Η στατιστική ανάλυση ως εργαλείο λήψης αποφάσεων για το µάρκετινγκ τουριστικών προορισµών

Transcript

1 Ε ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Η στατιστική ανάλυση ως εργαλείο λήψης αποφάσεων για το µάρκετινγκ τουριστικών προορισµών Σπουδάστρια: Ιωάννα Κατραντζή Επιβλέπων: ηµήτρης Κούτουλας ΑΘΗΝΑ

2 Περίληψη Η σωστή χάραξη της τουριστικής πολιτικής γίνεται µετά από µελέτη των υπαρχουσών συνθηκών και µε βάση επιστηµονικές µεθόδους. Η συγκέντρωση πληροφοριών για τον χώρο του διεθνούς τουρισµού, την θέση της Ελλάδος και των ανταγωνιστών καθώς και τη εξέλιξη των τουριστικών µεγεθών στο εσωτερικό της χώρας επιτρέπει την εισαγωγή ενός σχεδίου µάρκετινγκ µε στρατηγική διάσταση και µε ορισµένους και απτούς στόχους και προτεραιότητες. υστυχώς, η κεντρική διοίκηση της Ελλάδος τις περισσότερες λαµβάνει τις αποφάσεις της χωρίς προγραµµατισµό και συνέπεια και χωρίς σχεδιασµό. Αποτέλεσµα είναι η χαµηλή αποδοτικότητα των στρατηγικών που εφαρµόζονται και η κατασπατάληση οικονοµικών πόρων. Στην οικονοµική συγκυρία που βρίσκεται η χώρα, είναι πλέον απαραίτητη η επίδειξη επαγγελµατισµού και η αλλαγή πορείας εκ µέρους της κεντρικής διοίκησης. ιεθνώς έχει γίνει αποδεχτή η σηµασία της µελέτης των στατιστικών στοιχείων που αφορούν στον τουρισµό για την διάγνωση των τουριστικών τάσεων και την αξιολόγηση των δράσεων που υλοποιούνται από τους φορείς του τουρισµού. ιεθνείς οργανισµοί µε µεγάλο κύρος, όπως ο Παγκόσµιος Οργανισµός Τουρισµού και η Eurostat, δηµοσιεύουν στατιστικά στοιχεία για τον τουρισµό διεθνώς και µε βάση αυτά κάνουν µελέτες και προβλέψεις για την εξέλιξη της τουριστικής κίνησης. Η µελέτη των στατιστικών στοιχείων του τουρισµού στην Ελλάδα γίνεται κατά κύριο λόγο από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. ή τον Ε.Ο.Τ. αλλά δεν γίνεται συστηµατικά και βάσει προγραµµατισµού. Στην παρούσα εργασία µελετάται η περίπτωση των τουριστικών στοιχείων των Κυκλάδων που διαθέτει η ΕΛ.ΣΤΑΤ. για το διάστηµα και µε βάση την στατιστική ανάλυση τους, εξάγονται συµπεράσµατα για την εξέλιξη των τουριστικών µεγεθών. Η ανάλυση του νοµού Κυκλάδων αποτελεί την αφορµή για την πρόταση δηµιουργίας ενός προγράµµατος τυποποίησης των στατιστικών στοιχείων που παρέχει η ΕΛ.ΣΤΑΤ., ώστε εύκολα αυτά να µετατρέπονται σε µεγέθη και δείκτες µε νόηµα για την διοίκηση και να χρησιµοποιούνται ως βάση για την επιλογή στρατηγικών µάρκετινγκ σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Προτείνεται επιπλέον η δηµιουργία µιας 1

3 οµάδας που να επεξεργάζονται τα αυτοµατοποιηµένα στατιστικά αποτελέσµατα και να καταγράφουν τα συµπεράσµατα και τις προτάσεις τους σε εκθέσεις, που να αναφέρονται τόσο στο εθνικό αλλά και στο τοπικό επίπεδο. Λέξεις κλειδιά: στρατηγική µάρκετινγκ, στατιστική ανάλυση, τουρισµός, τυποποίηση 2

4 Executive summary The study of the current circumstances and the use of scientific methods are prerequisites for choosing the right tourism policy. Gathering information on international tourism, the position that Greece and its competitors possess, as well as on the evolution of tourism indices of Greece, leads to the introduction of a marketing plan having a strategic dimension and specific and concrete goals and priorities. Unfortunately the central management of Greece takes most of its decisions without schedule, consistency and planning. As a result, the implemented strategies have low efficiency and end up in waste of resources. Given the financial circumstances that the country faces, it is necessary that the central management shows professionalism and changes direction. It is internationally recognised how important it is to study the statistical data concerning tourism in order to diagnose the tourism trends and evaluate the courses of action implemented by tourism bodies and professionals. International and prestigious organisations, such as the World Tourism Organisation and Eurostat, publish statistical data on international tourism and based on those data they perform studies and make predictions on the evolution of tourism. The study of tourism data in Greece is mainly done by the Hellenic Statistical Authority (EL.STAT.) and the National Tourism Organisation, but it is not done systematically and according to a plan. The current study focuses on the case study of the statistical data of Cyclades, running from 2001 to Conclusions on the evolution of tourism are drawn, based on the analysis of these data in Excel. The analysis of the prefecture of Cyclades forms the opportunity to propose the introduction of a model of standardisation of the statistical data provided by EL.STAT., so that these data can be easily transformed into meaningful indices and sizes and hence so that they can be used by the management to decide on the strategies to be used at a national and local level. It is also proposed the formation of a team responsible for examining the automated statistical results and writing down its conclusions and its proposals concerning both the national and the local level. Key words: marketing strategy, statistical analysis, tourism, standardisation 3

5 Περιεχόµενα Περίληψη... 1 Executive summary... 3 Γραφήµατα... 6 Πίνακες... 8 Εισαγωγή Στατιστική και Τουρισµός Ορισµός και σηµασία του τουρισµού Το τουριστικό µάρκετινγκ Η σηµασία της πληροφορίας για την στρατηγική µάρκετινγκ και την στοχοθεσία της τουριστικής ανάπτυξης Σηµασία της στατιστικής ανάλυσης για τον τουρισµό Σύγχρονες τάσεις Παρουσίαση βασικών προσεγγίσεων σχετικά µε την συγκέντρωση και την ανάλυση των τουριστικών στατιστικών στοιχείων υσκολίες κατά την συγκέντρωση και την ανάλυση των στατιστικών τουριστικών στοιχείων Ιστορική Αναδροµή της εξέλιξης των προσεγγίσεων σχετικά µε την ανάλυση και τη συγκέντρωση των στατιστικών τουριστικών στοιχείων Η Ελληνική περίπτωση Ελληνική Στατιστική Αρχή και Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού Παρουσίαση Ελληνικής Στατιστικής Αρχής Μελέτη τουριστικών στατιστικών στοιχείων από τον Ελληνικό Οργανισµό Τουρισµού Μελέτη περίπτωσης Νοµός Κυκλάδων Σκοπός και χρησιµότητα της ανάλυσης των στατιστικών στοιχείων του νοµού Κυκλάδων Η µεθοδολογία της έρευνας

6 4.3. Η τουριστική κίνηση και οι διανυκτερεύσεις στα ξενοδοχειακά καταλύµατα και τα κάµπινγκς το Η τουριστική κίνηση και οι διανυκτερεύσεις στα ξενοδοχειακά καταλύµατα την περίοδο Η τουριστική κίνηση και οι διανυκτερεύσεις στα κάµπινγκς την περίοδο Μέση παραµονή στα ξενοδοχεία και στα κάµπινγκς την περίοδο Πληρότητα ξενοδοχειακών καταλυµάτων κατά την περίοδο Εποχικότητα Συµπεράσµατα από την στατιστική µελέτη των στοιχείων της ΕΛ.ΣΤΑΤ Προτάσεις για τον Ε.Ο.Τ Χρησιµότητα των στατιστικών στοιχείων για την υποστήριξη των αποφάσεων του Ελληνικού Οργανισµού Τουρισµού Βασικά στοιχεία και δείκτες στους οποίους θα ήταν χρήσιµο να εστιάσει ο Ε.Ο.Τ Εθνικό επίπεδο Σε τοπικό επίπεδο ράσεις που χρειάζεται να λάβει ο Ε.Ο.Τ

