν έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν ανθρώποις εν ω δει σωθήναι ημάς» (Πράξ. δ 12). Δεν κατανοούν επομένως ότι, στερούντες από τα Ορθόδοξα Ελληνόπουλα την αναγκαία γι αυτά Ορθόδοξη εκκλησιαστική παιδεία και επιβάλλοντες την δημόσια πολυθρησκειακή θρησκευτική εκπαίδευσι, φανερώνουν την κρίσι θεολογίας και πιο πολύ την κρίσι πίστεως, στην οποία βρίσκονται, για να θυμηθούμε τον σχετικό λόγο του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ. Διερωτάται κανείς, εάν μπορεί οι θεολόγοι αυτοί να θεωρούνται μέλη της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όταν εν τοις πράγμασι υπονομεύουν το διδακτικό της έργο στις ευαίσθητες ακόμη ψυχές των μαθητών. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούν να είναι εντός του περιβόλου της Εκκλησίας, δεν μπορούν να είναι μέλη του Σώματος του Χριστού, εφ όσον το υποσκάπτουν. Οι εμπνευσταί του νέου Προγράμματος Σπουδών φαίνεται να πιστεύουν ότι ο λαός μας δεν χρειάζεται τον Χριστό στην Παιδεία, αλλά ότι έφθασε η ώρα να ζητήση από τον Χριστό να «απέλθη των ορίων αυτών». Όμως πριν από εμάς, άλλοι λαοί, των οποίων τις αρχές διδασκαλίας του θρησκευτικού μαθήματος πασχίζουμε να αντιγράφουμε, είχαν διώξει τον Χριστό από την παιδεία τους και έζησαν τις συνέπειες της απομακρύνσεώς Του. «Το σχολείον της Ευρώπης έχει αποχωρισθή από την πίστιν εις τον Θεόν. Εις αυτό έγκειται η μεταστροφή της εις δηλητηριάστριαν, εις αυτό και ο θάνατος της ευρωπαϊκής ανθρωπότητος», είπε με κάθε ειλικρίνεια ο βαθύς γνώστης της ευρωπαϊκής κουλτούρας, άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, ο οποίος έζησε στο ίδιο του το σώμα την βαρβαρότητα της αποχριστιανοποιημένης Ευρώπης, όταν ήταν αιχμάλωτος των Ναζί στα στρατόπεδα του Νταχάου. Ο σύγχρονος νεοελληνικός ουμανισμός επιβάλλει στους Νεοέλληνες να διώξουν από την δημόσια θρησκευτική Εκπαίδευση τον Χριστό της Ορθοδόξου Παραδόσεως και να δεχθούν την νεοεποχίτικη πολυθρησκευτική θρησκευτική παιδεία, την παιδεία της Πανθρησκείας. Ελπίζουμε ότι ο λαός μας δεν θα υποκύψη στις επιλογές μιας μειοψηφίας θεολόγων και διαμορφωτών της δημόσιας παιδείας, αλλά θαρραλέα θα ζητήση από τους αρμοδίους παράγοντες της Πολιτείας να επανεξετάσουν το θέμα, να το θέσουν σε ένα ουσιαστικό δημοψήφισμα, αφού ακουσθούν και οι Ορθόδοξες και οι πανθρησκευτικές προτάσεις, για να επιλέξη μόνος του αν ακόμη θέλη τον Χριστό στην Παιδεία ή αν επιθυμή την απο-χριστιανοποίησί της. Πιστεύουμε ότι ο ελληνικός λαός, παρά τις αμαρτίες του που τον ωδήγησαν στην παρούσα πολύπλευρη κρίσι, στο βάθος της ψυχής του είναι πιστός στην Ορθοδοξία και την Εκκλησία του. Αυτό το δείχνει, οσάκις οι περιστάσεις του επιτρέπουν να εκφράζη ανεπηρέαστος την πίστι του στον Χριστό και την Εκκλησία. Την Ορθόδοξη Χριστιανική παιδεία προτιμούν όχι μόνο τα τρία τοις εκατόν των Νεοελλήνων που εκκλησιάζονται τις Κυριακές, αλλά και η συντριπτική τους πλειοψηφία που αισθάνονται και δηλώνουν Χριστιανός Ορθόδοξος, που τιμούν τις μεγάλες εορτές της Εκκλησίας, που βαπτίζουν τα παιδιά τους, που αγαπούν τις