7 Γραφήµατα Γράφηµα Μέση µηνιαία πληρότητα των ξενοδοχειακών καταλυµάτων το (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...33 Γράφηµα Μηνιαία πληρότητα των διαφορετικών τύπων ξενοδοχειακών καταλυµάτων το (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...33 Γράφηµα Αφίξεις ανά κλίνη στα ξενοδοχειακά καταλύµατα του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...34 Γράφηµα ιανυκτερεύσεις ανά κλίνη στα ξενοδοχειακά καταλύµατα του νοµού Κυκλάδων Καλύµνου για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...35 Γράφηµα Μερίδιο Ελλήνων και ξένων τουριστών στις συνολικές διανυκτερεύσεις του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...38 Γράφηµα Μερίδιο Ιταλών, Αµερικάνων (Η.Π.Α.), Γάλλων, Γερµανών, Βρετανών, Αυστραλών-Νεοζηλανδών, Ελβετών και Καναδών τουριστών στις συνολικές διανυκτερεύσεις του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...39 Γράφηµα Αφίξεις στα campings του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...40 Γράφηµα ιανυκτερεύσεις στα campings του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...40 Γράφηµα Μερίδιο Ελλήνων και Αλλοδαπών στις συνολικές αφίξεις του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...41 Γράφηµα Μερίδιο Ελλήνων και Αλλοδαπών στις συνολικές διανυκτερεύσεις του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...41 Γράφηµα Μερίδιο κάθε εθνικότητας στις συνολικές αφίξεις του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...42 Γράφηµα Μερίδιο κάθε εθνικότητας στις συνολικές διανυκτερεύσεις του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)

8 Γράφηµα Μέση παραµονή στον νοµό Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...44 Γράφηµα Μέση παραµονή στα campings του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...45 Γράφηµα Πληρότητα των ξενοδοχειακών µονάδων του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...48 Γράφηµα Μέγιστη πληρότητα των ξενοδοχειακών µονάδων του νοµού Κυκλάδων, όπως σηµειώθηκε τον µήνα Αύγουστο για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...49 Γράφηµα Μέση εποχιακή κατανοµή διανυκτερεύσεων στις ξενοδοχειακές µονάδες του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...50 Γράφηµα Μέση εποχιακή κατανοµή διανυκτερεύσεων κάποιων εθνικοτήτων στις ξενοδοχειακές µονάδες του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...51 Γράφηµα Εποχιακή κατανοµή διανυκτερεύσεων του συνόλου των τουριστών στις ξενοδοχειακές µονάδες του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...52 Γράφηµα Εποχιακή κατανοµή διανυκτερεύσεων των Ελλήνων τουριστών στις ξενοδοχειακές µονάδες του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...53 Γράφηµα Εποχιακή κατανοµή διανυκτερεύσεων των Αλλοδαπών τουριστών στις ξενοδοχειακές µονάδες του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)

9 Πίνακες Πίνακας Μέγιστος αριθµός κλινών που δηλώθηκαν από τα ξενοδοχειακά καταλύµατα του νοµού Κυκλάδων που απέστειλαν στατιστικό δελτίο στην ΕΛ.ΣΤΑΤ. την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...29 Πίνακας Τουριστική κίνηση στα ξενοδοχεία του νοµού Κυκλάδων το (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...31 Πίνακας Τουριστική κίνηση στα κάµπινγκς του νοµού Κυκλάδων το (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...32 Πίνακας ιανυκτερεύσεις ανά κλίνη και ανά εθνικότητα τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύµατα του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)...37 Πίνακας Μέση παραµονή ανά εθνικότητα τουριστών στα ξενοδοχειακά καταλύµατα του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.).46 Πίνακας Μέση παραµονή ανά εθνικότητα τουριστών στα campings του νοµού Κυκλάδων για την περίοδο (Πηγή ΕΛ.ΣΤΑΤ.)

10 Εισαγωγή Ο τουρισµός αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους µοχλούς ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας και οικονοµίας. Τα µέτρα τουριστικής πολιτικής και στρατηγικής τουριστικού µάρκετινγκ επηρεάζουν έντονα πολλούς τοµείς της ελληνικής πραγµατικότητας και εποµένως είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να δίνεται ιδιαίτερη σηµασία στον σχεδιασµό τους. Οι δράσεις και οι στόχοι που τίθενται πρέπει να έχουν επιστηµονική βάση και να είναι αποτέλεσµα µελέτης. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εστιάσει στη σηµασία της µελέτης των στατιστικών στοιχείων για την χάραξη της στρατηγικής του τουριστικού µάρκετινγκ. Αναλύεται η χρησιµότητα των τουριστικών στατιστικών στοιχείων για την βελτίωση της αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας των δράσεων της διοίκησης και προτείνονται κάποια µέτρα που µπορεί να λάβει ο Ε.Ο.Τ. για να αυτοµατοποιήσει την στατιστική ανάλυση των στοιχείων που διαθέτει και να εξάγει εύκολα και ενδιαφέροντα πορίσµατα. Στο πρώτο κεφάλαιο προβάλλεται η σηµασία του τουρισµού και αναλύεται η σχέση µεταξύ τουριστικού µάρκετινγκ και στατιστικών στοιχείων. Στο δεύτερο κεφάλαιο προβάλλονται οι δυσκολίες της στατιστικής ανάλυσης και εντοπίζονται οι προσπάθειες µείωσης της πολυπλοκότητάς της. Επιπλέον γίνεται µια σύντοµη ιστορική αναδροµή της εξέλιξης της ανάλυσης και συγκέντρωσης των τουριστικών στοιχείων διεθνώς. Το τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωµένο στην Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) και στον Ελληνικό Οργανισµό Τουρισµού και στις προσπάθειές τους να ασχοληθούν µε τη συλλογή και µελέτη στοιχείων που αφορούν στον τουρισµό. Ακολουθεί µια µελέτη περίπτωσης για τον νοµό Κυκλάδων, όπου γίνεται στατιστική ανάλυση των στοιχείων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. που αφορούν στις αφίξεις και στις διανυκτερεύσεις στο νοµό Κυκλάδων από το 2001 µέχρι το 2009 και εξάγονται συµπεράσµατα για τις τάσεις και συνήθειες των τουριστών. Το τελευταίο κεφάλαιο αποσκοπεί στην εισήγηση προτάσεων σχετικών µε την προτυποποίηση των στατιστικών στοιχείων που είναι χρήσιµα για τον Ελληνικό Οργανισµός Τουρισµού και την παραγωγή συστηµατικών εκθέσεων που να στηρίζονται στα αυτοµατοποιηµένα στατιστικά στοιχεία για το εθνικό και το τοπικό επίπεδο. 9

11 1. Στατιστική και Τουρισµός Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι η προβολή της σηµασίας του τουρισµού, καθώς και η προβολή της ανάγκης υποστήριξης των αποφάσεων που σχετίζονται µε το τουριστικό µάρκετινγκ µέσω της στατιστικής ανάλυσης τουριστικών δεδοµένων. Η στατιστική ανάλυση οδηγεί στην µείωση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας και στην βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσµατικότητας των ληφθεισών αποφάσεων Ορισµός και σηµασία του τουρισµού Ο εννοιολογικός προσδιορισµός του τουρισµού έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τους ερευνητές και αποτελεί ακόµα και σήµερα αντικείµενο αντιπαραθέσεων. Ο επικρατέστερος και πιο αποδεκτός ορισµός του τουρισµού δόθηκε από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Τουρισµού (Π.Ο.Τ.) Σύµφωνα µε τον ορισµό του Π.Ο.Τ. του 1994 ο όρος τουρισµός αναφέρεται στο σύνολο των δραστηριοτήτων που παροδικά αφοσιώνονται τα άτοµα που βρίσκονται µακριά από το σύνηθες περιβάλλον τους, κατά την διάρκεια µιας περιόδου που δεν υπερβαίνει τον ένα χρόνο και για λόγους που σχετίζονται µε τον ελεύθερο χρόνο, µε την εργασία, τη θρησκεία, την υγεία ή για άλλους προσωπικούς λόγους, αποκλείοντας πάντως σε κάθε περίπτωση την επιδίωξη κέρδους µέσω της εκµετάλλευσης του τόπου που επισκέφθηκαν ή την διαµονή µεγάλης διάρκειας Το «ταξίδι» και ο τουρισµός αποτελούν έννοιες βαθιά συνδεδεµένες µε την ανθρώπινη εξέλιξη και είχαν µεγάλη επίδραση στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, Σύµφωνα µε τον Chatwin (1998: Lew et al, 2004), η ανάγκη τoυ σύγχρονου άνθρωπου να ταξιδεύει είναι κληροδότηµα από τον πρόγονό του, τον homo sapiens που ζούσε ως νοµάς και ταξίδευε για την εύρεση τροφής. εδοµένου της βαθιάς σχέσης του ταξιδιού µε την εξελικτική πορεία του ανθρώπου είναι αναµενόµενη η ροπή του ανθρώπου προς το ταξίδι καθώς και είναι επόµενο το ταξίδι να επιφέρει στον άνθρωπο ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Σήµερα η σηµασία του τουρισµού στη συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου έχει ακόµα µεγαλύτερη βαρύτητα λόγω όχι µόνο της απόλαυσης που συνδέεται µε το ταξίδι αλλά και λόγω των σηµαντικών αλλαγών που έχει επιφέρει και συνεχίζει να επιφέρει ο τουρισµός σε κάθε πεδίο της ανθρώπινης ζωής, επηρεάζοντας ιδιαίτερα τις κοινωνικοοικονοµικές συνθήκες. Ο αριθµός των τουριστών αυξάνεται σταθερά της 10

12 τελευταίες δεκαετίες (Lew et al, 2004) και ο τοµέας του τουρισµού αποδεικνύεται µια από τις βασικότερες πηγές εσόδων για πολλές περιοχές. Ο τουρισµός µεταβάλλει τον τρόπο οργάνωσης και ανάπτυξης των περιοχών αυτών και συνεισφέρει στην αλλαγή των κοινωνικών προτύπων και την µεταβολή του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Τα αποτελέσµατα της τουριστικής ανάπτυξης, άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά, επηρεάζουν πολλαπλούς τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και πλέον αποτελούν σηµαντικό αντικείµενο µελέτης από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Στην Ελλάδα, ο τουρισµός αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες της οικονοµίας, µε συµµετοχή στο ΑΕΠ που κυµαίνεται κατά µέσο όρο στο 15% του ΑΕΠ κατά την τελευταία πενταετία. Τα πολλαπλασιαστικά οικονοµικά οφέλη που συνεπάγεται η τουριστική ανάπτυξη, καθώς και οι ευκαιρίες για απασχόληση και επένδυση που επιφέρει, αναµένεται να επιδράσουν σηµαντικά στις προσπάθεια σταθεροποίησης και ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας στην κρίσιµη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η χώρα. O Pike (2004) σηµειώνει ότι κάθε κοινότητα µπορεί να επωφεληθεί σε οικονοµικό επίπεδο από την ανάπτυξη του τουρισµού. Η τουριστική δραστηριότητα αναµένεται να αντισταθµίσει κάποια από τα αρνητικά αποτελέσµατα που έχουν άλλοι τοµείς της ελληνικής οικονοµίας και προβλέπεται να αποτελέσει όχηµα εξόδου από την παρούσα κρίση. Η κεντρική κυβέρνηση, αλλά και οι τοπικές κυβερνήσεις έχουν πλέον συνειδητοποιήσει της σηµαντικότητα του τουρισµού και ως εκ τούτου οφείλουν να του αποδώσουν την ανάλογη προσοχή Το τουριστικό µάρκετινγκ Σύµφωνα µε τον Κούτουλα (2001), η χρήση των εργαλείων του τουριστικού µάρκετινγκ αποτελεί αναγκαιότητα στον χώρο του τουρισµού, δεδοµένων των ιδιοµορφιών της τουριστικής ζήτησης (εποχικότητα ζήτησης, επίδραση εξωγενών παραγόντων κ.ά.) και των σύγχρονων τάσεων που επικρατούν. Οι συνθήκες αγοράς αγοραστών που παρατηρούνται στο χώρο, καθώς και τα φαινόµενα παραγωγής µεγάλης κλίµακας και χρήσης µεθόδων µαζικής παραγωγής από τις επιχειρήσεις επιβάλλουν την χρήση επιστηµονικών µεθόδων µάρκετινγκ που να εξασφαλίζουν την βιωσιµότητα και την ανταγωνιστικότητα της τουριστικής ανάπτυξης (Κούτουλας (2001)). 11

13 Το µάρκετινγκ ορίζεται ως «µία κοινωνική και διοικητική διαδικασία µε την οποία άτοµα και οµάδες αποκτούν αυτό που χρειάζονται και επιθυµούν, δηµιουργώντας και ανταλλάσσοντας προϊόντα και αξία µε άλλους» (Kotler P., et al. 2001). Βάσει αυτού του ορισµού, ως κύριες έννοιες του µάρκετινγκ προσδιορίζονται οι ανάγκες, οι επιθυµίες, η ζήτηση, τα προϊόντα και οι υπηρεσίες, η ικανοποίηση και η ποιότητα, η ανταλλαγή, οι συναλλαγές και οι σχέσεις καθώς και οι αγορές (Kotler P., et al., 2001). Το µάρκετινγκ εστιάζει στο προϊόν, την τιµή του και τις µεθόδους προβολής και διανοµής του. Η σηµασία του τουριστικού µάρκετινγκ αναγνωρίστηκε τη δεκαετία του Ο Gilbert (Kozak and Andrew, 2006), όρισε ότι το τουριστικό µάρκετινγκ είναι η εφαρµογή της διαδικασίας µάρκετινγκ στα ειδικά χαρακτηριστικά που παρατηρούνται στην τουριστική βιοµηχανία και στα προϊόντα της. Σύµφωνα µε τον Κούτουλα (2001) το τουριστικό µάρκετινγκ είναι ευρύτερο από το µάρκετινγκ των βιοµηχανικών αγαθών και των υπηρεσιών και γι αυτό είναι απαραίτητη η χρησιµοποίηση πρόσθετων εργαλείων, εκτός από τα εργαλεία του «γενικού» µάρκετινγκ. Παράλληλα το τουριστικό µάρκετινγκ είναι αναγκαίο να εφαρµόζεται από όλους τους φορείς που εµπλέκονται στον τουρισµό, είτε αυτοί είναι εµπορικές επιχειρήσεις, είτε είναι κρατικοί φορείς (Jefferson and Lickorish: Kozak and Andrew, 2006). Μάλιστα όπως παρατηρεί ο Freyer παρατηρείται πλέον µια αυξανόµενη επικάλυψη της τουριστικής πολιτικής µε το τουριστικό µάρκετινγκ (Κούτουλας 2001). Το τουριστικό µάρκετινγκ «ως οργανωτική φιλοσοφία πρεσβεύει τη διοίκηση ολόκληρης της επιχείρησης καθώς και την άσκηση της τουριστικής πολιτικής από τον υπερεπιχειρησιακό φορέα βάσει των επιταγών της αγοράς» (Κούτουλας 2001). Τα εργαλεία του µάρκετινγκ προσφέρουν στους υπερ-επιχειρησιακούς φορείς µεθόδους άσκησης τουριστικής πολιτικής. Η κυβέρνηση και η διοίκηση σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο χρειάζεται να καταφύγουν σε µεθόδους τουριστικού µάρκετινγκ για να προσαρµοστούν στις σύγχρονες ανάγκες τις αγοράς και να επιλέξουν τα καλύτερα εργαλεία τουριστικής ανάπτυξης µε το µικρότερο κόστος. Οι µέθοδοι του µάρκετινγκ τις βοηθούν να προσδιορίσουν τις τουριστικές ανάγκες, να καθορίσουν τις προδιαγραφές των τουριστικών προϊόντων, να µετατρέψουν τις ανάγκες σε ενεργό ζήτηση και να µεταβιβάσουν τα προϊόντα στους τουρίστες (Κούτουλας, 2001). Άλλωστε το κράτος έχει την ευθύνη να συντονίζει και να 12

14 κατευθύνει τις ενέργειες του µάρκετινγκ που ασκούν οι επιµέρους επιχειρήσεις και οι άλλοι φορείς που συνδέονται µε τον τουρισµό, ώστε να επιτύχει τους στρατηγικούς στόχους που θέτει, να επιβάλλει µια ενιαία τουριστική πολιτική. 1.3 Η σηµασία της πληροφορίας για την στρατηγική µάρκετινγκ και την στοχοθεσία της τουριστικής ανάπτυξης Παρόλο που η σηµασία του τουρισµού για την ελληνική οικονοµία είναι προφανής και η αξία του ως δίαυλος ανάπτυξης είναι αποδεκτή από κάθε ελληνική κυβέρνηση, οι προσπάθειες χάραξης µιας ενιαίας τουριστικής πολιτικής και µιας δοµηµένης στρατηγικής µάρκετινγκ είναι µέχρι στιγµής προβληµατικές. Η τουριστική πολιτική και το τουριστικό µάρκετινγκ της χώρας ασκείται σε µεγάλο βαθµό χωρίς στρατηγική και προγραµµατισµό, χωρίς µελέτη και έρευνα, µε αποτελέσµατα αµφίβολα που χαρακτηρίζονται από κατασπατάληση πόρων και χαµηλή αποδοτικότητα. Είναι σηµαντικό να υιοθετηθεί ένας νέος, πιο επιστηµονικός και πιο αποτελεσµατικός τρόπος χάραξης της τουριστικής στρατηγικής µάρκετινγκ σε µάκρο αλλά και µίκρο επίπεδο, ώστε η τουριστική ανάπτυξη να είναι προσδιορίσιµη, ελεγχόµενη, µετρήσιµη και κατευθυνόµενη µε βάση τους στόχους και τις επιδιώξεις της κυβέρνησης και της διοίκησης. Το πρώτο και σηµαντικότερο στάδιο στην χάραξη της κατάλληλης στρατηγικής µάρκετινγκ είναι η συγκέντρωση των κατάλληλων πληροφοριών. Η ποιότητα, η πληρότητα, η ακρίβεια και η επάρκεια των πληροφοριών επηρεάζει την ποιότητα των στρατηγικών αποφάσεων και την αποτελεσµατικότητα των τακτικών που χρησιµοποιούνται. Επιπλέον ο τρόπος οργάνωσης και παρουσίασης των πληροφοριών συνδέεται µε την δυνατότητα επαρκούς ανάλυσης και κατανόησης της υπάρχουσας κατάστασης, καθώς και την ποιότητα των συµπερασµάτων που διεξάγονται, εποµένως έχει άµεση επίδραση στην επιλογή των στρατηγικών στόχων και των εργαλείων επίτευξής τους. Η σηµασία της συγκέντρωσης των κατάλληλων πληροφοριών και της οργάνωσής τους µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο γίνεται σήµερα ακόµα επιτακτικότερη, λόγω των συνεχών τεχνολογικών αλλαγών και των ταχέων ρυθµών µεταβολής των εξελίξεων που έχει επιβάλλει η παγκοσµιοποίηση. Οι καταναλωτές και οι ανταγωνιστές κινούνται γρήγορα, µεταβάλλοντας συνεχώς τα δεδοµένα. Η επιλογή των κατάλληλων πληροφοριών και η ανάλυσή τους µπορεί να αποτελέσει 13