χριστιανικές τους παραδόσεις, που κάποτε μετανοούν για τα Λάθη τους, που παίρνουν το εφόδιο της αιωνίου Ζωής, που αφήνουν την τελευταία τους πνοή με ελπίδα στον Χορηγό της ζωής και Νικητή του Θανάτου. Αυτά τα παρακάμπτουν οι επίδοξοι μεταρρυθμισταί της θρησκευτικής παιδείας του Γένους. Θέλουν να νοιώθουν εκσυγχρονισταί και όχι «επόμενοι τοις αγίοις πατράσι». Αλλοιώς δεν εξηγείται η εμμονή τους σε δυτικόφερτες μεθόδους που ακολουθούν τις αρχές της θεωρίας του «θρησκευτικού γραμματισμού», μιας θεωρίας που δεν ανταποκρίνεται στους στόχους της Ορθοδόξου αγωγής, που δεν συμβιβάζεται με την προοπτική της θεώσεως. Αλλοιώς δεν εξηγείται το ότι, αν και είναι Ορθόδοξοι θεολόγοι, δεν αντιλαμβάνονται ότι η θρησκευτική αγωγή για τα Ορθόδοξα παιδιά πρέπει να βασίζεται στην πίστι και στην ζώσα εμπειρία της Εκκλησίας, στο κέντρο της οποίας είναι οπ Θεάνθρωπος Κύριος Ιησούς Χριστός. Για μια ακόμη φορά το ίδιο δίλημμα ορθώνεται μπροστά μας. Ουμανιστική η θεανθρωποκεντρική παιδεία. Συσχηματισμός με τον κόσμο εν ονόματι μιας δήθεν προσαρμογής στα νέα κοινωνικά δεδομένα η προσήλωσις στην πάντοτε κοινή και ουδέποτε εκκοσμικευμένη παιδαγωγική του μόνου αληθινού Παιδαγωγού, ο οποίος μας κάνει δικό Του Σώμα, Εκκλησία Του, αυθεντική εικόνα Του; Στο βιβλίο της «Το Αγιον Όρος και η Παιδεία του Γένους μας» (1984), η Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους γράφει: «Δεν μπορούμε ατιμωρητί οι ορθόδοξοι Έλληνες να παιδιαρίζωμε, στηριζόμενοι σ οποιαδήποτε δικαιολογία ή, περισσότερο να αυθαδιάζωμε. Αν αυτοί που προηγήθηκαν ημών, και έζησαν και τάφηκαν σε τούτα τα χώματα, αυτοσχεδίαζαν κάνοντας το κέφι τους, τότε θα μπορούσαμε και μείς να συνεχίσωμε αυτοσχεδιάζοντας. Αν όμως έζησαν διαφορετικά τότε δεν μπορούμε ατιμωρη- Σελίδα 14

15 Τεύχος 15 / Το μάθημα των Θρησκευτικών στην Εκπαίδευση / 10 Οκτωβρίου 2013 ΑΝΑΛΕΚΤΑ τί να αυτοσχεδιάζωμε, να κάνωμε πρόβες, να παίζωμε εν ου παικτοίς. Αν δεν είχε θεολογήσει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, όπως θεολόγησε, ανακεφαλαιώνοντας την πείρα και τη ζωή της Ορθοδοξίας, σβήνοντας τη δίψα του σημερινού βασανισμένου νέου ανθρώπου. Αν δεν ήσαν γενάρχες του νέου Ελληνισμού ένας άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και ένας Μακρυγιάννης. Αν δεν υπήρχαν όλα αυτά στο αίμα μας, τότε θα μπορούσαμε να κάνωμε ό,τι μας κατέβη. Τώρα δεν είναι έτσι. Τώρα βρισκόμαστε εν τόπω και χρόνω αγίω. Δεν μπορεί να είμαστε επιπόλαιοι. Δεν ανήκομε στον εαυτό μας. Ανήκομε σ αυτούς που μας γέννησαν και σ όλο τον κόσμο. Είμαστε χρεωμένοι με πνευματική κληρονομιά» (σελ ). Αυτή είναι η αλήθεια. Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ίδρυε σχολεία για να οδηγήται δι αυτών ο λαός σε θεογνωσία, όχι σε στείρα εγκυκλοπαιδική γνώσι. Η γνωσιολογία, η οποία χαρακτηρίζει το φρόνημα και διέπει τα κηρύγματα του ενθαποστόλου αγίου Κοσμά, δεν είναι η γνωσιολογία των εγκυκλοπαιδιστών, των ευρωπαίων και Ελλήνων διαφωτιστών του 18ου αιώνος, των Βαυαρών αρχιτεκτόνων της νεωτέρας παιδείας του ελληνικού κράτους. Η γνωσιολογία του είναι ευθυγραμμισμένη με εκείνην των Προφητών, των Αποστόλων και των Πατέρων μέχρι του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Σε αυτήν την παιδεία προσανατόλιζε το δούλον Γένος, όταν έλεγε: «Διατί από το σχολείον μανθάνομεν το κατά δύναμιν τί είναι θεός, τί είναι Αγία Τριάς, τί είναι άγγελοι, αρχάγγελοι, τί είναι δαίμονες, τί είναι Παράδεισος, τί είναι Κόλασις, τί είναι αμαρτία, τί είναι αρετή. Από το σχολείον μανθάνομεν τί είναι αγία Κοινωνία, τί είναι Βάπτισμα, τί είναι το άγιον Ευχέλαιον, τί τίμιος Γάμος, τί είναι ψυχή, τί είναι κορμί, τα πάντα από το σχολείο τα μανθάνομεν» (Ιω. Μενούνου, Κοσμά του Αιτωλού Διδαχές, εκδ. «Τήνος», σελ. 142). Πιστεύουμε ότι οι εκτιμήσεις μας για την βουλησι του Ορθοδόξου ελληνικού λαού στο θέμα της θρησκευτικής παιδείας είναι ορθές και ο λαός μας, αν ερωτηθή, θα προτίμηση να μεινη πιστός στην παρακαταθήκη των πατέρων του και δεν θα αποδεχθή ένα πανθρησκευτικό μάθημα για τα παιδιά του, θα προτιμήση να καταργηθή το μάθημα των Θρησκευτικών παρά να εκπέση σε μία αντίχριστη θρησκευτική αγωγή! Θα ήταν προτιμότερο γι αυτόν να καταργηθή το μάθημα και να προσφέρη μία Ορθόδοξη παιδεία στα παιδιά του έξω από το δημόσιο σχολείο, παρά να αποδεχθή μία δημόσια μύησι στην επερχόμενη Πανθρησκεία. της επιλογής του. Ο Χριστός όπως μαρτυρείται στο Ιερό Ευαγγέλιο, δεν εκβιάζει κανένα. Είναι Θεός της ελευθερίας. «Κρούει την θύραν» και περιμένει να τον δεχθούμε. Αλλά και απομακρύνεται, όταν εμείς δεν τον δεχόμαστε. Μόνον ας γνωρίζουμε ότι το τίμημα της απουσίας του Χριστού από την ζωή μας θα είναι βαρύ, θα είναι ο όλεθρος. Όπως λέγει ο προφητικός λόγος: «ότι ιδού οι μακρύνοντες εαυτούς από σου απολούνται» (Ψαλμ. ΟΒ 27). Και όπως γράφει ο άγιος Νικόλαος Αχρίδος: «Ο Χριστός απεμακρύνθη από την Εύρώπην, όπως κάποτε από την χώραν των Γαδαρηνών, όταν οι Γαδαρηνοί το εζήτησαν. Μόλις όμως Αυτός έφυγεν, ήλθε πόλεμος, οργή, τρόμος και φρίκη, κατάρρευσις, καταστροφή». Συνοψίζοντες τα ανωτέρω διαμαρτυρόμεθα σε όλους τους τόνους και προς κάθε κατεύθυνσι για το ότι με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών εξισώνονται ο Χριστός με τον Μωάμεθ, τον Βούδα, τον Κομφούκιο και η εν Χριστώ ζωή με την θρησκευτικότητα των άλλων θρησκειών, δηλαδή διδάσκεται στα παιδιά ότι σωτηρία υπάρχει και στις άλλες θρησκείες. Όσοι το πράττουν, κηρύσσουν «έτερον ευαγγέλιον», ευαγγέλιο πλάνης, με το οποίο δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε. Εκφράζουμε την ελπίδα ότι οι πολιτικοί μας ηγέται και οι εκκλησιαστικοί μας άρχοντες δεν θα επιτρέψουν να εξισώνεται στις ψυχές των Ορθοδόξων μαθητών η Αλήθεια με το ψεύδος, διότι το σοβαρό αυτό πλήγμα της δαιμονικής Νέας Εποχής στο σώμα του ευλογημένου Ορθοδόξου λαού μας θα αποτελέση ασυγχώρητο λάθος της γενεάς μας, η οποία και θα πληρώση το βαρύ τίμημα αυτής της αποστασίας. Ο Καθηγούμενος τής Ιεράς Μονής Οσίου Γρηγορίου, Αρχιμ. Γεώργιος 22 Ιουλίου 2012 Εάν παρά ταύτα ο λαός μας ενσυνείδητα προτιμήση να απομακρύνη τον Χριστό από την δημόσια παιδεία, θα είναι μοιραία εκείνος υπεύθυνος Σελίδα 15