15 πλεονέκτηµα στην τουριστική αγορά για µια περιοχή και να της επιτρέψει να επιβάλλει τους όρους της. Αντίθετα, η άρνηση προσαρµογής στις νέες συνθήκες και η λανθασµένη ή καθυστερηµένη ανάλυση των πληροφοριών µπορεί να οδηγήσει σε ολέθρια αποτελέσµατα. Ειδικά στον τοµέα του τουρισµού, οι πληροφορίες, η αρτιότητά τους, η ευκολία χρήσης τους, και ο τρόπος που συνδυάζονται και οργανώνονται είναι ακόµα µεγαλύτερης σηµασίας για την λήψη αποφάσεων. Λόγω της φύσεως του τουριστικού προϊόντος, οι εµπλεκόµενοι στον τουρισµό καλούνται να αντιµετωπίσουν ταυτόχρονα πολλαπλά και συνδεόµενα προβλήµατα, να ικανοποιήσουν αντικρουόµενους στόχους και να εφαρµόσουν διαφορετικές τακτικές σε περισσότερα από ένα πεδία. Τα ζητήµατα που καλούνται να επιλύσουν είναι πολύ πολύπλοκα, δυναµικά και αλληλοεπηρεαζόµενα (Wober, 2003). Οι κατάλληλα οργανωµένες πληροφορίες µπορούν να βοηθήσουν στην θέση προτεραιοτήτων, στον εντοπισµό των σχέσεων µεταξύ διαφορετικών δραστηριοτήτων, στον προσδιορισµό των υπαρχόντων περιορισµών, στην επιλογή των κατάλληλων µεταβλητών και ως εκ τούτου στην απλοποίηση και χειραγώγηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις οι πληροφορίες µπορούν να αναδείξουν άµεσες λύσεις ή και νέα σηµαντικά προβλήµατα. Γίνεται λοιπόν προφανές ότι η τουριστική στρατηγική µάρκετινγκ που επιλέγεται από κάθε προορισµό είναι άµεσα εξαρτηµένη από τις πληροφορίες που είναι διαθέσιµες και από τον τρόπο ανάλυσης και παρουσίασης τους. Η στατιστική αποτελεί το ένα από τα βασικότερα εργαλεία επεξεργασίας των πληροφοριών που είναι διαθέσιµες για τον τουρισµό Σηµασία της στατιστικής ανάλυσης για τον τουρισµό H στατιστική αποτελεί τον κλάδο των µαθηµατικών που συγκεντρώνει στοιχεία, τα ταξινοµεί και τα παρουσιάζει σε κατάλληλη µορφή, ώστε να µπορούν να αναλυθούν και να ερµηνευτούν για την εξυπηρέτηση διαφόρων σκοπών ( O15_MT_QQ_01_2006_04_2099_01_F_GR.pdf). Η συλλογή, οργάνωση, περιγραφή και περιληπτική παρουσίαση των δεδοµένων αποτελούν εκείνο το τµήµα της στατιστικής που είναι γνωστό σαν περιγραφική στατιστική, ενώ η διερεύνηση, ανάλυση και εξαγωγή συµπερασµάτων από τα 14

16 δεδοµένα αποτελούν το τµήµα της στατιστικής που αναφέρεται σαν συµπερασµατική στατιστική ( Σύµφωνα µε τον Wober (2000) η χρήση της στατιστικής για την ανάλυση των πληροφοριών που είναι διαθέσιµες σχετικά µε τον τουρισµό ξεκίνησε στη δεκαετία του 1930 και συσχετίζεται µε την ανάπτυξη και τυποποίηση της εθνικής στατιστικής ανάλυσης. Ο Wober (2000) θεωρεί ότι η µελέτη στατιστικών τουριστικών στοιχείων εξυπηρετεί τρεις βασικούς σκοπούς: 1. την ανάγκη προσδιορισµού και µέτρησης του αντίκτυπου του τουρισµού σε έναν προορισµό, καθώς και τον υπολογισµό της επίδρασης της τουριστικής δραστηριότητας στην οικονοµία και στο τρόπο ζωής στον προορισµό, 2. την υποβοήθηση της διαδικασίας προγραµµατισµού για την ανάπτυξη υποδοµών και δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε τον τουρισµό, και 3. την υποβοήθηση της προώθησης των τουριστικών προϊόντων και της έρευνας αγοράς. Η χρήση των µεθόδων της στατιστικής ανάλυσης αποτυπώνει µε ευκρίνεια τα δεδοµένα της τουριστικής ζήτησης και προσφοράς σε ένα προορισµό. Συγκεκριµένα επιτρέπει τον εντοπισµό των σύγχρονων τάσεων του τουρισµού, τον σχεδιασµό ενός προφίλ των τουριστών που επισκέπτονται ένα µέρος, τον προσδιορισµό των υπαρχόντων υποδοµών και του επιπέδου εξυπηρέτησης των τουριστικών αναγκών, τις υπάρχουσες ελλείψεις αλλά και δυνατότητες, τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των ανταγωνιστών κτλ. Παράλληλα η στατιστική µελέτη των παρελθόντων στοιχείων βοηθάει στον εντοπισµό απειλών και ευκαιριών ανάπτυξης και αποτελεί οδηγό για την πρόβλεψη των µελλοντικών τάσεων. Η σηµασία της στατιστικής ανάλυσης των τουριστικών δεδοµένων είναι τόσο µεγάλη ώστε οι περισσότεροι εθνικοί οργανισµοί τουρισµού διαθέτουν ειδικό τµήµα µελέτης στατιστικών δεδοµένων και δηµοσιεύουν συχνά τα συµπεράσµατα που προκύπτουν. Τα συµπεράσµατα αυτά γίνονται αντικείµενο µελέτης και λαµβάνονται σοβαρά υπόψη κατά την διατύπωση των στρατηγικών στόχων και την επιλογή της τουριστικής πολιτικής. Η ποιότητα της στατιστικής ανάλυσης προσδιορίζει σε µεγάλο βαθµό της αποτελεσµατικότητα της τουριστικής πολιτικής. Γι αυτόν τον λόγο συνεχώς προτείνονται νέοι τρόποι συλλογής και επεξεργασίας των πληροφοριών, 15

17 ώστε τα αποτελέσµατα της στατιστικής ανάλυσης να ανταποκρίνονται όσο τον δυνατόν σε µεγαλύτερο βαθµό στην πραγµατικότητα. 16

18 2. Σύγχρονες τάσεις Παρουσίαση βασικών προσεγγίσεων σχετικά µε την συγκέντρωση και την ανάλυση των τουριστικών στατιστικών στοιχείων Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι από την µια πλευρά να δείξει τις δυσκολίες που προκύπτουν κατά την στατιστική ανάλυση των στατιστικών στοιχείων και από την άλλη πλευρά να περιγράψει τις προσπάθειες που έχουν γίνει για να αντιµετωπιστούν αυτές οι δυσκολίες, ώστε να τυποποιηθεί όσο είναι δυνατόν η διαδικασία ανάλυσης των στατιστικών στοιχείων του τουρισµού. Στα πλαίσια αυτά γίνεται µια σύντοµη ιστορική αναδροµή της εξέλιξης των προσεγγίσεων σχετικά µε την ανάλυση και τη συγκέντρωση των στατιστικών τουριστικών στοιχείων υσκολίες κατά την συγκέντρωση και την ανάλυση των στατιστικών τουριστικών στοιχείων Η συγκέντρωση και η ανάλυση των τουριστικών στατιστικών δεδοµένων αποτελεί πρόκληση για κάθε τουριστικό προορισµό, δεδοµένου της πολυπλοκότητας του τουριστικού προϊόντων και της δυσκολίας προσδιορισµού του. Ο Theobald (2005) τονίζει ότι το βασικό πρόβληµα των στατιστικών αναλύσεων είναι η έλλειψη οµοιοµορφίας στη µεθοδολογία που χρησιµοποιείται, γεγονός που οδηγεί σε ανακολουθίες, προβλήµατα συµβατότητες και τελικά λανθασµένες αναλύσεις. Παρ'όλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει από τον Π.Ο.Τ., την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και τα Ηνωµένα Έθνη (Η.Ε.) να υιοθετηθούν κοινοί ορισµοί των τουριστικών µεγεθών και να χρησιµοποιηθεί κοινή θεωρητική και πρακτική προσέγγιση, πολλές χώρες εξακολουθούν να χρησιµοποιούν τους δικούς τους ορισµούς. Ακόµα και στις περιπτώσεις που χρησιµοποιούνται κοινοί ορισµοί, συχνά οι τρόποι συγκέντρωσης στοιχείων διαφέρουν τόσο έντονα που οδηγούν στην αδυναµία συγκρίσεων µεταξύ διαφορετικών τουριστικών προορισµών και δυσχεραίνουν την µελέτη των πληροφοριών (Theobald, 2005). Συγκεκριµένα, είναι χαρακτηριστικό ότι αν και οι περισσότερες χώρες συγκεντρώνουν στατιστικά στοιχεία στα σύνορά τους, πολλές προτιµούν να χρησιµοποιούν τα δεδοµένα που τους παρέχουν οι ξενοδοχειακές εγγραφές. Επιπλέον σε κάποιες περιπτώσεις οι φοιτητές και τα άτοµα που ταξιδεύουν για λόγους επαγγελµατικούς δεν λαµβάνονται υπόψη κατά την συγκέντρωση των στοιχείων. Τέλος παρατηρείται ότι κάποιες χώρες περιλαµβάνουν τους εκδροµείς στο 17

19 στατιστικό τουριστικό δείγµα ενώ σε άλλες οι επισκέπτες που έχουν επιλέξει τη κρουαζιέρα δεν λαµβάνονται υπόψη (Theobald, 2005). Οι διαφορές των στατιστικών προσεγγίσεων δεν αφορούν µόνο διαφορετικές χώρες αλλά παρατηρούνται και σε διαφορετικές περιοχές της ίδιας χώρας. Σε εθνικό επίπεδο συχνά υπάρχει σύγχυση ορισµών και µεθόδων προσέγγισης των στατιστικών πληροφοριών. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελούν οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, όπου παρατηρείται µια πληθώρα διαφορετικών θεωρητικών προσεγγίσεων (Theobald, 2005) Ιστορική Αναδροµή της εξέλιξης των προσεγγίσεων σχετικά µε την ανάλυση και τη συγκέντρωση των στατιστικών τουριστικών στοιχείων. Ο Π.Ο.Τ., καθώς και άλλοι θεσµοί, όπως το Συµβούλιο της Ε.Ε., έχουν κάνει σηµαντικές προσπάθειες ελάττωσης της ανοµοιογένειας των υπαρχόντων προσεγγίσεων και εργάζονται συστηµατικά προς την παροχή συγκεκριµένων κατευθυντήριων γραµµών και οδηγιών. Σκοπός τους είναι η απλοποίηση των προσεγγίσεων και η επίτευξη µιας κοινά αποδεκτής, κατανοητής και εύκολης στην εφαρµογή λύσης. Η πρώτη προσπάθεια διευκόλυνσης και οµογενοποίησης των στατιστικών αναλύσεων έγινε το 1937, όταν το Συµβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών (Council of the League of Nations) πρότεινε έναν ορισµό του «διεθνή τουρίστα». Ο ορισµός αυτός στη συνέχεια τροποποιήθηκε από το ιεθνές Σωµατείο των Επίσηµων Οργανισµών Ταξιδιού (International Union of Official Travel Organizations) το Το 1953, µε σκοπό την διάλυση όποιων αµφιβολιών δηµιουργήθηκαν από τον ορισµό του «διεθνή τουρίστα», η Στατιστική Επιτροπή των Η.Ε. έκρινε ότι ήταν αναγκαίο να οριστεί και η έννοια του «διεθνούς επισκέπτη». (UN, 2010)). Το 1968, τα Η.Ε. προχώρησαν ακόµα περισσότερο στην αποσαφήνιση των όρων του τουρισµού, θέτοντας ουσιαστικές βάσεις για την τουριστική στατιστική ανάλυση. Τα Η.Ε. επεδίωξαν να διακρίνουν και να ορίσουν τις έννοιες του «επισκέπτη», του «τουρίστα» και του «εκδροµέα» (WTO, 1995). Οι πρώτες κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά µε την στατιστική του διεθνούς τουρισµού όµως δόθηκαν αρκετά χρόνια αργότερα, το 1978, από την Στατιστική Επιτροπή των Η.Ε. (UN, 2010). 18

20 Οι ορισµοί και οι οδηγίες των Η.Ε. όµως δεν στάθηκαν επαρκή για την κάλυψη όλων των απαιτήσεων και την επίλυση όλων των δυσκολιών. Κατά την δεκαετία του 1980 έγινε εµφανές ότι οι έννοιες του τουρισµού χρειάζονταν να επαναπροσδιοριστούν ενώ ταυτόχρονα υπήρξε συνειδητοποίηση της έντονης αλληλοδιάδρασης του τουρισµού µε τις άλλες κοινωνικές και οικονοµικές δραστηριότητες. Έτσι ο Π.Ο.Τ., σε συνεργασία µε τη Στατιστική Επιτροπή των Η.Ε. προχώρησε στην επικαιροποίηση και αναθεώρηση των υπαρχόντων ορισµών και κατηγοριοποιήσεων. Σκοπός του Π.Ο.Τ. ήταν η οµογενοποίηση των εθνικών και διεθνών στατιστικών συστηµάτων και η δηµιουργία ενός αναλυτικού πλαισίου για τον τουρισµό που θα επέτρεπε τη ένταξη του στους Εθνικούς Λογαριασµούς (UN, 2010). Το έτος 1993 αποτέλεσε σταθµό για την τουριστική στατιστική ανάλυση. Στο ιεθνές Συνέδριο Ταξιδιού και Τουριστικών Στατιστικών (International Conference on Travel and Tourism Statistics), που οργάνωσε ο Π.Ο.Τ. και η Κυβέρνηση του Καναδά διατυπώθηκαν προτάσεις για ένα µεγάλο εύρος όρων που αφορούσαν τον εγχώριο και διεθνή τουρισµό. Παράλληλα προτάθηκε µια κατάταξη των τουριστικών δραστηριοτήτων και έγινε αναφορά στο ισοζύγιο πληρωµών και στη ανάγκη δηµιουργίας ενός συστήµατος τουριστικών στοιχείων που θα ενσωµατώνεται στη δοµή του Εθνικού Συστήµατος Λογαριασµών κάθε χώρας (WTO, 1995). Η έκδοση The Recommendations on Tourism Statistics του Παγκόσµιου Οργανισµού που ακολούθησε to 1994 έθεσε τα επίσηµα θεµέλια για την ανάπτυξη µιας κοινής διεθνούς στατιστικής προσέγγισης του τουρισµού. Η έκδοση αυτή ενσωµάτωσε προηγούµενες µελέτες που πραγµατοποίησε το ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, τα Ηνωµένα Έθνη, ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.), η Eurostat, το Σύστηµα Εθνικών Λογαριασµών 1993 (System of National Accounts 1993), η Ένωση Ταξιδιού του Ανατολικής Ασίας (Pacific Asia Travel Association (PATA)) και ο Οργανισµός Τουρισµού της Καραϊβικής (Caribbean Tourism Organization(CTO)), καθώς και τις εµπειρίες και τις καλές πρακτικές των αναπτυσσοµένων και αναπτυγµένων χωρών (UN, 2010). Ση συνέχεια δηµιουργήθηκε µια διεθνική επιτροπή στα πλαίσια του Π.Ο.Τ. µε σκοπό την εφαρµογή των προτάσεων που διατυπώθηκαν στην έκδοση του 1994 και την δηµιουργία ορυφόρων Λογαριασµών, δηλαδή, ενός κοινού εννοιολογικού πλαισίου ανάλυσης του τουρισµού που να εντάσσεται στα πλαίσια του Συστήµατος Εθνικών Λογαριασµών (UN, 2008). 19

21 Είναι απαραίτητο να γίνει ιδιαίτερη µνεία στην Eurostat και στην συνεισφορά της στην µελέτη του τουρισµού µέσω της στατιστικής προσέγγισης. Η απόφαση 90665/EEC του Συµβουλίου στις 17/12/1990, όρισε ότι χρειάζεται να ληφθούν µέτρα σχετικά µε την ανάλυση των τουριστικών µεγεθών. Συγκεκριµένα προσδιόρισε ότι τα µέτρα αυτά πρέπει να αφορούν στην ανάλυση και αξιολόγηση των µακροπρόθεσµων αναγκών που σχετίζονται µε τον τουρισµό, στην συλλογή και διάχυση των υπαρχόντων στατιστικών στοιχείων στο τουρισµό, στην ανάλυση των συστηµάτων των κρατών µελών και των διεθνών οργανισµών, καθώς και στην δηµιουργία ενός µεθοδολογικού πλαισίου αναφοράς για τη συλλογή των κοινοτικών τουριστικών στατιστικών στοιχείων. Στη συνέχεια στις 13/7/1992 το Συµβούλιο όρισε µε νέα απόφαση (92/421/EEC) ένα σχέδιο δράσης για τον τουρισµό (Eurostat, 1998). Το σηµαντικότερο βήµα όµως έγινε το 1995, µε την οδηγία 95/57/EC στις 23/11. Η οδηγία 95/57/EC αποσκοπούσε στην εναρµόνιση και την βελτίωση των στατιστικών δεδοµένων που συγκεντρώνουν τα κράτη µέλη και αναφερόταν στην δηµιουργία ενός τυποποιηµένου συστήµατος πληροφοριών σχετικά µε την τουριστική ζήτηση και προσφορά και προσαρµογή των εθνικών συστηµάτων συγκέντρωσης στατιστικών τουριστικών δεδοµένων στις απαιτήσεις αυτού του συστήµατος (Commission of the European Communities, 2001). Από το 1995, η Ε.Ε κατευθύνει συνεχώς και συνάδει στις προσπάθειες των µελών κρατών να συµµορφώνουν ως προς τις οδηγίες της και έχει καταφέρει να οµογενοποιήσει µε µεγάλο βαθµό τα συστήµατα στατιστικής ανάλυσης που χρησιµοποιούνται. Βέβαια όπως ήδη προαναφέρθηκε, οι δυσκολίες στην στατιστική ανάλυση του τουρισµού δεν έχουν εξαλειφθεί και χρειάζεται συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια από µέρους του Π.Ο.Τ., σε συνδυασµό µε τον Ο.Α.Σ.Α και την Ε.Ε. και τα µεµονωµένα κράτη ώστε να βελτιώνονται διαρκώς οι τρόποι προσέγγισης των στατιστικών προβληµάτων και να βελτιώνεται η ποιότητα των στατιστικών αναλύσεων. 20

22 3. Η Ελληνική περίπτωση Ελληνική Στατιστική Αρχή και Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι να παρουσιάσει τις προσπάθειες που έχουν γίνει από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ) και τον Ελληνικό Οργανισµό Τουρισµού (Ε.Ο.Τ.) ως προς την συλλογή και µελέτη στοιχείων που αφορούν στον τουρισµό. Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. είναι το κατεξοχήν όργανο υπεύθυνο για την συγκέντρωση και την επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων στον ελληνικό χώρο ενώ ο Ε.Ο.Τ. έχει την ευθύνη της προώθησης των τουρισµού στη χώρα, γεγονός που έµµεσα τον υποχρεώνει να λαµβάνει υπόψη και να συνθέτει όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται µε τον τουρισµό Παρουσίαση Ελληνικής Στατιστικής Αρχής Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. έχει ως σκοπό την παραγωγή και διάθεση επίσηµων στατιστικών αναλύσεων σχετικών µε διάφορους τοµείς της οικονοµίας και της κοινωνίας. Τα στατιστικά στοιχεία που παρέχει πρέπει να ικανοποιούν κάποια πρότυπα ποιότητας, επικαιρότητας, αντικειµενικότητας, αξιοπιστίας και συµβατότητας σε σχέση µε το χρόνο και τις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να µπορούν να χρησιµεύουν ως βάση για επιστηµονική έρευνα και λήψη αποφάσεων. Τα θέµατα εµπιστευτικότητας και διαφάνειας ρυθµίζονται από τη νοµοθεσία. Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. διαδέχθηκε στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (Ε.Σ.Υ.Ε) που δηµιουργήθηκε µε το ν.δ. 3627/1956 και η λειτουργία της ρυθµιζόταν µε βάση το ν. 2392/1996 και το π.δ. 226/2000. Με το ν. 3832/2010, όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 90 του ν. 3842/2010 και από το άρθρο 10 του ν. 3899/2010 συστάθηκε η ΕΛ.ΣΤΑΤ ως ανεξάρτητη αρχή, δηµιουργήθηκε το Ελληνικό Στατιστικό Σύστηµα (ΕΛ.Σ.Σ.) και συστάθηκε το Συµβούλιο Ελληνικού Στατιστικού Συστήµατος. Ο ίδιος νόµος ορίζει τις αρχές που διέπουν τη λειτουργία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και του ΕΛ.Σ.Σ. σύµφωνα µε τις διατάξεις του Κανονισµού 223/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, και όπως αυτές αναπτύσσονται στον Κώδικα Ορθής Πρακτικής για τις Ευρωπαϊκές Στατιστικές, που προβλέπεται στο άρθρο 11 του ιδίου Κανονισµού, όπως κάθε φορά ισχύουν. Το ν.δ. 3627/1956 όριζε ότι η ΕΛ.ΣΤΑΤ. έχει την αποκλειστική ευθύνη συγκέντρωσης, επεξεργασίας και επικοινωνίας των στατιστικών στοιχείων και ο ν. 3832/2010 καθορίζει ότι η ΕΛ.ΣΤΑΤ. είναι υπεύθυνη για το συντονισµό των δραστηριοτήτων των λοιπών φορέων του ΕΛ.Σ.Σ. 21

23 Η ΕΛ.ΣΤΑΤ. δηµοσίευσε 7 επετηρίδες που αφορούν στον τουρισµό από το 1981 µέχρι το Η πιο πρόσφατη επετηρίδα ασχολείται µε τη ανάλυση των στατιστικών στοιχείων του τουρισµού της τριετίας Συγκεκριµένα εστιάζει στην τουριστική κίνηση, όπως αυτή περιγράφεται µέσω των αφίξεων των περιηγητών, την κίνηση των πτήσεων charter και την κίνηση των θαλασσίων σκαφών. στα ξενοδοχεία, την δυναµικότητά τους, τις αφίξεις και την κίνηση σε αυτά. στις ιαµατικές πηγές και την κίνηση που παρατηρήθηκε σε αυτές. Τα δεδοµένα παρέχονται σε επίπεδο χώρας, αλλά και σε επίπεδο περιφέρειας και νοµού, καθώς και σε επίπεδο έτους αλλά και µηνός. Επιπλέον γίνεται διάκριση βάσει των διαφόρων τύπων και ειδών καταλύµατος και βάσει της εθνικότητας των περιηγητών. Η ανάλυση σε περισσότερα επίπεδα επιτρέπει την εξαγωγή ενδιαφερόντων συµπερασµάτων σχετικά µε την τουριστική κίνηση και τις τάσεις που επικρατούν κάθε περίοδο. Παράλληλα µε τις επετηρίδες που δηµοσίευσε, η ΕΛ.ΣΤΑΤ. διαθέτει πληθώρα στατιστικών στοιχείων στην ιστοσελίδα της που µπορούν να µελετηθούν από κάθε ενδιαφερόµενο µέλος. Αυτά αφορούν στους δείκτες του κύκλου εργασιών στον τοµέα του τουρισµού από το 2007 έως το 2011 στις αφίξεις των αλλοδαπών στην Ελλάδα από το 1997 µέχρι το 2007 Η ΕΛ.ΣΤΑΤ δηλώνει ότι τα στοιχεία συγκεντρώνονται από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης, καθώς και από µικρής έκτασης δειγµατοληπτική έρευνα που πραγµατοποιείται στους σταθµούς ελέγχου των διαβατηρίων της χώρας και αφορά στις αφίξεις επιβατών από τις χώρες Σέγκεν. στην επιβατική κίνηση εκτάκτων διεθνών πτήσεων (charters) το 2006 και το 2007 στις αφίξεις µη κατοίκων στην Ελλάδα (αφίξεις στα σύνορα) από το 2008 µέχρι σήµερα 22

24 Τα στοιχεία συγκεντρώνονται βάσει δειγµατοληπτικής Έρευνας Συνόρων 1 της Τράπεζας της Ελλάδος που πραγµατοποιείται στους συνοριακούς σταθµούς της χώρας. Μέχρι την έναρξη της συνθήκης Σένγκεν, τα στοιχεία που αφορούσαν στις αφίξεις µη κατοίκων στην Ελλάδα αντλούνταν µέσω του έλεγχου των διαβατηρίων. Με την κατάργηση των ελέγχων των προερχοµένων από τη ζώνη χωρικής εφαρµογής της Συνθήκης, η εκτίµηση των αφίξεων αλλοδαπών ανά υπηκοότητα γίνεται πλέον µε τη χρήση και το συνδυασµό στοιχείων που προέρχονταν από πολλές και διαφορετικές πηγές (Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, Υπουργείο ηµόσιας Τάξης, άλλες έρευνες της Γ.Γ. ΕΣΥΕ και της Eurostat). στα καταλύµατα ξενοδοχειακού τύπου και κάµπινγκ (κίνηση από το 2003 µέχρι σήµερα) ιενεργείται απογραφική έρευνα σε µηνιαία βάση, σύµφωνα µε την Οδηγία 95/57/ΕΚ/ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τις Στατιστικές Τουρισµού. Κάθε µήνα, εξετάζονται όλα τα καταλύµατα τα οποία είναι εγγεγραµµένα στο µητρώο του Ξενοδοχειακού Επιµελητηρίου Ελλάδος και βρίσκονται σε λειτουργία. Το κάθε κατάλυµα συµπληρώνει ειδικό ερωτηµατολόγιο, για κάθε µήνα λειτουργίας του. Η συµπλήρωση και παράδοση του ερωτηµατολογίου µπορεί να γίνει και ηλεκτρονικά. Οι κύριες µεταβλητές που συγκεντρώνονται είναι οι αφίξεις και διανυκτερεύσεις πελατών στα συλλογικά καταλύµατα ξενοδοχειακού τύπου, κατά χώρα µόνιµης διαµονής του πελάτη. Στις αφίξεις γίνεται καταµέτρηση µόνο των πελατών που διανυκτέρευσαν (δεν λαµβάνονται υπόψη οι διηµερεύσεις) και οι διανυκτερεύσεις υπολογίζονται συνολικά κατά άτοµο και όχι κατά δωµάτιο. 1 «Η Έρευνα Συνόρων είναι µια δειγµατοληπτική έρευνα εισερχοµένων (µη κατοίκων) και εξερχόµενων (κατοίκων) ταξιδιωτών µε βασικό στόχο την εκτίµηση σε µηνιαία συχνότητα της ταξιδιωτικής δαπάνης των µη κατοίκων στην Ελλάδα και αυτής των κατοίκων στο εξωτερικό. Η συλλογή των στοιχείων της έρευνας, πραγµατοποιείται µε συνεντεύξεις οι οποίες διεξάγονται στο τέλος του ταξιδιού δηλαδή κατά την αναχώρηση των µη κατοίκων από την Ελλάδα και κατά την επιστροφή των κατοίκων από το εξωτερικό. Παράλληλα µε τις συνεντεύξεις πραγµατοποιείται καταµέτρηση του πλήθους και της µόνιµης κατοικίας των ταξιδιωτών που εισέρχονται και εξέρχονται αντίστοιχα από τον συνοριακό σταθµό. Η έρευνα καλύπτει την κίνηση των ταξιδιωτών, εξερχόµενη και εισερχόµενη σε κάθε είδος (τύπο) συνοριακού σταθµού (αεροδρόµια, λιµάνια, οδικά και σιδηροδροµικά συνοριακά σηµεία). Η µεθοδολογία της «Έρευνας Συνόρων» παρουσιάζεται αναλυτικά στο Οικονοµικό ελτίο της ΤτΕ» (...) 23

25 στα ξενοδοχεία - µπαρ - εστιατόρια και συναφή (διάρθρωση επιχειρήσεων από το 2004 µέχρι το 2009). στα χαρακτηριστικά των ηµεδαπών τουριστών (έρευνα διακοπών από το 2004 µέχρι το 2010) Η έρευνα διακοπών αποτελεί µια τριµηνιαία δειγµατοληπτική έρευνα νοικοκυριών που διενεργείται κάθε τρεις µήνες βάσει του δείγµατος της έρευνας εργατικού δυναµικού 2. Πέραν των παραπάνω στοιχείων που είναι διαθέσιµα στην ιστοσελίδα της ΕΛ.ΣΤΑΤ., οποιοσδήποτε ενδιαφερόµενος µπορεί να έχει πρόσβαση και σε επιπλέον ή αναλυτικότερα στατιστικά στοιχεία, εφόσον ακολουθήσει την απαραίτητη διοικητική διαδικασία Μελέτη τουριστικών στατιστικών στοιχείων από τον Ελληνικό Οργανισµό Τουρισµού Ο Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού (Ε.Ο.Τ.) είναι Νοµικό Πρόσωπο ηµοσίου ικαίου υπό την εποπτεία της Γενικής Γραµµατείας Τουρισµού. Αποστολή του είναι η οργάνωση, η ανάπτυξη και η προώθηση του τουρισµού στην Ελλάδα, µε την αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων της χώρας. Σύµφωνα µε το π.δ. 343 (ΦΕΚ A 231/ ) απαρτίζεται από την Κεντρική Υπηρεσία και τις Υπηρεσίες Εξωτερικού. Όπως ήδη αναφέρθηκε, σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία, η συλλογή και επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων για τον τοµέα του τουρισµού ανήκει στην αρµοδιότητα της ΕΛ.ΣΤΑΤ. Εποµένως, η όποια πρωτοβουλία του Ε.Ο.Τ. σχετικά µε την στατιστική ανάλυση των πληροφοριών που σχετίζονται µε τον τουρισµό είναι µέχρι στιγµής µεµονωµένη και συγκεκριµένη. Η διεύθυνση Μελετών και Επενδύσεων του Ε.Ο.Τ. επεξεργάζεται κάποια περιορισµένα στατιστικά στοιχεία σχετικά µε τον τουρισµό. Αυτά αφορούν είτε στην 2 «Η έρευνα εργατικού δυναµικού είναι µια ετήσια έρευνα νοικοκυριών µε εναλλασσόµενο δείγµα, που καλύπτει τον πληθυσµό στον οποίο στοχεύει η έρευνα διακοπών. Η έρευνα εργατικού δυναµικού είναι µια δισταδιακή στρωµατοποιηµένη δειγµατοληπτική έρευνα µε πρωτογενή µονάδα δειγµατοληψίας την επιφάνεια (ένα ή περισσότερα συνεχόµενα οικοδοµικά τετράγωνα) και τελική µονάδα το νοικοκυριό. Ο δειγµατοληπτικός σχεδιασµός της έρευνας εργατικού δυναµικού βασίστηκε στα στοιχεία της απογραφής πληθυσµού του έτους 2001».( _2006_04_2099_01_F_GR.pdf) 24

26 µελέτη της τουριστικής κίνησης από το τµήµα Προγραµµατισµού Τουριστικής Ανάπτυξης είτε στην συλλογή και παρακολούθηση των αποτελεσµάτων του Αναπτυξιακού Νόµου και άλλων δράσεων σχετικών µε τον τουρισµό, όπως δράσεις του Ε.Π.Α.Ν., από το τµήµα Τουριστικών Επενδύσεων και Ενηµέρωσης Επενδυτών. Στο παρελθόν η διεύθυνση Μελετών και Επενδύσεων είχε ουσιαστικότερο ρόλο στην στατιστική µελέτη του τουρισµού. Κατά την διάρκεια της θητείας της κ. Μ. Μάρακα ως προϊσταµένης της διεύθυνσης Μελετών και Επενδύσεων, ανατίθονταν σε κάποιους υπαλλήλους της διεύθυνσης η διενέργεια ορισµένων βασικών αναλύσεων στατιστικών στοιχείων που αφορούσαν κυρίως στο εθνικό επίπεδο και οι οποίες χρησιµοποιούνταν σαν µια αρχική βάση για τη διατύπωση προτάσεων στον Πρόεδρο του Ε.Ο.Τ. σχετικά µε την τουριστική πολιτική. Η κ. Μ. Μάρακα ακολούθησε την πρωτοβουλία του κ. Α. Χατζηδάκη, οποίος ενόσω διατέλεσε προϊστάµενος του τµήµατος Μελετών και Ερευνών ασχολήθηκε ιδιαίτερα µε την στατιστική ανάλυση του τουρισµού. Συγκεκριµένα, ο κ. Α. Χατζηδάκης, από προσωπικό ενδιαφέρον, φρόντισε να γίνονται από το τµήµα του κάποιες στατιστικές αναλύσεις οι οποίες ήταν αρκετά συστηµατικές. Μάλιστα µε πρωτοβουλία του κ. Α. Χατζηδάκη, ο Ε.Ο.Τ. έχει δηµοσιεύσει ορισµένες µελέτες σχετικά µε την ανάλυση των τουριστικών στατιστικών στοιχείων. Η πιο πρόσφατη µελέτη τουριστικών στατιστικών στοιχείων εκδόθηκε φέτος από τον Ε.Ο.Τ. µε πρωτοβουλία και πάλι του κ. Α. Χατζηδάκη, προϊσταµένου πλέον της ιεύθυνσης Τουριστικών Εγκαταστάσεων, και ασχολείται µε την ανάλυση της πορείας της στατιστικής κίνησης από τη δεκαετία Η µελέτη αυτή παρουσιάζει τις διεθνείς τάσεις και προοπτικές στον τουρισµό, τις επιδόσεις της Ελλάδας στον χώρο του τουρισµού και τη θέση της έναντι του ανταγωνισµού, την εξέλιξη των αφίξεων, ανά χώρα προέλευσης και ανά εθνικότητα, εστιάζοντας στις αφίξεις σε αεροδρόµια και στα προβλήµατα υπολογισµού των αφίξεων, την εξέλιξη των διανυκτερεύσεων, κυρίως στα ξενοδοχειακά καταλύµατα, ανά εθνικότητα και διοικητική περιφέρεια και την πορεία της µέσης πληρότητας των ξενοδοχείων, 25

27 την εξέλιξη της τουριστικής κίνησης ειδικά στην περιοχή των Αθηνών, την εξέλιξη των εισπράξεων, ανά µήνα και ανά χώρα προέλευσης καθώς και την πορεία του ισοζυγίου συναλλαγών στον τοµέα του τουρισµού, τις αλλαγές στην τουριστική προσφορά, όσον αφορά στο ξενοδοχειακό δυναµικό και στα κάµπινγκς, την εξέλιξη της ζήτησης για 25 από τις κυριότερες χώρες προέλευσης τουριστών για την Ελλάδα. Οι µελέτες που έχει εκδώσει ο Ε.Ο.Τ, όπως και οι προηγούµενες µελέτες της ΕΛ.ΣΤΑΤ ασχολούνται κυρίως µε µεγέθη που αφορούν σε όλη την χώρα και δεν εστιάζουν σε κάθε περιοχή ξεχωριστά. Αν και είναι χρήσιµοι οδηγοί για την κατανόηση των υπαρχουσών τάσεων και για την διαµόρφωση µιας γενικής εικόνας για την εξέλιξη των µεγεθών του τουρισµού στην Ελλάδα και στον υπόλοιπο κόσµο, δεν είναι επαρκείς για την διαµόρφωση µιας κατάλληλης πολιτικής µάρκετινγκ. Είναι ανάγκη, να µελετηθούν οι τουριστικές τάσεις και τα στατιστικά στοιχεία ανά προορισµό, ώστε να εντοπιστούν οι ιδιαιτερότητές του κάθε προορισµού και να επιλεχθούν τα κατάλληλα εργαλεία για την τουριστική ανάπτυξή του. 26

28 4. Μελέτη περίπτωσης Νοµός Κυκλάδων Σε αυτό το κεφάλαιο γίνεται στατιστική ανάλυση των υπαρχόντων στοιχείων της ΕΛ.ΣΤΑΤ. που αφορούν στις αφίξεις και στις διανυκτερεύσεις στο νοµό Κυκλάδων από το 2001 µέχρι το Σκοπός είναι να εντοπιστούν τάσεις και συνήθειες των τουριστών που µπορούν να χρησιµεύσουν για την αξιολόγηση των υπαρχόντων τουριστικών πολιτικών αλλά και για την χάραξη νέων στρατηγικών µάρκετινγκ. Τα αποτελέσµατα της στατιστικής ανάλυσης του κεφαλαίου αποτελούν στη συνέχεια τη βάση για την διεξαγωγή γενικότερων συµπερασµάτων σχετικών µε την χρήση της στατιστικής κατά τον προγραµµατισµό της στρατηγικής µάρκετινγκ, όπως αυτά παρουσιάζονται στο επόµενο κεφάλαιο Σκοπός και χρησιµότητα της ανάλυσης των στατιστικών στοιχείων του νοµού Κυκλάδων Το νησιωτικό σύµπλεγµα των Κυκλάδων αποτελεί ένα από τους πιο δηµοφιλείς προορισµούς διακοπών για τους Έλληνες και τους Αλλοδαπούς τουρίστες. Παρόλα αυτά, είναι αναγκαίο ως τουριστικός προορισµός να εξετάζει διαρκώς τις τουριστικές επιδόσεις του και τις τάσεις που επικρατούν. εδοµένου των σύγχρονων κοινωνικοοικονοµικών συνθηκών και της ταχείας αλλαγής των προτιµήσεων των τουριστών, οποιοσδήποτε τουριστικός προορισµός που δεν µελετά τις µεταβολές του περιβάλλοντός του και δεν προσαρµόζεται σε αυτές, είναι καταδικασµένος να οδηγηθεί στην παρακµή. Η ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασής του νοµού των Κυκλάδων, µέσω της ανάλυσης των στατιστικών στοιχείων, επιτρέπει στην διοίκηση και τους τοπικούς φορείς να µετρήσουν τα αποτελέσµατα των δράσεων τους και να αξιολογήσουν κατά πόσο έχουν επιτύχει τους στόχους που θέσει. Παράλληλα, τους παρέχει τις απαραίτητες πληροφορίες για να κατανοήσουν αν οι προσπάθειές τους στρέφονται προς την σωστή κατεύθυνση ώστε να επαναπροσδιορίσουν αναλόγως την στρατηγική τους, σχεδιάζοντας ένα ολοκληρωµένο σχέδιο µάρκετινγκ. Η ανάλυση των στατιστικών στοιχείων δίνει την δυνατότητα στους τουριστικούς φορείς να προσδιορίσουν τις αλλαγές και τις σύγχρονες τάσεις στις τουριστικές προτιµήσεις, το προφίλ των τουριστών που προσελκύουν, καθώς και το προφίλ των τουριστών που θα ήταν προτιµότερο να εστιάσουν στο µέλλον. Εποµένως, η µελέτη 27

29 των στατιστικών δεδοµένων αποτελεί γι αυτούς ένα χρήσιµο εργαλείο που µπορεί να λειτουργήσει ως βάση για να προγραµµατίσουν τις δράσεις προβολής τους, αλλά ακόµα και να αναπροσαρµόσουν το τουριστικό προϊόν που παρέχουν, καθώς και την τιµολογιακή τους πολιτική Η µεθοδολογία της έρευνας Μελετήθηκαν τα στατιστικά στοιχεία που παρείχε η ΕΛ.ΣΤΑΤ. σχετικά µε τις αφίξεις και τις διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχειακά καταλύµατα και κάµπινγκ του νοµού Κυκλάδων κατά την περίοδο Όπως αναφέρθηκε ήδη στην ενότητα 3.1, σύµφωνα µε Οδηγία της Ε.Ε, κάθε µήνα όλα τα καταλύµατα τα οποία είναι εγγεγραµµένα στο µητρώο του Ξενοδοχειακού Επιµελητηρίου Ελλάδος και βρίσκονται σε λειτουργία καλούνται να στείλουν στοιχεία στην Ε.ΣΤΑΤ. σχετικά µε τις αφίξεις και τις διανυκτερεύσεις τουριστών σε αυτά. υστυχώς δεν ανταποκρίνονται όλα τα καταλύµατα σε αυτή τους την υποχρέωση, µε αποτέλεσµα, συχνά η καταγραφή της τουριστικής κίνησης να µην είναι ακριβής. Επιπλέον δεν υπάρχουν στοιχεία αναφορικά µε τα ενοικιαζόµενα δωµάτια και τις εξοχικές κατοικίες, µε αποτέλεσµα να µην καταγράφονται ένα µέρος των αφίξεων και των διανυκτερεύσεων. Παρόλα αυτά, σε σχέση µε οποιαδήποτε άλλη πηγή, οι πληροφορίες που παρέχει η ΕΛ.ΣΤΑΤ. για τους ελληνικούς προορισµούς, συγκεντρώνονται µε τον πλέον αξιόπιστο τρόπο και αφορούν σε επαρκές δείγµα ώστε να εξαχθούν συµπεράσµατα για την εθνικότητα των τουριστών, την µέση παραµονή τους σε καταλύµατα, την πληρότητα των καταλυµάτων και την εποχικότητα της ζήτησης. Ο παρακάτω πίνακας αναφέρεται στον µέγιστο αριθµό µηνιαίων κλινών ξενοδοχείων που καταγράφθηκαν από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. σε κάθε έτος που εξετάστηκε. Είναι προφανές ότι υπάρχουν έντονες διακυµάνσεις κάθε χρόνο. Για να είναι εφικτή η σύγκριση µεγεθών διαχρονικά και η εξαγωγή χρήσιµων συµπερασµάτων, τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. όσον αφορά στα ξενοδοχεία ανάγονται σε επίπεδο κλίνης, κατά το πρότυπο της ανάλυσης του Κούτουλα (2009). Ο δείκτης αφίξεις ανά κλίνη, προκύπτει ως αποτέλεσµα της διαίρεσης των συνολικών ετήσιων αφίξεων µε το σύνολο των ξενοδοχειακών κλινών που λειτούργησαν κατά το συγκεκριµένο έτος. Αντίστοιχα προκύπτει και ο δείκτης διανυκτερεύσεις ανά κλίνη. 28